Oblicza edukacji
dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec Katedra Pedagogiki Szkolnej, Wydział Nauk Pedagogicznych UMK w Toruniu
Projekt „Improving Teaching Methods for Europe”czyli jak rozwijać kluczowe kompetencje Europejskie kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie nie tracą na aktualności ze względu na swój uniwersalny, ponadczasowy charakter, ale praktyka pokazuje, jak trudno je rozwijać, pielęgnować i utrwalać. Nie ulega jednak wątpliwości, że ich posiadanie stanowi wartość dodaną w odniesieniu do zatrudnienia, spójności społecznej i społeczeństwa obywatelskiego. Ze względu na swój ponadprzedmiotowy i interdyscyplinarny charakter są dużym wyzwaniem dla systemów edukacji, nauczycieli oraz uczniów. Jak wynika z Raportu Eurydice „Rozwijanie kompetencji kluczowych w szkołach w Europie: wyzwania i szanse edukacyjne” (2012) wspieranie kompetencji kluczowych wiąże się z wieloma problemami, jakie trzeba rozwiązać na poziomie koncepcyjnym, programów kształcenia, metod uczenia, współpracy nauczycieli, oceniania. Przeprowadzone badania, np. dotyczące kompetencji informatycznych (tamże, s. 10), a także dotyczące kompetencji społecznych i obywatelskich (Kopińska, Solarczyk-Szwec, 2016), świadczą o niskim poziomie zintegrowania kompetencji przekrojowych z programami kształcenia w szkole. Kwestie europejskich kompetencji kluczowych są także niedostatecznie uwzględniane w krajowych programach kształcenia nauczycieli - są przez wszystkich oczekiwane, ale najczęściej brakuje wskazówek, jak je wdrażać do praktyki. Nakreślone wyzwania i potrzeby były punktem wyjścia do przygotowania i realizacji projektu Improving Teaching Methods for Europe (ImTeaM4UE) w latach 2014-2017 w ramach programu Erasmus+ partnerstwa strategiczne. Koordynatorem projektu było Ministerstwo Szkoły i Kształcenia Północnej Nadrenii Westfalii, które zaprosiło do współpracy 10 partnerów: pięć szkół (Niemcy, Estonia, Słowenia), trzy szkoły wyższe (Maribor/ Słowenia, Toruń/ UMK, Szwajcaria/ Locarno), ośrodek doskonalenia nauczycieli (Niemcy/ Düsseldorf ), oraz firmę gier edukacyjnych „Planpolitik” (Berlin), aby opracować materiały dydaktyczne dla nauczycieli pod postacią scenariuszy zajęć, gier dydaktycznych oraz zestawu metod uczenia się kooperacyjnego dla uczniów w wieku 12-20
lat rozwijających europejskie kompetencje kluczowe. Materiały te zostały udostępnione na stronie internetowej www.imteam4.eu w kilku wersjach językowych: niemieckiej, angielskiej, polskiej, słoweńskiej, estońskiej i włoskiej. Komplet materiałów znajduje się na niemieckiej stronie projektu, większość z nich została przetłumaczona na język polski. Głównym rezultatem projektu są 23 scenariusze nauczania języków obcych (niemieckiego i angielskiego), nauk ścisłych i przyrodniczych oraz edukacji społecznej i obywatelskiej. Ich tematem przewodnim są wspólne problemy Europy: wyżywienie, ekologia, energia, życie we wspólnocie, analizowane interdyscyplinarnie we wszystkich wskazanych obszarach edukacji. Każdy scenariusz jest opisany za pomocą matrycy, bardziej szczegółowo przedstawiony na Timeline lekcji, gdzie zostały zamieszczone także pomoce dydaktyczne. Kolejnym efektem projektu są trzy gry symulacyjne na tematy związane z trzema głównymi obszarami tematycznymi, tj. „Kultura jedzenia, „Pozyskiwanie energii w Europie” oraz „Żyć wspólnie w Europie”. Nauczyciele otrzymują szczegółowy scenariusz gry oraz potrzebne do tego materiały. Podczas pracy nad scenariuszami lekcji i grami symulacyjnymi nacisk położono na rozwój kompetencji oraz stosowanie kooperatywnych metod uczenia się. Lekcje uwzględniają zatem w większym stopniu perspektywę ucznia, mają na celu wspieranie procesu myślenia, a w szczególności samodzielnej pracy. Na lekcję patrzono niejako „od końca”, czyli od strony rozwijanych umiejętności jako celu lekcji. Dopiero w następnej kolejności planowano sytuacje edukacyjne i odpowiednie zadania. Wybrano zadania stwarzające swobodną przestrzeń uczenia się, w której każdy uczeń uświadamia sobie i formułuje także własne cele uczenia się i strategie rozwiązywania problemów (zadań). Wsparciem dla uczniów jest układ zadań, np. podział na mniejsze kroki, o różnym stopniu trudności, przygotowane przez nauczyciela zróżnicowane materiały pomocnicze. Powinno to umożliwić uczniom samodzielne sterowanie proce-
34 Kujawsko-Pomorski Przegląd Oświatowy UczMy
nr 1/2018