i
106
Görsel Kültür
Işığa Duyarlı Maddeler
toplayan delikten söz eder. Daha da önemli olarak yansıtıcı aynalar ve odak noktasından söz Antikçağın Romalı bilgini, Plinius-Yaşlıetmiştir. (Gaius Plinius Secondus; MS 23-79) taraKaranlık kutu yoluyla elde edilen fından kaleme alınan Doğa Tarihi (MS görüntünün nasıl ortaya çıktığını ne I yy) toplam 37 ciltten oluşur. Plinius bu Çinli bilim adamları ne de Aristoteles ansiklopedik eserinde, kendi deyimiyle açıklamıştır. Bunu açıklayan Arap “eşyanın doğasını, yaşamı” incelemiştir. bilim adamı İbnü’l-Heysem (MS 965Bu kitabın otuz üçüncü cildinde gümüş 1039/40) olmuştur. Ünlü eseri Kitâb mineralin su içinde renk değişimine neden el-Menâzır’dır. Soyut açıklamalardan çok Resim: 4. 5 olduğunu, Akdeniz’in İspanya sahillerini ördeneysel çalışmalar yapmıştır. Güneş ışığı, nek vererek söz eder. Ayrıca güneş ve ayın boyalı ateş ışığı ya da aynadan yansıyan ışık, kaynağı ne olursa olsun bütün ışıkların doğasının yüzlerdeki etkisini belirlemiştir. Kimya bilimiaynı özellikleri taşıdığını belirlemiştir. nin kurucusu olarak bilinen Arap simyacı Câbir İbnü’l-Heysem, ışığın yayılmasını deneysel İbn Hayyan (MS 721-y.815) Batı’da Geber olaolarak açıklarken karanlık kutudan yararrak bilinir. Kendi hazırladığı nitrik asitten, gülanmıştır. Yaptığı deneyle, karanlık kutuya müşü çözerek gümüş nitratı elde etmiştir. İbn mumlardan gelen ışık ışınlarının birbirlerine Hayyan bu bileşimi, karanlık odada ışık kullakarışmadan doğrusal olarak bir çizgi boyunca narak yaptığını belirtir. Onun bu alandaki ünlü yol alarak karanlık kutunun içinde yüzey eseri Latinceye Kitab-al-Kimya ve Kitab-ı Seb üzerinde görüntü oluşturduklarını deneysel adıyla çevrilmiştir. Aynı zamanda, sulandırılmış olarak belirlemiştir. nitrik asit içindeki gümüş çözeltilerinden kristal İbnü’l-Heysem, karanlık kutuyu tarihte gümüş nitrat elde edilebileceğini de göstermiştir. ilk kez bir bilimsel deneyde kullanırken aynı zamanda da çalışma sistemini açıklamıştır: İbn Hayyan’ın çalışmalarıyla sıvı haldeki gümüş “Işıkların ve renklerin havada ya da benzeri saydam nitratın, güneş ışığına tutulduğunda renksiz haldeki maddenesnelerde karışmadığı açıktır. Işıkların karanlık bir mekana nin morumsu kahverengiye dönüştüğü kanıtlanmıştır. geçip, oradaki bir perde üzerine düştüğü bir aralığın (deliğin) önünde farklı uzaklıkta ve şekilde yerleştirilmiş çok sayıda Doğu Dünyasında Karanlık Kutu mumun ışığı, mumların konumuna göre farklı şekilde bu Bu dönemde, yani MS I yüzyılda Çin ve Arap dünyasında perde üzerinde ortaya çıkar. Aralıkta doğrusal bir çizgi karanlık kutu (camera obscura) farklı boyunca geçen her bir amaçlara yönelik olarak kullanılmıştır. mumun görüntüsü perdede Resim: 4. 6 MS 800’lerde Çin’deki Budist tapınaklatersi bir konumda ortaya çıkar. Eğer mumlardan rında (bunlara Pagoda adı verilir) Tuan birisi örtülürse, yalnızca o Chheng Shih, karanlık kutu kullanılamumun görüntüsü ortadan rak tavana yansıtılan görüntülerden söz kalkar; örtü kaldırılırsa, ışık eder. İleri tarihlerde MS 1090’da Shen geri gelir…(Topdemir, 2002, Kua (1035-1095) karanlık kutunun s.70)” verdiği ters görüntüden ve kutuda ışığı 2. Karanlık 2 X. yy, İbnü’lResim: Heysem; kutuyu kullandığı deneyi.e MS 1010 Arap bilim adamı İbnü’lHeysem, Kitâb el-Menâzır adlı ünlü eserini yazdı. MS 23-79 Plinius-Yaşlı, Doğa Tarihi adlı ünlü eserini yayınladı.
MS 23-79
MS 800 Çinli Tuan Chhen Sbih, karanlık kutudan söz etti.
MS 750
MS 800 MS 750 Arap simyası Câbir Bin Hayyan, Işığa duyarlı gümüş nitrat maddesini elde etti.
MS 1010 MS 1090 Çinli Shen Kua, karanlık kutunun ürettiği ters görüntüden, yansıtıcı aynalar ve odak noktasından söz etti.
MS 1090