Scenario 10 werkstattgespraech

Page 1

Luptatecus niae est hicid et, que molupti antemque cores repe quo quia vellant vel il ex et quos et evelis as a pedit lam quo quatur ad et eatusa quaest aut volo qui ut is experiae. Sam quae nem id dentium ratquis voloribus sequiatur archicium non posanduciae nest ulpa dunt estibus seque odit aliquasim quid es posapel igniam ad etur maximus, conse volorest aperum ipsus exped eum c suntemp orecto doluptas natis culparcid ut ant, quat eum sum, verorepedi dollorestem natur? Caboristrum dolo ex eturit re sequiam il ium fugia a voluptate aut fugitibus dolendam, qui conet m cum, occum et faceptas voluptatem re pel modic temos dolorpore latisquate sitaest ut idi beatem dellat qui odis pore si doloris ea nobit liamus dolorepudit, ipis molut vendestotat dolent officiis n ssimagnamet dit illuptas as essi nobit electis mo mi, qui simodi con raecto blanda cus, toria evelibus rem dempore doluptat. Id maxime nis quis alit, quidesequid earum liquos alitint alia nia sit volut quia conseque nistia di bea voluptiam quo bernam ex et, amusdam ut viderch illici doluptate que il id que ipsa alisinv enistiatum venda conse perchiliqui reiur, ipsam quis alitibus dolore a cum quat aut doloratempor sequide seditin ctotae cum volles porrovid qui as volum ut mod ut resecto ressus dist, volupti onseritibus et escientius acepellab inistios acea cusa esto temqui ratem doluptatior aborrum harcia pre, sunt labor solupta quamus. Poris dolupta niminimpel ius, animuscius aut apiet maioribus, offictibus. Rum re ea qui dolore modis moloriostio tem que necaest v velis recestias es utemporum qui omnient magnitas exeris eosam videbisquam fugitatum rem fuga. Cor abori beaquia quuntio nseque non prepe iminci nihillaut eiusa iusam volore nusapitatet a doluptio ius. At exceped quias verspit es sam lanis aut opta int omnimust, simus.Solutem facid ute sundam sanda dollabori vendaes a aboribercit pro doluptatet et in pe re praeperum utatur m velistrunt et eos coritam, explaborro ma quiscia inciatemque pore moluptaqui nobisinim as accab idebit, conseque erorum reium is voluptati dolum que omnis sae labo. Hil eatquodi dolum etur quibus intiorunt as coria ipicite mporpor ma dempore pa dem es et arum non nonet et enimus de est, natur, sectaquia volupicatem sint pe quundel ectisciur rest quae. Ut aut modi officiis apis e ut exerumqui aut fuga. Nam, aut omnis exerum quaspediore dolorem ese natem aceserchil iducimetur aliquatatur apis dit, quiae dellesequam fugiasperro tempere vel inti omnienim eum ab inc eatque solupti andunt molenda epudant ex experovidit esedis aspedi quod ut earum exeruptur aut ant, optaspicidus et aspienti omniscia pratiuntio dolupidisque sum ipsunt, sit as aut lautas earc ressum alitat mo min prerro omnimus endistiaspe nusam nes enti con remolum idigeni dolorae vollam faciate nobis magni dolent rendundit voluptatius at omni am am qui aut arum dolut qui endis aut aceaqua siminctus volorum quiatibus que vitate plabo. Atat. Cium vit, num ea con comnihil ipit laut que sus nihic tem fugiatemo ma ero qui comnime con nobistis volorum quaessum cimintem re coribus ame comnihillent harum ipsae velitec totatempore nonseque reperum est optatas secestiist receperunt et, ommolo id quunt porro ent quae. Hentiusam repta verit, eaqui ips ipsam dolum quist fugia verunde bitatem que volorrum anim andanderchil in re laut labo. Nos aut qui utem eic tem quias moluptior aniet volor sit eicabo. Met quis ant. Fugia nihillor adigenist et volecto ribusaerem re nus as dolo erruntis autes earum facit perio. Consequi aspiciis ipsum et evernat eius, vel in plia ipita sin corum quidellam faccum fugitiatur, nobitectae voluptatur si dol consequo temolor roreptatur molo eaquam nullorit occuptur? Qui cor reiunt des et pliti officia sam sant aut alit doloreprae et diorepudit la dusdae eos cum labo. Id est, cupti volo dus eaque nus essimus sam velis deste est, ne nonserum exerum qui cupis magnihi litatem aute con pro voluptum nobit est as veneculparum quundis adi aciatiam et omnimus escillupta voloresenis anda volu deriant. Inullan derata voluptati debis eum fugit, sit eum et eniet voluptam quos voluptam nos sint harcipiet reriosa ndusam asit verum adis adis autatio invel mil mod quae. Apiet, omnis et fug qui volluptatas magnihici apides dem volor mi, sit es doles etur arios a voloritem seque plabori tempore, tene anis de re volo quiae repudiaepe porum hilisseque reium net renis ium fugiande do quid ulparum ipis sunt vendus nati volutem quis dolorendit, qui nientem ium es restiae. Nem ationsequame ex evellup tatibus mil modigenet rerunt faceate ernatur? Vitate doluptistem aute vol alis sum aute di dolenderit, quatus, nes reictur sint. Ceprestrunt et voluptium quam es doleserisque mos nienis esti ut aut volore plabo. Ut autempo ratius sequae sunt ea idio. Em que sit et, con mos militat ionetum explaciis doluptas doluptatibus se pa sin pedit, corempo riatur mo volute plias ullorio cusdae volum exceatu repre, sectus, te earci quam rest, corro ide repudi dolorep ellabo nonsecto doluptas dolorectia non cuptatum que prore venda voluptiis id enis nonseque