2017-05 Kunst en Varen - A6 brochure

het boekje

es lang

t traa

Gratis in combinatie met een kaartje voor de vaartocht Kunst & Varen.

3

14

1

t

13

11 10

9

4

2 traa langes

12

8

7

5 6

Š D ag

m ar

W yn

an ts

13 14

10 9 1

11 t traa langes

12 a estr lang

3 4

2

8 7

5

6

at

nr.

locatie Amersfoort

1 Start Krommestraat 5 2 Langegracht - Langestraat 3 Kortegracht - Zuidsingel 4 Zuidsingel 5 6 7 8 Westsingel 9 10 11 12 Langegracht - Havik 13 Langegracht 14 Lieve Vrouwetoren

deelnemer

pagina

Waterlijn Guido de Wijs Anna Belleforte Margriet Eyken Adriana Nichting Peter van Tilburg Ans Bakker Tjitske Jansen Inez de Heer Kloots Marjolein TÜnis Barbara Bläsing Louise de Vries Lentsch Het Wilde Oog | Hans Lemmerman | Inge van Run Justyna Pennards - Sycz Tjitske Jansen & Ans Bakker

6 8 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 45

48 / 49

Kunst en varen / heilige huisjes

es lang

t traa

Kunst en Varen is een tweejaarlijks project van Kunst in Amersfoort in samenwerking met Waterlijn.

14

1

t

13

3 4 2 traa langes

12

11 10

9

8

7

5

Het thema Heilige Huisjes sluit aan bij het Stijljaar 2017. Net als de kunstenaars van De Stijl destijds, laten hedendaagse kunstenaars zien dat er nog heel wat heilige huisjes zijn die op de schop kunnen.

6

4

Zo refereren de kunstwerken langs de route aan onderwerpen als oorlog en geweld, geloof, bureaucratie, eeuwenoude tradities en ons Nederlandse watermanagement.

Tjitske Jansen woont als ‘artist-in-residence’ in Amersfoort en voegt met haar taal een extra dimensie toe aan Kunst & Varen.

Naast de kunst in en om het water zijn in de periode van mei tot en met oktober op verschillende satellietlocaties kunstwerken te zien, zoals in de Joriskerk, de OLV toren, galerie de Ploegh en Museum Flehite.

Galerie Absoluut heeft met hetzelfde thema Heilige Huisjes een kunstroute in de binnenstad. Wij wensen u veel plezier op het water en in de prachtige stad Amersfoort.

5

Waterlijn

Startpunt van de Kunst & Varen Rondvaart.

es lang

t traa

www.amersfoort-rondvaarten.nl

Meer informatie over Waterlijn op pagina 50 - 51.

14

1

t

13

3 4 2 traa langes

12

11 10

1

9

8

7

5 6

Waterlijn Rondvaarten Amersfoort is het ‘Leukste uitje van Utrecht 2017’. Dat blijkt uit de ANWB-verkiezing van het ‘Leukste uitje van Utrecht’.

6

locatie Krommestraat 5 7

Waterlijn | Start van de rondvaart

1

hartelijk welkom bij kunst & varen 2017 Varen is een kunst. We hebben zojuist de Langegracht achter ons gelaten, al twee kunstwerken gezien en stomen nu door de Zuidsingel naar volgende kunstwerken die op ons wachten.

Dit jaar is het thema van de vaarroute ‘Heilige huisjes’.

Waarom klinkt dat zo lekker? Dat klinkt zo lekker omdat bij Heilige huisjes sprake is van alliteratie. De gelijkheid van de beginmedeklinker: Heilige huisjes. www.guidodewijs.com

Waar denkt u aan bij Heilige huisjes?

De een denkt meteen aan onderwerpen waarop geen kritiek wordt geduld. Maar beeldend kunstenaars -en natuurlijk ook cabaretiers en columnisten- zijn juist dol op onderwerpen die onaantastbaar worden geacht: religie, zelfmoord, seks, ziekte en dood. Want Heilige huisjes, die kun je omver gooien of schoppen. En wat doen wij toeschouwers dan, als er tegen een Heilig huisje wordt getrapt? Wij roepen geschokt ‘Oôôh!’. Of we lusten er juist wel pap van en lachen door onze tranen heen.

