Między potrzebą chwili a polityczną kalkulacją Komitet Organizacyjny NSZZ „Solidarność”- MKZ Szczecinek w świetle dokumentów szczecineckiej Służby Bezpieczeństwa
25 lutego 1989 r. o godz. 10 w domu parafialnym parafii pw. Ducha Świętego w Szczecinku utworzono Komitet Organizacyjny NSZZ Solidarność - MKZ Szczecinek. Wydarzenie to tylko z pozoru wydaje się być błahe i nie mieć większego znaczenia w najnowszej historii miasta. Trzeba mieć świadomość, iż wprowadzony 13 grudnia 1981 r. stan wojenny zdławił dążenia i polityczno - społeczne aspiracje szczecineckiej „Solidarności” reprezentowanej wówczas przez Zarząd Regionalnej Organizacji „S”. Niemniej jednak w tym trudnym okresie czasu można wskazać trzy główne punkty opozycyjnego oporu, które z różnym natężeniem i nie bez większych przeszkód prowadziły, rzecz jasna nielegalną, działalność. Mam tu na myśli Klub Inteligencji Katolickiej (prezes Antoni Troinski), wzorowany na Biskupim Komitecie Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Ich Rodzinom w Koszalinie - Rejonowy Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i Praw (jego pracami kierowała Krystyna Oberda, a po jej wyjeździe do Kanady - Bogdan Szpynda), a także po części stowarzyszenie PAX Oddział Szczecinek (przewodniczący Zarządu Miejskiego Bolesław Stypa). Oczywiście, nie wolno zapomnieć, iż powyższa świecka organizacja katolicka trwale wpisywała się w polityczny krajobraz PRL. Reprezentując Patriotycznych Ruch Odrodzenia Narodowego, miała nawet swoją reprezentację w Miejskiej Radzie Narodowej Szczecinka (5 radnych w 1988 r.: Zbigniew Kalisz, Józef Misiakowski, Bożena Ciosk, Andrzej Czajkowski i Andrzej Kubiak). Co ważniejsze, stawianie znaku równości pomiędzy działalnością opozycyjną KIK a PAX byłoby sporym nadużyciem, jeśli nie historycznym przekłamaniem. Niemniej, w chwili wielkiej grozy, wręcz zagrożenia istnienia ww. ośrodków, rzeczą kluczową była świadoma współpraca i tzw. połączenie sił, aby łatwiej koordynować szeroko zakrojoną działalność opozycyjną i pomóc jak największej liczbie osób więzionych i represjonowanych oraz ich rodzinom. Jak relacjonowała szczecinecka Służba Bezpieczeństwa, 16 kwietnia 1984 r. w salce katechetycznej przy kościele pw. Ducha Świętego odbyło się zebranie aktywu miejscowego KIK- u i PAX- u przy współudziale Krystyny Oberdy oraz gospodarza i przewodniczącego obrad w jednym - o. proboszcza Stanisława Mroza. Jak podkreślano, dążono do utworzenia nowej organizacji, która miałaby na celu m.in. zacieśnienie współpracy oraz ustalenie konkretnego i spójnego planu działania na przyszłość. Osobiście uważam, że niezwykle ważną koncepcją, którą pragnięto przedstawić mieszkańcom Szczecinka, było powołanie tzw. Duszpasterstwa Ludzi Pracy (inaczej Duszpasterstwo Pra-
cownicze). Była to inicjatywa, która miała za zadanie zbliżyć ludzi pracy, robotników, pracowników szczecineckich przedsiębiorstw państwowych do Kościoła. Jednakowoż nie chodziło tylko o cele stricte religijne, lecz także o poczucie wspólnotowości, wsparcia, dialogu, swobodnej wymiany myśli, które umożliwiały ściany świątyń przy aprobującej postawie co odważniejszych proboszczów i sióstr niepokalanek. Głośnym echem odbiła się także sprawa wieszania krzyży w niektórych szkołach i miejscach pracy (m.in. Szkoła Podstawowa nr 1, czy Zakłady Sprzętu Instalacyjnego „Polam”). Pomimo wsparcia ojców redemptorystów, a także dawnych działaczy „S” w Szczecinku (Stanisław Pleskacz) nie udało się stworzyć jednej wspólnej organizacji reprezentującej zarówno środowisko robotnicze, inteligencję katolicką, dawnych działaczy „S”, jaki i pozostałych wiernych Kościoła katolickiego. Dopiero obrady „okrągłego stołu” z pierwszych miesięcy 1989 r. powoli zmieniały ów stany rzeczy i w pierwszym rzędzie dały zielone światło dawnym związkowcom na odbudowę struktur „S” w terenie. Oczywiście, bardzo ważna okazała się być decyzja I sekretarza KC PZPR gen. Wojciecha Jaruzelskiego, który zgodził się na warunek sine qua non rozpoczęcia obrad „okrągłego stołu” wysuwany przez stronę solidarnościową, a mianowicie legalizację NSZZ „S”. Był to znaczący krok naprzód, postulat zupełnie nie do wyobrażenia, a tym bardziej do zrealizowania w latach 1983-1988. Zatem zamieniono lansowaną przez ekipę Jaruzelskiego taktykę całkowitej negacji opozycji, na rzecz jej kooptacji (nieudany pomysł z Radą Konsultacyjną), następnie negocjacji, co w efekcie skończyło się oddaniem władzy przez PZPR przy próbie zachowania kluczowych resortów ministerialnych (MSW i MON). Pytanie kluczowe jednak brzmi: czy
