jubileusz
Uniwersytecka fizyka wczoraj i dziś prof. Bernard Jancewicz, Wydział Fizyki i Astronomii W roku jubileuszu 70-lecia polskiej nauki we Wrocławiu powojennym dziejom nauk fizycznych na Uniwersytecie Wrocławskim poświęcona była sesja naukowa oraz prezentowana na Wieży Matematycznej wystawa „Zacznijmy od początku”.
6
|
W bieżącym roku mija 70 lat od powstania polskiego uniwersytetu we Wrocławiu. Z tej okazji 18 czerwca 2015 r. na Wydziale Fizyki i Astronomii odbyła się sesja poświęcona historii nauk fizycznych na Uniwersytecie Wrocławskim. Po słowie wstępnym dziekana rozwój poszczególnych dziedzin Wydziału przedstawiły następujące osoby: dr hab. Bernard Jancewicz, dr Grażyna Antczak, prof. Michał Tomczak, prof. Jerzy Lukierski, prof. Andrzej Pigulski, prof. Marek Nowicki i prof. Janusz Jędrzejewski. 9 maja 1945 r. do zrujnowanego Wrocławia przybyła Grupa NaukowoKulturalna, którą kierował prof. Stanisław Kulczyński, były rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Jego zastępcą był fizyk prof. Stanisław Loria, który przed I wojną światową studiował w niemieckim Wrocławiu, a później kierował fizyką teoretyczną i doświadczalną na UJK. Prof. Kulczyński został rektorem połączonej wtedy uczelni o nazwie Uniwersytet i Politechnika we Wrocławiu, a prof. Loria został prorektorem ds. Uniwersytetu – jest on uznawany za założyciela powojennej fizyki wrocławskiej – w sierpniu 1945 r. został kierownikiem Katedry Fizyki Uniwersytetu i Politechniki. W czerwcu 1946 r. do Wrocławia przyjechał adiunkt UJK, dr Jan Nikliborc, były adiunkt Politechniki Lwowskiej. Mianowany zastępcą profesora, objął jedną z katedr fizyki doświadczalnej. We wrześniu 1948 r. inna katedra została obsadzona przez dr. Jana Wesołowskiego z Krakowa. Dr Roman Stanisław Ingarden w 1949 r. objął kierownictwo Katedry Fizyki Teoretycznej. W roku akademickim 1951/1952, po ustaniu wspólnoty Uniwersytetu i Politechniki, rozdzieleniu uległ Wydział Matematyki, Fizyki PRZEGLĄD UNIWERSYTECKI 4 I 209 I 2015
i Chemii z Oddziałem Chemii Technicznej. Chemia została na Politechnice, zaś wydział Matematyki i Fizyki – na Uniwersytecie. W 1954 r. dołączyła do niego uniwersytecka chemia i powstał Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii. W 1995 r. odłączyła i usamodzielniła się chemia (Wydział Chemii), zaś rok później – matematyka (Wydział Matematyki i Informatyki). To, co pozostało, nosi dziś nazwę Wydziału Fizyki i Astronomii, który tworzą trzy instytuty: Astronomiczny, Fizyki Doświadczalnej i Fizyki Teoretycznej. Fizyka teoretyczna Nowy impuls uniwersyteckiej fizyce nadał przyjazd w 1952 r. doc. Jana Rzewuskiego z Torunia, który objął Katedrę Fizyki Teoretycznej. Od tego czasu dynamicznie rozwinęły się następujące kierunki badań: statystyczna teoria promieniowania kosmicznego, klasyczna i kwantowa teoria pola, teoria metali i fizyka statystyczna. We wrześniu 1960 r. Katedra Fizyki Teoretycznej przekształciła się w Instytut Fizyki Teoretycznej z trzema katedrami: Teorii Pola (Jan Rzewuski), Teorii Ciała Stałego i Niskich Temperatur (R.S. Ingarden), Fizyki Statystycznej ( Jan Łopuszański). Cztery lata później powstała Katedra Teorii Jądra Atomowego (Zygmunt Galasiewicz). W roku 1966 prof. Ingarden przeniósł się na Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1969 r. zamieniono Katedry na Zakłady, pozostawiając trzy: Teorii Pola, Metod Matematycznych Fizyki, Teorii Wielu Ciał. Od tego czasu wielokrotnie zmieniano liczbę i nazwy zakładów. Obecnie jest ich sześć: Teorii Pola (Zbigniew Haba), Metod Matematycznych Fizyki (Lech Jakóbczyk), Teorii Materii Skondensowanej i Fizyki Statystycznej
(Janusz Jędrzejewski), Teorii Cząstek Elementarnych (Krzysztof Redlich), Teorii Oddziaływań Fundamentalnych i Grawitacji Kwantowej (Jerzy KowalskiGlikman), Fizyki Neutrin (Jan Sobczyk). Pierwszym dyrektorem Instytutu był jego założyciel – Jan Rzewuski. Po nim kolejno: w latach 1971–1984 Jan Łopuszański,1984–1990 Zygmunt Galasiewicz,1990–2005 Jerzy Lukierski, 2005–2008 Robert Olkiewicz, od 2008 r. Janusz Jędrzejewski. Obecnie w Instytucie rozwijane są następujące dziedziny badań: pola i materia w warunkach ekstremalnych, kosmologia i grawitacja kwantowa, fizyka neutrin, fizyka matematyczna, fizyka obliczeniowa, fizyka egzotyczna. W XX wieku Jan Rzewuski i Jan Łopuszański – jako jedyni z fizyki wrocławskiej – byli członkami Polskiej Akademii Nauk. Obecnie Krzysztof Redlich jest członkiem Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Europejskiej. Jerzy Lukierski przez dwie kadencje był wiceprzewodniczącym Komitetu Fizyki Polskiej Akademii Nauk. W międzynarodowej społeczności fizyków Instytut Fizyki Teoretycznej znany jest dzięki Zimowym Szkołom Fizyki Teoretycznej w Karpaczu. Przed 1989 r. odgrywały one szczególną rolę jako miejsce spotkań i wymiany myśli wybitnych naukowców pracujących po dwóch stronach żelaznej kurtyny, którzy najłatwiej mogli się spotykać w Polsce. Uczestnikami tych szkół byli laureaci Nagrody Nobla: Chen Ning Yang, Gerard ’t Hooft, Aleksiej Abrikosow, Witalij Ginzburg i Anthony Leggett. W bieżącym roku odbyła się 51. Zimowa Szkoła Fizyki Teoretycznej. W latach 70. wspólnie z fizykami z Uniwersytetu w Lipsku odbywały się dwa razy w roku – raz we Wrocławiu