2

locatie Langegracht - Langestraat

8

Een ander denkt bij Heilige huisjes aan kerken, kloosters en kapellen (over alliteratie gesproken), maar ook aan synagogen en moskeeën.

Van oorsprong is een ‘heilig huisje’ een kapelletje. Al in de middeleeuwen kenden we heilige huisjes. Het waren kleine kastjes met een heiligenbeeld erin. Wie er langs kwam, kon er een kaars aansteken en bidden.

Amersfoort had en heeft veel Heilige huisjes. Er zijn in onze stad duizenden kaarsjes aangestoken. Dankzij de vondst in 1444 van het Mariabeeldje en de wonderkaarsen die toen drie keer langer bleven branden dan normaal, kwam de bedevaart in Amersfoort op gang. Toen kon de bouw van de Onze Lieve Vrouwetoren en de Onze Lieve Vrouwekapel beginnen.

Tegenwoordig branden bijna nergens meer kaarsjes. En bidden is goed voor valkjes, leeuweriken en meikevers. Veel Heilige huisjes zijn inmiddels gesneuveld. Maar wat nooit zal veranderen, is dat nog altijd iedere heilige zijn of haar kaarsjes wil.

Sommige onderwerpen zijn onaantastbaar.

Dit is de Zuidsingel.

9

Guido de Wijs 17 april 2017

3

es lang

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.annabelleforte.com

t traa

ANNA BELLeFORTE

11 10

9

8

7

5 6

Wanneer je mensen de vraag stelt om vijf namen van vrouwelijke kunstenaars te noemen, lukt ze dit meestal niet. Dit was de uitkomst van een empirisch onderzoek van ‘The National Museum of Women in the Arts’ in New York. Hoewel er tegenwoordig meer vrouwen naar kunstacademies gaan dan mannen, krijgen zij nog steeds niet dezelfde kansen. Slechts 3 tot 5 % van de vaste collecties van musea in de V.S. en Europa bestaan uit kunstwerken gemaakt door vrouwen. De kunst van mannen wordt over het algemeen beschouwd als een serieuze zaak – mannen maken statements en ‘iconisch’ werk. De kunst van vrouwen treedt 10

men vaker tegemoet alsof het om een hobby gaat. De meeste krantenartikelen en recensies gaan over mannelijke kunstenaars. Het is een heilig huisje in de kunstwereld dat Anna Belleforte graag omvergeschopt zou zien. Het is wellicht altijd zogeweest, maar het is tijd, vindt ze, dat het verandert.

In veel kunstwerken van Anna Belleforte komen huizen voor. En in veel van die huizen valt niet te wonen. Omdat het huizen zijn die alleen voorkomen in dromen. Of omdat het huizen zijn waar de muren en het dak aan ontbreken.

Of waar eigenlijk zo’n beetje alles aan ontbreekt op een paar gordijntjes na.

Huizen waar de wind doorheen kan jagen. Instortende of al ingestorte huizen.

Huizen die te ver weg zijn. Ook het kunstwerk dat zij voor Kunst & Varen maakte, bestaat uit een huis. Een huis in diverse fases van verval. Heilige huisjes worden uiteindelijk altijd omver geschopt. Het is een kwestie van tijd. De geschiedenis laat zien dat hele beschavingen omver worden geschopt, aftakelen, verdwijnen. Altijd zo geweest. Wat over blijft zijn de ruĂŻnes, getuigen van de geschiedenis. De neergang van een huis staat symbool voor dit verloop.

11

locatie Kortegracht - Zuidsingel

3

Anna Belleforte | My Forever House

12

13

Margriet Eyken | Derde oog

4

locatie Kortegracht - Zuidsingel

MARGRIET EYKEN

4

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.margrieteyken.nl

es lang

t traa

In het stadhuis van Amersfoort, in de raadzaal, staat een beeld van Margriet Eyken.

11 10

9

8

7

5 6

Het is het portret dat ze van Koning Willem-Alexander maakte. Vier Amersfoortse kunstenaars waren uitgenodigd hiervoor een ontwerp in te dienen, het hare werd gekozen. Het maken van dit beeld was verre van eenvoudig.

Normaal gesproken wanneer Margriet Eyken een portret van iemand maakt, werkt ze namelijk altijd naar levend model.

