ALONG THE TRANSFORMER SITE
ป 2422 สมเด็จเจาพระยา บรมมหาศรีสุริยวงศ (ชวง บุนนาค) กลาวหาพระปรีชา กลการวาทุจริตการทํา เหมืองทอง พระปรีชากล การถูกนําตัวเขาพระนคร และถูกควบคุมตัวไวที่กรม ทิมดาบ มีขอกลาวหาตาม มาอีกมากมายตั้งแตการ ทารุณเลขที่ถูกเกณฑไปตัด ฟนตอไม ใตนํ้าที่กีดขวาง ทางเดินเรือบรรทุกแร, Ό¹Õè ¹çÍ¡« การแตงงานกับหญิง ตางชาติ (นางสาวแฟนนี่ น็อกซ – Fanny Knox) โดยไมขอพระบรมราชานุญาต อัน เปนการผิดประเพณีราชสํานัก, การหมิ่นพระบรมเดชานุภาพโดย นํานางสาวแฟนนี่ น็อกซ นั่งเรือยอรชสวนตัวแลนตัดหนา พระที่นั่ง ขณะมีพระราชพิธีฉลองพระราชวังบางปะอิน แลวพัก คางแรมกันบนเรือ กอนจะเดินทางกลับโดยที่พระราชพิธียังไม เสร็จ และมิไดเขาไปกราบถวายบังคมลนเกลาฯ รัชกาลที่ 5 ซึ่ง ประทับอยูในพิธี วันที่ 24 พฤศจิกายน 2422 พระปรีชากลการถูกประหารชีวติ โดยการตัดศีรษะทีข่ า งโบสถวดั หลวงปรีชากูล จังหวัดปราจีนบุรี ครอบครัวถูกริบราชบาตร พระยากระสาปนกจิ โกศล ผูบ ดิ า ถูก ปลดออกจากตําแหนง ถอดบรรดาศักดิ์ และจําคุกเปนเวลาถึง 8 ป ดานชีวิตสวนตัว กอนแตงงานกับนางสาวแฟนนี่ น็อกซ สาวลูก ครึ่งไทย-อังกฤษ ธิดา มร. ธอมัส น็อกซ (Thomas George Knox) กงสุลใหญอังกฤษ กับ คุณปราง ขาหลวงวังหนา พระ ปรีชากลการมีภรรยามาแลว 6 คน คือ คุณพลับ คุณลมาย คุณเหลี่ยม คุณสิน คุณจีน และคุณหลี บุตรที่มีชื่อเสียงอันเกิด จากภรรยาที่ชื่อลมาย คือคุณตระกูล (ลามสตรีคนแรกของ สยาม) กับคุณอรุณ (พระยาพิศาลสารเกษตร) สวนบุตรที่เกิด กับนางแฟนนี่ ชื่อ สเปนเซอร ตอมาเปลี่ยนชื่อเปน จํารัส และ กลับมาใชชีวิตอยูในสกุลอมาตยกุล 68
3. การเมืองตนรัชกาลกับการ ประหารเจาพอสําอาง นักประวัติศาสตรหลายทานตางลงความเห็นวา แมพระปรีชากล การจะกระทําความผิดตามขอกลาวหา แตการตัดสินประหาร ชีวิตพระปรีชากลการนั้น มีสาเหตุอยางมากมาจากความขัดแยง และสถานการณทางการเมืองในตนรัชกาลที่ 5 จากเอกสารหลักฐานทางประวัติศาสตรหลายแหงพบวา การเมืองภายในสยามเวลานั้นตกอยูภายใตอิทธิพลของกลุม อํานาจ 3 กลุม อันไดแก (1) กลุมสมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรี สุริยวงศ (ชวง บุนนาค) สมุหกลาโหมและผูสําเร็จราชการแทน พระองค (2) กลุมวังหนา หรือ กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ โอรสของพระบาทสมเด็จพระปนเกลาเจาอยูหัว และ (3) กลุมวัง หลวง คือพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ซึ่งเสด็จขึ้น ครองราชยเมื่อพระชนมายุไดเพียง 15 พรรษา ในขณะที่ สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ ผูสําเร็จราชการผูมี อํานาจและบารมีทั้งทางการเมืองและการทหารเหนือกวาขุนนาง และพระบรมวงศานุวงศทั้งปวง มีอายุถึง 65 ป ความแตกตาง ระหวางวัยและชองวางทางความคิด ทําใหเกิดความกังวลและขาว ลือในหมูราษฎรและชาวตางประเทศ รวมทั้งขุนนางทั้งหลายวา สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศจะยึดอํานาจจาก พระเจาอยูหัว เพราะสมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศนั้นกุม อํานาจบริหารราชการบานเมืองไวเบ็ดเสร็จ เปนผูแตงตั้งวังหนา เอง ทั้งมีความสัมพันธใกลชิดกับ มร. ธอมัส น็อกซ กงสุลใหญ อังกฤษ ซึ่งเคยเปนครูฝกทหารใหวังหนา และมีทาทีสนับสนุนให วังหนาขึ้นเปนพระมหากษัตริยแทนวังหลวง อยางไรก็ดี ประวัติศาสตรไดพิสูจนแลววาความกังวลและขาวลือเกี่ยวกับ สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศนั้นไมเปนความจริง ดานพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวนั้น เมื่อทรงบรรลุ นิติภาวะในป พ.ศ. 2416 และไดทรงทําพิธีพระบรมราชาภิเษก ครั้งที่ 2 แลว พระองคก็ทรงพยายามดึงอํานาจคืนจาก สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศและวังหนา ทรงตั้งสภาที่ ปรึกษาราชการแผนดิน และ สภาที่ปรึกษาในพระองค ซึ่งแนนอน