Lesmap - boektoppers 23/24

H E R F ST P R E T

Anita Bijsterbosch

Herfstpret

Auteur: Els Van Esbroeck

INTRO

Vos, muis, wasbeer en uil spelen buiten op een mooie herfstdag. De zon schijnt en de appelboom hangt vol appels. De vrienden willen een paar appels plukken, maar ze hangen te hoog. Kun jij helpen? Een interactief prentenboek boordevol herfstig plezier!

ONTWIKKELINGSDOELEN

OD NED 1.5 De kleuters kunnen een beluisterd verhaal, bestemd voor hun leeftijdsgroep, begrijpen.

OD NED 2.7 De kleuters kunnen in een gesprek met een eenvoudige maar relevante vraag of met commentaar reageren.

OD NED 1.3 De kleuters kunnen een mondelinge, voor hen bestemde boodschap, ondersteund door beeld en/of geluid, begrijpen.

Vos, Muis, Wasbeer en Uil spelen buiten op een mooie herfstdag. Het zonnetje schijnt en de appelboom zit vol appels. De vrienden willen een paar appels plukken, maar ze hangen te hoog. Kun jij helpen?

© 2022 Clavis Uitgeverij Hasselt-Alkmaar-New York, Herfstpret, tekst en illustraties: Anita Bijsterbosch

Overzicht lesmap

KRINGACTIVITEIT LEES- EN INLEEFMOMENT

Samen met de kleuters bouw je het verhaal opnieuw op aan de hand van de prenten. Stel zo veel mogelijk open vragen en ga samen op zoek naar de antwoorden. Dat helpt de kleuters om hun woordenschat op een spontane manier verder op te bouwen.

ACTIVITEIT 1

UITSTAP: NAAR HET BOS

Ga met de kleuters op stap in het bos. Zelf een uitstap naar het bos maken zorgt ervoor dat ze intens ervaringen zullen opdoen die enorm waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Verzamel tijdens je tocht materiaal waar je verder mee aan de slag kunt gaan.

ACTIVITEIT 2

KNUTSELEN MET HERFSTVRUCHTEN

Tijdens de wandeling in het bos vond je allerlei herfstvruchten en materialen. In een aantal knutselopdrachten kun je nu met je verzamelde schatten aan de slag.

p. 4

p. 8

p. 15

p. 20

ACTIVITEIT 3

EEN EIKELTJE VAN WOL

Verzamel de dopjes van de eikels die je vond in het bos. Maak samen met de kleuters nieuwe eikeltjes van wol.

ACTIVITEIT 4 APPELTAART

p. 25

ACTIVITEIT 5 HETZELFDE ZOEKEN / VERTELKAARTEN

In het prentenboek maakte je kennis met verschillende dieren, objecten en gebeurtenissen. Aan de hand van vertelkaarten bouw je het verhaal samen weer op.

p. 22

In het verhaal bakken vos, wasbeer en muis een appeltaart. Ga aan de slag en bak met de hele klas een lekkere taart om samen van te smullen.

KRINGACTIVITEIT

Lees- en inleefmoment

Doel: Samen met de kleuters bouw je het verhaal opnieuw op aan de hand van de prenten. Stel zo veel mogelijk open vragen en ga samen op zoek naar de antwoorden. Dat helpt de kleuters om hun woordenschat op een spontane manier verder op te bouwen.

OD NED 1.5 De kleuters kunnen een beluisterd verhaal, bestemd voor hun leeftijdsgroep, begrijpen.

OD NED 1.2 De kleuters kunnen voor hen bestemde vragen in concrete situaties begrijpen.

OD NED 2.6 De kleuters kunnen antwoorden op gerichte vragen in verband met betekenis, inhoud, bedoeling, mening in concrete situaties.

BENODIGDHEDEN

- boek: Herfstpret

VOOR HET LEZEN

Bekijk de cover van het boek aandachtig met de kleuters. Lees de titel. Schenk aandacht aan de titel en de letters. Verklank de letters. De volgende vragen kunnen als leidraad dienen om een gesprek aan te knopen.

- Wat zie je?

- Waar zou het boek over gaan?

- Welke dieren herken je?

- Waar zijn de dieren? Waarom denk je dat?

- Hoeveel dieren kun je tellen?

- Ken je de geluiden die de dieren maken?

Welk dier is jouw lievelingsdier? Waarom is het je lievelingsdier?

- Hoe denk je dat de dieren zich voelen? Waarom denk je dat? Vertel.

Ik zie een mand. Wat zit er in de mand?

- Zie je nog ergens anders appels? Zullen we alle appels tellen?

- Wat doet de vogel met de appel? Zou de vogel appels lekker vinden?

Vind jij appels lekker?

- Welke kleur hebben de appels? Eet jij soms rode appels? Welke kleur appels bestaan er nog?

Ik zie blaadjes. Welke kleur hebben de blaadjes? Hoe zou dat komen?

- Wat doen de dieren met de blaadjes? Vinden ze dat leuk? Waarom denk je dat? Zou jij dat leuk vinden?

Ik zie een kar. Wat zit er in de kar? Wat zouden ze van plan zijn met de boot?

- Zie jij de paddenstoelen? Zijn het allemaal dezelfde paddenstoelen? Wat is er anders? Mag je paddenstoelen plukken/eten/vastnemen? Wat kan er dan gebeuren?

- Zou het koud zijn? Waarom denk je dat? Wat hebben de dieren aan?

TIJDENS HET LEZEN

Lees het boek een eerste keer. Na het lezen kun je de kleuters bevragen naar hun eigen ervaringen met uitstapjes naar het bos of het park in de herfst.