Omdat ze niet alleen een beeltenis, maar ook de ziel/uitstraling van het individu vormgeeft.

14

Ook in de twee maskerachtige koppen die ze maakte voor de Kunst & Varen route, speelt de ziel de hoofdrol. ‘Derde oog’ heet het werk en het gaat over ons spirituele oog. Het oog van de ziel, onze kern als mens. Kijken met de ziel beschouwt Eyken als een vermogen waarmee wij onszelf geestelijk kunnen ontwikkelen. Wanneer wij kijken met onze ziel, helpt dit ons het ego te overwinnen en eigenschappen alsbetrouwbaarheid, eerlijkheid en moed te versterken.

Omdat het een buitenbeeld is, moest er gewerkt worden met weerbestendig materiaal. Het werd acrylaat-hars. Van zichzelf heeft deze hars een plastic-achtige uitstraling. Heel anders dan haar andere werk. Daarom zocht Eyken naar een manier om de hars een meer natuurlijk uiterlijk te geven. Ze mengde het met zand en nu lijkt het op steen. Op kleine afstand van de koppen, voor de voorhoofden ervan, hangen platen voorzien van een beschilderd oog. Een dicht oog en een open oog. Als de zon schijnt, geven de ogen een schaduw op de voorhoofden.

15

5

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.adriananichting.nl

es lang

t traa

ADRIANA NICHTING

11 10

9

8

7

5 6

Op zondag na de mis ging het gezin Nichting vaak op pad. Op een dag gingen ze naar het Muiderslot. Adriana was vier jaar.

Het maakte een diepe indruk op haar. Toen zij en de andere kleuters op de kleuterschool van zuster Faustino mochten schilderen, schilderde ze het kasteel. Opeens was het tijd en moesten de kleuters opschieten. In de haast gebruikte Adriana te veel water. Haar stevige bastion begon te druipen, te verwateren. In pure wanhoop heeft ze er toen met zwart de contouren van het kasteel in geverfd. Het mocht niet baten. Teleurgesteld nam ze het mee naar huis.

16

De broer van haar moeder was onder de indruk en stuurde haar ‘schilderij’ in voor een wedstrijd. Ze kreeg een prijs. Een waar kunstwerk werd het genoemd. Toen was ze nog wanhopiger. Zag dan niemand wat zij zag? Het was een mislukt kunstwerk!

Het werk dat van Adriana Nichting op de vaarroute is te zien, heet ‘Het geheim van geluk’. Ze maakte een beeld van een moeder met kind. Het staat tussen kapotte, rafelige takken en stammen. Naast het kunstwerk hangt een korte tekst die ‘Het geheim van geluk is vrijheid’ heet. Nichting wil met haar beeld en haar woorden de gevolgen van wat mensen elkaar aandoen zichtbaar maken en ter discussie stellen. Het heilige huisje dat ze omver geschopt zou willen zien, is de onverschilligheid van veel mensen ten opzichte van de ellende in de wereld.

17

locatie Zuidsingel

5

Adriana Nichting | Het geheim van geluk

18

locatie Zuidsingel 19

Peter van Tilburg | De Engel die Faalde

6

6

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.petervantilburg.nl

es lang

t traa

PETER VAN TILBURG

11 10

9

8

7

5 6

Wanneer Peter van Tilburg wordt overvallen door kunst, is het meestal door muziek. Die komt ineens binnen en overrompelt hem.

Het is geen specifiek muziekstuk dat dit bij hem teweegbrengt, hoewel werken van Bach hem altijd weer week maken. Ander werk waar hij meteen door werd gegrepen, was werk van de Russische El Lissitzky. Hij zag dit voor het eerst, jaren geleden, in het van Abbemuseum in Eindhoven. El Lissitzky was kunstenaar, schilder, graficus, architect, typograaf, fotograaf. En leerling van Malevitch. Over architectuur deed hij de uitspraak dat het de leegte in ruimte moest veranderen.

20

Kunst beschouwde hij niet als een persoonlijke expressie en productie van objecten, maar als een collectieve en sociale activiteit.

