14 Nghê xông trầm triều nguyễn

N H À S Ư U T Ầ M : H U Ỳ N H T H A N H

N i ê n đ ạ i : T r i ề u N g u y ễ n 1 8 0 2 1 9 4 5

XVII - XIX

Từ trước đến nay chúng ta thường thấy hình tượng Long-Phụng, Lân hí cầu trên đỉnh xông trầm nhưng lại rất hiếm khi thấy được dáng tượng của Nghê trên đỉnh xông.

Nghê là linh vật thuần Việt mang ý nghĩa điềm lành và bảo vệ, xua đuổi tà ma, ác ôn.

Được nâng hàng lên ngang với tứ linh và được người dân Việt Nam tôn thần ở một số vùng. Trước cửa Hiển Nhơn và trước Miếu Môn Thế Tổ Miếu trong Hoàng Thành Huế cũng có những đôi Nghê đá đứng chầu. Và có một điểm riêng biệt vào thời Nguyễn, Nghê được “lân hóa” hình dáng nên đầu tròn và ngắn hơn các Nghê triều trước, đây cũng là một nét điểm xuyết mang tính thời đại mà cổ nhân đã tạo ra.

Lại nói về đôi Nghê đồng xông trầm được tạo tác bằng kĩ thuật đúc đồng rồi chạm, các nét ở bờm đầu chạy dọc xuống lưng cuộn xoắn pha lẫn những nét rẽ nếp khá nhuyễn.

Đây được xem là những họa tiết mang đậm chất Việt nhất nếu so với những hoạ tiết cùng thời kì. Nghê được tạo tác dáng ngồi ung dung trên quả cầu là lò đốt trầm, bên ngoài được đúc nổi hình các đoá sen nét nhuyễn cách điệu. Nếu điểm đặc biệt nhất của đôi Nghê này là kĩ thuật đúc liền, đúc nắp nhả khói thì điểm thú vị kế đến chính là đôi Nghê này vốn dĩ là một cặp đực-cái rõ rệt, được phân biệt rõ trên phần yếm đeo ở trước ngực. Chi tiết độc đáo này cho chúng ta thấy rõ hơn về sự tồn tại giữa âm và dương trong văn h o á Việt Nam cũng như thể hiện được tính cân bằng trong vũ trụ về đựccái, trống-mái là chiếc nôi của sự sinh sản, là mấu chốt cho sự sống nguyên thuỷ. Kiểu thức xông trầm này vốn được kế thừa từ các triều đại trước, qua đến Nguyễn triều thì lại ảnh hưởng Trung Hoa nhiều hơn nên rất ít thấy dáng hình thuần Việt như thế này.

C h ấ t l i ệ u : đ ồ n g C h i ề u c a o : 2 5 c m C ô n g d ụ n g : x ô n g t r ầ m