42
Merkez mutasarrıflığı kaldırıldıktan sonra vâlî muavinliğine atanan81 son mutasarrıf Nikolaki Efendi’nin vâlî muavini unvanı verilerek belirtildiği, 1887 senesi kayıtlarında ise sancak idâre meclisi’nin başkanı Edirne Vilâyeti Vâlisi Hacı Ahmed İzzet Paşa’ydı82. Bu durum 1888 ve 1889 senelerinde de devam etmiş ve Vilâyet Vâlisi (Hacı Ahmed İzzet Paşa) diğer görevleri ile birlikte Edirne Sancağı İdâre Meclisi başkanlığını da yürütmüştür.83 H. 1306/1889 senesine ait bu kayıt, sancak idâre meclisine ait son kayıttır. Bu seneden sonra neşredilmiş sâlnâmelerde adı geçen meclis hakkında bilgi verilmemiştir.84 Günümüzde vâliliğin bulunduğu merkez ilçenin il vâlisi tarafından yönetilip diğer kazalar gibi kaymakamı bulunmaması durumuna paralellik arz eden bu hususa göre, merkez sancağın yönetimi de dönemin vilâyet vâlisinin uhdesine geçmiştir. Edirne Şehri İstanbul’un fethine kadar devletin merkezi, sonrasında ikinci şehridir Balkanlarda ki Osmanlı fetihlerinin hareket üssü olan Edirne’nin idârî statüsü ise Rumeli Eyâleti’nin oluşturulması ile doğrudan ilgilidir. Kâtip Çelebi “Cihannümâ”da, Rumeli memleketlerini zikrederken, “İklim-i Rum”u “Yunan-ı Rum” ve “Anadolu” olarak ikiye ayırmakta ve İstanbul Boğazı’ndan, “Halic-i Kostantiniyye”, batı ve şimaldeki kıt’anın fetih esnasında “Rum-ili” unvanıyla şöhret bulduğunu bildirmektedir. Bu tâbir, başlangıçtan itibaren, coğrâfi bir bölge adı olarak kullanıldığı gibi, idarî taksimatta da, vüs’ati gittikçe büyüyen bir idarî birliği ifâde etti. XIV. asır ikinci yarısında, Rumeli’de fütuhat başlar başlamaz burası bir beğlerbeğilik yapıldı ve bu vazifeye Lala Şahin Paşa tayin edildi. Bu esnâda, hudut boyundaki memleketler ise birer uç itibâr ediliyor ve diğer belli başlı ümerâya veriliyordu. İlk olarak; Gâzi Evrenos Beyin uç beği yapıldığını görüyoruz. Dikkate şayandır ki, ilk zamanlarda Rumeli için “eyâlet” denilmediği gibi (küçük kaleler ve mıntıkaları, Âşık Paşa-zâde ve Neşrî, daimâ birer vilâyet olarak zikretmektedir: Dimetoka vilâyeti, İpsala vilâyeti, Hayrabolu vilâyeti,
81- SVE-H. 1309, II. Bölüm, s. 17. 82- 1887 senesi kayıtlarına göre Sancak İdâre Meclisin diğer üyeleri; Müftü Hacı Süleyman Efendi, diğer dinlerin Ruhani Reisleri, Artin Ağa, Bakkalbaşı Yorgi Ağa, Reşid Bey, Ali Bey, Salih Bey ve Ceridoğlu Panoyataki Ağa’dır. Bkz.: SVE-H. 1304, s. 46. 83- SVE-H. 1305, s. 48; SVE-H. 1306, s. 48. 84- Merkez sancak mutasarrıflığı ile merkez sancak idâre meclisleri hakkında incelenen dönem içerisinde değişiklikler yapılmış olduğu sâlnâme kayıtlarından ortaya çıkmaktadır. Yapılan bu değişiklikler farklı bir çalışmaya konu olabilir.