Van Tilburg maakt graag beelden die niet alleen de ruimte meer inhoud geven, maar ook zelf door de ruimte meer inhoud krijgen. ‘De Engel die Faalde’ heet het werk dat van hem op de Kunst & Varen route is te zien. Het is een 4,20 meter lange engel, gemaakt van aluminium en gespoten in primaire kleuren. Hij is redelijk licht van gewicht en kan langs of over water hangen. Hij was op weg naar de aarde om er zijn engelenwerk te verrichten. Hij maakte een verkeerde inschatting en moest een noodlanding maken.

21

7

es lang

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.ansbakker.nl

t traa

ans bakker

11 10

9

8

7

5 6

Ans Bakker gelooft dat iedereen heilig is. Maar iedereen vergeet dat steeds. Je vergeet het, tot je het weer weet. Het heeft niet met een plek te maken, het is wie je zelf bent. Wel helpen plekken haar soms om het zich opnieuw te herinneren, opnieuw te ervaren dat tijd relatief is. Dat er eigenlijk alleen de tijd van de ziel is. Vooral plekken buiten helpen haar daarbij. Onder de bomen zijn, in beweging zijn. En licht is belangrijk. Daarom maakt ze graag lichtobjecten van glas. Als ze dan toch een plek zou moeten noemen, dan de plek waar haar dochter is geboren, de plek waar haar dochter slaapt. Die is heilig.

22

Voor Kunst en Varen maakte Ans Bakker een kroonluchter van bierglazen en borsten. ‘Drink van de liefde opdat je dronken wordt van het leven!’ Via haar liefde voor glas kwam ze terecht bij de geschiedenis van water. Het water van Amersfoort. In de middeleeuwen speelde het een grote rol in de bierindustrie.

Op het hoogtepunt waren er rond de 350 brouwerijen. De meeste stonden aan de Langegracht en de Kortegracht. Er waren opvallend veel vrouwen betrokken bij het brouwproces. Niet alleen als knecht, maar ook als eigenaresse van een brouwerij. Brouwen was vrouwenwerk. Het bier dat zij brouwden kon je drinken in een van de vele cafés die Amersfoort rijk was. Deze cafés werden ook wel schertsend Heilige Huisjes genoemd. Was dit omdat in de praktijk voor veel mensen cafés onmisbaarder en heiliger waren dan kapelletjes?

23

locatie Zuidsingel

7

Ans Bakker | Drink van de liefde opdat je dronken wordt van het leven!

24

locatie Westsingel 25

Tjitske Jansen | Opperdoesers

8

8

t traa

es lang

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.tjitskejansen.nl

TJITSKE JANSEN

11 10

9

8

7

5 6

Toen Tjitske Jansen zeventien jaar was, in Barneveld, lazen zij en haar klasgenoten, samen met hun leraar Nederlands, een gedicht dat ‘Liedje’ heet. Een gedicht van Judith Herzberg. Ze maakte iets mee wat ze niet eerder had meegemaakt. Ze keek snel om zich heen om te zien of iemand iets aan haar had gemerkt. Hier waren woorden geschreven die klonken als gewone woorden, woorden waarvan je je kon voorstellen dat iemand ze kon zeggen. Zo eenvoudig. En toch was er iets met die woorden waardoor ze anders waren dan zomaar woorden. Ze wilde ze herhalen en herhalen. Ze wilde begrijpen hoe dit kon.

26

Tjitske Jansen publiceerde twee dichtbundels en een poëtisch zelfportret.

Voor haar tweede dichtbundel, Koerikoeloem, ontving zij de Anna Bijns Prijs.

In het essay dat Marja Pruis naar aanleiding van deze prijs schreef, verklaarde deze: ’Het is poëzie die je raakt, die je doet lachen, fronsen, gissen, die ontroert ook. Het is poëzie die erin hakt als een bijl, en die riskant is zoals maar weinig poëzie dat durft te zijn.’

Voor Kunst & Varen schreef Jansen het meest Hollandse gedicht dat ze ooit schreef.

27

INEZ DE HEER KLOOTS

9

13

14

1

2 t

12

3 4

traa langes

Inez de Heer Kloots

es lang

t traa

Met een andere blik dan met de automatische-piloten-blik naar de wereld kijken. En daardoor anderen uitnodigen hetzelfde te doen. Dat is een van de belangrijkste ‘bezigheden’ van kunstenaars. Antoni Gaudi deed het letterlijk.

