Yeni medya, iletişim, kültür ve değişim

Müjdat GÖKÇE Araştırmacı / Yazar / Prodüktör

Yeni Medya İletişim, Kültür, Toplum ve Dijital Değişim (Derleme)

Özet; Teknoloji yaşam biçimlerimizi ve kültürümüzü etkileyerek sürekli değişmektedir. Bu değişim toplumun hemen hemen her kesimini, her yaş grubunu etkisi altına almıştır. Yeni iletişim ortamları, farklı iletişim teknikleri ile birlikte yeni bir toplumsal ilişki sistemi ortaya çıkarmıştır. Günlük yaşantımızın bir parçası haline gelen elektronik-ticaret, mobil bilgi erişiminin biçimlendirdiği bu yeni kültür biçimi sayısal kültür olarak adlandırılmaktadır.

Bilindiği gibi iletişimin en ilkel ve en temel formu, “vücut dili” ya da “beden dildir” İnsanlar duygularını ortaya koyabilmek ve gereksinimlerini ifade edebilmek için ilk önce vücutlarını kullandılar: Vücut hareketlerinden ve işaretlerden oluşan, fakat sözlü olmayan bu dil sayesinde insanlar kendi aralarında iletişimi sağladılar. Duygu, düşünce ve isteklerini birbirlerine bu sayede iletebildiler.

Yeni medya; internet teknolojisiyle birlikte ortaya çıkan bilgiye erişmede kolaylık, hız ve farklı iletişim yolları ve sosyal paylaşım ağları ve tüm bunların yaşamımızda edindiği yer olarak tanımlanabilmektedir. Bu yeni medya tanımında dikkat edilmesi gereken noktalardan biri medyayla ilgili söylemlerin genelde bilginin dağıtılmasıyla ilgili olduğudur. Oysa yeni medyanın teknolojilerinde kullanıcılarının teknolojilerin içinde aktif olabildikleri de değerlendirmeye alınmalıdır.

Yeni medya, bünyesinde pek çok unsuru barındıran, sınırları ve etkileri geniş bir kavramdır.

Yeni medya kavramıyla, geleneksel medyadan farklı olarak, sayısal tabanlı, iletişim kuran unsurların arasında eş zamanlı ve geniş kapasiteli, karşılıklı ve çok katmanlı etkileşimin yüksek hızda gerçekleştiği, çoklu-ortam yapısına sahip iletişim araç ve kanalları kastedilmektedir. Hayatın içinde geleneksel medyanın kapladığı yeri ve zamanı, giderek daha fazla ikame etme eğiliminde olan yeni medya; artık kişilerarası iletişimden ticarete, siyasetten eğitime, spordan sağlığa yaşamın hemen her alanında oldukça etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

Geleneksel kitle iletişim araçlarının sunduğundan daha fazlasını vaat eden yeni iletişim ortam ve araçları bu vaatleri ile göz alıcı bir resim oluşturmaktadır.

Giriş; İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte hayatımıza giren yeni medya ortamlarının etkileşimsellik, kitlesizleştirme ve eşzamanlılık gibi temel özellikleri bireylerin fiziksel ortamda bir araya gelme zorunluluğunu ortadan kaldırmış, gerek bireysel gerekse toplumsal iletişimi önemli ölçüde etkilemiştir.

İnsanlığın ilk çağlarından bu yana gerek kendini, birbirlerini ve gerekse çevresini tanıyabilmede ve anlayabilmede çeşitli iletişim ve haberleşme yöntemlerini kullanmış ve bunları zaman içersinde geliştirerek günümüzdeki ileri iletişim olanaklarına ulaşmıştır. Bu durum iletişimin önemli ve vazgeçilmez unsurlarından medya alanında da kendini göstermektedir. İletişim bilimleri ve teknolojilerinde, özellikle son yıllarda yaşanan baş döndürücü gelişmeler ve yenilikler sayesinde yeni medya kavram ve gereçlerinin yaşantımızdaki etkinliği gittikçe artmaktadır. Bilhassa medya okur-yazarlığının yaşantımıza kattığı kültürel kazanımlar sayesinde; sürekli güncellenebilme, güncel bilgilere anında ve hızlı erişim sağlaması, bilgi paylaşımı, sanal dünya gibi muazzam geniş olanaklara sahip olunmaktadır. Bu olanaklar, yeni medya avantajları ile birlikte iletişim bilgi ve teknolojilerinin kullanımlarındaki gelişmeye açık yaklaşımlar zaman ve mekan kısıtlamaları olmadan ekonomik, teknolojik, kültürel ve sosyal yaşamda rahatlık ve konforu birey yaşantısına kazandırabilmektedir.

Sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik gelişmelerdeki hızlı ilerlemeler yeni medya ve yeni yaklaşımları kaçınılmaz kılmaktadır. Ulusal ve uluslararası politikalarda önemli rol oynayan iletişim ve teknolojileri, başta internet olanakları olmak üzere sosyal medya, sanal dünya, sosyal ağlar gibi çeşitli medya kavramları yaşantımızda dikkate değer etkilerde bulunmaktadır. Yeni medyanın temelini oluşturan bu yeni iletişim teknolojileri günümüzde ekonomiden sağlığa, eğitimden hukuka, bireysel ilişkilerden toplumsal ilişkilere ve haberleşmeye kadar birçok alanda kolaylıklar sağlamasının yanında bir o kadar da sorumluluklar getirmektedir. Bu da bizleri yeni medya araçlarını kullanmada daha dikkatli ve bilinçli olmayı, hassasiyetleri göz önüne alarak sorgulamaya sevk etmektedir, hatta zorunlu kılmaktadır.

Başlangıçta bir kitle iletişim olgusu olarak ortaya çıkan medya, zaman içinde hızlı bir değişim ve dönüşüm geçirerek, toplumdaki en büyük güçlerden biri haline gelmiştir. Hatta özellikle kimi batı toplumlarında yasama, yürütme ve yargıdan bile daha güçlü bir konuma ulaşmıştır.

Bu süreç içinde, oldukça etkin bir eğitim ve sosyalizasyon aracı olma niteliğine de kavuşan medya, kültürel üretim sürecinin de ayrılmaz bir parçası haline dönüşmüştür.

