poverty in connection with employment and income opportunities, problems with and attitudes towards children s education, housing situations, family relations, continuing or discontinued relations with relatives in rural areas, and access to formal and informal aid mechanisms. We believe that our observations in these areas are especially meaningful since they falsify some generally accepted assumptions, which pertain to the issues investigated. The types of poverty that we have seen throughout this research show that assumptions based on the historical experience of Turkey s development have lost their validity. We shall argue below that the new concepts of new poverty or social exclusion gain validity as older assumptions are contradicted. The major assumption in this regard, which is thought to be especially true for Southern countries and is often repeated in Turkey, can be summarized as follows: Social protection provided to the individual by the extended family is still very important in society. Because of this, crisis situations are easily overcome: When people are unemployed and require support, they can be taken in and helped by members of their family, and therefore do not become destitute in the absence of formal social welfare mechanisms. Of course there is an important degree of truth in this statement. As in
other developing countries, it would not be wrong to say that this mechanism has functioned until recently, and that in crisis situations, those in personal need have been able to take refuge with their families. However, the circumstances, which hitherto made this recourse to family possible, have currently undergone important transformations. We have observed, first, that the conditions leading to poverty are no longer, as previously thought, transitory. In other words, poor and needy people no longer see on the horizon any solution to their problems. Either because of their own situation (chronic illness, old age, etc.) or because of the decreasing opportunity of stable employment, it is not believed that familial support mechanisms will be sufficient. Second, informal family support mechanism requires the existence of extended families and the ability of some family members to offer help to those in need. The new poor that we speak of do not, for the most part, have extended families or social support mechanisms from which they can receive support. Owing to this, there is no source of aid or welfare available to them other than that offered by formal mechanisms. In this situation, although neighborly relations gain effectiveness, they are of course not strong enough to offer a constant solution. In situations where the extended family is potentially a source of aid, it is of-
' Araþtýrma boyunca gözlediðimiz yoksulluk tipleri, eski dönemlerin tecrübesinden çýkarsanan varsayýmlarýn artýk hükümlerini yitirdiðini gösteriyor. Nitekim, aþaðýda da ileri süreceðimiz gibi yeni yoksulluk veya toplumsal dýþlanmýþlýk olarak adlandýrabileceðimiz yeni olgu, sözü edilen yargýlarýn yanlýþlanmalarý nedeniyle geçerlilik kazanýyor. Sýnanmadan kabul gören bu yargýlarýn içinde en kökenli ve de genellikle Güney ülkeleri için geçerli olduðu düþünülen, özellikle de Türkiye de sürekli tekrarlanan bir düþünce vardýr ki, þöyle özetlenebilir: Toplumda geniþ aile dayanýþmasý hâlâ çok önemlidir. Bu nedenle de kriz durumlarý kolayca atlatýlýr; insanlar iþsiz kaldýklarýnda, muhtaç duruma düþtüklerinde ailenin diðer fertlerine sýðýnabilirler, böylece de formel sosyal yardým mekanizmalarýnýn yokluðu nedeniyle çaresiz kalmazlar. Muhakkak ki bu önermede önemli bir doðruluk payý vardýr. Diðer geliþen ülkeler gibi Türkiye de de son yýllara kadar sözü edilen mekanizmanýn iþlemiþ olduðunu, kriz durumlarýnda, kiþisel ihtiyaç durumlarýnda geniþ ailenin devreye girdiðini söylemek yanlýþ olmaz. Bizim bulgularýmýza göre ise, bu iþleyiþi mümkün kýlan iki koþulun da sorgulanmasý gerekiyor. Birincisi kiþileri veya hane halklarýný yoksulluða götüren sürecin artýk eskiden düþünüldüðü gibi geçici olmamasý; yani yoksul ve muhtaç durumda olan insanlarýn ufukta pek
bir çözüm göremiyor olmalarý. Ya kendi koþullarý nedeniyle (kronik hastalýk, yaþlýlýk, vs.) ya da istihdam olanaklarýnýn açýlma þansýnýn zayýflýðýndan; ayrýca bu olanaklar ortaya çýksa dahi süreklilik kazanan ve tatmin edici iþ bulma ihtimalinin düþüklüðünden dolayý, aile içi yardým mekanizmalarýnýn yeterli olabileceðine inanýlmýyor. Ýkinci koþul ise þudur: Bu mekanizmanýn iþlemesi geniþ ailenin varlýðýna ve ailenin diðer fertlerinin veya çekirdek birimlerinin yardým eli uzatma gücünün olmasýna dayalý. Sözünü ettiðimiz yeni yoksul kesimin önemli bir kýsmý Ýstanbul da geniþ aile veya icabýnda sýðýnabileceði cemaat baðlarýndan yoksun. Bu nedenle de formel mekanizmalarýn dýþýnda baþvurabileceði bir yardým kaynaðý yok. Bu durumlarda komþuluk iliþkileri daha etkili olmakla beraber doðal olarak sürekli bir çözüm getirecek güçte olmuyor. Geniþ ailenin potansiyel olarak var olduðu durumlarda ise, yüksek bir olasýlýk ailenin diðer fert veya birimlerinin de ayný koþullarda olmasý, yani yardým eli uzatabilecek kadar sürekli ve yeterli bir gelir düzeyine sahip olmamalarý. Yoksulluðun beraberinde getirdiði beslenme yetersizliði, hastalýk, güvensizlik ve giderek toplumdan kopma gibi etkilerin ne kadar maliyetli olduðunu biliyoruz. Bunlarýn dýþýnda bir de yoksulluðun toplumlarýn geleceði ile ilgili bir etkisi var ki genelde sosyal