Marokko
special
Marokko 14 oktober—17 oktober 2012 We hebben een vierdaagse rondreis door Marokko geboekt. Na de medina van Sale en Rabat wilden we graag wat meer van het binnenland van Marokko zien. De woestijn stond hoog op ons lijstje. Niet alleen hebben we de woestijn gezien, we hebben nog veel meer gezien. Het harde leven van het binnenland van Marokko heeft ons aangegrepen. Mensen die hun kleding nog wassen in een rivier, pakezels, vrouwen die met bossen hout op de rug sjouwen. Kinderen die vragen om een pen, simpelweg omdat ze die niet hebben. It’s a hard life! De schitterende vergezichten, de prachtige natuur en het afwisselende landschap hebben ons verrast. Het is een schitterend land. We hebben fantastische ervaring opgedaan en we zijn er stil van!
Zondag 15 oktober Door een uitgelopen borrel zijn we echt veel te laat naar bed gegaan en dat terwijl we heel vroeg op moeten vandaag. We gaan voor drie dagen Marokko verkennen. De wekker staat om zeven uur. Gelukkig had Marieke vannacht nog het besef dat we redelijk veel in te pakken hadden, dus er ligt al veel klaar, maar er is nog veel in te pakken. We gaan meteen aan de gang. We ruimen op, zoeken nog meer spullen bij elkaar en zo vliegt de tijd. Om en om mogen de meiden hun kleren met Marieke uitzoeken en ik pak de laatste spullen bij elkaar, douche me nog snel, was af en maak een snel ontbijt. Ik gooi de tonijn weg die in de koelkast ligt. Die wordt er ook niet beter op en ik wil niet weten hoe het ruikt over drie dagen. Precies om negen uur stappen we aan de wal. Hassan is er nog niet. Ik loop met de kinderen over de haven om hem te zoeken. Na tien minuten lopen we terug en bij Marieke aangekomen gaan we maar eens bellen. Hij is er en staat bij de Zara. We gaan met zijn allen op zoek naar een zwarte Toyota Prado. We vinden hem na een paar minuten, we maken kennis en gooien de spullen in de auto en gaan op pad. Met een hele grote terreinwagen scheuren we door Agadir op weg naar de binnenlanden.
We praten met Hassan, kijken rond en we vallen van de ene verbazing in de andere. Het is druk op de weg en er zijn zoveel bijzondere en opvallende weggebruikers te zien. Hele oude Peugeot pick-ups, oude Mercedes taxi's en platte karretjes voortgetrokken door ezeltjes. Hassan heeft ondertussen Liedewij omgedoopt naar Aisha, want dat was de vrouw van de profeet en zo worden meestal de eerste dochters genoemd. Liedewij zit helemaal achterin op de derde zitrij en af en toe roept Hassan "Aisha, Ashia" en dan maakt hij allerlei dierengeluiden. We rijden naar A誰t benhaddou daar is een hele mooie kashba (staat op de Unesco erfgoedlijst) en onderweg legt Hassan van alles uit en vergapen we aan het schitterende landschap. Midden op de weg zet Hassan zijn auto stil. Er loopt een schildpad op de weg. Hassan zet de auto langs de kant. Hij pakt de schildpad van de weg en zet hem in de berm. De meiden vinden het heel leuk om nu ook een landschildpad te zien. Ik wist niet dat ze hier in het wild wonen. Hassan legt ons van alles uit over de schildpad. Deze is niet om te eten, maar wordt gebruikt in tuinen van mensen. Ze zorgen ervoor dat de insecten wegblijven. Ze worden ook nog weleens in een waterput gestopt om de insecten te doden. zo kun je water dus ook schoon krijgen. We rijden door een groen landschap, helemaal plat. Alles is hier groen door een heel ingenieus irrigatiesysteem onder de grond.
Er worden hier heel veel bananen gekweekt en we zien heel veel arganiabomen. Er wordt olie van de vruchten gemaakt en die wordt voor van alles gebruikt. De olie schijnt ook goed te werken om er jonger uit te zien. Hassan schat Marieke op 39 dus heeft ze ook olie nodig zegt hij... Telouine is de eerste plaats die we aandoen. Het is welbekend om de beste saffraan van heel Marokko. Het is er toeristisch. We stoppen niet, maar vervolgen de weg, want we rijden vandaag ongeveer 460 km. In een Renault Kangoo staat er een schaap op de achterbank. Het is volgende week offerfeest en dit schaap is de klos. Na een aantal kilometers verandert het landschap weer. Het gaat van heuvelachtig naar bergachtig. De grond heeft heel veel kleuren en de bergen zijn getekend door erosie van wind en regen. Af en toe stoppen we om foto's te maken, het is ook zo ongelofelijk mooi en sprookjesachtig. We rijden met een hoog tempo door de bergen. Hassan rijdt hard maar ook heel erg zeker. Onder het scheuren door vertelt hij dat wij Europeanen altijd maar haast hebben en geen tijd hebben voor te praten met familie en vrienden. Met 100 km/h dus op een polderweggetje. We houden rust in een berber plaats waar ze voornamelijk kleedjes verkopen. De lunch in Taznakht heeft niets met de Marokkaanse traditie te maken. We kozen pizza's voor de kinderen en brochettes de poulet voor mij met rijst en friet. Deze zouden moeiteloos in de Makro gevonden worden, maar goed.
We hebben echt het gevoel getild te worden en de prijzen zijn meer, meer dan veel te veel. De buiken zijn weer gevuld en na een uur pauze gaan we verder. De landschappen blijven veranderen. Hassan zegt ook dat iedere 4 of 5 kilometer het landschap anders is. De Anti Atlas is geweldig! Dat is niets overdreven. Het ene moment waan je je in Arizona met afgeplatte bergen en de andere keer sta je weer in een landschap dat we op Lanzarote gaan zien, een uitgestrekte vlakte met vulkanische stenen. We komen in het plaatsje A誰t Benhaddou. Hier is een hele gave kasba. Alles is opgetrokken uit leem en stro. Ongelofelijk. Ze zijn nog steeds allerlei torens aan het bijbouwen en we zien ook een man met modder en lemen stenen een muurtje metselen.