Günümüzde iletişim teknolojilerindeki hızlı ilerlemeler yeni medya, internet, sosyal medya, sosyal ağlar, sanal dünya gibi pek çok yeni kavramın medya literatürüne girmesine yol açmıştır. Bu yeni oluşumlar sosyolojik, kültürel ve ekonomik alanda da değişim ve dönüşümleri beraberinde getirmiştir.

Yeni iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ve İnternet’in yeni medyanın en önemli araçlarından biri haline gelmesi; haberin üretimi, işlenmesi ve dağıtımında köklü değişimlerin de yaşanmasını beraberinde getirmiştir. Günümüzde haber takibini gerçekleştiren muhabirler birçok özelliğe sahip olmak durumundadırlar. Yeni nesil muhabirler enformasyonu elde edip haber haline getirmelerinin yanı sıra yeri geldiğinde kamera kullanmayı, İnternet üzerinden en kısa sürede haber iletimini gerçekleştirmeyi bilmek zorundadırlar. Haber iletiminde posta güvercinlerinden yararlanma dönemi, dijitalleşen medya çağını yaşayan yeni nesiller için bir masal haline dönüşmüştür.

Günümüzde ana akımı temsil eden medya kuruluşlarından, yerel medyaya kadar haber üretimi ve dağıtımının yapıldığı tüm mecralarda haberin hızlı, doğru ve eksiksiz iletimi büyük önem taşımaktadır. Bu niteliklerden “hızlı” haber aktarımı süreci İnternet aracılığıyla rahatlıkla gerçekleştirilebilmektedir. Aynı zamanda medya kuruluşlarının İnternet sayfaları, kullanıcılarla etkileşime girilebilen, bu anlamda okuyuculardan geri dönüşlerin alınabildiği önemli bir platform haline gelmiştir. Multimedya yani çokluortam olarak ifade edilen metin, ses ve videonun bir arada kullanılabildiği içerikler söz konusu sitelerde yer bulabilmektedir.

Gazete ve televizyonlar kendilerine ait sosyal paylaşım siteleri üzerinden yüzlerce içerik paylaşabilmekte ve bu sitelerde hesabı bulunan İnternet kullanıcıları kendi profil sayfalarından haber, yorum, fotoğraf ve video ekleyebilmektedirler.

Yeni Medyanın Gelişimi Bilindiği gibi iletişimin en ilkel ve en temel formu, “vücut dili” ya da “beden dildir” İnsanlar duygularını ortaya koyabilmek ve gereksinimlerini ifade edebilmek için ilk önce vücutlarını kullandılar: Vücut hareketlerinden ve işaretlerden oluşan, fakat sözlü olmayan bu dil sayesinde insanlar kendi aralarında iletişimi sağladılar. Duygu, düşünce ve isteklerini birbirlerine bu sayede iletebildiler.

Günümüzde iletişim teknolojilerindeki hızlı ilerlemeler yeni iletişim teknolojileri, yeni medya, internet, sosyal medya, sosyal ağlar gibi pek çok yeni kavramı medya literatürüne sokmuştur.

Bu yeni oluşumlar sosyolojik, kültürel ve ekonomik alanda da değişimlere yol açmıştır.

Yeni medya teknolojilerinin ortaya çıkışı, iki ayrı koldan ilerleyen bilgisayar ve medya teknolojilerinde ki tarihsel gelişmelerin bir araya gelmesiyle mümkün olmuştur. Lev Manovich yeni medyanın ortaya çıkışını hazırlayan gelişmeleri 1830’lara kadar geriye götürmektedir. Bu süreç Charles Babbage’in “analitik makine” ve Louis Daguerre’in

“dagerotip”i icadıyla başlayarak, 20. geliştirilmesine kadar devam etmiştir.

yy’ın

ortasında

modern

dijital

bilgisayarın

Yeni medya iletişim alanında kökten değişimler getirerek analog medyayı dijital temsile çevirmiştir. İnternet istenilen her veriye eşit hızda ulaşılmasını mümkün kılmakta, dijital olarak kodlanan veriler sayısız kere çoğaltılabilmekte, farklı medya türleri bilgisayarda gösterilebilmektedir. Manovich yeni medyanın ayırt edici 5 prensibini sayısal temsil, modülerlik, otomasyon, değişkenlik ve kültürel kod çevrimi olarak belirlemiştir.

Yeni medya bilgisayarda yaratıldığına, dağıtıldığına, saklandığına göre; bilgisayarın mantığı medyanın geleneksel kültürel mantığını da etkilemektedir. Bilgisayarın dünyayı modelleyiş tarzı, verileri temsili, bunlar üzerinde işlem yapabilmemize izin vermesi kültürel katmanın oluşumunu ve içeriğini etkilemektedir. Kültürel katman da aynı şekilde bilgisayarı etkileyerek yeni bilgisayar kültürünü oluşturmaktadır. Bu yeni kültür insanın dünyayı algılayışıyla bilgisayarın sayısal temsilinin bir karışımıdır [25]. Yeni iletişim teknolojileri sanat yapıtlarının da dahil olduğu kültürel ürünlerin dijitalize olarak daha geniş bir dolaşıma girmesine sebep olmuştur.

Bilişim ve iletişim teknolojileri, zaman, mekân ve coğrafi uzaklıklardan bağımsız olarak ses, görüntü ve veri biçimindeki tüm enformasyon aktarımlarını tek bir ağ içinde bütünleştirmeyi mümkün kılacak bir biçimde gelişti. Zaman-mekân sınırlarının sanal olarak da olsa ortadan kalktığı bu enformasyon devrimi toplumsal yaşamı da dönüşüme uğrattı. “Ağ toplumu” kavramının ortaya çıkmasını sağlayan bu yeni iletişim uygulamaları; birey odaklı olması, çok yönlü bir nitelik taşıması ve karşılıklı etkileşimi mümkün kılması nedeniyle küresel çapta büyük bir etki yarattı. Yaşanan bu dönüşüm sonrası “yeni medya” olarak adlandırdığımız bir iletişim kavramı ortaya çıktı.

Hayatın içinde geleneksel medyanın kapladığı yeri, giderek daha fazla ikame etme eğiliminde olan yeni medya; bugün artık kişilerarası iletişimden ticarete, siyasetten eğitime, spordan sağlığa yaşamın hemen her alanında oldukça etkin bir şekilde kullanılmaya başlandı.