PAGINA 1-2

- Welke vruchten zie je aan de boom? Welk soort boom is een boom met eikels? (eik of eikenboom)

- Wat ligt er op de grond? Hoe komt dat?

- Hebben alle blaadjes dezelfde kleur? Welke kleuren zie je? Wat vind jij de mooiste kleur?

- Hoe komt het dat de dieren hun kap ophebben? (regen) Wat kun je nog gebruiken als het regent? Heb jij een kap aan je jas?

- Welk dier zie je hier?

- Wat doen ze? Lukt het? Hoe zou het komen dat het niet lukt? Wat heb je nodig om een boot te laten varen? (wind) Hoe kunnen wij helpen? Help je mee?

PAGINA 3-4

-

Wasbeer en muis zijn blij. Hoe zie je dat?

- Hoe komt het dat ze blij zijn? Zou jij blij zijn? Zou jij graag met een boot in een plas spelen?

- Wie zit verstopt?

- Waar heeft vos zich verstopt? (ACHTER een boom)

- Hoe zou het komen dat vos zich heeft verstopt?

- Durf jij altijd te vragen of je mee mag spelen? Vind je dat spannend of lukt het je wel om het te vragen? Wat doe je dan?

- Vaart de boot snel?

- Muis en wasbeer lopen in de plas. Wat hebben ze aan hun poten? Loop jij graag in de plassen?

PAGINA 5-6

- Is vos nog steeds verstopt? Wat doet vos? Mag hij meespelen? Vinden ze dat fijn? Hoe zie je dat? Hoe zou vos zich voelen? Hoe zou jij je voelen?

- Wat zien vos, muis en wasbeer op de grond liggen? Wat doen ze? Heb jij al eens herfstvruchten verzameld? Welke waren dat? Wat deed je ermee?

- Wie komt er piepen in de boom? Zie je nog ergens een eekhoorn? Wat doen de eekhoorns? Wat verzamelde de eekhoorn al in zijn hol?

- Mogen wasbeer, vos en muis alle herfstvruchten meenemen? Waarom is het geen goed idee om alle herfstvruchten mee te nemen? Hoe zouden de dieren zich voelen als ze geen vruchten meer vonden?

- Waar legt wasbeer zijn herfstvruchten in? Blijft de boot drijven, volgens jou? En als wasbeer hem helemaal vol zou leggen? Wat zou er dan gebeuren?

- Kijk eens naar de bomen. Hangen er dezelfde blaadjes aan? Dezelfde vruchten? Waar zitten de kastanjes in? Kun je zo’n bolster met je handen vastnemen? Wat gebeurt er dan? (prikken) De natuur opent de bolster vanzelf wanneer de kastanje rijp is.

- Plukken de dieren paddenstoelen? Waarom niet, volgens jou?

PAGINA 7-8

- De dieren kijken omhoog. Wat zien ze?

- Wat zit er in de wolk, volgens jou? (regendruppels)

- Als je heel goed kijkt, zie je dat er iemand verstopt is. Zie je waar? (ACHTER de boom) Hoe zou het komen dat het dier verstopt zit? Verstop jij je soms?

- Welk dier zou het zijn? Welk stuk van het dier zien we? (snavel, vleugel) Welk dier heeft een snavel en vleugels?

- Volgens mij heeft het dier iets vast. Zie jij dat ook? Wat zou dat kunnen zijn?

- Zullen we eens kijken of we het juist hadden? Hoe kunnen we dat te weten komen? (pagina omslaan)

- We zijn nog iets vergeten … Wat moesten we nog doen om die grote donkere wolk weg te krijgen? (blazen) Blaas je mee?

PAGINA 9-10

- Oeps, we hebben te hard geblazen! Onze vriendjes zijn omgevallen.

- Welk dier zat verstopt? Nu kunnen we het goed zien.

- Hij heeft twee dingen vast. Zie jij wat? (paraplu, mand)

- Waarvoor gebruik je een paraplu? Heb jij een paraplu? Wat was de uil van plan met de mand?

- Zie jij appels? Waar zouden de appels zijn? Ben jij al eens appels gaan plukken? Waar groeien appels?

PAGINA 11-12

- Hier zie je de appelboom. Welke vruchten groeien er in de appelboom? (appels) Groeien er ook peren? (alleen appels)

- Vind jij appels lekker? Welke kleur hebben de appels van deze appelboom? Ken je ook andere kleuren appels? Welke kleuren? - Kunnen de dieren aan de appels? (Ze hangen te hoog.) Welke oplossing hebben de dieren gevonden? Lukt het?

- Hoe kunnen we de dieren helpen?

PAGINA 13-14 - Is het schudden gelukt? Wat gebeurt er met de appels?

- Wat doen de dieren? Waar leggen ze de appels?

- Kunnen ze de appels vangen? Wie vangt er appels? Wat gebeurt er als de appels op de grond vallen? (deuk, niet zo lekker)

- Zou uil een plan hebben met de appels? Wat zou jouw plan zijn? Wat kun je allemaal doen met appels? Wat vind jij lekker?

PAGINA 15-16

- Waar zijn de dieren naartoe? Waar zitten ze verstopt?

- Van wie zie je een stuk staart en een vleugel piepen?

- Zitten er al appels in de mand? Zie jij de appels? Waar zijn ze?

- Zullen we eens schudden? Dan komen onze vrienden misschien weer tevoorschijn.

PAGINA 17-18

- Is het gelukt? Wie zien we weer?

- Wat hebben ze in hun pootjes?

- Ze hebben er honger van gekregen. Wat gaan ze maken? Vind jij appeltaart lekker?