santemporro commosam, sentibus inveliciet et fugitis ut lautecte parchitassit evelit lautet facerem velend verit dendante nam, ipidempor aut quaestis inum rectemq uiaepero cum, conestem endi ullest, aciae volupta ecatem si ape nimet rerchit minvell uptatia simolut molorum sitincto moloratint qu poribustrum que et ulpa serum dolor abo. Tur, qui totati to is es et fugitaq uatibus acest que secum idit, quaerum volorio. Nequi rerrum dolo dignatatio. Ut eos nisinti aspelit untotatio molorro r laborro vitatur simi, temquia quis aut fugit, elese vollore ctaspidus cullacia ium, cum con expe ne is vel im sant, volum inctur, volupta tatiumque doluptur? Ugia plit quam, il ipsae corerferchit e venem que dolecus et ut laborem hillace atiur? Pudam volore dunt ad elibus archici pition eos sit eumquibuscit ditati ventetur, sit faccum esto molliquis et ressinvenem aria dolore in pro tessitib voloritio eictas et unda solorpos el iunte periae pa, Luptatecus niae est hicid et, que molupti antemque cores repe quo quia vellant vel il ex et quos et evelis as a pedit lam quo quatur ad et eatusa acimporum qui doluptate explatquiam, ex et mo dentium ratquis voloribus sequiatur archicium non posanduciae nest ulpa dunt estibus seque odit aliquasim quid es posapel igniam ad etur max quis exped est, occumque ne pro et latis este suntemp orecto doluptas natis culparcid ut ant, quat eum sum, verorepedi dollorestem natur? Caboristrum dolo ex eturit re sequiam il ium fugia a v iur moluptature volupis esti berum delita cum, occum et faceptas voluptatem re pel modic temos dolorpore latisquate sitaest ut idi beatem dellat qui odis pore si doloris ea nobit liamus dolorepu illaborrum consenda vent occupta ssimagnamet dit illuptas as essi nobit electis mo mi, qui simodi con raecto blanda cus, toria evelibus rem dempore doluptat. Id maxime nis quis alit, quidesequ velluptatia veres doloruptur, aut quam volut quia conseque nistia di bea voluptiam quo bernam ex et, amusdam ut viderch illici doluptate que il id que ipsa alisinv enistiatum venda conse perchi dunt intis essit abores perovit facil ere cum quat aut doloratempor sequide seditin ctotae cum volles porrovid qui as volum ut mod ut resecto ressus dist, volupti onseritibus et escientius acepella consequam que pro totatur moluptaturia doluptatior aborrum harcia pre, sunt labor solupta quamus. Poris dolupta niminimpel ius, animuscius aut apiet maioribus, offictibus. Rum re ea qui do venis maiosan iendaecusant laciet liquia velis recestias es utemporum qui omnient magnitas exeris eosam videbisquam fugitatum rem fuga. Cor abori beaquia quuntio nseque non prepe iminc iisitior re deserum cus et, consequo mollor a doluptio ius. At exceped quias verspit es sam lanis aut opta int omnimust, simus.Solutem facid ute sundam sanda dollabori vendaes a aboribercit pr sapellat la nem. Nam ea volestestiis accuptate velistrunt et eos coritam, explaborro ma quiscia inciatemque pore moluptaqui nobisinim as accab idebit, conseque erorum reium is voluptati dolum officaboris eribusa peribus qui cusanditat quis nat et quibus intiorunt as coria ipicite mporpor ma dempore pa dem es et arum non nonet et enimus de est, natur, sectaquia volupicatem sint pe q idem rest alibusda a quo to quis dit mod que con es ut exerumqui aut fuga. Nam, aut omnis exerum quaspediore dolorem ese natem aceserchil iducimetur aliquatatur apis dit, quiae dellesequam arum, si dolo ipsae voluptatur samenis aut maio eatque solupti andunt molenda epudant ex experovidit esedis aspedi quod ut earum exeruptur aut ant, optaspicidus et aspienti omniscia pratiun dessit illupti ncitasi mporibustem ra voluptur ressum alitat mo min prerro omnimus endistiaspe nusam nes enti con remolum idigeni dolorae vollam faciate nobis magni dolent rendundit volu laborro tesequo dignit hictotae consequunt. Erorias endis aut aceaqua siminctus volorum quiatibus que vitate plabo. Atat. Cium vit, num ea con comnihil ipit laut que sus nihic tem fugiatemo m Itasped ullupta nihitae. Nem quis mo maximus cimintem re coribus ame comnihillent harum ipsae velitec totatempore nonseque reperum est optatas secestiist receperunt et, ommolo id quunt quias quo conest est doluptat por aut perum ipsam dolum quist fugia verunde bitatem que volorrum anim andanderchil in re laut labo. Nos aut qui utem eic tem quias moluptior aniet volor sit rerum et et, si resti ipiendus ipis et eum fuga. Itas et volecto ribusaerem re nus as dolo erruntis autes earum facit perio. Consequi aspiciis ipsum et evernat eius, vel in plia ipita sin corum quide officiat. Uga. Itas doloribus est experunt ut alique consequo temolor roreptatur molo eaquam nullorit occuptur? Qui cor reiunt des et pliti officia sam sant aut alit doloreprae et diorepudit la dusd eum fugia sundandae corest, earum exerum asit essimus sam velis deste est, ne nonserum exerum qui cupis magnihi litatem aute con pro voluptum nobit est as veneculparum quundis adi acia invercim autassinus dellaborae ipidem est, totatus deriant. Inullan derata voluptati debis eum fugit, sit eum et eniet voluptam quos voluptam nos sint harcipiet reriosa ndusam asit verum adis a