Yeni medya diğer alanlardan daha güçlü bir şekilde gazetecilik anlayışını ve pratiklerini kökten değiştirdi. Gazetelerde veya haber bültenlerinde verilene kadar haberin yeni medya mecralarından çoktan eskidiği, okur veya izleyicilerin eskisinden daha aktif, katılımcı ve yorumcu olduğu bir medya sürecine girmiş bulunmaktayız.

Yeni medya; internet teknolojisiyle birlikte ortaya çıkan bilgiye erişmede kolaylık, hız ve farklı iletişim yolları ve sosyal paylaşım ağları ve tüm bunların yaşamımızda edindiği yer olarak tanımlanabilmektedir. Bu yeni medya tanımında dikkat edilmesi gereken noktalardan biri medyayla ilgili söylemlerin genelde bilginin dağıtılmasıyla ilgili olduğudur. Oysa yeni medyanın teknolojilerinde kullanıcılarının teknolojilerin içinde aktif olabildikleri de değerlendirmeye alınmalıdır.

Diğer bir tanımla ise yeni medya teknolojilerinin aynı zamanda eski teknolojiler için geliştirilen yeni yöntemler olduğu söylenebilmektedir. Bu yeni yöntemler arasında; e-book; facebook, twitter, dijital olarak üretilen animasyon ve 3D filmler v.b yer almaktadır.

Teknolojinin yenilikleri çerçevesinde oluşan medya devrimi kendi kültürünü de beraberinde getirmektedir. Sayısal kültür olarak da tanımlanan bu yeni kültür teknolojilerin toplum üzerinde meydana getirdiği değişiklikleri ifade etmektedir.

Yeni medyanın bir diğer önemli bileşenlerinden olan sayısallaşma diğer bir deyişle dijitalleşme süreci birbirine bağlı elektronik cihazların birbirlerini tanımalarını ve karşılıklı olarak bütünleşmelerini mümkün hale getirmektedir. Yüksek çözünürlüklü fotoğraf makinesi özelliğine sahip cep telefonları ile çekilen fotoğraf ya da görüntüler bilgisayara aktarılarak izlenebilmekte ya da İnternet aracılığıyla istenilen kişinin elektronik posta adresine ya da sosyal paylaşım sitesi profiline eklenebilmektedir. Böylece sayısal özelliği bulunan farklı içerikler tek bir araç üzerinde bir araya gelerek istenildiğinde dolaşıma sokulabilmektedir. Bu sürece de “yöndeşme” adı verilmektedir.

Yeni medya teknolojileri sayesinde dünyanın her yerindeki olaylardan anında haberdar olan bireyler, zaman ve mekân farklarını ortadan kaldırırlar. Böylece dünya küçülerek sınırları olmayan bir küreye dönüşür.

Yeni medyanın özellikleri şu şekilde sıralanabilmektedir:      

Dijital olması İnteraktif olması Bağlantı içeren metinlere sahip olması Sanal olması Ağ yapılı olması Simülasyon.

Yeni medyada kullanılan kültür içerikli program ve reklamlar halk kültürü ürünlerini gelecek kuşaklara taşıma ve aktarma, değerlere kabullere kurumlara ve törelere destek verme açısından önem taşımaktadır.

Medyanın işlevleri arasında yer alan “toplumsallaştırma” bizler için özel rol modelleri, yaşam paradigmaları öngörmektedir. Hayatımızda önemli bir yere sahip olan yeni medya teknolojileri de oluşturulan bu kurmaca illüzyonlar dünyasında, yeni kültür biçimleri ortaya çıkarmaktadır. Sayısal kültür olarak da adlandırılabilen bu yeni medya teknolojilerinin beraberinde getirdiği yeni kültür biçiminin birçok olumlu yanlarının yanında olumsuz yönleri de vardır.

“Yeni Medya Ortamları”, klasik medyada olduğu gibi bir sosyal sistem içerisinde diğer hedef gruplara bilgi akışını kontrol eden bir işlev olma konusunda kimi zaman zorluk yaşamaktadır. İnternet “kontrol” kavramına çoğunlulukla olanak tanımamaktadır.

İnsanlar hakkında en kolay bilgi edinilebilecek kaynak haline gelmesi nedeniyle internet, birçok kişi ve şirket için bir savaş alanına dönüşmüştür. İnternette özellikle negatif içerik pozitif içeriğe göre daha fazla tıklanmaktadır. Daha çok ilgi gördüğü için de arama motorlarında çok daha önlerde sıralanmaktadır. Bu yüzden kişilerle ilgili Google’da arama yapıldığında negatif içeriğe rastlamak çok daha olası bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ve bu durum rakipler arasında bir saldırı metodu olarak kullanılabilmektedir.

Toplumsal dinamiklerin ilk sıralarında bulunan yeni medyaya dayalı bir yaşam biçemi sürdürmek ve gündemi medya aracılığıyla izlemek modern bir yöntem ve kolay bir yol olsa da, gündem ve toplumsal gelişim için yalnızca medyaya bağlı yaşamak bazen sorunlara da yol açmaktadır. Özellikle genç kuşaklar üzerinde etkili olan yeni bir dil, bireysel ve bencil yaklaşımlar, politikacıların kişisel çıkarları doğrultusunda toplumu yönlendirmeleri, marketlerin yaygınlaşması ve tüketimin artması artık pek çok toplumun şikâyet ettiği ve yeni medyanın pay sahibi olduğu sorunlardan bazılarıdır.

Yeni medyanın yaygınlaşması ve etkin bir biçimde kullanılmaya başlanmasıyla birlikte gündeme gelen etik sorunlardan biri de yeni medyanın nefret söyleminin üretime, yaygınlaşmasında ve kanıksanmasına olan olumsuz katkısıdır. Kaynağını toplumun tarihi, kültürü, ideolojisi, gelenek ve göreneklerinden alan, mevcut iktidarlar ve geleneksel medya tarafından yeniden üretilen ve satır aralarında empoze edilen nefret söylemi; yeni medyanın yaygınlaşması ile kontrolden önemli ölçüde arındırılmış; kullanıcıların bireysel etik anlayışına terk edilmiş bir mecra bulmuştur.