Het is een kasba die boven op een berg staat en onderweg zijn een hele boel toeristenwinkeltjes. Hassan is krijgertje met de meiden aan het doen en ze zijn alle vier erg vrolijk. Heel leuk. Marieke en ik fotograferen om het hardst. Bij de winkeltjes roepen de mannen ons naar binnen en natuurlijk horen we "kijken, kijken, niet kopen", wat een reputatie he. Ik krijg een tulband om gedaan en voel me een clown. Marieke heeft er veel plezier om en ze maakt er een foto van. Hassan loopt niet helemaal niet mee naar boven. Op de weg is hij zeker de koning, maar hier zijn wij het die het snelst zijn. Met zijn vijven staan we ons we te vergapen op de top. Wat een gaaf uitzicht! Er zijn meer Nederlanders. we kletsen wat wisselen wat ohhhs en ahhhs uit. leuk. Daarna gaan we weer naar de auto. Hasan heeft een beetje haast, achteraf snappen we dat wel, we moeten nog heel ver. We gaan nu naar Ouarzazate, een grote 'stad' in deze omgeving. Ongelofelijk dat er in zo'n ruig gebied nog zoveel mensen leven. Een heel hard leven met weinig luxe zoals wij die kennen. Wij komen heel veel geiten met herders tegen en oude mannetjes/vrouwtjes met een hele berg goederen op ezeltjes. Je ziet aan de gezichten dat het geen leven is met heel veel luxe. Getekende, gerimpelde gezichten. We hebben groot ontzag hier voor. Wat zijn wij dan nog onaangepast aan deze omgeving. Ons gevoel bij deze tocht is nu al dat we heel blij zijn om dit allemaal te kunnen zien. Vanaf de kust en vanaf de boot in de haven maak je ook maar een heel klein stukje Marokko mee, nu zien we zoveel wow!
In Ouarzazate komen we bij een Berber farmacie voor de olie. In een winkeltje vol met kruiden, specerijen en de befaamde argan olie krijgen we uitgelegd waar alles voor is. Hier moet Marieke dan olie kunnen kopen die je in 10 dagen er 10 jaar jonger uit moet laten zien. Hassan krijgt hier zeker commissie, want de prijzen zijn erg hoog, niet echt Marokkaans. We kopen de olie dus niet, wel twee zeepjes. In de auto vraagt Hassan aan Marieke of ze de olie gekocht heeft. Ik zeg dat we aan de man hebben gevraagd hoe oud hij vond dat Marieke leek en hij zij 33, dus hebben we geen olie nodig. Hassan kan er smakelijk om lachen. We zijn te laat bij de medina, die is een klein uur geleden dicht gegaan. Heel erg jammer, we hadden hier graag nog rondgelopen. We gaan nu naar het hotel. Het is zes uur en we hebben nog een dik uur te rijden. Hassan rijdt weer met zijn Toyota Prado VX 8 cilinder met turbo, met een respectabele snelheid naar het hotel. Het is wel een dikke bak zeg. Je merkt wel dat het hard gaat maar ik had dit met mijn auto geen pretje gevonden. Als we de vallei in rijden is het al donker. Op een bergweggetjes is dat geen pretje. We komen bij het dorp Agdz en rijden door steeds slechter wordende straten naar het hotel. Hmmm, hier is het toch niet zo pluis voor ons met drie kleine blonde meisjes vind ik. Het is een drukte op straat. Er zijn heel veel mensen, kinderen, dieren en wat al niet meer op straat. De straatverlichting houdt op en zo ook de verharding.
Het is nu alleen nog maar aangereden. We komen bij het hotel en we worden voorgegaan naar binnen. Het is een hotel met patio en alles is heel Arabisch. We moeten door een doolhof naar onze kamer. Waar zijn de toiletten en de douche? We moeten weer door het doolhof heen naar de binnenplaats en daar kunnen we naar de wc en douchen. Dit wordt niets met de meiden. Die kunnen 's nachts zo nooit naar de wc. Bovendien liggen de matrassen op de grond. Hassan kijkt niet vrolijk en ik zie dat hij dit niks vindt. Marieke is de eerste die uitspreekt wat ze denkt. Wat een zootje. Hassan is er allerminst blij mee. Hij wil dat zijn gasten het goed naar hun zin hebben en voelt zich erg verantwoordelijk voor ons welzijn. Hij pakt meteen zijn telefoon. We krijgen als alternatief twee kamers op de binnenplaats met ongeveer 10 meter tussen de kamers en weer matrassen op de grond. Gatverdamme, hier hebben we niet om gevraagd. We willen na zo'n indrukwekkende tocht gewoon met de kinderen kunnen bijkomen en de accu weer opladen. Niet nog meer avontuur. Dat wordt teveel voor de meisjes. De eigenaar komt er aan om het eens even te regelen en scoort meteen punten bij me als hij vraagt wat er is. Ik zeg dat de wc te ver weg is en dat zijn alternatief niet deugt. Hij zegt dat hij met ons niets te maken heeft maar met de reisorganisatie. Hassan wordt afgeblaft en ik ga zonder iets tegen hun te zeggen de tassen halen. De kinderen lopen mee om me te helpen en Hassan volgt niet veel later. Die was er ook snel klaar mee. De eigenaar had alcohol gedronken en daar was Hassan niet van gediend. Bovendien was hij erg brutaal, onbeschoft. afgrijselijk. We pakken de tassen op en stappen weer terug in de auto.
Hassan baalt net als wij als een stekker. Hij belt continu met het kantoor en klinkt erg boos. Nu is dat in het Arabisch niet moeilijk met al die keelklanken. Hij stopt op de markt van Agdz, stapt uit en koopt drie koekjes, voor de kinderen. Hij heeft een ander hotel (kasba Itran) in de Draavallei gevonden en een kwartier later zijn we in een vallei vol met palmbomen. Meer hebben we niet kunnen zien in het licht van de koplampen. We gaan eerst de kamer bekijken en gelukkig kunnen we alle vijf op een prima kamer. Heel fijn. De dame die ons welkom heet is heel vriendelijk en alleraardigst. De keuken rook in het voorbij lopen ook erg goed, dus dit komt helemaal goed. Er is hier zelfs een zwembad en een grote tuin. Morgen in het daglicht maar eens zien. Nadat we de spullen hebben neergezet gaan we eten. Het is ondertussen al ruim acht uur geweest en we zijn met ons vijven moe en hongerig, maar vooral moe. Als we het restaurant binnenlopen zijn alle andere gasten stil. De meiden maken nogal indruk en de gasten andersom ook op de meiden. In het restaurant krijgen we eerst een heerlijke gevulde soep. Dat smaakt! Ik zou zelf niet aan zo'n stevige soep hebben gedacht maar
de kok wel. Daarna krijgen we een tajine met aardappelen, kip en boontjes. De grote pot komt sissend en wel op tafel. We hebben geen kaart gehad, dit is gewoon wat de pot schaft. We laten het ons smaken. Het toetje is fruit. Ook prima. Daarna gaan we lekker naar bed. Iedereen is moe en onder de indruk van de hele dag. De meiden slapen zo. Marieke volgt enkele ogenblikken later. Ik pak een meegebracht pilsje en ga deze dag maar eens uitschrijven. Liedewij kan nog niet slapen dus ze komt lekker bij mij op bed hangen en we praten samen nog een beetje na. Ook zij is nog onder de indruk. Hoe kan het ook anders.
