Foto: Sam Rentmeester
Delta
25
TU Delft
krasse knarren
Voetbaltechniek
Jan van Turnhout
Uniek initiatief. Delft start de opleiding ter wereld maakt Delft de combinatie van voetbal met techniek en geeft zo de aftrap van een brede en gevarieerde opleiding. Nu ja, misschien niet zo gevarieerd en eerder smal dan breed. Maar elk nadeel heeft zijn voordeel en dus kun je met deze studie werkelijk alle kanten op: over links, over rechts, of gewoon dwars door het midden. Niet iedereen zal in de Champions League terechtkomen, sommige studenten worden voetbalverslaggever en anderen worden commentator. Er wonen in Nederland weliswaar zestien miljoen voetbalcommentatoren, maar
Hoogleraren gaan net als andere medewerkers op hun 65ste met pensioen. Maar er zijn uitzonderingen. Deze week: polymeerfysicus prof.dr.ir. Jan van Turnhout (76).
V
an Turnhout heeft zich goed voorbereid op het gesprek. Hij heeft een hoekje van zijn bureau vrijgemaakt en overhandigt acht blaadjes met samenvattingen, citaten en grondbegrippen uit de polymeerfysica. Wanneer hij met pensioen is gegaan? “Dat moet in 2002 geweest zijn.” Terwijl het een ommezwaai in zijn leven heeft betekend. Het was geen einde aan een arbeidzaam leven, maar het begin van een onderzoekstraject. Vanaf 1989 was hij voor een dag per week als hoogleraar polymeerfysica verbonden aan de TU en werkte de rest van de tijd als afdelingsleider polymeerfysica bij TNO. Sinds zijn pensioen zit hij zes dagen per week bij de afdeling chemical engineering van de faculteit Technische Natuurwetenschappen. “Ik ben blij dat mijn vrouw me zater-
Zijn motto: onderzoek is spannend, dankbaar en zit vol verrassingen
dag ook laat gaan”, verklaart hij. Vanaf zijn pensioen kon hij meer tijd besteden aan afstudeerders, promovendi en onderzoek. Met één van hen had hij een speciale band: de eveneens gepensioneerde Piet Klaase die hij vanuit TNO kende en die in 2002 bij hem promoveerde. Het promotieonderzoek van Klaase zette hen op het spoor van functionele polymeren en samen vatten ze het plan op om er een boek over te schrijven. Over functionele polymeren kan Van Turnhout erg gedreven vertellen. Het zijn de elektrisch geladen polymeerfilms in elektreetmicrofoontjes of de lichtgevende polymeren (Oleds) in beeldschermpjes. Ze worden gebruikt in stoffilters, in brandblusgel of in een composiet voor de behandeling van een gescheurde slagader. Het was de bedoeling om samen met Klaase een boek te schrijven over de structuur en veroudering van functionele polymeren. Maar toen Klaase in 2012 overleed, stond Van Turnhout er alleen voor. Hij worstelt zich sindsdien met een oud opmaakprogramma Framemaker door de zevenhonderd pagina’s tekst en formules en stuit dan af en toe op vervelende verrassingen. “Verjoppie, denk ik dan, hoe komen die foutjes toch in die formules?”. Toch moet het boek ‘Nonlinear optical properties of functionalized polymers’ dit jaar bij Springer uitkomen. Tegelijkertijd werkt Van Turnhout aan een tweede boek over computerprogramma’s die het werken met integraalen differentiaalvergelijkingen
aanzienlijk vereenvoudigen. Zelf komt hij uit de tijd dat je deze vergelijkingen moest oplossen door de primitieve functie op te zoeken in tabellenboeken, of anders de uitkomst numeriek moest benaderen. Maar computerprogramma’s als Mathematica of Maple lossen de vergelijkingen analytisch op. Die computeralgebra is een ontdekking voor hem, die hij graag doorgeeft aan studenten en promovendi. In zijn tweede boek ‘Relaxation phenomena in polymers and other viscoelastic solids’, dat ook dit jaar moet verschijnen, doet hij uit de doeken hoe wiskundige modellen van polymeergedrag ermee zijn op te lossen. Als professor Kreutzer (die op 1 maart ChemE-afdelingshoofd professor Südholter opvolgt) hem gastvrijheid blijft verlenen, heeft hij nog een boek in de pen. Dat zou een rehabilitatie worden van de Nobelprijswinnaar Peter Debye. In 2006 raakte diens naam in opspraak vanwege de rol die hij in nazi-Duitsland zou hebben gespeeld bij het ontslaan van joodse medewerkers. Nobelprijswinnaar Martinus Veldman en Van Turnhout vochten dat aan, met als gevolg dat het Utrechtse fysisch-chemische Debye-instituut zijn naam weer terug heeft. Daar is echter veel meer over te vertellen, en Van Turnhout heeft nog geen zin om ‘in Pijnacker op een bankje te zitten.’ Dus wie weet. Zijn motto blijft: onderzoek is spannend, dankbaar en zit vol verrassingen. (JW)
het gros is ongediplomeerd. Het zwaartepunt van onze opleiding is de tekst- en beeldanalyse. Je bekijkt niet alleen een voetbalwedstrijd in zijn geheel, maar je bekijkt ook van spelmoment tot spelmoment wat er gaande is. Je onderzoekt wie er aan de bal is, welke speler beweegt, welke emoties er door de kijkers heen gaan. Je ontdekt dat meer interpretaties mogelijk zijn en dat de ene trainer het lang niet altijd eens is met de ander. Voor deze studie moet je natuurlijk wel gemotiveerd en leergierig zijn. Terwijl andere studenten bier zuipend hun tijd verdoen op de bank, zit jij er gedisciplineerd te studeren. Je brengt voetbal in verband met bijvoorbeeld beeldende kunst, muziek, stripboeken en games. Ik lees de flyer nog een keer en het staat er nog steeds. Wat een onzin. Ik heb dit namelijk niet zelf verzonnen, maar schrijf het allemaal min of meer over van de opleiding film- en literatuurwetenschap. Voetbaltechniek bestaat (nog) niet, dus maak je geen zorgen. Het is geen voetbal, het is film. Het is niet Delft, het is Leiden. Voor dit soort pseudowetenschap moet je even verderop aan de Vliet zijn. Uitgeroepen tot de beste bacheloropleiding van 2013.
columnrobbertfokkink
voetbaltechniek. Als eerste universiteit Geboren op 19 maart 1937 werkt Jan van Turnhout vanaf 1971 als sectiehoofd elektrische eigenschappen van polymeren bij TNO. In 1981 wordt hij daar afdelingshoofd polymeerfysica. Vanaf 1989 combineert hij dat met een deeltijd hoogleraarschap aan de TU. In die hoedanigheid begeleidt hij 30 afstudeerders en 13 promovendi. In 2011 ontvangt hij van het IEEE de prestigieuze Gross prijs.