Yeni Medya insanların sorunlarına kendi çözümlerini önermekte ve kendi çıkarları doğrultusunda bir yaşam biçemini aktarmaktadır. İnsanlar seçimlerde kime oy vereceklerinden ne yiyeceklerine, hafta sonu nereye gideceklerinden küresel gelişmeler karşısında nasıl tavır takınacaklarına dair her konuda medyadan yararlanmakta, medyadan esinlenmektedirler. Yeni medya insanların tüm yaşamlarını izlemekte, insanların tüm gereksinimlerine karşılık vermeye çalışmakta, bu yolla kazanç sağlamakta ve kendi biçemini oluşturmaktadır. Modern toplumlar büyük ölçüde medyadan aldıkları iletilerle yaşamakta, kendilerini medyaya bağımlı hissetmektedir. Yeni medya da toplumlar üzerindeki etkisini kullanmakta ve tümüyle kendine bağlı toplumlar oluşturmaya çalışmaktadır. Modern çağda insanlar öğrenmek için medyadan yararlanmakta; sürekli medyayı kullanan yöneticiler toplumları yönetmekte; medya yöneticileri yönlendirmekte; insanlar medyanın iletileriyle model bulmakta ve seçim yapmaktadır. Yeni medya çok sayıda toplumsal unsuru belirlemekte ve onları biçimlendirmektedir.

Elbette ki her teknoloji ve sistem kendi kurallarını beraberinde getirirken kullanıcıların kendisini yorumlaması çerçevesinde de farklı yönelimlere de imkan sunabilmektedir. Öte yandan sistemin kurulumu, yayılması ve denetlenmesi çerçevesinde sermayenin etkinliği göz önüne alındığında yeni medyanın neye hizmet ettiği konusunda derin kuşkular ve soru işaretleri oluşmaktadır.

Geleneksel medya içerikleri, çoğunlukla profesyonel meslek mensupları tarafından üretilmekte; medya mensupları da yüzlerce yıllık bir gazetecilik geleneği ile bazı etik kodlar geliştirmiş bulunmaktadır. Yeni medya önemli bir dezavantaj olarak bu tarihsel gelenekten de yoksundur. Yaygın biçimde, egemen ideolojinin halk tarafından benimsenmesini sağlamakla görevli olan medya, günümüzde yerini büyük ölçüde, benimsetmenin yanında içeriği kendi üretebilmek ve paylaşabilmek suretiyle içselleştirmeyi de sağlayan yeni medyaya bırakmıştır. Diğer taraftan yeni medya, uygun şekilde kullanıldığında toplumun nefret söylemleri konusunda bilinçlendirilmesi açısından önemli bir araç olabilecek potansiyeli de bünyesinde barındırmaktadır.

Haberciliğin biçimsel yapısını kökten değiştiren bu gelişmeler; diğer yandan yurttaş gazeteciliği kavramına da yeni bir boyut getirmekte ve gazetecilik eğitimi almamış kişilere de düşüncelerini paylaşma, istediği alanda içerik üretme; hatta kendi haber sitesini kurma hususunda sınırsız olanaklar tanımaktadır. Bir diğer deyişle, gerek sosyalleşme ve toplumsallaşma sürecinde bireyin hayatında; gerekse geleneksel medyanın yapısında meydana getirdiği değişikler ile yeni medya yadsınamayacak bir gerçek olarak gündelik hayatımızın bir parçası haline gelmiştir.

Dünya genelinde internet kullanımını otaya koyan, yukarıda da bahsetmiş olduğumuz rakamlar yeni medyanın hızını ve etkinlik alanını ortaya koymaktadır. Yeni medya teknolojileri ve internet sadece bir iletişim aracı olarak değerlendirilemez. Sosyal medyada insanlar sadece diğer kişilerle etkileşim kurmamakta, onlara ürünlerinin reklamını da yapmakta ya da bu ürünleri satmaktadır. Yeni medya alanlarından biri olan görsel dünyalarda oyun oynamakla kalmamakta; seviyelerini geliştirerek hesaplarını satmakta ya da siteden avatarları için çeşitli özellikler satın almaktadır. Kullanıcılar ziyaret ettikleri her sitede kendi ilgi alanlarına göre reklamlarla karşılaşmaktadır. Tüm bunları düşününce yeni medya teknolojileriyle kurulan ağlar sayesinde yeni ekonomik alanların da ortaya çıktığını görmekteyiz.

Kullanıcı sayısının ve internette geçirilen sürenin çokluğu, alış veriş ve haberleşmenin hızlı olması, kişiye özel reklam yapılabilmesi gibi özellikler yeni medya teknolojilerini kapitalizme eklemlemiş, bir kültürel üretim yapısı olarak yeni medyada kapitalist rasyonalitenin işlemesine olanak sağlamıştır.

Yeni medya, bünyesinde pek çok unsuru barındıran, sınırları ve etkileri geniş bir kavramdır.

Yeni medya kavramıyla, geleneksel medyadan farklı olarak, sayısal tabanlı, iletişim kuran unsurların arasında eş zamanlı ve geniş kapasiteli, karşılıklı ve çok katmanlı etkileşimin yüksek hızda gerçekleştiği, çoklu-ortam yapısına sahip iletişim araç ve kanalları kastedilmektedir. Hayatın içinde geleneksel medyanın kapladığı yeri ve zamanı, giderek daha fazla ikame etme eğiliminde olan yeni medya; artık kişilerarası iletişimden ticarete, siyasetten eğitime, spordan sağlığa yaşamın hemen her alanında oldukça etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

Yeni Medya ile İletişim ve Değişim; Yeni medya ortamlarının bireyleri tanıştırdığı yeni sosyalleşme biçimi sosyal medya ile daha farklı ve gelişmiş iletişim kurma modelleri getirmiştir. İlk insanlardan başlayarak, başkaları ve başka yerler hakkındaki bilgileri öğrenme, köyde, şehirde, ülkede, dünyada olup bitenlerden haberdar olma kaygısı insanları üretime yönlendirmiş; insanlar kendileriyle ilgili bilgileri uzaklara aktarabilecek, başka yerlerle ilgili bilgileri de elde edebilecek teknikler bulmaya çalışmışlardır. Çabaların sonuçları insanları önce geleneksel haberleşme araçlarına, ardından modern çağın kapılarını açan ve medya denilen araçlara ulaştırmıştır. Elektromanyetik dalgaların bulunması, teknolojinin gelişmesi, sayısal sistemlerin ilerlemesiyle medya teknolojisi çok yüksek boyutlara ulaşmış; bu arada insanların yaşam biçimlerini, yaklaşımlarını, kültürlerini de dönüştürmüştür. Pek çok yaşamsal gereksinimini medya aracılığıyla karşılayan insanlar için medyanın iletilerine ve egemenliğine karşı koymak mümkün olmamış; ucuz ve kolay modeller ve yaklaşımlar aktaran medya ilgiyle izlenmiş ve aktardığı iletilerle insanları biçimlendirmiştir.