- Wat hadden ze nog kunnen maken met de appels? Zou jij graag appeltaart maken?

PAGINA 19-20

- Waar zijn de vrienden nu? Hoe zie je dat?

- Wat zijn muis en wasbeer aan het doen? Help jij thuis soms? Mag jij ook roeren? Wat mag je nog doen?

- Wat doet vos? Wat doet hij eerst? (schil) En wat daarna? (stukjes)

- Helpt uil ook mee? Wat doet hij?

- Wat heb je nodig om taart te maken? Weet jij wat de dieren allemaal moeten doen?

- Wat moeten de dieren doen als het beslag/deeg klaar is? Kunnen ze het dan zo opeten?

Waar moet het in? (oven) Een oven is heel warm. Als jij thuis cake bakt, wie zet dan het beslag in de oven? Waarom? Wat zou er kunnen gebeuren?

- Welke dieren piepen door het raam naar binnen? - Kijk eens goed rond. Wat gaan de dieren drinken? Waarom denk je dat? Wat zou er in de theepot zitten? Zou er ook iets anders in kunnen zitten? Wat vind jij lekker?

PAGINA 21-22

- Wat smullen de dieren? Ziet het er lekker uit? Zou jij graag willen proeven?

- Wat drinken ze? Drinkt iedereen hetzelfde?

- De dieren moeten eerst nog blazen. Hoe komt dat? (taart is nog warm, afkoelen)

- Het ziet er gezellig uit. Zouden wij ook een appeltaart kunnen maken? Wie zou dat leuk vinden? Wie zou dat lekker vinden? Wie wil er helpen? Wat hadden we ook weer nodig?

PAGINA 23-24

- Waar zijn muis, wasbeer, uil en vos nu?

- Kijk eens heel goed. Wat hebben ze meegenomen voor vogel?

- Wat doen ze met de blaadjes? Wat gebeurt er? Zou jij dat ook graag eens doen? Het lijkt wel of het blaadjes regent.

NA HET LEZEN

Het boek blijft in de boekenhoek/kring beschikbaar voor de kleuters. Ze kunnen het doornemen wanneer ze willen.

Het boek nodigt uit om een verteltafel te maken. Voorzie knuffelpoppen of kegelpoppen van de verschillende personages en materialen uit het boek.

Het verhaal in kleine groep vertellen biedt altijd meer leerkansen voor het sociaal-emotionele aspect. Zo kun je veel beter ingaan op de gevoels- en belevingswereld van de kleuters. Hoe zou jij je voelen? Wat zou jij doen?

Zet het boek zo aantrekkelijk mogelijk in je kring. Geef het een prominente plek zodat de kleuters er snel naar kunnen grijpen.

Uitstap: Naar het bos

Doel: Ga met de kleuters op stap in het bos. Zelf een uitstap naar het bos maken zorgt ervoor dat ze intens ervaringen zullen opdoen die enorm waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Verzamel tijdens de tocht materiaal waar je verder mee aan de slag kunt gaan.

OD WO 1.2 De kleuters tonen een explorerende en experimenterende aanpak om meer te weten te komen over de natuur.

OD WO 1.13 De kleuters tonen een houding van zorg en respect voor de natuur.

OD WO 1.1 De kleuters kunnen verschillen onderscheiden in geluid, geur, kleur, smaak en voelen.

OD WIS 3.4 De kleuters kunnen vanuit een patroon een rij of een reeks dingen verderzetten. In het patroon kunnen aantallen (beperkt tot vijf) en/of kwalitatieve kenmerken (beperkt tot twee gemeenschappelijke) voorkomen.

OD WIS 2.3 De kleuters kunnen dingen rangschikken volgens de toenemende of afnemende mate van een welbepaald kwalitatief kenmerk.

OD WO 1.12 De kleuters weten dat ze door de inname van sommige producten en planten ziek kunnen worden.

OD WIS 2.3 De kleuters kunnen dingen rangschikken volgens de toenemende of afnemende mate van een welbepaald kwalitatief kenmerk.

Net als de dierenvrienden ga je samen op stap in het bos. Daar doen kleuters op een intense manier ervaringen op die erg waardevol zijn voor hun ontwikkeling. Zelf kastanjes rapen brengt veel meer bij dan spelen met kastanjes die jij naar de klas meebracht. Dompel de kleuters zo veel mogelijk onder in de echte wereld om die ook echt ‘eigen’ te maken. Respectvol omgaan met de natuur kun je het best leren door zelf op stap te gaan. Laat de kleuters zo veel mogelijk genieten met hun zintuigen. Richt hun aandacht op geluiden. Wat hoor je? Laat ze bewust geuren opsnuiven. Laat ze voelen: Wat prikt dat! / Dit is glibberig. / Het mos is zacht. Laat ze proeven van beukennootjes, kastanjes, noten … Maar geef ook mee dat er gevaar is. Je mag en kunt niet zomaar alles opeten. Laat ze bewust observeren. Laat ze op een andere manier naar de natuur kijken. Neem vergrootpotjes, vergrootglazen en spiegels mee.

De bedoeling van deze uitstap is zo veel mogelijk ervaringen en belevenissen opdoen. Gooi blaadjes in de lucht, laat de kleuters onder een bladerdek gaan liggen, snuif de geur van het bos op, observeer de dieren en imiteer ze, wees opmerkzaam voor de dauw, de zonnestralen …

Als tweede focus verzamel je materiaal dat je tijdens de activiteiten na de uitstap zult gebruiken. Het is een plezier om aan de slag te gaan met materiaal dat je zelf verzamelde. We voorzien een aantal opdrachten. Maak zelf de keuze of je die op voorhand bespreekt met de kleuters. Je kunt er ook voor kiezen om tijdens de uitstap spontaan de opdrachten te geven. Op die manier kun je goed inspelen op wat zich voordoet en kun je de natuur intensief beleven en inspelen op de groep, individuele kleuters, vragen, de omgeving of gebeurtenissen die zich voordoen.