Dinsdag 16 oktober Gisterenavond ben ik tegelijk met de meiden in slaap gevallen. Wat was ik moe, wat een indrukken heb ik allemaal opgedaan en wat ben ik er toch door geraakt. Het is gigantisch, ik word er steeds stiller van. Na een heerlijke nacht lig ik te doezelen in bed. Heerlijk is dat, zo tussen slapen en wakker in. Kathelijn is als eerste wakker en komt bij ons in bed liggen. Niet veel later hoor ik Liedewij het gordijn opzij doen en vervolgens loopt ze naar ons bed en zegt ze tegen mij mama, mama de zon schijnt! Ze is helemaal blij en vertelt vervolgens dat ze Frederique gaat vertellen dat de zon buiten schijnt, aha dus zo worden onze meiden wakker, ze maken elkaar wakker. Door ons geroezemoes wordt Frederique al uit zichzelf wakker en wil meteen haar bikini aan om in het immense zwembad te springen. Daarna gaat ze lekker hoesten, hoor ik Liedewij sniffen en moet lijn haar neus ontzettend snuiten. Dat zwemmen is geen goed idee. Dus dan maar lekker onder de douche. Het lijkt een eeuwigheid te duren voordat er het kleine beetje water dat er uit de kraan komt ook nog warm wordt. We hadden de moed al bijna opgegeven, maar gelukkig wordt het dan toch warm. Zo kunnen we lekker schoon aan deze dag beginnen. Nu met daglicht kunnen we het hotel pas goed bekijken. Het is gebouwd in de stijl van een kasba, helemaal van leem. Er is een overdekt terras met mooie kussens uitkijkend over de vallei met palmbomen en een heerlijk zwembad. Wat een overdaad aan luxe. Wat mooi. We krijgen het ontbijt geserveerd op het terras. We krijgen pannenkoeken en brood. Hierbij krijgen we honing, marmelade en smeerkaas geserveerd. We drinken koffie, warme melk en jus. Het is een prima ontbijt. Het is geen overdaad aan luxe en zeker geen intercontinentaal ontbijt, maar typisch regionaal. Het smaakt ons allemaal prima. Om half negen is Hassan bij ons en hij ontbijt ook. Hij bestelt Marokkaanse thee en schenkt deze op traditionele wijze in. Als ik hem vraag waarom hij de thee vijf keer uitgiet en terugdoet dan is dat om de suiker te laten mengen met de thee.
Hij legt me vervolgens het hele ritueel van theezetten uit, bijzonder! Als ik hem uitleg hoe wij theezetten: keteltje water op het gas, water laten koken, in een glas doen, zakje erin, even trekken en drinken maar, dan wuift hij dat weg en zegt dat is geen thee dat is Lipton. In het kort vertelt hij ons het programma voor vandaag. Zo te horen staat ons weer van alles te wachten. We beginnen met een tocht door de draaivallei, vervolgens gaan we naar Zagora voor de koran bibliotheek, de mensen die onder de grond wonen en de pottenbakkerij. Vanuit daar vertrekken we richting Mhamid. Het begin van de woestijn om tenslotte na een tocht van een paar uur bij ons kamp te zijn en daar te kunnen genieten van zonsondergang. We beginnen in de Draavallei. Een woestijn van palmbomen zou een goede omschrijving voor het geheel zijn. Als je er langs rijdt zie je echt alleen maar palmbomen vol met dadels. Hier en daar stoppen we om foto's te maken en we zijn weer meteen onder de indruk. Wat is Marokko mooi. Nadat we uit de vallei zijn kopen we langs de straat dadels. Hassan voert het woord. Daarna rijden we door naar Zagora. Bas heeft laten vallen dat hij interesse heeft voor een Marokkaans mes. Even later stoppen we voor een winkeltje waar Hassan de eigenaars al te goed kent. We worden ontvangen met thee en bas krijgt een hele collectie voor zijn neus. Kies maar welke je mooi vindt... Bas wijst er een aan maar die is veel duurder dan wat hij in gedachten had.
DE DRAAVALLEI
Bas moet een bod doen waarmee ieder blij is en je krijgt er een Berber-smile bij. Bas wil 300 dirham uitgeven en niet meer. Hij houdt voet bij stuk. De ander wil zakken maar niet onder de 450. Hassan wil 50 euro bijleggen maar Bas zegt nee. We gaan. Bij de auto worden we ingehaald, 400 laatste bod. Het blijft nee. Hassan lijkt het niet leuk te vinden. Maar ja, niet kopen is niet kopen. Bas is niet rouwig. Hij had niet meer het idee dat hij het mes voor zichzelf zou kopen maar uit een soort verplichting. We rijden door naar stad met de koran-bibliotheek en krijgen daar een andere gids. De bibliotheek is gesloten vanaf 12 uur. Het is ruim over 12 dus we hebben pech. Daarna lopen we naar een soort opvanghuis met een tombe voor Mohammed, de eerste die hier aan land kwam. Hier mogen, zowel vrouwen als mannen binnen. De enige restrictie is dat je een Islam bent. Aangezien wij dat niet zijn, wordt de deur voor onze neus dicht gedaan. De raampartijen en het plafond zijn helemaal gemaakt van houtsnijwerk en geverfd met naturelle kleuren. Zo is er henna gebruikt en saffraan. Het is geweldig mooi en geraffineerd. De gids die we krijgen is een zwarte man, zoals grootste deel van de bevolking hier. Hij is van origine niet Marokkaans, maar komt van Mali. Hij stamt af van de slaven, slavernij is hier pas in 1956 afgeschaft. Na de bibliotheek laat de gids ons zijn huis zien. Een ondergrondse Kasba We lopen nog wat rond en komen dus in de ondergrondse kasba. Hier wonen dus mensen onder de grond. 80 gezinnen, 300 mensen. Het enige voordeel met buiten is de temperatuur.