Teknoloji temeli üzerinde yapılanan modern çağ, tüm dinamikleri ve unsurlarıyla kendine özgü toplumlar oluştururken, çağın başlıca dinamiklerinden biri de medya olarak yapının içinde yer almıştır. Modern çağda medya, insanlara dünyanın ve evrenin her yanından haberler aktarırken kendi yaklaşımlarını da aktarmakta, çoğu zaman iletilerini kendi çıkarları doğrultusunda tasarlayarak sunmaktadır. Medya, yüksek ritimle yaşayan, çok yorulan modern çağ insanlarına fazla düşünce zahmeti gerektirmeyen, rahatlatıcı ve eğlenceli yapımlar sunarken kazancını arttıracak bir yaşam biçeminin de verilerini aktarmaktadır. İnsanları bilgilenme, haber alma, çevreleriyle iletişim kurma, dünyayı tanıma, olup bitenler hakkında görüş sahibi olma gibi gereksinimlerine teknolojik olanaklarla, ucuz ve kolay biçimde yanıt verme gücüne sahip olan medya, düşünceleri aktarabilme, konuşmak isteyenlerin sesini duyurabilme, kamuoyu oluşturabilme gücüyle insanlar üzerinde resmi olmayan bir egemenliğe ulaşmıştır. Yaşamın genel unsurlarından küçük ayrıntılarına kadar her konuda insanlara iletiler aktaran ve modeller sunan medya, insanlara mutlu olabilecekleri, rahatlayabilecekleri iletilerle seslenerek ilgi görmekte ve yanı sıra güven de oluşturmaktadır.

Tek tek tüm bireylerin ve sonuçta tüm örgütlenmeleri ve unsurlarıyla toplumun medyanın iletileriyle yaşam dinamiklerini oluşturması ve her devinimde medyaya bağlı kalması temel sorunu oluşturmaktadır. Gerek siyasi, gerek ekonomik örgütlenmelerin ve diğer toplumsal dinamiklerin medyadan bağımsız yaşaması olanaksız hale gelmektedir. Modern çağın tüm unsurları ve koşulları da medyaya bağımlı olarak yaşamayı, medya toplumu olmayı zorunlu hale getirmektedir. Yöneticilerin, anamal sahiplerinin onaylaması, genç kuşağın coşkuyla istemesi ve bilim adamları ve diğer toplum önderlerinin de alternatif üretememesiyle medya temelli toplumlar kaçınılmaz olarak görünmektedir. Ancak tümüyle medyaya bağılı toplumlar

olmaktansa, kendi istemiyle ve kararlarıyla yaşayan toplum olmanın yolu, eğitilmiş, kendi seçimini kendi yapabilen, kendi karakterini kendisi oluşturabilen bireyler yetiştirmekten geçmektedir.

Değişim bir bütün olarak algılandığı takdirde teknolojideki ilerleme, telekomünikasyon, bilgi ve iletişim teknolojilerinin hizmetlerini ortak bir teknik alt yapı üzerinden sürdürebilmesini sağlamış, yeni iletişim teknolojileri ya da daha yaygın kullanımı ile bilgi iletişim teknolojileri, bu üç yapının hizmet özelliklerini içinde barındıran melez medyaların var olduğu yeni iletişim ortamlarına doğru bir gelişim göstermiştir. Yeni iletişim ortamlarının oluşmasında metalaşma, sayısallaşma, yakınsama, ticarileşme, ağ yapılanması sürükleyici etmenler olarak görülür. Diğer yandan enformasyon teknolojileri paradigması bağlamında enformasyonla iç içe geçen yeni ekonomik örgütlenme ulusal, bölgesel, küresel ekonomileri bütünleşmeye zorlarken kitle iletişim alt yapısı bu sürece hız kazandırmış; dağıtım kanallarının çeşitlenmesi ve uluslar arası düzenlemeler sürecin etkinliğini perçinlemiştir.

Bugün kitle iletişim araçlarının toplumsal yaşam içindeki yeri ve önemi tartışılmaz bir gerçek olarak durmaktadır. Öte yandan kitle iletişim araçlarının toplum üzerindeki hâkimiyeti ve etkinliği üzerine yapılan çalışmalar bağlamında bu araçları kullanıma yönelik tercihin, kitle iletişim araçlarının yapısı itibariyle çoğu insanın gerçek yaşamda karşılaşabileceklerinden çok daha geniş deneyimleri izleme olanağı sunması ve insanların kendi yaşam ortamları ile ilgili enformasyon edinme ihtiyaçlarını karşılamaya dönük talepleri ile oluştuğu ileri sürülür.

Yeni iletişim ortamları, sözlü, yazılı, görsel, işitsel iletişim araçlarını kapsayan bir yapıdadır.

Teknolojilerin birbirine eklemlenebildiği böylesi yapılar çoklu medya ortamlarını yaratırken yeni iletişim sistemleri, e-posta, haber grupları, video konferanslar, web siteleri, arama motorları, bloglar, RSS, VoIP, MMS, SMS, IPTV gibi çeşitli uygulamalar şeklinde Wi-Fi, Bluetooth, gibi bağımsız haberleşme ağlarında, WAP, GPRS, EDGE, 3G, 4G gibi iletişim protokollerini destekleyen cep telefonları, diz üstü bilgisayarlar ve yetenekleri günden güne artan tablet cihazlarda hayat bulmaktadırlar. Gelişen teknoloji ve bilgisayar kullanımındaki yaygınlaşmanın ekonomik ve kültürel sonuçları toplumun doğasını ve anlayışını kaçınılmaz olarak etkileyecektir.

Yeni iletişim teknolojilerinin iletişim endüstrisindeki rekabet gücünü ve dinamizmini artıracağı, iletişim ortam ve kanal sayısının artmasının beraberinde bir çeşitlilik ve çoğulculuk sağlayacağı düşünülür. Diğer yandan etkileşim yeni iletişim araçlarının en büyük artısı olarak görülür. Bu düşünceye göre, geleneksel medyanın tek yönlü enformasyon akışına karşılık yeni bilgi iletişim teknolojilerinin getirdiği çift yönlü serbest akış, onun dönüştürücü potansiyelinin en önemli özelliğidir. Enformasyon miktarı bu gelişmelere bağlı olarak artacak, bireysel iletişime olanak sağlayan yapısı, etkileşim ve evrensel erişim olanağı sağlayacaktır.

