Haar - 150 kapsels, snorren en baarden

HAAR

Waanders Uitgevers, Zwolle

Haar. Het is een buitengewoon bijzonder onderdeel van het menselijk lichaam. Of je er nu veel van hebt of weinig, het laat zien of juist bedekt, haar speelt een belangrijke rol in ons leven. Over de hele wereld voelen mensen zich emotioneel verbonden met hun haar. Dat begint al vroeg. Vol vertedering aaien kersverse ouders de donzig zachte nesthaartjes van hun pasgeboren baby. De eerste keer dat een kind naar de kapper gaat beschouwen we als een mijlpaal, een moment dat trots wordt vastgelegd.

Van nature is haar bedoeld om ons warm te houden en de huid te beschermen tegen de zon. Haar groeit snel, vooral ons hoofdhaar, dat heel lang kan worden en op oneindig veel manieren kan worden gestyled. Knippen, verven, krullen, stijlen, scheren – sommige mensen besteden veel tijd en geld aan hun haar om te zorgen dat het goed zit. Maar ondanks dat we ons haar op elk gewenst moment kunnen veranderen, helemaal controleren kunnen we het niet. Haar lijkt een eigen leven te leiden. Het heeft een eigen wil.

In mythen, sagen en sprookjes speelt haar vaak een belangrijke rol: neem Goudlokje, Riket met de kuif, Rapunzel of De duivel met de drie gouden haren. In sommige verhalen worden bovennatuurlijke of magische krachten toegeschreven aan haar. Denk aan het haar van Medusa dat in slangen veranderde. Of aan Samson, die in het beroemde bijbelverhaal zijn kracht verliest als zijn haar wordt afgeknipt. Binnen veel religieuze tradities wordt haar als heilig beschouwd: omdat het ons hoofd bedekt, bezit het een spirituele kracht.

Veel mensen bedekken hun haar, om praktische of religieuze redenen. Zo schrijven sommige beroepen haarbedekking voor uit hygiënisch oogpunt. Maar haar wordt ook gezien als een essentieel onderdeel van iemands schoonheid, als iets dat privé is. In de islam wordt de hoofddoek of hijab door moslimvrouwen gedragen als een manier om bescheidenheid te tonen. Ook het christendom en het jodendom kennen een lange hoofddekselgeschiedenis, van de joodse sjeitel (pruik) tot de katholieke mantilla, een sierlijke Spaanse hoofdsluier.

Haar is niet zomaar haar, het is identiteit. Kapsels, baarden, snorren, pruiken en extensions zijn een geweldige manier om je persoonlijkheid te weerspiegelen. We laten met ons haar zien wie we zijn en tot welke groep we behoren. We kiezen soms voor een bijzonder kapsel om de aandacht te trekken, te provoceren of als uiting van verzet. Op persoonlijk vlak kan haar een bron van trots of juist van ergernis en frustratie zijn. Sommige mensen hebben een lange weg afgelegd om hun eigen haar – of juist de afwezigheid ervan – te accepteren.

Bij het bepalen van iemands identiteit speelt haar een belangrijke rol. Lang haar wordt van oudsher gezien als ultiem symbool van vrouwelijkheid, schoonheid en seksualiteit. Een beeld dat keer op keer wordt bevestigd in de populaire cultuur. Het zegt genoeg dat alle Disney-prinsessen tot op heden lang haar hebben. In de queer-community worden stereotyperingen over gender overboord gegooid. Zo pleit

LGBTQI+-activist Jennifer Miller, een vrouw met een golvende baard, ervoor dat iedereen zonder angst en schaamte zichzelf moet kunnen zijn.

Kapsels op de catwalk kunnen grandioos en spraakmakend zijn, maar ook problematisch. Bijvoorbeeld wanneer eeuwenoude haarstijlen worden gepresenteerd als ‘modetrend’. Dat gebeurde onder andere met bantu-knotjes en cornrows. Deze traditionele zwarte haarstijlen werden door de fashionwereld klakkeloos overgenomen en zodoende uit hun historische en culturele context losgerukt. Als gevolg daarvan laaide de discussie op over culturele toe-eigening: waar ligt de grens tussen inspiratie en toe-eigening?

Juist omdat die grens soms vaag is, is het belangrijk dat we ons verdiepen in haartradities en de betekenis ervan in verschillende culturen. Veel mensen hebben in onze maatschappij nog altijd dagelijks te maken met vooroordelen of zelfs discriminatie vanwege hun haar. In de loop der jaren is ons idee van haar steeds meer gestandaardiseerd onder invloed van de beautyindustrie, media en sociale conventies. En dat is zonde, want is het niet juist zo mooi en uniek dat haar van nature voorkomt in een rijk palet aan kleuren en texturen?