Bekijk zelf welke opdrachten haalbaar zijn voor je groep. Bestudeer op voorhand de omgeving. Welke vruchten kun je rapen in het bos? Is er een appelboom in de buurt? Zijn er kastanjebomen? Eiken? ... Neem niet te veel vruchten mee. Ook dat draagt bij tot de ontwikkeling van een respectvolle houding voor de natuur binnen je klasgroep.

BENODIGDHEDEN

- werkkaart 1

WERKWIJZE

Print werkkaart 1. Verknip ze tot kaarten en lamineer ze.

Neem de opdrachtkaarten mee naar het bos. Maak zelf een zinvolle selectie van de opdrachten op basis van de haalbaarheid voor je klasgroep en de omgeving. De afbeeldingen zorgen ervoor dat de kleuters mee kunnen ‘lezen’ en bedenken wat de opdracht zou zijn.

Maak voor het vertrek duidelijke afspraken over respectvol omgaan met de natuur:

- Maak niets stuk.

- Neem geen paddenstoelen mee.

- Maak geen paddenstoelen stuk.

- Maak niet te veel lawaai. De dieren willen rust en ze kunnen bovendien bang zijn.

- Neem niet te veel herfstvruchten mee. De dieren hebben ze nodig in de winter om te eten.

- Blijf bij de groep.

- Ga respectvol om met dieren in het bos.

OPDRACHTEN

VERZAMEL TAKKEN

Laat de kleuters verschillende takken verzamelen.

Observeer de takken: Er zijn er dikke, dunne, lange, korte Bekijk ook de schors.

Leg de takken eens van groot naar klein of van klein naar groot. Wat is de grootste tak? De kleinste?

Doe hetzelfde van dik naar dun.

Verzamel de takken met mos en de takken zonder mos.

BLAADJESREGEN (maak een foto)

Verzamel blaadjes op een hoge berg. Of verstop iemand onder een bladerdek. Wie is er verstopt? KIEKEBOE!

Bestudeer de verschillen en gelijkenissen: kleur, vorm, grootte

ZOEK PADDENSTOELEN

Bekijk en bestudeer de paddenstoelen. Neem eventueel een spiegel mee zodat je onder de paddenstoelen kunt kijken.

- Wat zie je? Plaatjes of buisjes?

- Welke vorm heeft de paddenstoel?

- Waar groeit hij? Op een stam?

- Welke kleur heeft de paddenstoel?

Bespreek de delen van de paddenstoel. ‘Steel’ en ‘hoed’ zijn termen die de kleuters zeker kunnen onthouden.

Dit is een uitgelezen moment om het te hebben over hoe je paddenstoelen kunt bestuderen of bekijken. We kijken met onze ogen, niet met onze handen. Bespreek dat je ziek kunt worden als je van de paddenstoelen eet en leg de kleuters het gevaar uit. Maak een foto van de paddenstoelen. Je kunt in de klas opzoeken over welke paddenstoel het gaat. Je kunt de foto’s eventueel tweemaal printen en er een memory of ander spel mee maken.

ZOEK EEN PLEK MET MOS

Er zijn verschillende soorten mos. Mnium hornum of sterrenmos komt het meest voor in het bos. Bestudeer het samen met de kleuters. Voel er eens aan.

ZOEK DENNENAPPELS

In de klas kun je met de dennenappels een proef doen. Dennenappels sluiten zich in een vochtige omgeving. Als je de dennenappels in een droge, warme omgeving zet, dan openen ze hun schubben. Neem een paar dennenappels mee en leg ze op de verwarming. Bestudeer wat er verandert. Magisch!

Vind je een dennenappel met open schubben? Ga dan op zoek naar de zaadjes die zich tussen de schubben bevinden. Die zijn een lekkernij voor de dieren in het bos.

Met de dennenappels volgt Activiteit 2: Dennenappelboom

ZOEK EIKELS EN EIKELDOPJES

Verzamel eikels tijdens de uitstap. Als je geluk hebt, zul je verschillende eikels en dopjes vinden. Toon de kleuters op de vindplaats het blad van de eikenboom. Bewaar telkens een blad, eikel en dopje. Bestudeer de verschillende eikels en dopjes.

De kleuters zullen misschien zelf opmerken dat er verschillende soorten eikels zijn, afkomstig van verschillende bomen. Met de dopjes volgt Activiteit 3: Een eikeltje van wol

ZOEK TAMME KASTANJES

Zie je een plek met bolsters of veervormige bladen? Bestudeer daar samen de kastanjes.

- Hoe zien ze eruit?

- Welke kleur hebben ze? - Waar zitten ze in? (bolster)

- Kun je de bolster vastnemen? (prikt)

Ze hebben een pluisje/staartje.

Toon de kleuters een blad van een tamme kastanje.

- Welke vorm heeft het?

- Waar lijkt het op?

Als je goed kijkt, heeft het de vorm van een veer/pluim.

Laat de kleuters een kastanje proeven. Toon hoe je een kastanje uit een bolster haalt zonder je pijn te doen. Toon ook hoe je de schil eraf doet en vertel hun dat de schil bitter is. Vinden ze de kastanje lekker?