We lopen door smalle ondergrondse gangen omhoog en weer naar beneden. Het is ongelofelijk dat je hier zou kunnen wonen. In een van de gangen staat een jongen, ik schat hem een jaar of 10, met een voetbalshirt van AZ aan. Onze gids vertelt ons dat hij geen werk heeft en alleen maar leeft van de rondleidingen die hij geeft aan de toeristen. We zijn alle vijf onder de indruk. Dus zo kan je leven er op deze aardbol ook uitzien. We zijn alle vijf helemaal stil. Bas en ik krijgen ondertussen klamme handen, want de meiden houden ons stevig vast. Ze nemen alles in zich op en hun ogen zijn wijd open. Kathelijn vindt dat het hier stinkt en eigenlijk doet het dat ook, maar hoe leg je dat uit aan kinderen. Wat zijn wij bevoorrecht! Over een stoffig weggetje krijgen we nog een nog meer uitleg en lopen we richting de keramiek fabriek. Het is een cooperation welke door 7 families wordt gerund. In totaal verdienen er 180 mensen hun dagelijkse brood. Het klinkt goed, bovenstaand beschrijving. Als ik er meer mijn best op zou doen, dan zou ik er zelfs een reclamefolder van kunnen maken. De werkelijkheid is weerbarstiger en is niet zo mooi! Na de (erg toeristische) winkel lopen we de fabriek in. Deze is ook helemaal van leem gemaakt en we staan op een grote binnenplaats. Links en voor mij zie ik allemaal doorgangen naar binnen. Soms komen daar mensen uit met allerlei spullen voor het "proces".
De klei wordt in de bergen gehaald. Deze wordt hier in grote gaten in de vloer gedaan en gemengd met water om te zorgen dat de potten gebakken kunnen worden. In een boog zit een man echt potten te draaien. Hij staat tot zijn middel onder de grond. Voor hem zie ik veel keramiek staan en zie ik hoe hij de potten draait. Ik vraag hem of ik een foto mag maken, dat mag. Als ik klaar ben, vraagt hij geld. We hebben alleen 10 dirham (â‚Ź1.-) dus de dag van deze man is weer goed. Buiten staat allemaal keramiek te drogen. Alvorens het de oven in gaat staan de potten eerst 5 dagen buiten om te drogen. Pas daarna worden ze gebakken. Je kunt het ook goed zien, want eerst zijn de potten heel donker bruin, als ze een paar dagen in de zon hebben gestaan zijn ze licht en vervolgens na het bakken zijn ze weer wat donkerder. De ovens worden hier tot wel 1000 graden gestookt (hout en andere spullen) en alles wordt met de hand gedaan, wat een hels karwei. Midden op het pleintje staat een ezel met een kar. Je kunt zien dat de arbeidsinspectie, de vakbond of ander clubje hier geen voet aan de grond heeft. De klei wordt gemengd door weer iemand anders.
Het zijn lange dikke plakken bruine smurrie. Kathelijn vindt het op chocolade lijken. De man stampt met zijn voeten op de klei. Het ligt op een mat en hij rolt het vervolgens weer op om er weer op te gaan stampen om het geheel mooi egaal te krijgen. Er zit geen logische volgorde in in de zin van: eerst mengen, dan kneden, dan modelleren en dan bakken, nee alles is door elkaar en dat moet de mensen hier veel tijd kosten, want ze lopen dus veel meer en door elkaar. Wij kunnen het ons allemaal niet meer voorstellen dat het ook zo kan. ISO certificaten kennen ze hier ook nog niet.
Na de rondleiding worden we naar de winkel gedirigeerd. Wat groot en wat een contrast, want hier is het weer toeristisch, met toeristenprijzen. We krijgen uitleg over de decoratie op de keramiek. Er zijn drie soorten, berber, nomaden en normaal. De decoratie is schitterend. Als ik twijfel of ik iets van het keramiek wil kopen zegt Frederique: "jawel, want we willen ze toch niet teleurstellen"! Ongelofelijk ze heeft heel goed door dat hier heel veel armoede heerst. We zoeken Hassan weer op en gaan onderweg. We gaan onderweg naar de woestijn. We hebben er zin in en kijken er naar uit. Onderweg vertelt Hassan veel over de omgeving, de mensen en de toeristen. Zo zijn we nu maar 35 km van Algerije af. Dat wordt morgen zelfs nog minder, dan zijn het er nog maar 25. In deze regio verdient men â‚Ź200.- per maand. Er is dus heel veel armoede. In the middle of nowhere staat opeens een school. De school is helemaal ommuurd en er staan heel veel fietsen voor. Waar komen al deze fietsen vandaan?
Hassan zegt dat er hier veel dorpen in de buurt liggen, nou ik kan ze niet ontdekken. De kinderen komen op de fiets en sommige komen lopend, want er geen geld voor een fiets. We komen steeds dichterbij de woestijn. Het wordt nog droger en ruiger. Zomaar zien we op een afstand heel veel zand liggen. Is dat de woestijn? Zijn we er al? nee, het is een aangelegde woestijn. Het is voor de toeristen die geen tijd hebben om naar de echte woestijn te gaan. Dan kunnen ze hier op kamelen zitten en mooie plaatjes schieten.
Wij laten de vallei achter ons en rijden de bergen in. We zien borden erop dat je moet uitkijken voor overstekende kamelen. We hebben er helaas geen foto van gemaakt. Het landschap verandert en we komen in de buurt. We zien kamelen staan grazen. Ook komt er een motor voorbij. Het een nomade die op zoek is naar zijn kamelen. Eigenlijk zijn het geen kamelen. Het zijn dromedarissen. Iedereen noemt het kamelen, dus voor het gemak blijf ik dat ook maar doen. Mhamid is het laatste dorp voor de woestijn. Sahara Services heeft hier een eigen hotel. Daar gaan we lekker lunchen. We beginnen met een berber salade. Het is een heerlijke tomatensalade met paprika en rode ui. de kinderen eten er ook smakelijk van. Daarna krijgen we gegrilde kip met friet. Alsof dat nog niet genoeg is komt er een gigantische schaal met pasta op tafel. De saus van de pasta voortreffelijk. Het zijn tomaten met kummel en andere kruiten. Heerlijk. We eten allemaal onze buik helemaal vol. Als toetje krijgen we meloen en druiven. Het lijken wel snoepjes, zo zoet, zo sappig!
