Systeemarchitectuur en leiderschap, praktisch en no-nonsense

High Tech Institute start met een intensief System Architect Masters-trainingsprogramma voor systeemarchitecten en systeemengineers. Ger Schoeber en Jaco Friedrich bieden aankomende professionals gedurende negen maanden een stevig programma met training en coaching bij hun eigen project.

René Raaijmakers

Een centraal aspect van het nieuwe System Architect Masters-programma (Sysam) van High Tech Institute zijn de eigen projecten van deelnemende systeemarchitecten en systeemengineers. ‘Doel is bijdragen aan de directe competentiegroei van deelnemers en dit tegelijkertijd te laten landen als toegevoegde waarde in de lopende projecten van de deelnemers’, zegt Ger Schoeber, die al ruim twintig jaar training geeft aan systeemarchitecten.

Schoeber staat graag ‘met zijn voeten in de modder’. Hij werkt vier dagen per week bij Lightyear als groepsleider en domeinexpert systeemengineering en houdt een dag vrij voor een andere passie: zijn sysarch-trainingen bij High Tech Institute. ‘Het is heel mooi om mensen middels training in hun ervaring te laten groeien’, zegt hij. ‘De voldoening voor ons als trainingsinstituut is nog veel groter als we directe effecten zien in de verbetering van actuele industriële projecten.’

De nieuwe Sysam-training geeft Schoeber samen met Jaco Friedrich, die als fulltime trainer leiderschapsvaardigheden vooral technici opleidt. Hij trainde inmiddels enkele duizenden professionals in de hightech. ‘Hightech bedrijven herkennen effectief communiceren, feedback geven en influencing without power intussen als essentiële vaardigheden van de systeemarchitect’, aldus Friedrich.

In de Sysam-training zorgen Schoeber en Friedrich voor variatie. Tijdens het traject nodigen ze meerdere gastsprekers uit die vanuit hun uitgebreide ervaring in systeemarchitectuur, systeemengineering en complexe ontwikkeling iets toevoegen.

Het negen maanden durende traject bestaat uit drie intensieve blokken van elk vier dagen met daartussen enkele maanden voor opdrachten Ger Schoeber staat graag met zijn voeten in de modder; hij is groepsleider en domeinexpert systeemengineering bij Lightyear en maakt daarnaast tijd vrij voor zijn trainingen systeemarchitectuur.

on the job, coaching en intervisie. De training zelf bestaat voor de helft uit essentiële systeemengineering- en systeemarchitectuuronderwerpen. Daarbij put Schoeber uit twee bronnen: het Cafcr-raamwerk van Gerrit Muller en het Nasa Systems Engineering Handbook.

Schoeber: ‘Cafcr draait om het verplaatsen in de klant en stakeholders, waarbij je vanuit vijf gezichtspunten naar de systeemarchitectuur kijkt. Slechts twee daarvan gaan over techniek, over de oplossing. De andere drie gaan over het klantperspec-

‘Effectief communiceren, feedback geven en influencing without power zijn essentiële vaardigheden van de systeemarchitect’, aldus Jaco Friedrich.

tief. Daar zit in mijn beleving de grote waarde van Cafcr. De f van functional view gaat over de specificaties, de requirements: wat verwacht de klant nou eigenlijk van de producten of wat verwachten de stakeholders van het systeem in functionaliteit, kwaliteit en performance? De a van application view vraagt dat je naar de bredere context kijkt. In welke omgeving bevindt zich het toekomstige subsysteem of het systeem? Hoe wordt het geïntegreerd, ingezet, gebruikt, et cetera? Als je daar een goed beeld van hebt, dan snap je ook wat wel of niet handig is. Dat stelt je in staat om de requirements nog beter in lijn te laten zijn met de daadwerkelijke behoefte.’