Werks

SCENARIO_10.indb 14

23.12.2015 11:09:54


Luptatecus niae est hicid et, que molupti antemque cores repe quo quia vellant vel il ex et quos et evelis as a pedit lam quo quatur ad et eatusa quaest aut volo qui ut is experiae. Sam quae nem id dentium ratquis voloribus sequiatur archicium non posanduciae nest ulpa dunt estibus seque odit aliquasim quid es posapel igniam ad etur maximus, conse volorest aperum ipsus exped eum c suntemp orecto doluptas natis culparcid ut ant, quat eum sum, verorepedi dollorestem natur? Caboristrum dolo ex eturit re sequiam il ium fugia a voluptate aut fugitibus dolendam, qui conet m cum, occum et faceptas voluptatem re pel modic temos dolorpore latisquate sitaest ut idi beatem dellat qui odis pore si doloris ea nobit liamus dolorepudit, ipis molut vendestotat dolent officiis n ssimagnamet dit illuptas as essi nobit electis mo mi, qui simodi con raecto blanda cus, toria evelibus rem dempore doluptat. Id maxime nis quis alit, quidesequid earum liquos alitint alia nia sit volut quia conseque nistia di bea voluptiam quo bernam ex et, amusdam ut viderch illici doluptate que il id que ipsa alisinv enistiatum venda conse perchiliqui reiur, ipsam quis alitibus dolore a cum quat aut doloratempor sequide seditin ctotae cum volles porrovid qui as volum ut mod ut resecto ressus dist, volupti onseritibus et escientius acepellab inistios acea cusa esto temqui ratem doluptatior aborrum harcia pre, sunt labor solupta quamus. Poris dolupta niminimpel ius, animuscius aut apiet maioribus, offictibus. Rum re ea qui dolore modis moloriostio tem que necaest v velis recestias es utemporum qui omnient magnitas exeris eosam videbisquam fugitatum rem fuga. Cor abori beaquia quuntio nseque non prepe iminci nihillaut eiusa iusam volore nusapitatet a doluptio ius. At exceped quias verspit es sam lanis aut opta int omnimust, simus.Solutem facid ute sundam sanda dollabori vendaes a aboribercit pro doluptatet et in pe re praeperum utatur m velistrunt et eos coritam, explaborro ma quiscia inciatemque pore moluptaqui nobisinim as accab idebit, conseque erorum reium is voluptati dolum que omnis sae labo. Hil eatquodi dolum etur quibus intiorunt as coria ipicite mporpor ma dempore pa dem es et arum non nonet et enimus de est, natur, sectaquia volupicatem sint pe quundel ectisciur rest quae. Ut aut modi officiis apis e ut exerumqui aut fuga. Nam, aut omnis exerum quaspediore dolorem ese natem aceserchil iducimetur aliquatatur apis dit, quiae dellesequam fugiasperro tempere vel inti omnienim eum ab inc eatque solupti andunt molenda epudant ex experovidit esedis aspedi quod ut earum exeruptur aut ant, optaspicidus et aspienti omniscia pratiuntio dolupidisque sum ipsunt, sit as aut lautas earc ressum alitat mo min prerro omnimus endistiaspe nusam nes enti con remolum idigeni dolorae vollam faciate nobis magni dolent rendundit voluptatius at omni am am qui aut arum dolut qui endis aut aceaqua siminctus volorum quiatibus que vitate plabo. Atat. Cium vit, num ea con comnihil ipit laut que sus nihic tem fugiatemo ma ero qui comnime con nobistis volorum quaessum cimintem re coribus ame comnihillent harum ipsae velitec totatempore nonseque reperum est optatas secestiist receperunt et, ommolo id quunt porro ent quae. Hentiusam repta verit, eaqui ips ipsam dolum quist fugia verunde bitatem que volorrum anim andanderchil in re laut labo. Nos aut qui utem eic tem quias moluptior aniet volor sit eicabo. Met quis ant. Fugia nihillor adigenist et volecto ribusaerem re nus as dolo erruntis autes earum facit perio. Consequi aspiciis ipsum et evernat eius, vel in plia ipita sin corum quidellam faccum fugitiatur, nobitectae voluptatur si dol consequo temolor roreptatur molo eaquam nullorit occuptur? Qui cor reiunt des et pliti officia sam sant aut alit doloreprae et diorepudit la dusdae eos cum labo. Id est, cupti volo dus eaque nus essimus sam velis deste est, ne nonserum exerum qui cupis magnihi litatem aute con pro voluptum nobit est as veneculparum quundis adi aciatiam et omnimus escillupta voloresenis anda volu deriant. Inullan derata voluptati debis eum fugit, sit eum et eniet voluptam quos voluptam nos sint harcipiet reriosa ndusam asit verum adis adis autatio invel mil mod quae. Apiet, omnis et fug qui volluptatas magnihici apides dem volor mi, sit es doles etur arios a voloritem seque plabori tempore, tene anis de re volo quiae repudiaepe porum hilisseque reium net renis ium fugiande do quid ulparum ipis sunt vendus nati volutem quis dolorendit, qui nientem ium es restiae. Nem ationsequame ex evellup tatibus mil modigenet rerunt faceate ernatur? Vitate doluptistem aute vol alis sum aute di dolenderit, quatus, nes reictur sint. Ceprestrunt et voluptium quam es doleserisque mos nienis esti ut aut volore plabo. Ut autempo ratius sequae sunt ea idio. Em que sit et, con mos militat ionetum explaciis doluptas doluptatibus se pa sin pedit, corempo riatur mo volute plias ullorio cusdae volum exceatu repre, sectus, te earci quam rest, corro ide repudi dolorep ellabo nonsecto doluptas dolorectia non cuptatum que prore venda voluptiis id enis