Kitle iletişim araçlarındaki yenilenme ise klasik kitle iletişimine bakışı artık değiştirmektedir.

Yeni teknolojilerin kullanımı ile bireye inilebilmektedir. Örneğin kişi kendisini ilgilendiren haber türlerini tanımladığı takdirde ilgi alanına yönelik iletiler alabilmektedir. Tek yönlü ileti

akışı etkileşim süreci ile kırılmıştır. Kullanıcılar kitle iletişim araçlarından yayılan iletileri yorumlayabilme ve kaynak ile iletişim kurabilme yetisini kazanmıştır. Örneğin haber portallarında yayınlanan haberler okuyucuların yorumlarını da içerebilmektedir. Geleneksel kitle iletişim araçlarını takip açısından zaman ve mekân bağımlı kullanıcı, asenkron iletişim süreci ile bu bağımlılıktan kurtulmuştur. Örneğin kullanıcı taşınabilir cihazı ile istediği iletiyi istediği saatte alımlayabilmektedir. Kitle iletişiminin yapılabilmesi yeni teknolojiler sayesinde daha esnek sistemler ile gerçekleştirebilir hale gelmiştir, karmaşık biçimsel yapılara bağımlılığı azaltmıştır. Örneğin bir radyo istasyonun yayın yapabilmesi için farklı teknolojik araçların bir mekânda bir araya gelmesi gerekirken, iletişim ve telekomünikasyon teknolojilerindeki yakınsama, radyo yayınlarının bir bilgisayar, müzik çalma yazılımı ve telekomünikasyon alt yapısı ile internetten kitlelere aktarılabilmektedir.

Yeni medya olarak adlandırılan iletişim ortamları, multimedya ya da çoklu ortam şeklinde nitelendirilerek metin, görüntü, video, ses gibi ortamların birlik-teliğini içermektedir.

Genellikle İnternet olarak kısıtlanan yeni medya teknoloji-leri, biçim ve içerik olarak sıradanlığın; olağan yaşamın parçası haline gelerek geleneksel kitle iletişim araçlarını da içine alır şekilde genişlemektedir.

Yeni medya, toplumsal ve teknolojik olgular olarak sürekli tartışılmakta, bir yandan da daha çekici modellerle yenilenmeye ve geliştirilmeye çalışılmaktadır. Toplumsal yapıyla ilgisinden insanların yaşamına katkısına, modernleşme sürecinde oynadığı rolden toplumsal gerilimlerde gösterdiği etkilere kadar pek çok anlamda tartışılan medya, tüm tartışmaların ötesinde insanların yaşamındaki yerini gittikçe sağlamlaştırmaktadır.

Evrendeki yaşam her gün yeni devinimlerle dönüşüme yol açmakta, dönüşüm kapsamında insanların konuştukları dilden mimariye, söyleşi konularından yaşamı kolaylaştırmak için kullanılan teknolojiye kadar hemen her şey değişmektedir. Toplumsal değişime koşut olarak yeni medyanın rolü ve etkinliği de sürekli değişmekte, değişim içinde medya giderek daha toplumsal bir nitelik kazanmaktadır. Artık toplumsal yaşamın başat unsurlarından biri olarak benimsenen yeni medya, toplumsal yaşam, siyasal gelişmeler ve hatta bilimsel çalışmalar içinde önemli bir başvuru kaynağı olarak gösterilmektedir.

Kişiler ve toplumsal gruplar arasında bilgi, duygu ve görüş alışverişini sağlayan medya, ilk insanlardan başlayarak değişik biçimlerde yaşamın içinde yer almıştır. Antik dönemlerde yazıtlar, daha sonra tabletler, deri üzerine yazılmış iletiler, papirüsler, fermanlar çağlarının medya işlevini görmüşler, bir kaynaktan alıcılara ileti aktarmışlardır. Tarihin ilk dönemlerinden bu yana siyaseti ve toplumu yönlendirme gücüne sahip olan medya bir yandan toplumsam yapıdan beslenirken, bir yandan da onu beslemiş, yeni ürün ve yaklaşımlarla yeni biçemler oluşturmuştur. Sürekli bilgi alma, öğrenme, başkalarından haberdar olma isteği içinde olan insanlar, öncelikle yöneticilerin kararlarını öğrenmek, ardından çevrelerinde olup bitenlerden haberdar olmak için medyaya yönelmişlerdir. İşte yukarıda bahsedilen tüm bu süreci artık Yeni Medya tek başına üstlenmiş, insanların bilgi ve

haber gereksinimlerini karşılayan araçlara dönüşmüş ve başka bilgi kaynaklarına ulaşamayan insanlarda güvenilirlik oluşturmuştur.

Kitle iletişim araçlarının bir dönüşüm geçirdiği ve bu dönüşümün etkilerinin çok hızlı yayıldığı bir gerçektir. Teknoloji ile aracılanan iletişim farklı formlarında aynı pencereye doğru açılmaktadır. Asenkronizasyon, etkileşim gibi yeteneklerle gelen yeni iletişim ortamları, mobil ve çoklu görevler üstlenebilen araçlar ile kullanıcılara farklı deneyimler sunmaktadır.

Yeni medya olarak adlandırılan bu gelişmeler, daha özgür bir iletişimi müjdeliyor görünmektedir. Kamusal tartışma alanlarının sanal dünyaya taşındığı bu süreçte, sosyal medya olarak adlandırılan ağlarda örgütlü hareketler oluşmakta, eğlenceden siyasal eylemlere çok geniş perspektifte toplumsal eğilimler şekillenmektedir.

Geleneksel kitle iletişim araçlarının sunduğundan daha fazlasını vaat eden yeni iletişim ortam ve araçları bu vaatleri ile göz alıcı bir resim oluşturmaktadır.