Abdel, de eigenaar heeft het verhaal van het hotel van gisteren gehoord. Het is een mooie en aardige man. Eerst kletsen we wat over de tour, zijn bedrijf en het geweldige land. Hij vraagt ons over hoe we de tour ervaren. De tour is geweldig, gevarieerd en bijzonder om te mogen meemaken. Wel is het heel veel in drie dagen. Niet alleen de kinderen zijn moe, ook voor ons is het inspannend. Hij beseft het en geeft ook aan dat ze het anders hadden moeten inschatten. Ze willen zoveel mogelijk moois van het land laten zien en daarom is het zo'n vol programma geworden. Ook dat begrijp ik, want ik had er niets van willen missen... Moeilijk dus want er is zoveel te zien en wij hebben zo weinig tijd....... Hij biedt aan om er een dag aan te plakken en morgen in de High Atlas te stoppen en daar in een geweldig hotel te overnachten bij te komen en vervolgens de volgende dag naar Marrakech te gaan, even sightseeing te doen en vervolgens via de snelweg terug naar Agadir. Dat lijkt ons wel wat, want nu hoeven de meiden morgen niet zo lang in de auto te zitten, kunnen ze lekker spelen en de dag erna zien we weer meer mooie dingen. Klinkt als een goed plan.
Alles wordt geregeld en zo breiden wij onze trip met een dag uit. Als het twee weken langer was geworden, dan was het ook goed geweest, want er valt hier zoveel te ontdekken, zoveel moois te zien. Het is een bijzonder land. Na de lunch is er tijd om even te spelen voor de kinderen en probeer ik even mijn mail binnen te halen, maar wat is het hier traag. Vervolgens is het hoog tijd om op pad te gaan. Voordat we de woestijn in rijden stoppen we nog een laatste keer en kopen we 18liter water voor ons tochtje inde woestijn. Dit gedeelte van de woestijn heet Erguchuachua.
Daarna is het zover, we zijn er. De woestijn. Hoe ongelofelijk is dat! We rijden door het zand. Dat gevoel. Het uitzicht. Wohhh dit is echt bijzonder. Soms zijn ergens geen woorden voor. Dat is nu zeker het geval. Ik word er stil van. Hassan rijdt geweldig. De kinderen vinden het heel leuk. Kathelijn heeft het gevoel alsof ze in Joris en de Draak zit. We hobbelen bobbelen lekker verder. Hassan maakt er een spelletje van en de dames gaan door heel de auto, ze gieren het uit van het lachen. Overal staan Acacia bomen, Tamaris bomen en giftige bomen (tourza). Aan deze laatste hangen droge vruchten die, als je ze in je ogen krijgt, ervoor zorgen dat je heel snel blind bent. Heel soms worden we gepasseerd door motorrijders. Ze rijden als gekken. Wat een adrenaline. Dan verschijnt er opeens een grote oase, Umlalag. In deze oase is er altijd water. Dus zo ziet dat eruit. We zien ook nog nomaden met hun kamelen. Verder zien we zand, zand en nog eens zand. Hoe is het mogelijk. Als ik de Loonse en Drunense duinen al bijzonder vindt (en er ontzettend van kan genieten) wat voor
gevoel moet dit me wel niet geven. Het is overweldigend, amazing, beautiful oogverblindend. Dan loopt er iemand in de woestijn. Hij rent. Rennen in de woestijn? Deze man doet mee met de 333 marathon. Non stop lopen deze mensen 333 km door de woestijn. Het moet toch niet mogen........ Wat een prestatie. De snelste doet er 50 uur over. De laatste komt na ruim 75 uur binnen.
Op verschillende plaatsen in de woestijn posten artsen en medici om de lopers op te vangen en medische ondersteuning te verlenen indien nodig. Respect, heel veel respect om in deze temperaturen (35 graden) zo ver en zo lang te lopen. We vervolgen onze weg en de woestijn verandert. We rijden over een heleboel stenen. Het zand (erge) gaat over in stenen (hammada). Ik leer veel deze dagen. De woestijn is namelijk veel meer dan een grote zandbak voor de kinderen. De woestijn bestaat uit drie soorten. Zand, stenen en gedroogde grond (reg). De woestijn bestaat maar voor 20% uit zand, voor 75% steen en de laatste 5% is de gedroogde grond. Miljoenen jaren geleden was dit gedeelte van de woestijn een binnenzee (de triton zee). De laatste keer dat er water heeft gestaan is 35 jaar geleden.
Nu is het onmogelijk dat er nog water komt omdat de overheid een stuwdam heeft aangelegd. Het water was hard nodig in het land voor irrigatie en voor stroom. Dan staan er opeens weer mensen en ze maken thee op een kampvuur. Ze waren een post voor de marathon. We worden uitgenodigd om thee mee te drinken, maar als we zonsondergang willen zien, dan moeten we door. Hoe jammer is dat! Toch kiezen we ervoor om door te rijden. Hassan geeft nog wat gas bij en met 60kilometer p/h crossen we door het zand in de woestijn. We hebben onze eigen Paris-Dakar. Voor me zie ik bergen verschijnen. Het zijn geen bergen het zijn duinen. De hoogste duin is 300 meter hoog ( labidlia). De duinen zijn glooiend. Het lijken wel hele hoge golven. Dan zijn we er. Bij het kamp. We nemen geen tijd om het kamp te bewonderen, maar rennen naar een hoge duin om de zonsovergang te bewonderen. We hebben nog tijd en de meiden spelen, spelen en stoppen niet met spelen. Zo'n zandbak zou in elke tuin verplicht moeten zijn! Wat een plezier. Frederique wil wel naar beneden rollen. We gaan zitten en genieten van het ongelofelijke uitzicht en de meest prachtige zonsondergang die ik ooit heb gezien. De zon verdwijnt veel te snel achter de duinen. Ik ben er weer stil van. We lopen over de rand van een duinpan en genieten met ons vijven van alles om ons heen. We nemen de woestijn in ons op. Bas en ik genieten en zijn apetrots op ons gezin. We staan hier maar toch maar. Als het bijna donker is, lopen we terug naar het kamp. Het kamp bestaat uit 13 tenten en een gemeenschappelijk restaurant. Iedere tent heeft eigen sanitair.