Kastanjes zijn nodig voor de dieren. Ze verstoppen ze voor tijdens de winter. Vertel de kleuters dat ze niet te veel kastanjes mogen meenemen. Neem allemaal één kastanje mee. Het is fijn om op school de kastanjes te poffen. Gepofte kastanjes hebben een andere smaak. Maak daarvoor een kruisvormige inkeping onderaan in de kastanje. Pof ze in een pan op het vuur.

ZOEK WILDE KASTANJES

Bestudeer samen de kastanjes.

- Zie je bolsters? Handvormige bladen? - Hoe zien ze eruit?

- Hoe voelen ze?

- Waar zitten ze in?

- Ziet deze bolster er hetzelfde uit als de bolster van de tamme kastanje?

- Kun je deze bolster wel vastnemen?

- Heeft deze kastanje een pluisje?

- Mogen we deze kastanje opeten?

MAAK EEN MANDALA

Maak met het verzamelde bosmateriaal een mandala. Vorm vakken met de takken die je vond in het bos en vul die met gevonden schatten.

MEET EEN BOOM

Zie je een dikke boom?

- Hoeveel kleuters passen errond?

- Geef elkaar de hand, tel en meet.

- Welke boom is het dikst?

Rond welke boom passen de meeste kleuters?

Herhaal dat een paar keer rond verschillende bomen.

- Wat was de dikste boom?

We zetten onze oren ‘op scherp’ en luisteren goed.

Welke geluiden hoor je in het bos?

Een tak die kraakt? Vogels die fluiten? Blaadjes die ritselen? De wind? ...

ZOEK EEN KLEIN DIER (INSECT)

Kleuters zijn enorm gefascineerd door kleine beestjes. Zie je ergens een dode boom? Ligt er ergens een stam, een steen …? Draai hem om en kijk welke beestjes er wonen. Neem een vergrootglas of vergrootpotje mee. Op die manier kunnen alle kleuters de beestjes bestuderen.

- Hoeveel poten tel je?

- Welke kleur zie je?

- Is het een snel of een traag dier?

- Heeft het vlekjes?

Geef ook hier aandacht aan hoe je respectvol met dieren kunt omgaan: niet met het potje schudden, niet roepen en de dieren altijd weer vrijlaten in hun eigen omgeving.

ZOEK IETS GROENS/GEELS/BRUINS/ROODS…

Bestudeer de herfstkleuren in het bos. Ga samen op zoek naar herfstmateriaal in verschillende kleuren.

ZOEK HELIKOPTERTJES

Vind je zaden van een esdoorn? Gooi ze in de lucht en kijk wat er gebeurt. Ze komen als een helikopter naar beneden. Gooien maar! Wie zijn helikopter is als eerste beneden?

ZOEK EEN PLAS EN SPRING ERIN (OF NIET)

WERKKAART

1

VERZAMEL TAKKEN BLAADJESREGEN (maak een foto)

ZOEK PADDENSTOELEN

ZOEK EEN PLEK MET MOS

ZOEK TAMME KASTANJES

ZOEK DENNENAPPELS

ZOEK WILDE KASTANJES

ZOEK EIKELS EN EIKELDOPJES

MAAK EEN MANDALA

MEET EEN BOOM

ZOEK IETS GROENS/ GEELS/BRUINS/ROODS/…

SST, WAT HOOR JE?

ZOEK HELIKOPTERTJES

ZOEK EEN KLEIN DIER (INSECT)

ACTIVITEIT 2

Knutselen met herfstvruchten

Doel: Tijdens de wandeling in het bos vond je allerlei herfstvruchten en materialen. In een aantal knutselopdrachten kun je nu met je verzamelde schatten aan de slag.

OD LO 1.29 De kleuters kunnen klein-motorische vaardigheden in verschillende situaties voldoende nauwkeurigheid gedoseerd en ontspannen uitvoeren.

OD MUVO 1.2 De kleuters kunnen materiaalgevoeligheid ontwikkelen door exploreren en experimenteren.

OD MUVO 1.5 De kleuters kunnen impressies uiten in een persoonlijke, authentieke creatie en plezier scheppen in het zoeken en vinden.

OD MUVO 1.4 De kleuters kunnen verschillende beeldende, technische middelen aanwenden en samen gebruiken om tot beeldend werk te komen.

DENNENAPPELBOOM

BENODIGDHEDEN

- dennenappels

- lap stof die je op voorhand in kleine stukken (1,5 cm bij 1,5 cm) knipt OF merinowol in plukken Heb je geen stof of merinowol? Repen zijdepapier of crêpepapier kun je ook perfect oprollen en tussen de schubben van de dennenappel steken met een satéprikker.

- satéprikkers waarvan je de punt afknipt zodat de kleuters zich niet bezeren

WERKWIJZE

- De kleuters nemen een stukje stof en rollen dat tussen hun vingers.

- Ze duwen het stukje stof met behulp van een satéprikker tussen de schubben van de dennenappel.

TIP: De dennenappels zijn erg mooi als tafelversiering. Je kunt ze vastlijmen op een schijfje hout zodat ze kunnen blijven staan. Het is fijn als je deze dennenappels maakt rond de kerstperiode. Verpak ze zodat de kleuters ze cadeau kunnen doen onder de kerstboom.

KASTANJESPIN

BENODIGDHEDEN

- tamme kastanjes met aan elke kant vier gaten

- 8 stukken chenilledraad

- strijkparels

- krijtstift of alcoholstift voor de ogen

OF wiebelogen om te kleven

WERKWIJZE

Voorbereiding

- Boor op voorhand met een precisieboor vier kleine gaten in de kastanje. Je kunt aan elke kant vier gaten maken of vier keer door de kastanje boren.

