Klassendynamiek in beeld

Als leerkracht heb je niet altijd goed grip op de sociale klassendynamiek terwijl dit – vooral bij verstoringen door pesten – wel belangrijk is.

Hoe kun je goed inzicht in de klassendynamiek krijgen? En hoe los je verstoringen in de klassendynamiek op?

Scholen zijn tegenwoordig bij wet verplicht om de sociale veiligheid in hun klassen te waarborgen. Als leerkracht moet je hierdoor nog actiever optreden bij verstoringen in de sociale klassendynamiek, zoals pesten. Helaas hebben leerkrachten vaak maar beperkt inzicht in de klassendynamiek. Dit maakt het moeilijk om het klassenklimaat positief te beïnvloeden. Om een goed beeld te krijgen van de klassendynamiek, wil je eigenlijk van de directbetrokkenen – de leerlingen – horen wat er speelt in de klas. De PestPlotter, een diagnostische e-tool voor de sociale klassendynamiek, maakt dit mogelijk. Wanneer je de klassendynamiek in beeld hebt, ben je er alleen nog niet. Iedere klas heeft een unieke dynamiek, dus maatwerk is nodig. Als individuele leerkracht kun je handelingsverlegenheid ervaren. Door met collega’s samen te werken, kun je de meest geschikte interventie voor je klas vinden. SKILS, een acroniem voor Sociaal Klimaat-Interventie met Lesson Study, biedt structuur om dit op systematische en leerzame wijze te doen.

Pesten Als Groepsproces

Pesten is meer dan een tweestrijd tussen dader en slachtoffer. Een klas bestaat immers niet uit slechts twee leerlingen. Alle leerlingen in de klas spelen (on)bewust een rol in het voortduren van het pesten. Pesten wordt daarom gezien als een groepsproces met in de kern een dader en een slachtoffer (Salmivalli, Lagerspetz, Björkqvist, Österman, & Kaukiainen, 1996). Het pesten van initiatiefnemende daders kan door twee soorten leerlingen worden ondersteund. Allereerst door assistenten (of meelopers) die mee gaan doen met het pesten. Ten tweede door aanmoedigers die niet zelf actief meedoen, maar het pesten wel vanaf de zijlijn toejuichen en zorgen voor publiek. Gelukkig kan het slachtoffer ook door leerlingen worden geholpen. Deze verdedigers komen in opstand tegen het pesten en/of bieden troost aan het slachtoffer. Ten slotte is er een groep leerlingen die zich van betrokkenheid bij pesten onthouden, ondanks een antipesthouding. Met hun gedrag geven deze buitenstaanders echter de verkeerde signalen af. Pesters denken dat hun gedrag door de beugel kan, terwijl slachtoffers zich nog verder afgewezen en alleen voelen in de groep.

Juist in deze groepscontext kunnen de gevolgen van pesten verstrekkend zijn. Slachtoffers kunnen het gevoel hebben alsof ze alleen staan in de klas en geen medestanders hebben, met alle mogelijke welzijnsproblemen als gevolg. Het is inmiddels duidelijk dat in klassen waarin veel wordt gepest niet alleen slachtoffers, maar ook andere leerlingen welzijnsproblemen ondervinden. Het is dan ook belangrijk om als leerkracht een goed beeld te hebben van de klassendynamiek, zodat je hierin doelgericht kunt ingrijpen.

Rol Van De Leerkracht

Uit observatieonderzoek weten we dat het pesten zich in tot wel 90 procent van de