De woestijn in de avond
Dat bestaat uit een chemisch toilet en douchebak zonder afvoer, met andere woorden, alleen om op te staan! Heerlijk primitief slapen. Er worden nog wat matrassen bijgelegd. De meiden springen op de bedden en gaan helemaal uit hun bol. Hoe gaaf is dit!? Een praktisch probleem hebben we wel. We zijn de zaklamp vergeten. Als we teruglopen naar het restaurant zitten er nog twee andere duo's. Twee Denen en een Duits stel. Iedereen zit buiten op grote kussens en er zijn een paar kaarsen aan. Het is erg stil. Iedereen praat heel zachtjes en de omgeving is ook erg stil. We worden verwelkomd met thee, biscuits en nootjes. Heerlijk. Boven ons staat een geweldige sterrenhemel die aan alle kanten fonkelt. Kathelijn heeft al snel ome Ton gevonden en ook Spitsie en Queenie zijn al snel weer bij ons. Het voelt geweldig om hier te zijn. Hassa, Abdel en nog een paar andere mensen die bij de organisatie horen zitten aan de andere kant van de kussens. Het is zo donker dat ik ze wel hoor, maar ze niet zie. Liedewij gaat er even naar toe. Ze vinden haar helemaal geweldig en tillen haar meermalen op. Ze spelen vliegtuigje met haar. Dat vindt ze nog wel leuk. Dan pakt Hassan haar op en neemt haar op schoot. E andere gaan dan Aisha, lalalala zingen. Niet een keer, ze doen het heel vaak. Nou dat vindt ze niks! Ze komt, zodra ze los is, naar mij gerend en, houdt me heel stevig vist. Ze vindt het niet leuk. Ze is geen ijsje. Ze heet Liedewij. We leggen haar uit dat de mensen het lief bedoelen. Toch blijft ze lekker bij ons zitten. We kletsen wat en zien hele grote kevers lopen. De meiden kijken er gebiologeerd naar. Ze zijn ook erg groot.
Het eten wordt in de tent geserveerd. Voordat Bas gaat zitten denkt hij dat hij een schorpioen ziet. Het is een wit/ zandkleurig dier met scharen en een stekel achterop. Het blijkt geen schorpioen te zijn, maar een bougar. Een grote lokale insect. We krijgen een heerlijke groentesoep (harira) geserveerd en daarna een tajine met kip en groenten (wortels en aardappels). Als toetje krijgen we druiven en sinaasappel met kaneel. Kathelijn kan bijna niet meer uit haar oogjes kijken en valt bijna aan tafel in slaap. We lopen terug naar de tent. We gebruiken het schermpje van het fototoestel als zaklamp. Toch fijn als we wat licht hebben. In de tent gaan de dames meteen slapen. Ze zijn heel moe. Wat een ervaring is dit voor ze. Wat een indrukken. Er gaat zoveel in hun mooie koppies om. Bas en ik gaan buiten op een dekentje liggen en trekken een meegebracht biertje open. Wat smaakt dat goed! Het enige dat we kunnen zien is de ongelofelijke sterrenhemel.
Voor het overige zien we helemaal niks. Wat is de sterrenhemel hier geweldig! Als we aan het varen zijn is het ook vaak wel heel donker, maar dan is er altijd beweging van de deining of iets van licht van de apparatuur. Nu is er niets van dat, alleen maar sterren, sterren en nog een sterren. De langer ik kijk de meer ik er zie. Sommige fonkelen heel sterk en twinkelen enorm. We hadden geen verwachtingen van Marokko. Ik wilde er heel graag naar toe, omdat ik bang was om iets te missen. Dat klinkt als de Marieke van thuis, degene die niet kan kiezen, niks wil missen en een (veel te druk) leven leidt. Ik ben blij dat ze nog, al is het gelukkig maar heel soms, hier is! Ik had dit voor geen goud willen missen, het is een experience of a lifetime. Deze hele tour doet me beseffen dat ik gezegend ben, tuurlijk dat wist ik al heel lang, maar als ik schrijf dat ik steeds stiller word, dan meen ik dat. Als ik het harde leven om me heen zie, de armoede, de gastvrijheid, de contrasten, dan word ik stil en dan hoef ik opeens niet zoveel meer, dan kan ik heel veel missen. Met dit gevoel kruip in mijn bed in de woestijn en nestel me in de lakens met zandkorrels.
Dinsdag 16 oktober We slapen in een nomaden tent. Marieke schrikt van geritsel. War zou het zijn? ik ga buiten kijken, maar zie niks. Af en toe word ik wakker van een mestkever die tegen het zeil van de tent ritselt. Verder denk ik af en toe wat te horen. Liedewij raakt haar knuffel kwijt en maakt ons wakker om te helpen zoeken. Met de ipad als zaklamp vinden we ijsbeer gelukkig snel. Daarna gaan we nog even slapen. We staan vroeg op (om 6uur) om de zonsopkomst te zien. Liedewij wil niet wakker worden, ze is nog zo vast aan het slapen, het lukt echt nog niet. De rest is zo aan gekleed. Het is koud buiten. De meiden doen een joggingbroek en trui aan. Ook wij trekken onze trui aan. Ruim op tijd staan we op een duintop. We zijn niet de enige. De andere reizigers staan ook klaar om de zonsopkomst te zien. Abdel, de eigenaar van Sahara Services komt naast me staan en kletst nog wat. We worden, voor de zoveelste keer, gecomplimenteerd met onze dames. Hij is de hele nacht in weer geweest met mensen van de 333 marathon. De zon komt prachtig op. We kijken onze ogen weer uit en genieten van dit dagelijkse spektakel. Het is maar goed dat we niet meer in het analoge tijdperk leven, want dan had het een fortuin aan fotorolletjes gekost. De accu’s van alle batterijen zijn bijna leeg. We nemen mee wat we hebben en hopen in de auto van Hassan straks wat bij te kunnen laden.