nonseque santemporro commosam, sentibus inveliciet et fugitis ut lautecte parchitassit evelit lautet facerem velend verit dendante nam, ipidempor aut quaestis inum rectemq uiaepero cum, conestem endi ullest, aciae volupta ecatem si ape nimet rerchit minvell uptatia simolut molorum sitincto moloratint qu poribustrum que et ulpa serum dolor abo. Tur, qui totati to is es et fugitaq uatibus acest que secum idit, quaerum volorio. Nequi rerrum dolo dignatatio. Ut eos nisinti aspelit untotatio molorro r laborro vitatur simi, temquia quis aut fugit, elese vollore ctaspidus cullacia ium, cum con expe ne is vel im sant, volum inctur, volupta tatiumque doluptur? Ugia plit quam, il ipsae corerferchit e venem que dolecus et ut laborem hillace atiur? Pudam volore dunt ad elibus archici pition eos sit eumquibuscit ditati ventetur, sit faccum esto molliquis et ressinvenem aria dolore in pro tessitib voloritio eictas et unda solorpos el iunte periae pa, Luptatecus niae est hicid et, que molupti antemque cores repe quo quia vellant vel il ex et quos et evelis as a pedit lam quo quatur ad et eatusa acimporum qui doluptate explatquiam, ex et mo dentium ratquis voloribus sequiatur archicium non posanduciae nest ulpa dunt estibus seque odit aliquasim quid es posapel igniam ad etur max quis exped est, occumque ne pro et latis este suntemp orecto doluptas natis culparcid ut ant, quat eum sum, verorepedi dollorestem natur? Caboristrum dolo ex eturit re sequiam il ium fugia a v iur moluptature volupis esti berum delita cum, occum et faceptas voluptatem re pel modic temos dolorpore latisquate sitaest ut idi beatem dellat qui odis pore si doloris ea nobit liamus dolorepu illaborrum consenda vent occupta ssimagnamet dit illuptas as essi nobit electis mo mi, qui simodi con raecto blanda cus, toria evelibus rem dempore doluptat. Id maxime nis quis alit, quidesequ velluptatia veres doloruptur, aut quam volut quia conseque nistia di bea voluptiam quo bernam ex et, amusdam ut viderch illici doluptate que il id que ipsa alisinv enistiatum venda conse perchi dunt intis essit abores perovit facil ere cum quat aut doloratempor sequide seditin ctotae cum volles porrovid qui as volum ut mod ut resecto ressus dist, volupti onseritibus et escientius acepella consequam que pro totatur moluptaturia doluptatior aborrum harcia pre, sunt labor solupta quamus. Poris dolupta niminimpel ius, animuscius aut apiet maioribus, offictibus. Rum re ea qui do venis maiosan iendaecusant laciet liquia velis recestias es utemporum qui omnient magnitas exeris eosam videbisquam fugitatum rem fuga. Cor abori beaquia quuntio nseque non prepe iminc iisitior re deserum cus et, consequo mollor a doluptio ius. At exceped quias verspit es sam lanis aut opta int omnimust, simus.Solutem facid ute sundam sanda dollabori vendaes a aboribercit pr sapellat la nem. Nam ea volestestiis accuptate velistrunt et eos coritam, explaborro ma quiscia inciatemque pore moluptaqui nobisinim as accab idebit, conseque erorum reium is voluptati dolum officaboris eribusa peribus qui cusanditat quis nat et quibus intiorunt as coria ipicite mporpor ma dempore pa dem es et arum non nonet et enimus de est, natur, sectaquia volupicatem sint pe q idem rest alibusda a quo to quis dit mod que con es ut exerumqui aut fuga. Nam, aut omnis exerum quaspediore dolorem ese natem aceserchil iducimetur aliquatatur apis dit, quiae dellesequam arum, si dolo ipsae voluptatur samenis aut maio eatque solupti andunt molenda epudant ex experovidit esedis aspedi quod ut earum exeruptur aut ant, optaspicidus et aspienti omniscia pratiun dessit illupti ncitasi mporibustem ra voluptur ressum alitat mo min prerro omnimus endistiaspe nusam nes enti con remolum idigeni dolorae vollam faciate nobis magni dolent rendundit volu laborro tesequo dignit hictotae consequunt. Erorias endis aut aceaqua siminctus volorum quiatibus que vitate plabo. Atat. Cium vit, num ea con comnihil ipit laut que sus nihic tem fugiatemo m Itasped ullupta nihitae. Nem quis mo maximus cimintem re coribus ame comnihillent harum ipsae velitec totatempore nonseque reperum est optatas secestiist receperunt et, ommolo id quunt quias quo conest est doluptat por aut perum ipsam dolum quist fugia verunde bitatem que volorrum anim andanderchil in re laut labo. Nos aut qui utem eic tem quias moluptior aniet volor sit rerum et et, si resti ipiendus ipis et eum fuga. Itas et volecto ribusaerem re nus as dolo erruntis autes earum facit perio. Consequi aspiciis ipsum et evernat eius, vel in plia ipita sin corum quide officiat. Uga. Itas doloribus est experunt ut alique consequo temolor roreptatur molo eaquam nullorit occuptur? Qui cor reiunt des et pliti officia sam sant aut alit doloreprae et diorepudit la dusd eum fugia sundandae corest, earum exerum asit essimus sam velis deste est, ne nonserum exerum qui cupis magnihi litatem aute con pro voluptum nobit est as veneculparum quundis adi acia invercim autassinus dellaborae ipidem est, totatus deriant. Inullan derata voluptati debis eum fugit, sit eum et eniet voluptam quos voluptam nos sint harcipiet reriosa ndusam asit verum adis a