Dit boek neemt je mee in de wondere wereld van hoofd- en gezichtshaar, aan de hand van 150 kapsels, snorren, baarden, pruiken en extensions. Van ronduit iconische tot minder bekende haardrachten. Het schrijven van dit boek opende voor mij nieuwe werelden. Haar heeft mij altijd geïntrigeerd.

Toen ik jaren geleden in Barcelona tegen het humoristischabsurdistische boek Dalí’s moustache aanliep, wist ik meteen: dat moet ik hebben. Van een reis naar Kenia nam ik ooit een handgemaakte, houten kam mee als souvenir.

Mijn fascinatie voor haar groeide toen ik in 2013 door Glamcult Studio werd gevraagd om verslag te doen van de Amsterdam Fashion Week, met speciale aandacht voor de kapsels. Drie jaar lang bezocht ik alle shows van dit halfjaarlijkse evenement. Achter de schermen interviewde ik de ‘chef de cabines’: topkappers uit het hele land die verantwoordelijk waren voor het haar van alle modellen. Ik vroeg hen naar hun inspiratiebronnen, leerde nieuwe kapselnamen en ontdekte hoe belangrijk haar is voor de total look van een modecollectie.

Of het nu op de catwalk is, op straat, in de trein, in magazines of bij de kapper: bijzondere kapsels, baarden en snorren zijn overal. Dus ik zou willen zeggen: laten we de veelzijdigheid, kracht en natuurlijke schoonheid van haar vieren. En bovenal genieten van de vrijheid die haar geeft om onszelf uit te drukken!

Natasja Admiraal

KAPSELS

De afro is een kapsel waar je niet omheen kan: groot, rond en geweldig. Het is een statementkapsel, dat de natuurlijke schoonheid van kroeshaar viert. Voor sommige mensen is hun afro hét symbool van zelfacceptatie. Vooral de perfect afgeronde volle ‘fro’ is een icoon geworden van de jaren zeventig en de zwarte burgerrechtenbeweging van die tijd.

Een Europees uiterlijk met glad haar gold lange tijd als de norm. Kroeshaar werd beschouwd als onverzorgd, onhandelbaar en niet representatief voor op het werk. Generaties mensen, vooral vrouwen en meisjes, behandelden hun haar daarom met chemische relaxers om aan het westerse schoonheidsideaal te voldoen. Een dure en vooral ongezonde praktijk. Eind jaren vijftig ontstond er een tegenbeweging: steeds meer Afro-Amerikanen omarmden hun natuurlijke haar. Studenten, activisten en jazzmuzikanten, zoals Nina Simone, zeiden de relaxers vaarwel. Geen betere afwijzing van het westerse schoonheidsideaal, dan een gigantische afro. Zo groeide natuurlijk haar uit tot een sterk politiek symbool van zwarte trots en identiteit.

De populariteit van de afro bereikte een hoogtepunt in de sixties en seventies, toen het kapsel veranderde van een politiek statement in een modetrend. Actrice Pam Grier maakte naam met haar grote afro op het witte doek, in films als Foxy Brown

(1974). De afro was zo geliefd dat zelfs witte mensen hun ▶

Protestkapsel

Groot, groter, grootst

haar lieten krullen om deze look te verkrijgen: zo verscheen zangeres Barbra Streisand in 1967 met een korte afro-permanent op het podium, een kapsel dat ze bijna tien jaar lang in verschillende lengtes bleef dragen.

Verboden te voelen

Inmiddels is er naast de Black Lives Matter-beweging ook de Black Hair Matter-beweging, die staat voor het vieren van gezond, natuurlijk haar. Op je haar mag je trots zijn – en geen kapsel illustreert dat beter dan de afro. Het creëren van een perfect afgeronde afro vereist vaardigheid. Black hair-kappers verstaan de geheimen van het vak en gebruiken speciale kniptechnieken en producten voor krullend en kroezend haar. Zo weet je zeker dat je haar in goede handen is. Over handen gesproken: wie een afro draagt, heeft ongetwijfeld wel eens meegemaakt dat wildvreemden ongevraagd aan hun haar zitten. Ze strekken een hand uit en... voor je het weet voelen ze aan je haar. Ongepast. Dus voor iedereen die wel eens de neiging voelt opkomen om aan andermans haar te zitten: doe het niet! Al is de verleiding nog zo groot, het haar van anderen is níet bedoeld om aan te zitten. Kijken mag, maar handen thuis.

