Edukacja zdalna
dużych odległościach (zespoły międzynarodowe, a nawet międzykontynentalne). W ostatnich kilku miesiącach w Polsce (jak i w wielu innych krajach) nauka zdalna stała się koniecznością ze względu na pandemię koronawirusa SARS-CoV-2. Tradycyjne nauczanie zostało praktycznie bez wcześniejszego przygotowania zastąpione nauczaniem zdalnym. Jednak w odróżnieniu do wcześniejszych form, ostatnia zmiana sposobu nauczania z bezpośredniego na zdalny została wprowadzona nagle, bez przygotowania zarówno uczniów, jak i nauczycieli. Nauka odbywała się z wykorzystaniem łączy internetowych oraz różnych programów i platform wspomagających przekazywanie informacji. Niejednokrotnie podpierana była kontaktem telefonicznym. Nauka zdalna przyjęła różnorodne formy: od przesyłania drogą mailową czy udostępniania w sieci materiałów przeznaczonych do samodzielnego zapoznania się, poprzez przesyłanie filmów z nagranymi lekcjami, po udział w zajęciach on-line w czasie rzeczywistym z możliwością zadawania pytań, udziału w dyskusjach i odpowiedziach ustnych. Wybór metody uzależniony był od szeregu czynników. Czynniki warunkujące prowadzenie nauki zdalnej to dostęp do sprzętu, dostępność i jakość łącza internetowego, warunki lokalowe konieczne zarówno do prowadzenia zajęć (po stronie nauczycieli), jak i na wybór sposobu prowadzenia zajęć wpływ miały umiejętności nauczyciela w zakresie korzystania z dostępnych platform kształcenia zdalnego. Dlatego też początkowo wykorzystywane były ogólnodostępne komunikatory społeczne. Ich możliwości, zarówno nauczyciele, jak i uczniowie poznali dużo wcześniej. Trudno jednoznacznie ocenić, który z przedstawionych powyżej czynników miał największy wpływ na wybór metody prowadzenia zajęć, jednak przyjąć można, że należą do nich łatwość i intuicyjność platform, możliwości techniczne oraz przyzwyczajenia osób uczestniczących w procesie zdalnego nauczania. Największym wyzwaniem w trakcie nauczania zdalnego spowodowanego zawieszeniem zajęć w szkole było samo podjęcie tego procesu. Uzgodnienie sposobu oraz udzielanie instrukcji dotyczących korzystania z różnych form nauczania zdalnego, wskazanie uczniom form nauki zdalnej, nauczenie posługiwania się programami do tejże nauki – to najtrudniejsze elementy całego procesu. Odbywało się to najczęściej z wykorzystaniem drogi mailowej. Ułatwione zadanie miały szkoły korzystające z dziennika elektronicznego, który niezależnie od platformy, oprócz bieżącego śledzenia postępów w nauce, daje możliwość wysyłania grupowo różnorodnych informacji do uczniów. W sytuacji, kiedy
brak było takiej możliwości, pozostawało wysyłanie e-maili indywidualnie do wszystkich uczniów. Warto jednak zaznaczyć, że przeważnie już wcześniej szkoły, a nawet społeczności klasowe, posiadały różne formy zbiorowego kontaktu zdalnego, wykorzystując chociażby komunikatory społeczne. Prowadzenie nauki zdalnej jest zdecydowanie bardziej czasochłonne, niż nauczanie tradycyjne, zarówno dla nauczycieli, jak i dla uczniów. Wynika to chociażby z konieczności szczegółowego przygotowania przez nauczyciela materiałów do udostępniania uczniom, jak również zaplanowania przebiegu każdej lekcji w innej formie niż dotychczas. Bardzo często nauczyciele na potrzeby lekcji tworzyli prezentacje multimedialne czy nagrywali filmiki, np. z doświadczeniami. Pomocne były również platformy m.in. gov.pl, gdzie uruchomiono kanał nauki zdalnej z przygotowanymi pomocami dydaktycznymi, powiązany z e-podręczniki. pl, który powstał z inicjatywy Ministerstwa Edukacji Narodowej, Edupolis.pl z Kujawsko-Pomorską e-Szkołą z nagranymi lekcjami online czy multibook udostępniany przez wydawnictwa. Większość dostępnych platform do nauki zdalnej skupiona była głównie na przedmiotach ogólnokształcących, natomiast nauczyciele przedmiotów zawodowych nie dostali wsparcia do prowadzenia zajęć. Jednakże wszyscy musieliśmy szybko i skutecznie odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Również dla uczniów nauczanie zdalne jest trudniejsze, chociażby ze względu na problemy w skoncentrowaniu się, jak również kłopoty natury technicznej typu: jeden komputer w domu, a dwoje uczniów. Niewątpliwie nauka zdalna wymagała od uczniów zwiększonej pracy własnej, samodyscypliny, poświęcenia większej ilości czasu na zapoznanie i rozumienie otrzymanego materiału. Trudniej było uzyskać bieżące wyjaśnienia, mimo dostępności różnych form kontaktu z nauczycielem. Również uczniowie nie mogli liczyć na wzajemne wsparcie ze względu na ograniczenie kontaktów bezpośrednich między nimi. Dodatkowym utrudnieniem był brak jednolitej formy nauczania, chociażby w ramach jednej szkoły. Ten aspekt, widoczny zwłaszcza w pierwszym miesiącu trwania e–learningu sprawił, że dyrektorzy, a jeszcze częściej sami nauczyciele, szukali samodzielnie narzędzi pracy. Często zdarzało się tak, że każdy nauczyciel wybierał inny sposób prowadzenia zajęć, co skutkowało tym, że uczniowie zmuszeni byli do korzystania z kilku programów w jednej klasie. Najczęściej do prowadzenia zajęć (oprócz komercyjnych komunikatorów) korzystano z programów: MS Taems, Google Classroom, Zoom, ale również komunikatorów: Messenger, Facebook,
16 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy
nr 5/2020