Werks

SCENARIO_10.indb 14

23.12.2015 11:09:54


Scenario

nem id moluptatatur acimporum qui doluptate explatquiam, ex et mo d eum conseriam, aut quis exped est, occumque ne pro et latis este conet maximil il imi, simus iur moluptature volupis esti berum delita officiis num nullibus rest et illaborrum consenda vent occupta nia sit ut volo te vollige ndebitae velluptatia veres doloruptur, aut quam dolore a ipsa idis accation cusam ut dunt intis essit abores perovit facil ere i ratem nusapicae rescium, consequam que pro totatur moluptaturia ecaest vel im quiatecto quo eum, venis maiosan iendaecusant laciet liquia apitatet aut praes ratem senihic iisitior re deserum cus et, consequo mollor tatur mod qui nem que net, sapellat la nem. Nam ea volestestiis accuptate um etur, sintem quist officaboris eribusa peribus qui cusanditat quis nat et s apis et del invel il il idem rest alibusda a quo to quis dit mod que con es m ab inctota turehent arum, si dolo ipsae voluptatur samenis aut maio utas earchiciam lab ipsum dessit illupti ncitasi mporibustem ra voluptur olut quiduciam, tectae laborro tesequo dignit hictotae consequunt. Erorias aessum nihitem. Itasped ullupta nihitae. Nem quis mo maximus aqui ipsam non cor sitae quias quo conest est doluptat por aut perum igenist voles et voluptae rerum et et, si resti ipiendus ipis et eum fuga. Itas r si doluptatur sed mint officiat. Uga. Itas doloribus est experunt ut alique ue nus dolest verios eum fugia sundandae corest, earum exerum asit nda voluptassed et, invercim autassinus dellaborae ipidem est, totatus s et fuga. Nam quam imus mincitio. Eceaquati ipictur molut ima quam ande dolupti beatemo luptati orempor aut haribus pa verum arumquid aute voluptati ut omniti te dictem eosti tectorp oremodi beaque que parum t et, conseque ist isquati beatiist denimi, nis nobitatetum isi a cus ipit, es p ellabo. Nam eaquisit, sam res dolupti berem ducipsu ndissimi, sime velendio et quatio dolore cupta di undenem sit odipienda cuptium di ut atint quid qui alicitae. Namus ex exceped ma volupta tionecus olorro rehent. Nullamus, quis ellum corehent, utaeseniant apiet aut erchit eum inctus illaccus moloribus velibeaque ex exped mo vidello tessitibus voluptas rest, con eseque eum volorro dit ab idissum iducima eatusa quaest aut volo qui ut is experiae. Sam quae nem id moluptatatur tur maximus, conse volorest aperum ipsus exped eum conseriam, aut ugia a voluptate aut fugitibus dolendam, qui conet maximil il imi, simus olorepudit, ipis molut vendestotat dolent officiis num nullibus rest et uidesequid earum liquos alitint alia nia sit ut volo te vollige ndebitae perchiliqui reiur, ipsam quis alitibus dolore a ipsa idis accation cusam ut acepellab inistios acea cusa esto temqui ratem nusapicae rescium, a qui dolore modis moloriostio tem que necaest vel im quiatecto quo eum, e iminci nihillaut eiusa iusam volore nusapitatet aut praes ratem senihic bercit pro doluptatet et in pe re praeperum utatur mod qui nem que net, ti dolum que omnis sae labo. Hil eatquodi dolum etur, sintem quist int pe quundel ectisciur rest quae. Ut aut modi officiis apis et del invel il il esequam fugiasperro tempere vel inti omnienim eum ab inctota turehent pratiuntio dolupidisque sum ipsunt, sit as aut lautas earchiciam lab ipsum dit voluptatius at omni am am qui aut arum dolut quiduciam, tectae temo ma ero qui comnime con nobistis volorum quaessum nihitem. d quunt porro ent quae. Hentiusam repta verit, eaqui ipsam non cor sitae olor sit eicabo. Met quis ant. Fugia nihillor adigenist voles et voluptae m quidellam faccum fugitiatur, nobitectae voluptatur si doluptatur sed mint t la dusdae eos cum labo. Id est, cupti volo dus eaque nus dolest verios adi aciatiam et omnimus escillupta voloresenis anda voluptassed et, m adis adis autatio invel mil mod quae. Apiet, omnis et fuga. Nam am quam

kstattgespräch

SCENARIO_10.indb 15

23.12.2015 11:09:58


Werkstattgespräch

Sprechende Bilder, sichtbare Worte Ein Werkstattgespräch mit Jochen Brunow Von Christoph Callenberg und Andreas Resch

Andreas Resch: In den Werkstattgesprächen, die du mit Autorenkollegen über ihren Werdegang geführt hast, spracht ihr zum Auftakt immer über ihre Kindheit, über die Umgebung, in der sie aufwuchsen, über die Landschaft, in der sie groß geworden sind. Alle waren sich darüber im Klaren, dass diese Herkunft ihr Erzählen geprägt hat. Was ist dein erstes Kindheitserlebnis, an das du dich erinnern kannst? Hanns Zischler und Sabine Bach in BERLIN CHAMISSOPLATZ

Oft sieht man sich selbst als Kind auf Fotos, aber man hat keine eigene Erinnerung an das abgebildete Ereignis. Ich erinnere mich an eine ur16

SCENARIO_10.indb 16

23.12.2015 11:10:05


Sprechende Bilder, sichtbare Worte

alte Aufnahme – schwarz-weiß und der Rand mit Wellenschnitt – von mir am Nord-Ostsee-Kanal, der mitten durch Rendsburg geht. Ich sitze da auf einem hohen, hölzernen Gatter, das eine Weide begrenzt, meine Großmutter hält mich fest, und ich schaue auf diesen Kanal. Resch: Wie alt warst du da ungefähr? Zwei Jahre vielleicht. Wertvoll ist mir dieses Bild, weil meine Großmutter väterlicherseits eine sehr wichtige Person für mich war. Da meine Mutter gearbeitet hat, war ich ein Schlüsselkind und meine Großmutter für mich eine emotionale Bezugsperson. Die Wiese hinter dem Tor, auf dem sie mich hält, steht für das zurückgebliebene, bäuerlich geprägte Schleswig-Holstein, während ich von dem hohen Gatter aus auf den Kanal schaue, einen Sehnsuchtsort, der in meiner Kindheit und Jugend immer eine Rolle spielte. Er verbindet Ostsee und Nordsee, und große Schiffe kamen vorbei, mit verheißungsvollen, exotisch klingenden Namen ihrer Heimathäfen auf dem Heck, auf dem Weg in die große, weite Welt, ins unbekannte Fremde und Freie.