Het wonderproduct voor de afro is de afrokam. Deze kam is te herkennen aan de grote, brede tanden die ver uit elkaar staan. Zo’n grove kam werkt bij krullend en kroezend haar het beste omdat deze het haar niet beschadigt. Bovendien kun je met een afrokam meer volume in het haar creëren.

Kam én accessoire

Elke dag het haar kammen is het beste, want krulletjes raken van nature gemakkelijk in elkaar verstrengeld. Het uitkammen van kroeshaar en krullen hoeft helemaal niet moeilijk te zijn. Een handige methode is om het haar eerst in vieren of in achten te verdelen en het vervolgens deel voor deel uit te kammen, van onder tot boven. Zo behoud je mooi en gezond haar, want klitten kunnen de haarstrengen ernstig beschadigen. Sommige mensen nemen hun afrokam overal mee naartoe en steken ‘m onderweg in hun haar, als accessoire. Een uitkomst, want zo kun je onderweg altijd even je haar in model brengen.

Alweer zo’n geweldige zwarte haarstijl: afro puffs zijn toefjes haar, bij elkaar gehouden tot een bolletje. Dat bolletje ziet eruit als een kleinere versie van de afro, waar deze haarstijl van is afgeleid. Meestal gaat het om twee bollen haar, één aan elke kant van het hoofd, met een scheiding in het midden. Die bollen kunnen behoorlijk groot zijn, maar je ziet soms ook kapsels met een heleboel kleine afro puffs, of met één heel grote bol haar bovenop het hoofd.

Haartoefjes met impact

Afro Puffs is ook de titel van een liedje dat wordt gezongen door Lady of Rage. Achter deze artiestennaam gaat de Amerikaanse rapper en zangeres Robin Yvette Allen schuil, die voor dit nummer samenwerkte met Snoop Dogg en Dr. Dre. Zelf is de zangeres een fervent drager van afro puffs, zoals ook in de videoclip van het nummer. Uit de reacties op YouTube blijkt dat veel mensen fan zijn van het liedje en niet alleen vanwege de muziek. Zo schrijven sommige luisteraars: ‘Dit nummer heeft me geholpen om van mijn krullende haar te houden!’

het haar kortgeknipt of geschoren. Zonder twijfel één van de meest ongelooflijke kapsels die je ooit hebt gezien.

Kijk, ik ben vrijgezel!

Mannen met een amasunzu-kapsel worden gezien als krachtig, nobel en dapper. Vrouwen dragen dit kapsel alleen als ze nog niet getrouwd zijn. Zo laten ze aan mogelijke huwelijkskandidaten zien: kijk, ik ben nog beschikbaar. Het kapsel is dus een handig communicatiemiddel, zo weet je gelijk of het zin heeft om dat meisje te versieren. Het schijnt

dat Rwandezen deze haarstijl vroeger op wel meer dan dertig verschillende manieren droegen. Kinderen keken erg uit naar het moment dat ze oud genoeg waren om dit kapsel te mogen dragen. Dorpen hielden zelfs wedstrijden wie het beste amasunzu-ontwerp had.

BALLETKNOT

Zelden kom je een ballerina tegen met slordig haar. Professionele danseressen nemen elke dag de tijd om een elegante knot in hun haar te maken, want een verzorgd kapsel maakt deel uit van de dansdiscipline. Of het nu om een hoge ‘ballet bun’ gaat of een lage chignon, de knot is een iconisch onderdeel van de ballerinalook. Gracieus en klassiek. Ballerina’s noemen elkaar onderling ook wel liefkozend ‘bunhead’. Het dragen van een knotje in de balletles toont respect voor de kunstvorm en haar geschiedenis.

Geen verdwaalde lokken

Een klassieke balletknot hoort zo plat mogelijk op het achterhoofd te zitten. Verdwaalde lokken zijn uit den boze, die leiden af tijdens het dansen en kunnen het zicht van de ballerina belemmeren. Tijdens het draaien van pirouetten moet de knot stevig op zijn plaats blijven zitten. Een fijn haarnetje in de kleur van het eigen haar, heel veel schuifspeldjes en haarlak behoren tot de essentiële haarbenodigdheden van een ballerina. Op het podium zorgt een uniforme balletknot ervoor dat de aandacht van het publiek is gevestigd op de danseres en haar bewegingen, niet op het haar. Daarnaast kan het kapsel helpen om eventuele hoofddeksels op hun plaats te houden, zoals een bloemenkrans of tiara. ▶