Interview Nina Spijkers

NINA SPIJKERS (1988) Ze is een van de vaste makers bij Toneelschuur Producties, maakte Dangerous Liaisons bij Bos theaterproducties en Laura H. bij Toneelgroep Oostpool; ze debuteerde als operaregisseur bij De Nationale Opera/ Silbersee met Ligeti's Aventure di Anima e di Corpo en ze maakte korte films. Op stapel staan komend seizoen, behalve haar voorstelling bij Toneelschuur Producties, onder meer Coriolanus bij Het Nationale Theater en de opera Die lustigen Weiber von Windsor bij de Volksoper in Wenen.

Repertoire prikkelt mijn fantasie

“Het goede nieuws”, zegt regisseur Nina Spijkers, “is dat we nu in alle vrijheid een voorstelling kunnen maken. Normaal moet je vaak al twee jaar van tevoren plannen dus als je wilt aanhaken bij de tijdgeest, heb je een heel goede antenne nodig. Bovendien spelen we exclusief in de Schuur waardoor we ook geen rekening hoeven te houden met de logistieke beperkingen van een tournee. Dat is heel tof. Het is super spannend en biedt vrijheid om dingen uit te proberen.”

Het minder goede nieuws: de titel die zij bovenaan haar voorkeurslijstje had staan – Arthur Millers Dood van een handelsreiziger kan niet doorgaan omdat de erven niet akkoord zijn gegaan met de voorstellen tot bewerking. Nina wilde de twee zoons van de hoofdpersoon vervangen door een zoon en een dochter, en nog twee andere mannenrollen door een vrouw laten spelen, en dat mocht niet. “Heel spijtig dat zij juist op het gebied van casten op gender een ‘no go’ hebben gegeven. Als je een klassieker uit 1949 niet mag bewerken zodat deze meer zeggingskracht krijgt in onze tijd is dat een soort doodsverklaring van het repertoire”, vindt Spijkers.

Een nieuwe titel heeft ze nog niet. Samen met haar artistiek team en de acteurs gaat ze binnenkort eerst kijken wat zij met elkaar, hier en nu belangrijk vinden. Dat kan van alles zijn: toch nog een repertoirestuk of eigen geschreven teksten. Een verrassing dus wat er in oktober te zien zal zijn. Voorlopig onder de werktitel Carte Blanche.

DE KRACHT VAN EMPATHIE Spijkers maakte furore bij Toneelschuur Producties met haar bewerkingen van klassiekers, van onder meer Don Carlos (2016) en Het temmen van de feeks (2019, Theo d’Or nominatie Astrid van Eck). In Don Carlos heeft ze de complexe verhaallijn bewerkt tot de essentie van het verhaal, waarbij de parallel naar de actualiteit – ook nu is de vrijheid van godsdienst weer een hot item – een belangrijk uitgangspunt vormde. In Het temmen van de feeks liet ze de vrouwenrollen door mannen en andersom spelen. “Shakespeares tekst getuigt, hoe fraai verwoord ook, van seksisme. Door de rollen om te keren en te spelen met het ‘gender’-perspectief, heb ik dat aan de kaak willen stellen. Voor de actrices was het een enorme bevrijding: ze hoefden niet meer de hele tijd te ‘pleasen’ en ze hadden opeens geweldige – en vooral ook heel véél – teksten. Omgekeerd was het voor de mannen, ondanks aanvankelijke weerstand, een enorme eyeopener. Opeens begrepen ze de positie van een actrice veel beter, de beperkingen, de afbakeningen, de onuitgesproken ‘do’s’ en ‘don’ts. Ik geloof hartstochtelijk in de kracht van empathie: door je in de ander te verplaatsen, word je een rijker mens.”

REPERTOIRE DAAGT UIT Ze houdt van repertoire, ze wordt erdoor uitgedaagd. "Ik houd van de geconstrueerde taal, van de meerlagigheid van de verhalen. Ik vind het fijn me daartoe te verhouden, het prikkelt mijn fantasie." Ze kan niet zoveel met ‘netflix-taal’, de taal die je de hele dag al om je heen hoort. Film is in haar ogen beter geschikt om de realiteit te laten zien, theater om je fantasie te gebruiken. En ze heeft nog een hele lijst aan titels die ze interessant vindt. Zoals Coriolanus dat ze komend seizoen bij Het Nationale Theater gaat maken waarin ze opnieuw de rollen qua gender gaat omdraaien.

HOOP VOOR DE TOEKOMST Hoe staat zij dan tegenover het identiteitsdenken: kan en mag een acteur elke rol spelen? “Dat is een hele interessante discussie en ja, ik geloof dat in een ideale wereld een acteur alles moet en mag spelen. Maar daar zijn we nog niet. Acteurs met een andere culturele achtergrond of bijvoorbeeld met een handicap hebben (bijna) nooit de kans gehad om op toneel te staan. Op dit moment zou ik de rol van Othello niet door een witte acteur laten spelen. Of bijvoorbeeld een trans personage: nu zou ik er zeker de voorkeur aan geven om die te laten spelen door een trans acteur omdat zij tot nu toe vrijwel altijd zijn uitgesloten en dus geen kans hebben gehad. Maar ik hoop heel erg dat we op weg zijn naar een wereld waarin iedereen zich op het toneel in iedereen mag verplaatsen.”

Carte Blanche van Nina Spijkers is te zien in de Schuur van za 22 t/m za 29 oktober, 20:30 (m.u.v. zo & ma). Coriolanus is do 16 & vr 17 maart te zien in de Stadsschouwburg Haarlem.