Om 7 uur is het tijd om dromedaris te gaan rijden. Frederique gaat alleen en Kathelijn met Marieke. Liedewij komt bij mij voorop. Hassan schiet te hulp als Frederique het niet ziet zitten om alleen te rijden. Hassan loopt het hele uur met Frederique mee. Het is wel apart op een dromedaris, we gaan van links naar rechts maar we vinden het allemaal erg leuk. De poten van de dromedaris zijn een gespleten hoef zodat ze niet in het zand wegzakken. Deze dromedarissen kunnen niet harder dan 5 km/u. We rijden langs het hoogste duin. Deze beklimmen duurt een uurtje, helaas te lang. Dat bewaren we voor de volgende keer. Het tochtje duurt een uur. Bij de andere reisoptie die ze aangeboden hadden zouden we de hele dag op de dromedaris gezeten hebben, dat zou teveel zijn voor de meiden, maar een half uurtje extra zou geen straf zijn! Na het rijden is het tijd voor het ontbijt. In de tent genieten we van een gekookt eitje, jus d'orange en wat brood. Tijdens het ontbijt zet Hassan achter de tent de motor al aan. Ik vraag of hij haast heeft en dat heeft hij. Het gaat waaien en dat houdt in dat er zandstormen zijn. We smeren snel wat brood en springen in de auto. Hassan Schumacher off the desert zet er het gas weer op. Hij speelt weer met de wagen en de kinderen vinden het geweldig als hij de auto laat slingeren. Wat hebben ze een lol achterin. Marieke en ik zijn weer druk met nemen van foto's, maar we moeten zuinig zijn met batterijen, want bij alle toestellen zijn de batterijen bijna op. We hebben ze in het kamp niet meer in kunnen laden dus nu staan we op rantsoen. De woestijn verandert van zandwoestijn naar steenwoestijn en terug.
Uiteindelijk komen we bij een opgedroogd meer en dat is zo vlak dat we er met 100 km/h over heen denderen. Dit geeft een kick. Hier stoppen we om stenen te bekijken waar fossielen in zitten. Daarna gaan we weer verder op weg naar tislday. We slapen in Irosha, een uiterst charmant chambres de hotes in het hoge Atlas gebergte. We rijden voorlopig nog door de woestijn en komen langs een paar oases en uiteindelijk rijden we het laatste uur door de stenen woestijn en worden flink door elkaar geschud. 3 uur off road rijden is zwaar voor Hassan We zijn er allemaal gaar van, inclusief Hassan en we zijn blij als we dag uiteindelijk weer het asfalt op draaien. Pfff rust in de tent. Eerst maar eens wat rusten in Taznagt. We drinken wat in het eerste dorp. We gaan op het terras zitten in het eerste cafeetje. We bestellen allemaal wat fris en de kinderen krijgen lekkere koekjes. Hasan kent in bijna ieder plaats een paar mensen. Hij kletst en regelt van alles en zonder vervelend te zijn is hij overal aanwezig. O wee als je ergens om vraagt, hij begint meteen te regelen. Marieke noemde een mand van palmblad onderweg. Vijf minuten na aankomst staat er iemand met een mand. Het is niet helemaal de mand die ze zoekt, dus ze geeft haar beste prijs, welke te laag is voor de verkoper. Deze man blijkt ook messen te verkopen. Ik loop er even naar binnen. Ik koop er uiteindelijk een Touareg mes voor mezelf, voor Marieke koop ik de mand en voor de meisjes mooie halskettinkjes.
Daarna gaan we weer op weg de anti atlas in. De kinderen zijn moe en hebben geen zin meer om nog iets te zien. We gaan met een goede gang naar Irosha. Ik ben benieuwd. Ondertussen belt Hassan met het hotel over wat we willen lunchen en voor avondeten. Zo rijden we na Amrzagane nog 15 km het hoge Atlas gebergte in op weg naar het hotel. De tijd schiet wel lekker op want we zijn met Hassan aan het kletsen over de boot, ramadan, spullen en waar te kopen. We komen zo mooi op tijd bij Irosha aan. Daar krijgen we een hele mooie suite. Het is heel charmant met een deur naar het zwembad. De meiden slapen op de vide. Wij hebben een eigen slaapkamer en er is nog een zitgedeelte. Heerlijk. We gaan eerst lunchen, echt lekker, eerst salade en dan een tanjine met ei en gehaktballetjes (kefta). Frederique is helemaal blij. Net nadat ze gezegd heeft dat ze het niet leuk vindt dat haar zusjes bijnamen krijgen, krijgt zij ook een bijnaam. Ze wordt Tafikt genoemd, dat betekent zon. Na de lunch gaan de kinderen lekker zwemmen. Nou ja lekker, het water is steenkoud dus ze zijn er ook weer zo uit. Jammer want we hadden ze het zo gegund dat ze lekker in het water konden spelen. Toch vermaken ze zich erg goed. Ze spelen dat Kathelijn haar arm gebroken heeft en heel zielig is. Ondertussen probeert Marieke de blog bij te werken, maar het internet is super langzaam. Dat lukt dus niet en ze komt ook terug naar het zwembad en speelt het spelletje van de meiden even mee. We kunnen hier alcohol kopen en kopen een fles witte wijn. We drinken nog een glaasje wijn aan het zwembad, want het is tenslotte vijf uur geweest. We krijgen er Marokkaanse nootjes (vliespinda's) bij. Lekker. De meiden zijn moe en niet even gezellig, erg logisch allemaal.