11 10

9

8

7

5 6

De basisvormen van de Sagrada Familia ontstonden door in zijn atelier snoeren in grote lussen aan het grondplan op te hangen dat hij aan het plafond had bevestigd. Inez de Heer Kloots liep anderhalf jaar geleden door deze prachtige kerk. Waaraan, na ruim 100 jaar nadat het bouwen ervan begon, nog steeds wordt gewerkt.

28

Op een gegeven moment is ze ergens in een hoekje gaan zitten en was, ondanks de vele andere bezoekers, alleen met zichzelf en haar gedachten. De energie van de ruimte, maakte haar emotioneel zoals ze nooit eerder was.

Het werk dat van haar op de route te zien is, heeft ook de bedoeling de toeschouwer met een andere blik naar de wereld te laten kijken. Een vissenblik.

Want: waarom bepalen mensen wat er gebeurt? Ze stoppen vogels in kooitjes en vissen eten ze op! Draai het eens om en kijk hoe het er van de andere kant uitziet. Vissen op het droge die ons ‘opvissen’, vissen aan de boom vergezeld door vogels. Of misschien wel vogelvissen of vogelmensen. ‘Daar zitten graten in’ verwijst naar de onfeilbare positie die veel mensen zichzelf toekennen ten opzichte van dieren en de natuur in het algemeen. De overheersing van het ‘wij zijn de baas’ gevoel. Het werk is een oproep om dat idee, dat Heilige Huisje, eens los te laten.

29

locatie Westsingel

9

Inez de Heer Kloots | Daar zitten graten in

30

locatie Westsingel 31

Marjolein Tรถnis | Schrijnend Heilig Huis

10

10

t traa

es lang

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.surplace-kunstwerkplaats.nl

MARJOLEIN TÖNIS

11 10

9

8

7

5 6

Marjolein Tönis was vijftien jaar toen ze een reproductie van De Nachtwacht zag.

Deze maakte dat ze wilde leren schilderen als Rembrandt. Wat tot haar verdriet niet is gelukt. De laatste keer dat ze diep door een kunstwerk werd geraakt, was kortgeleden in Kröller Müller. Door wat zij omschrijft als een dik, log, lui, bruin beest van Tom Claassen. Weerloos en wat lomp. Het deed haar denken aan burgemeester Dickerdack van het dorpje Rommeldam. Ook al zo’n geweldige creatie. Van Marten Toonder. Veel van de beelden van Tom Claassen bevinden zich in publieke ruimtes. Aan de kant van de weg, op vliegvelden, pleinen, in parken.

32

De monumentale afmetingen ervan, contrasteren met hun doorgaans verre van belangrijke uitstraling.

Marjolein Tönis moet het ook niet zo hebben van belangrijkheid of belangrijkdoenerigheid. De Heilige Huisjes waar zij tegen aan wil schoppen zijn die van de dogmatische en intolerante samenlevingen Het idee achter haar werk op deze route, Schrijnend Heilig Huis, is dat veel kathedralen nu leeggeroofde plekken zijn. Eens dé locatie van normen en waarden, en een velige behuizing. Tönis maakt in haar werk deze leegte van de vergeten kathedraal tot een symbool voor gebrek aan samenwerking en aandacht in de tegenwoordige tijd. Een verlies van oude waarden. En in deze leegte zijn nog wat waardeloze ‘ondeugden’ achteloos achtergebleven. En bovenop het gammele bouwwerk een haan. Een dier dat symbool staat voor geloof en licht. Zoals een haan elke morgen kraait voor een nieuwe dag, met nieuwe hoop.

33

es lang

t traa

BARBARA BLÄSING

11

14

1

t

13

3 4 2 traa langes

www.bblasing.nl

12

11 10

9

8

7

5 6

In de tijd dat Barbara Bläsing in Kassel studeerde, is ze suppoost geweest bij de Documenta, een internationale Kunsttentoonstelling. Ze heeft uren bij het werk van de Italiaanse kunstenaar Penone gezeten. Penone is een van de Italiaanse kunstenaars die vanaf 1967 samen, onder de noemer ‘Arte Povera’ tegen de traditionele kunsthandel in, eenvoudige ‘arme’ materialen propageerde. De handeling van de kunstenaar, de scheppende mens stond voorop. Volgens Penone moet een kunstwerk het leven onthullen dat in alle materie zit.