De c van het customer objectives viewpoint gaat helemaal over de klant. ‘Wat is eigenlijk zijn business? Hoe verdient hij zijn geld? Wat is de leefwereld van zijn klant of de collega die mijn subsysteem gaat inbouwen? Als je dat beter snapt, dan zie je beter wat hij nodig heeft om nog betere business te kunnen doen. Cafcr dwingt mij om niet alleen naar de techniek te kijken maar ook naar de specificaties en naar de rationale van de requirements. Het stelt me in staat om met oplossingen te komen waar klanten nog meer mee geholpen zijn.’

Naast Cafcr maakt Schoeber in de Sysam-training gebruik van het systeemengineeringhandboek van Nasa. ‘Zo’n handboek geeft een leidraad voor het opzetten, uitrollen, invullen en uitvoeren van activiteiten in een productcreatieproces. Veelal wordt hier gedacht aan het V-model, met aan de linkerzijde de systeemdefinitie – concept of operations, requirements, architectuur, design tot aan engineering – en aan de rechterzijde de systeemrealisatie – van engineering naar integratie, verificatie en validatie. Het recent vernieuwde systeemengineeringhandboek van Nasa gaat uit van deze aanpak en integreert tevens zeer veelvuldig kortcyclische feedbacklussen, wat ook de basis is van het agile denken. Die laatste vernieuwingsslag heeft het ook zeer toegankelijk, leesbaar en toepasbaar gemaakt’, aldus Schoeber.

Naast deze systeemonderwerpen beslaat de trainingstijd voor de andere helft intensieve oefeningen met praktische situaties, zoals het overtuigen van stakeholders en het kunnen ombuigen van weerstand naar buy-in. Friedrich: ‘Oefenen kost tijd en neemt bijna de helft van de training in beslag. Als engineers het beleven in een training, dan zien ze direct het voordeel. De meerwaarde zit in het ervaren. Wat op papier gemakkelijk lijkt, is in de weerbarstige praktijk helemaal niet zo eenvoudig. Door het oefenen stappen deelnemers uit hun comfortzone en ervaren ze daadwerkelijk hoe het anders kan. Dat geeft zelfvertrouwen en motivatie om het ook direct toe te passen. En het blijkt ook dat deelnemers door deze praktische aanpak hun werk met succes anders gaan doen. Ze zeggen na afloop vaak dat ze zo’n training veel eerder hadden moeten doen.’

Typische valkuilen waar Friedrich mee aan de slag gaat, is het positie durven nemen, ondanks dat nog niet alle feiten bekend zijn. ‘Het gaat om het leren omgaan met risico’s. Dus leiderschap in plaats van wetenschap’, legt Friedrich uit. ‘Daarbij hoort ook het kunnen aansturen van een team. Hoe maak je op een goede manier tijd vrij om je met de grote lijn bezig te houden? Het op een inspirerende manier kunnen delegeren van taken en verantwoordlijkheden is dan ook een voorwaarde om door te kunnen groeien. Stakeholders beïnvloeden en de lijnen uitzetten kosten tijd en mentale ruimte. Die moet de architect voor zichzelf leren creëren.’

Tussen de trainingsblokken van vier dagen zitten steeds enkele maanden, waarbij Schoeber en Friedrich de deelnemers coachen. Ook zijn er tussentijdse sessies gepland waarbij de deelnemers ervaring met elkaar uitwisselen.

Om de kwaliteit te waarborgen, is het aantal deelnemers aan Sysam beperkt tot maximaal twaalf. Dit zorgt ervoor dat deelnemers effectief ervaring kunnen uitwisselen over hun projecten. Doordat iedereen vanaf het begin bezig is met de eigen praktijk is het trainingsprogramma vanaf de eerste dag effectief. ‘Dat betekent dat ze hun investering in het eerste jaar al terugverdienen’, zegt Schoeber. ‘De jaren daarna is het volop oogsten.’

De System Architecting Masterstraining start in oktober. Meer informatie is te vinden op de website van High Tech Institute via www.hightechinstitute.nl/sysam.