- Steek de chenilledraad door de gaten. Maak acht poten: aan elke kant vier.

Aan de slag

- Geef de kleuters strijkparels. Kies voor herfstkleuren. Laat ze de parels aan de chenilledraad rijgen. Doordat de ijzerdraad stevig is gaat dat erg vlot.

Bekijk per kleuter afhankelijk van het niveau hoeveel parels ze rijgen of laat ze op een ander moment verder werken.

- Laat de kleuters ogen tekenen met een krijtstift of met een alcoholstift. Er bestaan ook mini-wiebelogen. Als je de kleuters de ogen zelf laat kleven, kan dat een schattig resultaat opleveren.

EGEL

BENODIGDHEDEN

- klei

- bolster van tamme kastanje / wilde kastanje / stokjes

Bekijk wat haalbaar is.

- strijkparel of andere parel voor de neus

- kleine wiebelogen of twee peperbollen

- (optioneel) afbeelding van een egel

WERKWIJZE

- Maak een bol met de klei. Laat de kleuters rollen met de klei.

Bekijk samen met de kleuters de afbeelding van een egel. Die heeft een spitse snuit. Laat de kleuters met hun duim en wijsvinger vooraan in de klei duwen zodat een spitse snuit ontstaat.

- Laat ze meteen de neus en de ogen op de egel bevestigen.

- Geef ze stokjes die ze in zijn lijf kunnen prikken zodat er een prikegel ontstaat.

PADDENSTOEL MET TAK

BENODIGDHEDEN - takken

- allerlei eierkartons

verf

- kleine stickers OF wattenstaafjes en verf

- (optioneel) vernislijm, houten schijfje en bol klei

- lijmpistool (Dat gebruik je zelf!)

WERKWIJZE

- Laat de kleuters de eierkartons en de takken schilderen in een kleur naar keuze. Bekijk eventueel samen foto’s van de paddenstoelen die jullie gezien hebben in het bos. Beslis dan welke kleur(en) jullie kiezen voor de paddenstoelen.

- Laat drogen.

- Schilder nu eventueel ook de takken en laat ze drogen. Of kies ervoor om de tak natuurlijk te laten. Dat geeft ook een mooi resultaat.

- Laat de kleuters stipjes schilderen, stempelen of kleven met kleine stickers wanneer de eierkartons droog zijn.

- Vernis. Dat kunnen de kleuters perfect zelf doen met vernis op waterbasis.

- Lijm met een lijmpistool de hoed aan de stok vast. Doe een beetje lijm in het eierkarton en duw daar een tak in. Houd even vast. Kies je ervoor om de paddenstoel op een houten schijfje of dopje te bevestigen? Dan is het lijmen niet nodig. Laat de kleuters een bolletje klei rollen. Druk dat op het schijfje of deksel. Druk daar de tak in en leg er een geschilderd eierkarton op. De kartonnen eiervorm balanceert op het schijfje.

TIP: - Maak kleine paddenstoelen en gebruik ze als label om aan een cadeau te hangen (bijvoorbeeld met kerst).

- Gebruik als tafeldecoratie. Voor kerst kun je ervoor kiezen om de eierkartons met lange vorm groen te schilderen en stipjes te maken met gekleurde verf of stickers. Maak met een bolletje klei vast op een houten schijfje en je hebt een kerstboom.

- Heb je geen takken gevonden? Gebruik dan enkel eierkartons.

- De takken kun je vervangen door kurken stoppen. Op die manier hoef je niet te lijmen en ook geen schijfjes te verzamelen. De paddenstoelen zullen blijven staan.

De kleuters verzamelden takken in het bos. Laat ze de takken versieren met verschillende kleuren verf of POSCA-stiften. Plaats alle takken bij elkaar in een mooie vaas. Welke kracht krijg jij van je tak?

HUISJESSLAK BENODIGDHEDEN

- klei

- kastanje/noot/…

- POSCA-stiften (Daar vind je ondertussen al goedkopere varianten van.)

WERKWIJZE

STAP 1: Laat de kleuters een worstje rollen met de klei. Benoem dat als de voet van de slak. De slak heeft één voet.

STAP 2: Geef de kleuters een kastanje. Leg die op het worstje.

STAP 3: Laat ze de klei vormen tot een hoofd. Vergeet de hoorns niet. Een slak heeft geen ogen: het zijn voelsprieten.

STAP 4: Nu versieren de kleuters de kastanje met de verfstiften.

TIP: - Kleuters vinden het heerlijk om mee te helpen. Laat ze eventueel mee gaten boren in hun kastanje. Hoe meer ze zelf kunnen doen, hoe hoger de betrokkenheid.

- Je kunt ook kinderboren voorzien waar de kleuters zelf mee kunnen boren. Heerlijk om ze met techniek te leren omgaan.

- Heb je geen klei? Een wasknijper die stuk is kun je aan elkaar kleven door de vlakke kanten aan elkaar te lijmen. Bevestig daar de versierde kastanje op met houtlijm.

Een eikeltje van wol

Doel: Verzamel de dopjes van de eikels die je vond in het bos. Maak samen met de kleuters nieuwe eikeltjes van wol.

OD LO 1.29 De kleuters kunnen klein-motorische vaardigheden in verschillende situaties voldoende nauwkeurigheid gedoseerd en ontspannen uitvoeren.

OD MUVO 1.2 De kleuters kunnen materiaalgevoeligheid ontwikkelen door exploreren en experimenteren.

OD MUVO 1.4 De kleuters kunnen verschillende beeldende, technische middelen aanwenden en samen gebruiken om tot beeldend werk te komen.