Een kunstwerk maken met als enige doel de ruimte aan te kleden, leidt volgens hem tot een oninteressant werk, dat een kort leven 34

is beschoren. Daar zat Barbara Bläsing, studente, naast een rij grote bloempotten waarin olijfbomen waren geplant. Als meisje was zij opgegroeid op het platteland bij Kassel. De eenvoudige schoonheid van deze natuurkunst, raakte haar.

Deze ervaring van eenheid tussen mens en natuur verdiepte zich, bijna vijftien jaar later, door met sieraden bezig te zijn. Barbara Bläsing volgde de academie voor beeldende vorming in Amersfoort. Zilver en zink. Op het moment dat je een gasvlam op die materialen zet, worden ze vloeibaar, en verdwijnen, worden gas. Bläsing zag dat bij het vloeibaar worden van het metaal rimpels ontstonden, een spiraalvorm, zoals wanneer je een steen in het water gooit. Ze ontdekte dat er een oerstructuuris die zowel in de natuur als in de mens als ordeningsprincipe aanwezig is. In het werk voor Kunst & Varen wil ze de verbinding die de mens met alles heeft, opnieuw laten zien, en aanzetten tot daarover nadenken. Het beeld, de toren, die ze gemaakt heeft vertegenwoordigt macht en geld. Deze staat los van de natuur, die verwaarloosd als geraamte ernaast staat. Wel heeft de natuur een kracht van groei en zelf herstellend vermogen in zich. Keramische hedera-bladeren verwijzen hiernaar.

35

locatie Westsingel

11

Barbara Bläsing | Toren-Macht versus Natuurkracht

36

locatie Langegracht - Havik 37

Louise de Vries Lentsch | High Seven

12

12

es lang

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.atelier-de-garage.nl

t traa

LOUISE DE VRIES lentsch

11 10

9

8

7

5 6

Elk mens is ooit geboren. Er bestaat niemand die niet geboren is. Elke volwassene is ooit drie jaar geweest. En twaalf. En zestien.

Ieder mens is een mens dat graag wil dat er van hem of haar wordt gehouden. En ieder mens wil graag tot liefhebben in staat zijn.

En iedereen moet doodgaan op een dag.

Er is niemand die ook maar een wimpertje mag houden. Hoe zou het zijn als wij daar, elke keer wanneer wij elkaar zagen en begroetten, aan dachten? In de traditie van de Maya’s bestaat er zo’n begroeting. Een begroeting die ‘ik ben jou en jij bent mij’ betekent. In Lak’ech Ala K’in. Voor Louise de Vries Lentsch is deze gedachte heilig.

38

Het respect dat voortkomt uit het zich in anderen kunnen inleven.

Zij ziet dus graag dat keuzes en beslissingen worden gebaseerd op inleving, innovatie, duurzaamheid, behoud van natuur en creativiteit. En niet op vastgeroeste overtuigingen en opvattingen - de heilige huisjes. Die zich op hoge poten onbereikbaar maken voor redelijke argumenten. Haar Heilige Huisjes staan, onbereikbaar voor creativiteit, flexibiliteit en innovativiteit, hoog boven de stroom en zijn opgesloten in eigen denkbeelden en overtuigingen. Druk met alles onder controle houden volgens vastgeroeste regels en procedures.

Het werk dat van haar is te zien, bestaat uit zeven huisjes op hoge poten.

Poten van betonijzer. Ze begraaft papier in de grond. Na het opgraven ziet het papier er zeer doorleefd uit. Ze gebruikt stukken van dit papier en van geroeste plaat om de huisjes in en op te vullen.

39

es lang

t traa

hans lemmerman / het wilde oog

13

14

1

t

13

3 4 2 traa langes

www.wildeoog.nl

12

11 10

9

8

7

5 6

1969. Deventer. Introductieweek. Hans Lemmerman ging met alle nieuwe brugklassers van dat jaar naar de film. Van de hoofdfilm herinnert hij zich niets. Het voorfilmpje, Le Ballon Rouge, raakte hem diep.