Günümüzde İnternet‟le birlikte ortaya çıkan yeni medya ortamları bireysel ve toplumsal iletişim süreçleri ile birlikte yaşamın tüm alanlarını dönüştürmüştür. Yeni medyanın en önemli etkilerinden biri ise toplumsal hareketler üzerinde olmuştur. Farklı toplumsal muhalefet odaklarının, kurumların ve grupların bir araya gelerek örgütlenme ve bunu eyleme dökme pratikleri sosyal medya ortamlarında yeni ve farklı bir boyut kazanmıştır. İnterneti önemli bir araç olarak benimsediklerinden beri son yıllarda dünyanın birçok yerinde meydana gelen protesto ve işgal hareketleri; akışkan örgütlenme modelleri, lidersiz olma ve kendiliğindenlik özellikleri nedeniyle akademisyenlerin en çok araştırdıkları konuların başında gelmektedir.

Yeni medyanın tüm dünyada giderek yaygınlaşması ve özellikle genç kitlenin hayatının merkezine yerleşmesi kültürel tutumların şekillenmesinde önemli ölçüde belirleyici olmuştur.

Kitleleri mobilize etme aracı olmanın ötesinde yeni medya aynı kitlenin kültürel kaynağı durumundadır; genç kuşak toplumsal anlamda nelerin kabul edilebilir olduğunu yeni medya aracılığı ile takip etmekte, bu ortamlarda yaptığı paylaşımlarla kendisini istediği yönde konumlandırmakta ve gündemi yine yeni medyadan takip etmektedir. Dünyanın herhangi bir yerinde gerçekleşen bir olayla ilgili olarak küresel medyanın yansıttığı haberlerin karşısında, yeni medya ortamlarını etkin biçimde kullanabilen ve aynı olayla ilgili kendi haberini üreten bir kitle bulunmaktadır artık.

Günümüzün küresel ağlarla iletişimde olan, multimedyaya hâkim bireyleri etkin ve yoğun biçimde kullandıkları yeni medya sayesinde tüm dünyaya içinde yaşanan anda neler olup bittiğini haber verebilmektedirler. Yeni medya teknolojileri günümüzde toplumsal hareketlerin örgütlenme, yayılma ve toplumsal dönüşüm yaratma olasılığını önemli ölçüde etkilemiştir.

Günümüzde internet, dünya genelinde 2.9 milyar kullanıcıya ulaşan bir ağ haline gelmiştir.

Bir çok yeni medya platformlarının da gelişmesiyle birlikte, yeni medya ve sosyal ağlar,

sıradan kullanıcılar tarafından içerik üretebilecekleri ve dolaşıma sokabilecekleri bir alan oluşturmuştur. Bu bağlamda, geleneksel medyaya alternatif olarak yeni medya, bireylerin ve grupların kendi medyalarını üretmelerine izin vermektedir.

Yeni medyanın toplumsal hareketlerin koordinasyonu ve dağınık haldeki bireyleri bu hareketlere katılmaya teşvik etme noktasında gerekli olan duygusal bir aradalık duygusunun yaratılmasında çok önemli bir rolü olduğu görülmektedir.

Yeni medya bireylerin bilgi, kanaat, tutum, duygu ve davranışları üzerinde büyük oranda bir etkileme gücüne sahiptir. Yalnızca bireyler değil, onların yanı sıra toplumsal gruplar, organizasyonlar, toplumsal kurumlar, kısacası bütün toplum ve kültür yeni medyanın gücünün etkileme alanının sınırları içindedir.

Yeni medyanın toplumu değiştirme doğrultusundaki etkilerini 3 ana kategori içinde toplamak mümkündür; 1. Değiştirip dönüştürme, 2. Önemsiz değişiklikler yapma, 3. Kuvvetlendirme.

Yeni medya, genel olarak anonim tüketicilere hitap eden bir medya türüdür. Dolayısıyla, bu medya türü aracılığıyla üretilip dolaşıma sokulan kültürel ürünlerin yine anonim olarak tüketilmesi ve tükettikleri bu ürünler tarafından alıcıların biçimlendirilmeleri durumu söz konusudur.

Yeni medya teknolojileri ve onun yaratmış olduğu hız hayatımızın her alanında büyük ve köklü değişiklikler meydana getirmiştir. Kimlik edinme ve kendini ifade etme kanallarının da yeniden şekillendirildiği bu yeni dünyada, bireylerin doğrudan katılımlarını sağlayan yeni bir iletişim modeli ortaya çıkmıştır. Yeni medya olarak adlandırılan bu yeni mecra, bireylerin aktif katılımını sağlamakta ve burada her şey çok hızlı bir biçimde gerçekleşmektedir. Farklı bir ifadeyle yeni medya içeriğini kullanıcıların ürettiği, anlık bilgi paylaşımına ve etkileşime dayalı iletişimin gerçekleştiği bir platformdur.

Yeni medya araçlarının kurumsal kültür ve iletişim modellerindeki dönüşüme katkıda bulunduğuna ve iletişim uygulamalarına da yeni olanaklar sağladığına ilişkin araştırmaların sayısı artmaktadır. Bu yaklaşımlara göre başta internet olmak üzere tüm teknolojik gelişmeler, başlattığı bütün tartışmalar ve çalışmalarla birlikte iletişim alanını ve kurumsal yapıları yeniden şekillendirmekte ve zenginleştirmektedir.

Yeni medya, “kitle izleyicisini bireysel kullanıcı olarak da kapsayabilen, kullanıcıların içeriğe veya uygulamalara farklı zaman dilimlerinde ve etkileşim içinde erişebildikleri sistemler” olarak tanımlanmaktadır. Teknoloji ve iletişim alanındaki gelişmeler, kişisel bilgisayarların yaygınlaşması, internet ile bütünleşen bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, bu

teknolojilerin giderek sayısallaşması ve bu sayısallaşma sonucunda görülen “bilgi çağı”, “sayısal/dijital çağ”, “bilgi toplumu” olarak adlandırılan sürecin temelini oluşturmaktadır.

Gerek medyanın gerekse iletişim teknolojilerinin hayatımızda oynadıkları rol hızla genişlemektedir. Yeni iletişim teknolojileri insanlara, düşüncelerini ve eserlerini paylaşacakları olanaklar yaratmakta, paylaşım ve tartışmanın esas olduğu bir medya sunmaktadır. Yeni medya ortamları geleneksel kitle iletişim araçlarından farklı olarak artan bir hızla etki alanı yaratmaktadır.