BENODIGDHEDEN

- merinowol/viltwol (Dat is dure wol, maar voor deze activiteit heb je erg weinig nodig. Zorg dat de wol niet nat wordt voor ze is opgerold tot een bolletje. Neem nooit wol met natte handen.)

- warm water in een kom

- zeep/zeepvlokken

lijm

- noppenfolie

eikeldopje

- (optioneel) touwtje en handboor/precisieboor/kinderboor

WERKWIJZE

STAP 1: Leg een stuk noppenfolie op de tafel. Zet de kom met warm water klaar. Los wat zeepvlokken op in het water. Leg het stuk zeep ernaast.

STAP 2: Rol een stukje merinowol strak op. Rol nieuwe lokken op tot je een klein bolletje hebt. Rol stevig.

Let op: merinowol trek je zachtjes los van de lont. Als je heel hard trekt, komt de wol niet los. Maak het bolletje nat door het kort in warm water te dompelen.

Vanaf de volgende stappen is het de beurt aan de kleuters.

STAP 3: Laat de kleuters hun handen nat maken door ze in het warme water te dompelen. Daarna nemen ze het stuk zeep en draaien ze het een paar keer in hun handen. Ze zepen hun handen als het ware in.

STAP 4: Geef de kleuters het stuk merinowol. Laat ze het zachtjes in hun handen rollen. De zeep, het warme water en de wrijving zullen ervoor zorgen dat de wol vervilt en in elkaar ‘vilt’. Als dat proces bezig is, kunnen de kleuters iets harder rollen en iets meer druk zetten. Ze mogen ook met hun bolletje rollen op de noppenfolie.

STAP 5: Als de wolvezels voldoende in elkaar gerold zijn, leggen ze het bolletje opzij om het te laten drogen.

STAP 6: Als het bolletje droog is, kun je het vastlijmen in het eikeldopje. Dat doe je met witte lijm, een lijmpistool of Velpon. Zorg er wel voor dat het bolletje volledig droog is. Dat proces kun je versnellen door het goed uit te knijpen in een handdoek. Het overtollige water kun je zo afvoeren en het wollen bolletje zal sneller drogen.

OPTIONEEL

Je kunt een ketting maken met het gevilte eikeltje. Maak daarvoor een gat in het eikeldopje. Doe dat met een precisieboor of met een kinderboor (zie tip Activiteit 2). Je kunt er uiteraard ook voor kiezen om al geboorde eikeldopjes te voorzien. Anderzijds bied je de kleuters mooie leerkansen door hen in contact te brengen met techniek. Doe een touw door het gat. Knoop het touw vast zodat het een ketting wordt en lijm pas daarna de eikel vast.

Appeltaart

Doel: In het verhaal bakken vos, wasbeer en muis een appeltaart. Ga aan de slag en bak met de hele klas een lekkere taart om samen van te smullen.

OD LO 1.29 De kleuters kunnen klein-motorische vaardigheden in verschillende situaties voldoende nauwkeurigheid gedoseerd en ontspannen uitvoeren.

OD LO 1.30 De kleuters kunnen de functionele grepen gebruiken voor het hanteren van voorwerpen.

OD WO 2.8 De kleuters zijn bereid hygiënisch, veilig en zorgzaam te werken.

Vos, wasbeer en muis bakken appeltaart terwijl uil knutselt. We maken in de klas ook een lekkere appeltaart.

BENODIGDHEDEN

Ingrediënten

- 3 appels

- 250 g suiker (Daarvan mag je gerust iets minder nemen.)

- 250 g zelfrijzende bloem

- 250 g boter - 4 eieren

Materiaal

- werkkaart 2

- mixer of garde

2 deegkommen

- snijplank en mes per kleuter (geen scherp mes, wel een met goede ‘tanden’) - insmeerpenseel

- oven - zeef - bakvorm

In het beste geval ga je voor deze activiteit eerst appels plukken.

WERKWIJZE

STAP 1: Bekijk de appels met veel zorg voordat je begint te bakken. Laat de kleuters eventueel allemaal een appel meebrengen. Op die manier krijg je een enorme verscheidenheid aan appels in je klas en zul je erg veel gelijkenissen en verschillen treffen. Laat de appels van groot naar klein leggen of van klein naar groot. Laat de kleuters de appels met al hun zintuigen waarnemen.

Richtvragen kunnen zijn:

- Welke kleur hebben de appels? Zijn ze allemaal hetzelfde?

- Hoe voelt de schil? Glad? Zacht? Ruw?

- Hebben ze allemaal een steel? Waarom zit er een steel aan de appel? (Daarmee hangt hij vast aan de boom.)

- Zijn de appels allemaal even groot? Wat is de grootste appel? De kleinste?

- Welke appel zou jij kiezen als je er een mocht opeten? Waarom zou je die kiezen? Vertel.

- Ruik eens aan de appels. Ruiken ze allemaal hetzelfde?

STAP 2: Snijd een appel doormidden.

- Wat zie je binnenin? Zie je ontkiemde pitten?

- Hoeveel pitten zitten er in het klokhuis?

- Wat betekent het woord ‘klokhuis’? Zien jullie een klok? Zien jullie een huis?

- Wat ruik je?

STAP 3: Schil een appel. Probeer een zo lang mogelijke slinger te maken van de schil. De kleuters zullen het heel spannend vinden en met ingehouden adem wachten tot de schil breekt.

Laat de kleuters proeven van de verschillende appels.

- Welke vind jij lekker? Welke vind je het lekkerst? Welke vind je het minst lekker?

- Vindt iedereen dezelfde appel lekker?