In dat filmpje wandelt een jongen door een grauwe stad met een rode ballon aan zijn zijde. Soms danst de ballon achter de jongen aan, soms volgt de jongen de ballon.

Wanneer de jongen ergens naar binnen moet, wacht de ballon buiten, hangend in de lucht. Meer en meer komen er jaloerse vriendjes in beeld. Ze pakken de ballon eerst af en maken hem dan kapot.

40

Er volgt een apocalyptisch tafereel dat bij de 12-jarige Hans Lemmerman als een mokerslag binnenkwam.

In 2000 richtte Hans Lemmerman samen met Inge van Run ‘Het Wilde Oog’ op. De foto die ‘Het Wilde Oog’ voor Kunst en varen maakte, heet ‘Hendrikje Kuis’. Hendrikje Kuis is één van de nog 125 in streekdracht rondlopende vrouwen uit Bunschoten-Spakenburg. In tegenstelling tot vele dorpsgenoten besloot zij in de jaren 60 niet de klederdracht uit te trekken en ‘in burger’ te gaan, maar de traditie trouw te blijven. Onderdeel van die traditie is de kraplap, de tot schouderkap gemaakte gesteven katoenen doek. Op deze foto is dat een kunst-kraplap gemaakt door Maria Roosen. Die verrijkt het imago van een vrouw in klederdracht. Ze heeft het lef deze kraplap te dragen en verpersoonlijkt zo het motto van Het Wilde Oog: Kijk Wild & Denk Lenig. De actieve klederdracht wordt van folklore en toerisme tot kunst gemaakt.

41

es lang

t traa

inge van run / het wilde oog

13

14

1

t

13

3 4 2 traa langes

www.wildeoog.nl

12

11 10

9

8

7

5 6

Inge van Run: ‘Ik was zeven jaar en had een verjaardagsfeest. We gingen naar het Museum Arnhem. Ik was nog nooit in een museum geweest. Wat waren alle kamers groot en leeg. En zo stil. En zo wit. Bij ons thuis was alles bruin en geen leeg hoekje te vinden. Van de kunst die er te zien was, herinner ik me niets. Ronddwalend was ik opeens de groep kwijt. Ik moest heel erg plassen. Ik kon het niet meer ophouden en uiteindelijk heb ik mijn plasje in een hoekje gedaan. Voorzichtig tilde ik mijn overgooier op, maakte me klein, plaste zo geluidloos mogelijk.’ Nu, vijftig jaar later, realiseert van Run zich dat ze toen tegen een heilig huisje 42

aan geplast heeft.

Veel later, in 1988, ging ze naar een Beckett voorstelling van Annemarie Prins.

Haar keel werd dichtgesnoerd en ze kon niet meer stoppen met huilen. Terwijl ze de tekst niet eens snapte. Alle handelingen droegen vormkracht in zich. De inhoud kwam vrij door de lijven, door het fysieke. Diezelfde avond schreef zij Annemarie Prins een brief en een maand daarna ging ze bij haar in de leer.

In 2000 richtte Inge van Run samen met Hans Lemmerman ‘Het Wilde Oog’ op, een theater- en kunst laboratorium met als motto ‘wild kijken & lenig denken’. ‘Het Wilde Oog’ ensceneert ontmoetingen tussen culturen, resulterend in portretten: fotoreeksen, theatrale documentaires, publicaties. Zoekt naar een mix van alledaagsheid en kunstzinnigheid. Op de meeste foto’s komen één of meer oudere dames voor, de gezusters Koelewijn, uit Spakenburg. Deze Spakenburgse diva’s, behoren tot ons culturele erfgoed. Op veel van de foto’s van ‘Het Wilde Oog’ komen deze diva’s samen met ander, vooral nationaal maar ook internationaal, cultureel erfgoed.

43

locatie Langegracht

13

Het Wilde Oog | Hendrikje Kuis

44

locatie Langegracht 45

Justyna Pennards-Sycz | I wish you could swim

14

14

13

14

1

3 4 2 t

12

traa langes

www.justynasycz.com

es lang

t traa

JUSTYNA PENNARDS-Sycz

11 10

9

8

7

5

Justyna Pennards-Sycz voelt een diepe verbondenheid met Bill Viola, van wie ze het videowerk in New York heeft gezien. Het waren mensen die steeds in een swimming pool vielen en er weer uitkwamen. Heel langzaam. Het herinnerde haar aan een ervaring uit haar kindertijd. Ze was in een bergrivier gevallen. Later las ze dat Bill Viola hetzelfde was overkomen. Ze vond het bijzonder dat hij dat kon vertellen met dat kunstwerk en dat zij het zonder woorden had begrepen.