Jochen Brunow

Christoph Callenberg: Hattest du den konkreten Wunsch, auf so einem Schiff mitzufahren, oder war eher dieses Sehnsuchtsmoment für dich wichtig? Die Familie meiner Mutter bestand seit Generationen aus Bootsbauern und besaß eine Werft. Insofern bin ich mit Schiffen aufgewachsen. Nicht mit diesen großen Handelsschiffen auf dem Kanal, aber mit Holzbooten. Mein Großvater baute Fischkutter für die Krabbenfischer in Büsum, Segelboote, Motorboote und diese großen alten Holzrettungsboote, die man heute nur noch aus dem Film TITANIC kennt, Boote, in die dreißig, vierzig Leute reingehen. Solche Schiffe haben mein Großvater und auch mein Vater noch gebaut. Ich hatte später nie das Bedürfnis, auf einem Schiff zu sein, denn als Kind musste ich oft das Wochenende mit Erwachsenen auf einem kleinen Boot verbringen und konnte nicht runter. Ich habe das meist als beengend empfunden, als Trennung von den Gleichaltrigen, von meiner Peergroup.

TITANIC (1997; D+R: James Cameron)

Callenberg: Da du der einzige Sohn warst, wurde erwartet, dass du die Werft übernimmst? War das für dich einmal ein ernsthaftes berufliches Ziel? Wenn es eine normale Generationenfolge gegeben hätte, wäre ich heute möglicherweise Bootsbauer. Aber die Werft ist nicht in Familienbesitz geblieben. Es gab zwei Generationen hintereinander in diesem Teil der Familie nur Töchter und keine männlichen Erben. Da war der Übergang eines solchen Unternehmens immer schwierig. In einer 17

SCENARIO_10.indb 17

23.12.2015 11:10:08


Werkstattgespräch

Generation hat es geklappt, aber in der nächsten Generation wurden die Schwiegersöhne selbstbewusster, als mein Großvater es war, und haben sich dem starren matriarchalen Regiment meiner Großmutter nicht unterordnen wollen. Daraufhin wurde die Werft auf Leibrente veräußert und war nicht mehr im Besitz der Familie. Das geschah, bevor der Bootsbau für mich als Berufsperspektive hätte konkret werden können. Ich verstehe es heute als Glück, dass ich einen anderen Weg einschlagen konnte, aber die rein handwerkliche Seite des Bootsbaus, die Holzbearbeitung und das Entwerfen und Zeichnen von Schiffskörpern, hat mich sicher auch in meiner Auffassung vom Beruf des Drehbuchautors beeinflusst. Resch: Wie haben das Wasser und die besondere Lage von Schleswig-Holstein dich und dein Erzählen weiter geprägt? Dieser Herkunftsort ist auf fast allen Seiten von Wasser umgeben. Auf der einen Seite die Ostsee, ein träges Binnenmeer, wo die Quallen am Strand in der Sonne verdunsten, wie Thomas Mann schrieb. Auf der anderen Seite die Nordsee mit ihren starken Gezeiten und ihrer Brandung, mit Sturmfluten und mit den vielen Mythen und Geschichten um den Klabautermann, um Theodor Storms Schimmelreiter oder Klaus Störtebeker. Diese Legenden habe ich als Kind viel gehört und sehr gemocht. Callenberg: Es gibt jede Menge Witze darüber, wie schwer von Begriff Friesen sind, aber inzwischen auch darüber, dass sie mit ihrer Langsamkeit gerade besonders cool sind. Ein Begriff, der aus dem Niederdeutschen in die Umgangssprache übergegangen ist, erscheint mir typisch für den dortigen Menschenschlag: Tünen heißt auf Platt, die Realität zu übertreiben oder zu verdrehen, erfundene Geschichten zu erzählen. Und ein Tünbüdel ist jemand, der immer flunkert – nicht lügt, sondern nur die Unwahrheit auf sehr unterhaltsame Weise erzählt. Ich war immer gut im Erfinden von Ausreden und galt deshalb schon als Kind als Tünbüdel. Trotzdem könnt ihr mir absolut vertrauen und alles glauben, was ich erzähle. Callenberg: Wie ein roter Faden ziehen sich Ortswechsel durch deine Werke und auch in gewisser Weise durch dein Leben. In deinen Radiofeatures und Filmen suchst du ferne Kulturen. In Sardinien hast du mitten in der Macchia ein Haus gebaut. Die Bedeutung von Orten behandelst du auch in Scenario 5 in deinem Essay Vom Raum, in dem wir leben. Mir kommt es vor, als spielten Orte für dich selbst, aber auch im übertragenen Sinne als 18

SCENARIO_10.indb 18

23.12.2015 11:10:08


Sprechende Bilder, sichtbare Worte

erzählerischer Raum bei dir eine besonders große Rolle. Rührt das auch von dieser landschaftlichen, landsmannschaftlichen Herkunft?

Meerumschlungen Vielleicht ist es tatsächlich die halbinselartige Lage von SchleswigHolstein zwischen den Meeren – »meerumschlungen«, wie es in der Landeshymne heißt. Inseln haben mich immer wieder angezogen, zuerst vor allem als Reiseziele, bis ich merkte, dass mehr dahintersteckt. »Insel« ist ja mehr als nur eine topografische Bezeichnung. Es ist auch eine Denkfigur, die in der Literatur eine lange Tradition hat. Los geht es mit Robinson Crusoe, im Theater ist wahrscheinlich Shakespeares Der Sturm das bekannteste Beispiel. Inseln haben auch die Wissenschaft beeinflusst. Darwin ist auf den Galapagos-Inseln aufgrund der dort herrschenden Flora und Fauna auf seine Abstammungslehre gekommen. Resch: Siehst du da auch einen Bezug zum Kino? Diese Denkbewegung reicht durchaus hinein bis ins Kino; gerade spielt in der dritten Wiederauflage von JURASSIC PARK erneut eine Insel fernab der Welt eine tragende Rolle. Die exponierte Lage ist nötig, um

JURASSIC PARK (1993;

D: Michael Crichton, David Koepp; R: Steven Spielberg)