Volg nu de verschillende stappen van werkkaart 2 Verdeel samen het werk.

Als de appeltaart in de oven zit, kun je samen met de kleuters een feesttafel maken. Leg een papieren tafelkleed en versier dat.

Zodra de appeltaart klaar is, kunnen jullie heerlijk genieten van een gezellig moment. Wie weet drinken jullie er net zoals vos wel een kopje thee bij? Smakelijk!

STAP 1: Mix.

STAP 2: Schil.

STAP 3: Snijd.

STAP 4: Giet.

STAP 6: Geniet.

STAP 5: Bak.

60 minuten op 180 °C

250 g boter

4 eieren

3 appels

250 g bloem

BLOEM

250 g suiker

ACTIVITEIT 5

Hetzelfde zoeken / vertelkaarten

Doel: In het prentenboek maakte je kennis met verschillende dieren, objecten en gebeurtenissen. Aan de hand van vertelkaarten bouwen jullie het verhaal samen weer op.

OD NED 3.1 De kleuters kunnen aan de hand van visueel materiaal een boodschap herscheppen.

OD NED 2.1 De kleuters kunnen een voor hen bestemde mededeling en/of een verhaal zo (her)formuleren, dat de inhoud ervan herkenbaar overkomt.

OD NED 2.7 De kleuters kunnen in een gesprek met een eenvoudige maar relevante vraag of met commentaar reageren.

OD NED 2.8 De kleuters kunnen zelf vragen stellen aan anderen die de door hen gewenste informatie leveren.

BENODIGDHEDEN - werkkaart 3

WERKWIJZE

Print werkkaart 3. Verknip ze tot ronde kaartjes en lamineer ze.

Deze activiteit kun je op twee manieren aanbieden:

- Focus je vooral op visuele discriminatie en analyse? Zoek je gelijkenissen en verschillen? Speel memory door werkkaart 3 tweemaal te printen. De kleuters gaan dan in spelvorm op zoek naar twee dezelfde kaartjes.

- Leg je de focus op taalontwikkeling? Laat de kleuters dan vertellen bij de kaartjes. Laat ze reflecteren en het verhaal heropbouwen aan de hand van de tekeningen uit het boek.

Bespreek eerst de kaartjes. De kleuters ‘lezen’ als het ware wat er op hun kaartje staat.

Richtvragen kunnen zijn:

- Wat zie je?

- Welk dier zie je?

- Welk voorwerp staat op je kaartje? Wat doen ze met de boot?

- Hoe konden wij helpen?

Je bouwt het verhaal terug op aan de hand van de vertelkaarten. Gebruik zelf een zo rijk mogelijke woordenschat om de kleuters nieuwe woorden aan te reiken. Blik ook terug in de tijd.

- Wat gebeurde er eerst?

Wat gebeurde er daarna?

- Wat gebeurde er nadat wij geblazen hebben?

Uiteraard is het ook fijn als je beide werkvormen combineert. Geef tijdens het spel zo veel mogelijk kansen om de taalontwikkeling te stimuleren. Aan jou de keuze.

NOG MEER INSPIRATIE

Kleuters vinden de concepten ‘vol’ en ‘leeg’ heerlijk. Bied een (experimenteer)bak aan met herfstvruchten die je verzamelde in het bos. Voorzie potjes die ze kunnen vullen en daarna weer leeggieten. Laat ze eerst aan de slag gaan met de potjes die ze vullen door er een handvol eikels, kastanjes … in te doen. Voorzie de volgende dag verschillende materialen om de herfstvruchten op een andere manier in de potjes te doen: pincet, theezeef, soep- en koffielepel, sushistokjes die achteraan vastgemaakt werden

De kleuters zullen hun fijn-motorische vaardigheden al spelend oefenen. Verstop ook enkele kabouters onder het herfstmateriaal. Als extra impuls is het ook fijn om een leeg eierkarton aan te bieden. De kleuters zullen dat spontaan vullen en weer leeg maken. Dat eierkarton kun je ook gebruiken om een patroon in te leggen. Speel mee en geef spelimpulsen.

- Laat de kleuters een paraplu en laarzen meebrengen. Maak wanneer het regent een wandeling met de paraplu’s en regenlaarzen.

- Laat de kleuters experimenteren met kosteloos materiaal. Van een dop van een melkbus en een lege garenklos maak je in een handomdraai een paddenstoel. Heb je geen lege klos? Een kurk kan ook dienstdoen. Voorzie hier ook kabouters of dieren als extraatje. Lukt het om nog een dier op de paddenstoel te zetten? Kun je het evenwicht bewaren?

Wanneer de kleuters uitgespeeld zijn met de herfstvruchten in de experimenteerbak, kun je die in de winkel aanbieden. Voorzie ook hier verschillende bakjes om de vruchten te sorteren. Laat de kleuters eerst vrij spelen. Om hun motorische vaardigheden al spelend te oefenen voorzie je ook hier verschillende materialen om de herfstvruchten te scheppen, nemen … Voorzie verschillende soorten verpakkingsmateriaal om het herfstmateriaal te verpakken. Denk aan verschillende sluitingen: rits, drukknop, papieren zak, stropzak of doos. Als je daar eenmalig in investeert, levert dat plezier voor heel veel thema’s en heel wat spontaan winkelplezier. Speel mee met de kleuters. Leer hen aan hoe je naar de winkel gaat. Bestelling plaatsen, betalen het hoort er allemaal bij. Voorzie winkelkaartjes afhankelijk van je aanbod in je winkel.

Bied een bak met gedroogde herfstbladeren aan. De kleuters zullen het fijn vinden om hun knipvaardigheden erop te oefenen.