6

46

In haar werk, dat altijd met water heeft te maken, stelt zij zich vaak de vraag hoe de plek waar je woont of waar je bent, je identiteit beïnvloedt. Ieder land en ieder landschap heeft een bepaalde invloed op de mensen die daar thuis zijn. Ook ‘heilige huisjes’ zijn vaak regionaal beperkt. Welk ‘heilig huisje’ zien de Amersfoorters en misschien alle Nederlanders over het hoofd? Welke voor de betrokkenen onaantastbare waarheid is hier een heilig huisje? Door haar fascinatie voor het water kwam PennardsSycz op de gevaren van dit element en hun psychologische invloed. Het valt haar op dat Nederlanders de gevaren van overstromingen en watersnoodrampen nogal relativeren. Terwijl bijvoorbeeld de binnenstad van Amersfoort met een waarschijnlijkheid van 10% morgen al zomaar 1,5 meter onder water kan komen te staan (bron: onswater. nl). Haar kunstwerk laat op een speelse manier zien hoe hoog het water zou kunnen komen, en hoe het centrum van Amersfoort er dan uit zou kunnen zien. Het speelt met het idee van verandering en stabiliteit, het gevoel van thuis en de schoonheid van de natuur(ramp).

47

locatie Lieve Vrouwetoren - entree

Lost & Found Miracle verwijst naar de vondst van een miraculeus Mariabeeldje in 1444, waarna Amersfoort een belangrijke bedevaartplaats werd. De kannen symboliseren het delen van water – bron voor het leven - en het delen van liefde: daar waar de liefde naar de oppervlakte kan stromen is de overvloed. Ook Maria zelf is in het werk terug te vinden. Zij staat voor liefde, maar ook voor bescherming, schepping en vruchtbaarheid.

Ans Bakker | Lost & Found Miracle

48

We zaten aan de keukentafel, mijn pleegmoeder en ik.

Zij schilde Opperdoesers, ik las over Mondriaan.

We moeten dieper zien las ik.

We moeten als het ware door de natuur heen kijken.

Ik vond het vreemd die avond om te eten.

Diep in het veranderlijke is het onveranderlijke.

Gold dat ook voor aardappels met jus, gekookte bietjes, worst?

Viel het te rijmen met ons donkerpaarse tafelkleed?

49

Tjitske Jansen | Voor de route schreef Tjitske het gedicht Opperdoesers

Voor de luidzolder Lieve Vrouwetoren schreef ze het gedicht Armando

Opperdoesers

Kunst en Varen is mede mogelijk gemaakt door

50

29 april – 29 oktober 2017 Vertrek bij Waterlijn. Krommestraat 5 Amersfoort. Kaartjes koop je in de winkel van Waterlijn.

Krommestraat 5 Amersfoort. Reserveren gewenst T 033 465 4636 Er wordt gevaren met een boot voor 20 of 24 personen.

Duur ± 45 minuten Contact / informatie info@kunstinamersfoort.nl | www.kunstenvaren.nl Vaartijden 29 april mei t/m 29 oktober 2017 Vertrektijden boottocht Dinsdag en vrijdag: Donderdag en zaterdag: Zaterdag en zondag:

11.00 uur 17.00 uur 12.00 uur

Prijs boottocht €5,00 per persoon

51

Š2017 Stichting Kunst in Amersfoort. Alle rechten voorbehouden.

Meer informatie vindt u op: www.kunstenvaren.nl | www.facebook.com/kunstenvaren Kunst en Varen is een project van Stichting Kunst in Amersfoort.

Samenstelling route Katjuscha Otte Fotografie kunstwerken Cees Wouda Fotografie kunstenaars / Waterlijn (pag. 7) Joost Enkelaar Tekst kunstenaars Tjitske Jansen Vormgeving / dtp Tonny Bos Vormgeving stadssilhouet Dagmar Wynants