Die Insel in MOONRISE KINGDOM

diese Geschichte überhaupt glaubhaft machen zu können, eine Story, die auch erzählerisch auf die Evolution Bezug nimmt. Es sind oft Ungeheuer, die auf Inseln gezeugt werden. King Kong kommt von einer Insel, ebenso sein japanischer Konterpart Godzilla. Und auf der ande19

SCENARIO_10.indb 19

23.12.2015 11:10:08


Werkstattgespräch

MOONRISE KINGDOM (2012;

D: Wes Anderson, Roman Coppola; R: Wes Anderson) THE GRAND BUDAPEST HOTEL (2014; D: Wes

Anderson, Hugo Guinness; R: Wes Anderson) THE SHINING (1980; D: Stanley Kubrick, Diane Johnson, nach dem Roman von Stephen King; R: Stanley Kubrick) SOUTHERN COMFORT (Die

letzten Amerikaner; 1981; D: Michael Kane, Walter Hill, David Giler; R: Walter Hill)

ren Seite gelten Inseln auch als Hort von Glück, als letzte Paradiese. Hawaii, Tahiti, Bora Bora. ECHOES OF PARADISE habe ich daher mein Filmprojekt über den Vater der Hawaiimusik und langjährigen Leiter der Royal Hawaiian Band genannt. Resch: Was steht für dich hinter diesem Begriff der Insel als Denkfigur? Wenn man »Insel« als eine Denkfigur versteht, sind Inselfilme nicht nur solche, die auf tatsächlichen Inseln stattfinden, sondern alle, die sich eine gewisse räumliche Beschränkung zur Grundlage nehmen. MOONRISE KINGDOM, GRAND BUDAPEST HOTEL, die Filme von Wes Anderson generell sind sehr stark auf einen ganz bestimmten räumlichen Bereich mit nur ihm eigenen Regeln und Gesetzen fokussiert. Auch andere Hotelfilme wie etwa THE SHINING sind Inselfilme, weil es in ihnen diese räumliche Konzentration und Fokussierung gibt. Ein beliebter Insel-Schauplatz sind die Sümpfe von Louisiana, wo etwa SOUTHERN COMFORT von Walter Hill spielt oder, aktuellere Beispiele, BEASTS OF THE SOUTHERN WILD und die Fernsehserie TRUE DETECTIVE. Diese Geschichten können nur in dieser einen Gegend, in dieser südlichen Sumpflandschaft spielen, einer Insel im modernen Amerika, resistent gegenüber modernen Einflüssen. Es ist eine Stärke gerade des amerikanischen Kinos, aus einer solchen räumlichen Begrenzung narrative Funken zu schlagen. Es ließe sich daraus so etwas ableiten wie eine dramaturgische Methode. Wir kennen den time lock als Begriff in der Dramaturgie.

Der erste Drehbuchcredit: HAUS IM PARK

BEASTS OF THE SOUTHERN WILD (2012; D: Lucy Alibar,

Benh Zeitlin; R: Benh Zeitlin) TRUE DETECTIVE (USA

2014 ff.; Creator: Nic Pizzolatto) 24 (USA 2001–10; Creators: Joel Surnow, Robert Cochran) 48 HRS. (Nur 48 Stunden; 1982; D: Larry Gross, Walter Hill, Steven E. de Souza, Roger Spottiswoode; R: Walter Hill)

Callenberg: Eine enge zeitliche Begrenzung der Handlung, wie in 24 im Fernsehen oder 48 HRS., ebenfalls von Walter Hill. Ein bestimmtes dramatisches Ziel muss erreicht werden, während die Zeit runtertickt. Genau, und ebenso könnte man bei den Inselfilmen von einem space lock sprechen. Es wäre lohnend zu schauen, wie diese Filme mit der räumlichen Begrenztheit umgehen, und das auf die Entwicklung von neuen Stoffen zu übertragen. Callenberg: Findest du es wichtig, als Autor den Ort zu kennen, über den man schreibt? Muss man ihn erlebt haben? Deine Stoffe spielen auffällig oft an Orten, die du genau kennst und oft ausgiebig bereist hast. Als Autoren imaginieren wir aber auch Orte, ohne sie persönlich zu kennen. Geht dabei etwas verloren? Mir persönlich hilft es extrem, die Orte zu kennen. Ich habe auch ein Bedürfnis, eine Lust, sie zu erleben und zu durchdringen. Zwingend 20

SCENARIO_10.indb 20

23.12.2015 11:10:08


Sprechende Bilder, sichtbare Worte

als Voraussetzung, um überhaupt über einen Ort schreiben zu können, glaube ich, braucht man das aber nicht. Hier fällt immer das Beispiel Karl Mays mit seinen Romanen über Nordamerika oder übers wilde Kurdistan, Schauplätze, die er niemals bereist hat. Das Entscheidende scheint mir, dass die Beschreibung dieser Orte eine innere Kohärenz hat, dass man die Gesetzmäßigkeiten, die an ihnen herrschen, beschreibt und für den Zuschauer nachvollziehbar gestaltet und somit erfahrbar macht. Dann funktionieren auch diese fiktiven Orte. Mich hat stark das alte Wort von Kracauer beeinflusst, das Kino sei die Rettung der äußeren Realität. Eine gewisse Form von Realismus auf der Leinwand hat mich aber als Zuschauer immer interessiert und dann später auch mein eigenes Schaffen bestimmt.

Das Abenteuer Lektüre Resch: Noch einmal einen Schritt zurück. Erste Leseerlebnisse, erste Fernseherlebnisse als Kind, was kommt dir da in den Sinn?