Teknoloji ve ekonomide olduğu gibi internet ve yeni ağ teknolojileri sosyal yaşamda da değişikliklere neden olmuştur. Castells ( 2013b:17-22) iletişimin bir anlam paylaşım süreci olduğunu belirtir. Toplumların anlam üretim kaynakları ise toplumsallaşmış iletişim süreçleri vasıtasıyla gerçekleşir. Toplumların karmaşık ve çeşitli yapıları anlam üretim süreçlerinin de çeşitli ve karmaşık olmasına neden olur. Her ne kadar bireysel zihinle toplumsal iletişime katılınsa da iletişim ağlarının yapısı, içerisinde gerçekleştirilen iletişimi de belirler.

Günümüzde toplumsal iletişimin gerçekleştirildiği ve anlam üretilen en geniş iletişim ağı sosyal medya olmuştur. Geleneksel kitle iletişim ağlarından yeni medyayı içeren internet tabanlı iletişim ağlarına geçilmiştir. Bu geçiş iletişim ağının dönüşümüne bağlı olarak toplumsal anlam üretim biçimlerinin de değişmesini sağlamıştır. Toplumsal anlam üretim biçimlerindeki değişim toplumdaki iktidar ilişkilerinin değişimini de berberinde getirmektedir.

Kitle iletişim araçlarının artık yerini yeni medya, vatandaşların bireysel görüşlerini herkesin erişebildiği bir sanal ortamda ifade etmelerinin yolunu açmaktadır.

Yeni iletişim teknolojilerindeki değişme ile birlikte okul müfredatlarına da yeni dersler eklenmeye başlamıştır. Bilişim teknolojileri, teknoloji ve tasarım, bilgi ve iletişim, bilim ve teknoloji vb. örnek olarak verilebilir. Çocuklara ve gençlere, yeni medya okuryazarlığı ile ilgili olarak nitelikli bir eğitimin sunulmasında, yukarıda örnekleri sunulan derslerin, birbiriyle bağlantılı ve bütünlüklü biçimde verilmesi önemlidir.

Yeni medya bir iletişim aracı olarak dünya toplumlarının hayatlarına girmiş ve kullanım oranı günden güne artmaktadır. Bu yeni medya ortamlarının siyasal iletişim amaçlı kullanımı ise kaçınılmazdır.

Her toplumsal hareket içinde bulunduğu dönemin teknolojik koşullarından etkilenir.

Günümüz ağ toplumlarında internetsiz / yeni medyasız bir aktivizm mümkün görünmemektedir. Gerek gerçek yaşamın içinde örgütlenen bir hareket olsun gerekse sanal uzamda örgütlenen bir hareket olsun tüm hareketlerin sanal uzamda dijital bir karşılığını görmek mümkündür. Dolayısıyla internet/ yeni medya aktivizmin bir parçasıdır.

Sonuç; İletişim ile ilgili pek çok temel kavramın kullanım ve içeriğinin Yeni Medya ile değişmekte olduğunu görüyoruz.

Yeni medya ve konvansiyonel medya için gerekli olan teknik ve araçları ve bilişim teknolojilerini etkin ve yaratıcı bir şekilde kullanma yetisine sahiptir. İnsanların ve kurumları birbirleriyle iletişim içinde bulunmak için kullandıkları araçlar klasik olmaktan çıkıp “yeni” bir boyut kazanmıştır. Bilgi çağının temel enstrümanı gibi görülen internet, kullanım şekli ve sağladığı avantaj ve dezavantajlarla diğer iletişim araçlarından ayrılmaktadır. Yeni Medya, internet teknolojilerinin sosyal hayatımıza giderek daha fazla girmesi sayesinde popülerlik kazanan bir kavram haline gelmiştir. Yeni Medyanın ülkeler arasındaki gelişmişlik düzeyi fark etmeksizin tüm dünyada nesiller üzerinde dönüştürücü bir etki yarattığı öne sürülmektedir. Başta medya sektörü olmak üzere eğlence, iletişim, eğitim, finans ve dağıtım sektörlerinde yaşanan bu dönüşümler aslında yeni bir toplumsal yapıya geçtiğimizi ve aynı zamanda yeni bir nesle doğru ilerlemekte olduğumuzu da işaret ediyor olabilir. Ağ nesli dediğimiz bu nesil, gerçek ortamda kurduğu ilişkileri sanal ortama da taşıyarak devam ettirebilen bir özellik göstermektedir. Diğer bir deyişle, artık iletişimin sürekliliğini sağlayan araçları kullanarak sürekli çevreleri ile iletişimde kalan bir nesilden bahsetmek mümkündür.

Günümüzde medya profesyonellerinden beklenen sadece konvensiyonel medya için konvensiyonel içerik üretmek değil elbette. Yeni medyayı da içine alacak şekilde “yeni içerik” üretmek önemli hale geliyor. İçerik geliştiriciler ve içerik sağlayıcılar çoklu ortamlarda kullanılabilecek “yeni içerik” oluşturmak zorundalar. Medya içeriğindeki değişimi ifade etmek üzere Marsha Kinder tarafından kullanılan ve sonrasında Henry Jenkins tarafından geliştirilen “Trans-Media” kavramı tüm bu değişimi ifade eden anahtar bir kavram.

Transmedya kavramı, çoklu ortam uygulamalarına uygun özellikler taşıyan, dijitalleşen “yeni içerik”i ifade ediyor.

Meslekler yeniden tanımlanıyor Değişen medya içeriği, içeriği üretenlerin de değişimini zorunlu kılıyor.

Medya alanındaki klasik meslekler bile yeniden tanımlanıyor. Mesleklerin standartları değişiyor. Standartlar değiştikçe, bilgi ve becerilerin de değişmesi, yenileşmesi ve farklılaşması gerekiyor.

Dünyadaki bu değişim Türkiye’de de etkili oluyor, fiilen ve resmen. .

Kaynakça; - Gülşah BAŞLAR / Marmara Üniversitesi / Radyo TV ve Sinema Bölümü - INTERNATIONAL NEW MEDIA NEW APPROACHES CONFERENCE - Başak ŞİŞMAN / Dr. / İstanbul Aydın Üniversitesi / İletişim Fakültesi -Zeynep ZELAN / Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Uzman Yardımcısı - Gürsoy DEĞİRMENCİOĞLU / Dr. / Kocaeli Üniversitesi / İletişim Fakültesi -Sedat ÖZEL / Dr. / Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi, - Sedat CERECİ / Prof. Dr. / Mustafa Kemal Üniversitesi İletişim Fakültesi