Reisbegeleidster
met een wachter voor het SOUVENIR DE MAROC Op de foto t. en Mohammed V en Hassan II in Raba vorst de van schitterende mausoleum
“Ik probeer mensen onder de oppervlakte te laten kijken” Negen jaar al begeleidt ze reizen door Marokko. Antropologe Carola Lammers (32) droomde er als kind al van de wereld te ontdekken. In de filosofie van Baobab herkende ze haar eigen drijfveren. “Stel je open, relativeer, steek dingen op, verbreed je horizon.” interview
Martijn de Rooi
W
fotografie
Carola Lammers e.a.
at Baobab-reizen bijzonder maakt is dat ze méér bieden dan het bekijken van de hoogtepunten van een land. Natuurlijk is het op zich geweldig om mooie dingen te zien, en in Marokko kun je wat dat betreft je hart ophalen. Maar wij bieden onze reizigers de mogelijkheid om méér te zien dan de buitenkant van het land, en om in contact te komen met de bevolking. Om het land echt te beleven.” “Die ontmoeting met de lokale bevolking en cultuur maakt een reis tot een verrijkende ervaring. Door het contact leer je van elkaar, hoe kleinschalig ook. En dat bevordert het begrip en respect tussen mensen en culturen. Dat is niet alleen heel mooi, maar ook belangrijk. Conflicten en zelfs oorlogen komen vaak voort uit een gebrek aan begrip en respect.” 38
Baoblad 2 / 2011
STOERE STADSPOORT Kleurrijke markt voor de t oegangspoort tot de medina (oude stad) van Fez, een fascinerend labyrint van kronkelsteegjes.
Kijkje in de keuken “Onze Marokko-reizen bieden allerlei mogelijkheden tot contact met de bevolking. Wie zin heeft kan bijvoorbeeld een middagje mee naar een badhuis. Zo’n hamam is iets anders dan onze sauna’s. Alles draait er om schoon worden. Het is er insmeren met olijfzeep en scrubben geblazen. En er zijn gescheiden afdelingen voor mannen en vrouwen. Sommige reizigers zijn vooraf wat huiverig, maar achteraf vindt eigenlijk iedereen het leuk en leerzaam. Onze vrouwelijke reizigers zien bijvoorbeeld dat hamambezoek voor Marokkaanse vrouwen echt een sociaal gebeuren is.” “Op sommige van onze reizen bezoeken we tegenwoordig ook een koranschool, én we bieden de mogelijkheid om een kookles te volgen. Samen met een Marokkaanse gastvrouw bereid je dan plaatselijke gerechten, waar je daarna natuurlijk met z’n allen van geniet. Zo krijg je letterlijk een kijkje in de keuken van de Marokkaanse cultuur.” “Op onze reizen verlaten we ook regelmatig de gebaande paden. We rijden bijvoorbeeld met Landrovers diep de Atlas in. Dat is echt een avontuur, want soms is er zelfs geen pad meer. En het is dé manier om Marokko van een heel andere kant te leren kennen. Je ziet dromedarissen en schapen, fenomenale berglandschappen, en ook eindeloze leegte.”
Reizigersfoto van Rita en Pat Cools Broodnodige assistentie bij het knopen van een tulband.
“Onze reizen laten je Marokko niet alleen zien, maar ook beleven.” “Op andere plaatsen, zoals bij Midelt, hebben onze reizigers gelegenheid om bijzondere wandelingen te maken. Je komt dan bijvoorbeeld langs tijdelijke stenen onderkomens van nomadengezinnen, die verstopt liggen in fantastische berglandschappen.” Individuele vrijheid “Dit soort activiteiten is vaak facultatief. We laten de reizigers zelf beslissen of ze eraan deelnemen of liever hun eigen gang gaan. Die individuele vrijheid is bij Baobab een groot goed. Als reisbegeleidster neem ik mijn groepen ook niet aan het handje mee. Doe vooral je eigen indrukken en ervaringen op, zeg ik altijd. Kijk en beleef vooral zélf, op je eigen manier.”
“Ik ben er wél om te adviseren, vragen te beantwoorden en om op terug te vallen. En om de reizigers dingen te leren zien en waarderen. Op onze langere reizen bekijken we bijvoorbeeld de koningssteden Fez, Meknes, Rabat en Marrakech. Stuk voor stuk fascinerende steden met een eigen karakter, maar toch verzuchten deelnemers weleens: ‘Alwéér een stad?’ Je moet de verschillen leren zien, en daar wijs ik graag op.” “Fez is bijvoorbeeld van oudsher een intellectueel centrum, en als je er oog voor hebt zie je dat ook aan de stad af. Marrakech is een typische karavaanstad. Dat zie je goed op het grote plein Djemaa el-Fna, waar altijd volop vermaak is en ’s avonds massa’s eetstallen staan. Reizigers
DOOR DE WOESTIJN Bij Merzouga maken we op dromedarissen een tocht door de zandduinen en slapen we in nomadententen. Het enige geluid ’s nachts is het gesnurk van de dieren. Reizigersfoto van Mieke Hinfelaa r.
denken geregeld dat dat allemaal voor de toeristen is opgezet, maar het is er altijd geweest. Vroeger vermaakten de handelaren en karavaandrijvers zich hier.” “Dat zijn dingen die ik de reizigers probeer mee te geven. Ik probeer ze onder de oppervlakte te laten kijken. Des te meer kunnen ze genieten van wat ze zien en meemaken. Die nieuwsgierige houding heb ik zelf altijd sterk gehad – ik ben niet voor niets antropologe geworden – en herkende ik bij Baobab: stel je open, relativeer, steek dingen op, verbreed je horizon. Het is een van de redenen waarom ik me bij Baobab op mijn plaats voel.”
meer inspiratie op www.baobab.nl
39
Reisbegeleidster
“Ik zie het als mijn plicht de negatieve beeldvorming over Marokkanen te doorbreken.”