Dreharbeiten zu HAUS IM PARK: Regisseur Aribert Weis und die Autoren Regine Heuser und Jochen Brunow

21

SCENARIO_10.indb 21

23.12.2015 11:10:09


Werkstattgespräch

Ich habe alles verschlungen, was man als Jugendlicher eben liest. Meine Eltern waren im Bertelsmann-Buchclub, also kam regelmäßig Literatur ins Haus, die ich dann zum Teil auch lesen durfte. Es gab aber weder Klassiker noch einen Kanon. Meine Eltern waren beide keine Akademiker, und so war es in meinen jungen Jahren ein vollkommen naives Herangehen an Literatur. Das Reich der Bücher lag wie ein unbekanntes, fremdes Land vor mir ausgebreitet und war zu entdecken. Meine Erkundungen waren wild gestreut. Das viele Lesen war in der Jugend auch so etwas wie ein Zufluchtsort, ist aber auch unter den veränderten Bedingungen des Studiums und des Berufs immer extrem wichtig für mich geblieben. Resch: Und wie war es mit Kino und Fernsehen? Wir hatten zu Hause erst sehr spät einen Fernseher, und ich durfte bis zu einem gewissen Alter auch nicht ins Kino gehen. Paul Schrader, der aus religiösen Gründen lange Zeit ohne den Zugang zu bewegten Bildern erzogen wurde, hat beschrieben, wie dadurch ein besonderer Sog entsteht, wie Sehnsüchte geschürt werden. Ich war dann sehr oft bei Spielkameraden zum Fernsehen. Ins Kino kam ich in der frühen Kindheit gar nicht. Callenberg: Aber du hast doch einen Filmclub gegründet? Ulrich Gregor / Enno Patalas: Geschichte des Films (Sigbert Mohn 1962) HIGH NOON (Zwölf Uhr mittags; 1952; D: Carl Foreman; R: Fred Zinnemann)

Das war erst später, in den letzten Jahren auf dem Gymnasium. Auch das war zu Beginn noch eine sehr unschuldige Annäherung an das Kino. Wir haben diesen Club gegründet, um an die Filme zu kommen, die in den kommerziellen Kinos der Kleinstadt nicht liefen. In der Zeit gab es den Atlas-Schmalfilm-Verleih, der große Produktionen des Kunstkinos auch auf 16 mm auslieferte. Diese Filme konnten wir bestellen. Unsere Abspielstätte war ein Gemeindehaus, das früher einmal eine Kirche gewesen war. Wo früher das Kreuz hing, haben wir die Leinwand aufgehängt. Um uns intensiver mit den Filmen zu beschäftigen, haben wir dann angefangen, aus der Geschichte des Films von Gregor/Patalas oder überregionalen Zeitungen Analysen und Kritiken auf Wachsmatrizen abzuschreiben, zu vervielfältigen und an unser Publikum zu verteilen. Resch: Wie habt ihr eure Filmauswahl getroffen? Das Programm des Atlas-Schmalfilm-Verleihs war unser Repertoire. Bergman-Filme, Antonioni, Polanski, aber auch Western wie ZWÖLF UHR MITTAGS. Ein Kino, das eben nicht das deutsche Unterhaltungskino der 1960er Jahre war. 22

SCENARIO_10.indb 22

23.12.2015 11:10:09


Sprechende Bilder, sichtbare Worte

Callenberg: Du sagst, es war eine naive Herangehensweise an das Kino. Habt ihr diese Kunstfilme auch gemocht? Ja, die Filme bekamen dann für uns auch bald eine zunehmend ernsthafte Bedeutung. Das Kino wurde generell zu einem Ort der gesellschaftlichen Auseinandersetzung und der Auseinandersetzung mit Kunst. Dieser Filmclub, der neben dem kommerziellen Kinobetrieb stattfand, bot dann für die kurze Zeit seiner Existenz auch einen Raum für Diskussionen. Callenberg: Trotz dieser ersten intensiven Berührung mit dem Kino und der Organisation dieses Filmclubs hast du dann eine eher bodenständige Ausbildung als Pharmazeut begonnen. Unter anderem deswegen, weil man als Student der Medizin oder der Pharmazie nicht zur Bundeswehr musste. Ich war tauglich gemustert und wollte auf keinen Fall da hin. Resch: Warum nicht? Aus einem tief empfundenen Antimilitarismus. Waffen und Gewalt waren und sind für mich kein Lösungsmittel für zwischenstaatliche Probleme. Es waren inzwischen ja auch die 1968er-Zeiten. Wir waren generell auf Kritik an den bestehenden Verhältnissen eingestellt, haben zum Beispiel einen Schulstreik organisiert, als unsere Schule in andere Räume verlegt werden sollte, die uns als Schülern nicht angemessen erschienen. Das heißt, man war eigentlich in einer ständigen Auseinandersetzung mit den bestehenden Verhältnissen, auch mit der militaristischen und faschistischen Vergangenheit Deutschlands. Die drohende Einberufung war auch der Grund, warum ich nach zwei Jahren Pharmaziestudium, wie viele junge Männer in dieser Zeit, nach West-Berlin gegangen bin, wo die Wehrpflicht aufgrund des Viermächte-Status ausgesetzt war.

Die Insel West-Berlin Resch: Zu der Zeit, umgeben von der Mauer und der DDR, war West-Berlin auch eine Insel. Wie war es für den jungen Mann aus der tiefen norddeutschen Provinz, in die Frontstadt Berlin zu kommen? Es öffnete sich etwas. Obwohl ich am Anfang hier in der Apotheke gearbeitet habe, hat mich natürlich das Kinoangebot total gefesselt mit den vielen Off-Kudamm-Kinos. Die hatten kein wöchentliches, sondern

Der Kurfürstendamm in Berlin besaß bis in die 1990er Jahre die größte Kinodichte der Stadt und beherbergte einige der ältesten und größten Lichtspielhäuser Deutschlands. In den 1970er Jahren entstanden im Umkreis des Kudamms zahlreiche sogenannte OffKinos, die Filme jenseits des Mainstreams zeigten oder Retrospektiven veranstalteten. Ihre Programme erschienen in der Gratiszeitschrift Filmszene. Im Laufe der letzten 20 Jahre mussten die Off-Kinos fast ausnahmslos schließen.

23

SCENARIO_10.indb 23

23.12.2015 11:10:09


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.