udało się, jak pragnęło tego wielu związkowców i działaczy dawnej „S”, odnaleźć pomost pomiędzy wielką i masową Solidarnością roku 1980 a nowopowstałymi strukturami solidarnościowymi w roku 1989? Prościej, czy istniała możliwość kontynuowania działań i realizacji postulatów „S” roku 1980 niespełna dziesięć lat później? Wedle informacji uzyskanych przez porucznika SB Henryka Kurzydłowskiego, w spotkaniu założycielskim Komitetu Organizacyjnego NSZZ „S”- MKZ w Szczecinku uczestniczyli byli przewodniczący Komisji Zakładowych NSZZ „Solidarność” z terenu miasta Szczecinka i okolic (dwóch ze Złocieńca i jeden z Barwic). Wielu cennych informacji organizacyjnych udzielił zebranym były przewodniczący NSZZ „S” Regionu „Pobrzeże” w Koszalinie Paweł Michalak, również obecny na spotkaniu. Aczkolwiek, jak zaznaczono, „przedstawiciele z Koszalina nie narzucali żadnych działań zebranym”. Podsumowawszy, w spotkaniu, przy pełnej aprobacie ojca Eugeniusza Leśniaka, uczestniczyło łącznie 19 osób, w tym 14 ze Szczecinka: Jan Zieliński, Józef Wójtowicz, Bolesław Stypa, Henryk Gnat, Marian Pranke, Zygmunt Kolosz, Wiktor Dębski, Tadeusz Groszyk, Wincenty Latkowski, Bogdan Warzyński, Piotr Kul, Kazimierz Bilski, Andrzej Jaszczur oraz Jan Łukasiewicz. Powołany komitet miał liczyć 11 członków i funkcjonować do czasu legalizacji Solidarności i wyboru nowych władz w związku. Dodatkowo miał służyć radą i pomocą przy zakładaniu ogniw „S” w szczecineckich zakładach pracy. W jego skład weszli: Jan Zielińskipracownik „Telkom-Telzas”, Stanisław Popławski RSW Książka - Prasa - Ruch, Edward Kowalik emeryt, Henryk Gnat radca prawny, Józef Wójtowicz ZSI Polam, Bolesław Stypa Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego, Zygmunt
Kolosz rzemieślnik, Tadeusz Groszyk Węzeł PKP, Marian Pranke rzemieślnik, Kazimierz Bilski Komunalne Przedsiębiorstwo Budownictwa Specjalnego i Stanisław Pleskacz Zakład Płyt Wiórowych. Wypada pokrótce przypomnieć dawną działalność związkową uczestników zebrania. Kluczowa postać - Jan Zieliński, pełnił funkcję przewodniczącego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego w Szczecinku oraz przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność w ZSI Polam. Józef Wójtowicz - członek Zarządu KZ „S” w ZSI Polam, Stanisław Pleskacz - przewodniczący KZ„S” w ZPW oraz wiceprzewodniczący Zarządu Regionu Pobrzeże w Koszalinie, Edward Kowalik - przewodniczący „S” w Zakładzie Jajczarskim w Szczecinku, Bolesław Stypa - przewodniczący „S” w WPHW w Szczecinku oraz przewodniczący koła PAX w Szczecinku, Henryk Gnat - przewodniczący „S” w Zarządzie Rejonowym w Szczecinku, Marian Pranke przewodniczący „S” w KPPL „Las” w Szczecinku, Zygmunt Kolosz przewodniczący „S” w Rejonowej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej w Szczecinku, Wiktor Dębski przewodniczący „S” w Szczecineckim Przedsiębiorstwie Budowlanym „Pojezierze” w Szczecinku, Tadeusz Groszyk przewodniczący „S” na Węźle PKP w Szczecinku, Wincenty Latkowski - zastępca przewodniczącego „S” na Węźle PKP w Szczecinku, Bogdan Warzyński - członek Zarządu KZ „S” w ZSI Polam, Piotr Kul - przewodniczący „S” w Zakładzie Energetycznym w Koszalinie, Kazimierz Bilski - przewodniczący „S” w KPBS w Szczecinku, Andrzej Jaszczur - przewodniczący „S” w Rejonie Dróg Publicznych w Szczecinku, Jan Łukasiewicz - przewodniczący „S” w HAPiS w Szczecinku, Wiesław Skibicki działacz MKZ. Członkowie Komitetu Organizacyjnego postanowili sporządzić