Vooroordelen “Een speciale uitdaging voor me is het doorbreken van de negatieve beeldvorming over ‘de’ Marokkanen. Dat zie ik als mijn plicht. Ik vertel mijn groepen dan dat de ellende die sommige Marokkaanse jongeren in bijvoorbeeld Amsterdam veroorzaken niets zegt over andere Marokkanen. Rotte appels staan in het geheel niet model voor de hele appelboom.” “De Marokkaanse bevolking is juist erg gesteld op normen en waarden. Omgangsvormen en onderling respect zijn erg belangrijk. Opvallend is dat je in Marokko sneller contact maakt dan met Marokkanen in Nederland. De mensen zijn open, gastvrij, warm en geïnteresseerd. En ze hebben een groot gevoel voor humor. Maar ze verwachten uiteraard zelf ook beleefd en met respect te worden behandeld. Als reiziger is het belangrijk je dat te realiseren. Nederlanders zijn over het algemeen veel directer en dat kan bot overkomen.” “Veel werk maak ik ook van het wegnemen van vooroordelen over de islam. Ik laat mijn groepen bijvoorbeeld graftombes van marabouts zien, personen die als heilige worden vereerd vanwege de bijzondere krachten die ze zouden hebben. Officieel is heiligenverering binnen de islam taboe, maar in werke40
Baoblad 2 / 2011
links De betovering van de Sahara. Reizigersfoto van Roy Stout. rechtsboven Op veel plaatsen vind je fantastische ‘Moorse’ gebouwen en poorten. Deze foto is gemaakt in Fez. rechtsonder Het prachtige Aït-Benhaddou is de beroemdste kasba van het land. Dwaal door de straatjes en je begrijpt waarom hier menige beroemde speelfilm werd opgenomen.
kun je zien hoe op TRADITIES In Fez en Marrakech n worden stoffe re ande en wol wijze e ionel tradit fd. gever en gewassen
lijkheid bloeit het geloof in marabouts volop, vooral op het platteland. Met name vrouwen bezoeken geregeld meerdere tombes om er offers te brengen. De moraal van het verhaal is dat de islam veel gezichten heeft en zeker niet per definitie intolerant is. De rigide opvatting over de islam die in het Westen populair is geworden, is een heilig huisje dat ik graag omduw.” Eindeloos gevarieerd “Ik geef natuurlijk ook praktische tips. Ik leer de reizigers een paar woorden Marokkaans, waarmee ze opdringerige souvenirverkopers kunnen afweren. En ik vertel ze dat Marokkanen er niet van houden om ongevraagd te worden gefotografeerd. En dat het belangrijk is je schouders en bovenbenen te bedekken. Ook dat hoort bij verantwoord reizen. Veel Baobab-reizigers zijn zich dat trouwens goed bewust.” “Vaak zijn mijn groepen aangenaam verrast door de vriendelijkheid van de Marokkanen en de veelzijdigheid van het land. Mensen weten slecht wat ze moeten verwachten. En dan zijn ze ineens in dat eindeloos gevarieerde land met zijn bergen, stranden, woestijnen en groene, mediterrane noorden. Met zijn gemêleerde bevolking en rijke historie en cultuur. En met zijn traditio-
Reizigersfoto van Roy Stout
nele platteland en meer westerse steden. Vaak hoor ik: ‘Wauw, dat had ik niet verwacht’.” Fascinatie voor reizen “Reizen is altijd belangrijk voor me geweest. Als kind al fascineerde het me en toen ik op mijn zeventiende van de HAVO kwam wilde ik eigenlijk meteen vertrekken. Mijn moeder vond me daarvoor nog te jong, maar twee jaar later was er geen houden meer aan. Ik heb een jaar in een
“Reizen doet me goed. Het maakt me gelukkig.” kibboets gewerkt en daarna veel rondgereisd. In die tijd ben ik ook voor het eerst in Marokko geweest.” “Later ben ik de studie Toerisme gaan doen. In 2002 was ik toe aan mijn stage,
en daarvoor kwam voor mij maar één reisorganisatie in aanmerking: Baobab. Wat me aansprak was de Baobab-manier van reizen, en de filosofie daarachter. Baobab was ánders en is zich sindsdien alleen maar sterker gaan profileren. Bijvoorbeeld door nadrukkelijk te kiezen voor duurzaamheid. Daar kan ik me goed in vinden.” “Na mijn stage ben ik voor Baobab blijven werken, en van het begin af aan is Marokko mijn terrein geweest. Toen ik aan mijn studie antropologie begon ben ik parttime reizen blijven begeleiden.” “Maar sinds mijn afstuderen staat de reisbegeleiding op een laag pitje. Ik wilde me oriënteren op de arbeidsmarkt en op mezelf. Ik vond het ook belangrijk wat meer in Nederland te zijn omdat ik dingen ging missen en wat dichter bij mijn ouders wilde zijn.” “Ik geef momenteel trainingen en werk als stadsgids. Ik ben niet in de wieg gelegd voor een van-negen-tot-vijf-baan.
Die routine, daar word ik gek van. Ik heb verandering van omgeving nodig.” “Ik wil wel graag in het toerisme blijven werken. Dus waarschijnlijk pik ik draad van de reisbegeleiding weer op. Het bloed stroomt toch waar het niet gaan kan. Reizen is nog altijd belangrijk voor me. Het doet me goed. Het maakt me gelukkig.” D
groeps reizen
familie reizen
thema reizen
marokko
diverse reizen vanaf
799
€ Kijk op baobab.nl/marokko
Reizigersfoto van Paul Leermakers
meer inspiratie op www.baobab.nl
41