Daarna gaan we, koud want er is geen warm water, douchen en dan is het etenstijd. We eten lekker buiten op een overdekt terras. Het uitzicht is hier fantastisch. Je kijkt zo de vallei in. Spectaculair. We beginnen met een heerlijke kerriesoep. We zijn trots op de meiden. Al dagen eten ze alles wat ze voorgeschoteld krijgen op. Zonder hoorbaar morren. Heel soms neemt Kathelijn een slokje extra water als ze het niet heel lekker vindt. Toch klaagt er niemand. Geweldig. We geven ze complimenten hierover en zij vragen ons waarom ze hier nergens menukaarten hebben. Die zijn er niet hier in de bergen. Je krijgt wat er klaar gemaakt wordt. Ik vind dat wel heel leuk, want op deze manier proef je de echte Marokkaanse keuken. Deze bevalt goed tot nu toe. De meiden willen liever een menu. Na de soep komt er een grote schaal couscous op tafel. Dit smaakt prima. De smaak zit echt tussen pasta en rijst in. Qua structuur lijkt het meer op griesmeel. Er zit pompoen, wortel, tuinbomen, aubergine, courgette, aardappel en vlees in. Verhoudingsgewijs zit er veel couscous in. Het wordt geserveerd met een jus. Ik heb het nooit eerder gegeten en was er nogal sceptisch over. Ik vond het er nooit lekker uit zien. Dus, weer wat geleerd. Daarna is het bedtijd. De meiden zijn helemaal op en kijken gewoon dol uit hun ogen. Terug naar de kamers en daarna gaat het licht uit. Marieke slaapt ook snel en ik drink nog een wijntje.
Woensdag 17 oktober Om half zes wordt Kathelijn wakker en zegt dat ze een beetje wel goed en een beetje niet goed heeft geslapen. Op de boot slaapt ze lekkerder en ze vraagt dan ook wanneer ze weer op de boot mag slapen. Gelukkig kan Marieke haar geruststellen dat dat vanavond al is. Ik vraag me af waarom ze niet lekker heeft geslapen. Aan de kamer kan het niet liggen. We liggen in de suite en de ruimte is prachtig mooi. De meisjes slapen op een vide met zijn drieĂŤn in een bed. In ieder geval het is half zes en de meisjes worden al wakker. Herhaaldelijk zeg ik dat ze zachtjes moeten doen maar ze slapen niet meer in. Ik wil nog lang niet wakker worden want ik ben hartstikke moe. In mijn slaap had ik het druk met afdingen bij de handelaren. Marieke houdt de meisjes nog even zoet, maar om zeven uur word ik wakker gekieteld door mijn meisjes en dan sta ik toch maar op. We kleden ons aan en pakken de tassen in en dan gaan we naar het ontbijt. We kijken nog wat rond in de tuin en Hassan is ondertussen ook al wakker. Hij wil alleen gaan eten maar we dringen aan dat hij bij ons eet. We ontbijten een heerlijk ontbijt buiten op het terras met een prachtig uitzicht over de vallei. Lekkere verse jus, cake en zelfgemaakte yoghurt. De meiden hebben lekkere trek en genieten van het ontbijt. We rekenen de drankjes af bij de waard en we gaan naar de auto. Trots laat Hassan de spullen zien die hij voor ons in de medina van Ouazrazate heeft gekocht.
Een tanjine, kruiden, een potje voor sojasaus en wasabi (we gaan echt veel tonijn vangen) en een theepot met zes glaasjes. Leuk! Als cadeau krijgen we van Hassan Marokkaanse thee. We pakken alles in en we gaan onderweg naar Marrakech. We rijden door de High Atlas (de Tizi-n-Tichka pas) en we genieten van spectaculaire uitzichten. Het houdt niet op, wat een land! We komen door appelgebied en we kopen verse appels langs de weg. Voor 15 dirham hebben we bijna twee kilo. Ze smaken prima. Daarna gaan we verder naar de top naar de pas. Op de top is het erg koud en waait het hard. Het is er maar 16 graden. Erg koud dus. We komen bij een uitzichtpunt en als we uitstappen komen er meteen twee man op ons afgestapt om fossielen te kopen. Eerst maar eens foto’s van het dal onder ons en het achterliggende land maken. Daarna kijken we naar de fossielen en de stenen met kristallen. Marieke is geïnteresseerd in een steen met paars kristal,
maar die blijkt geverfd. Een nogal opdringerige verkoper loopt bij mij zijn handel aan te prijzen maar ik wijs het af, geen geld. Dat gelooft hij niet dus gaat hij maar door. Tot aan het portier toe. We hebben echt geen geld meer en pinautomaten kennen ze hier niet, dus als we iets willen kopen, dan gaan we geld lenen bij Hassan.
We rijden verder nu naar beneden. Op en rondom het land wordt hard gewerkt. Ik zie dat er kleding gewassen wordt in een rivier en dat de ezels weer bepakt en bezakt rondrijden. In een dorpje stopt Hassan en loopt bij een slager binnen. Wij wachten in de auto en Marieke en ik zien een koeienkop, geitenkop en de kop van een bok op de toonbank liggen. Allemaal met huid en haar. Wat een beeld is dat. Ook hangen er koeien in lakens gewikkeld klaar en nog andere stukken vlees. Hassan komt terug en zegt dat hij vlees heeft gekocht voor zijn zieke oom. Geitenvlees heeft hij gekocht, want hier komt het beste geitenvlees vandaan. Terwijl we weer onderweg zijn praten we hier over nog door. Over hoe dieren gedood en geslacht horen te worden en wat je gewend bent. Ik zeg dat wij vlees alleen nog maar herkennen als het in bakjes bij de supermarkt ligt. Daarna praten we nog over allerlei andere zaken zoals Marokkanen in Nederland en of er in Marokko veel tweeverdieners zijn. We hebben het zelfs over de koning en over de opstanden van die er in het land hebben plaatsgevonden. Hassan blijft maar zeggen dat iedereen van de koning houdt en dat alleen sommige regeltjes anders zouden moeten zijn. Hij probeert heel luchtig over te komen, maar ik vraag mij of het ook allemaal wel zo luchtig is. Na 150km rijden we de high atlas uit. Wat onbeschrijfelijk mooi! We rijden rond half twaalf Marrakech binnen. Er lopen heel veel mensen en ik moet wennen aan de drukte. Ook lopen er dames met burkas. De meiden vinden dat helemaal niks. Ik pin nog wat dirhams en we rijden verder.
De verschillen in dit land zijn enorm. Zo ligt er tegen een heel luxe 5sterren hotel met 18 holes golfbaan de sloppenwijk. Raar hoor. We rijden met Hassan nog een stukje door de Medina, door allerlei smalle straten. Uiteindelijk zet hij ons af op een groot plein. Over een uur zien we elkaar terug. We worden belaagd door 2 watermannen. We mogen in ruil voor geld foto’s met hen maken. Als dat klaar is willen ze geld. Ze willen alleen meer geld dan Marieke geeft dus zijn ze verbolgen. We lopen verder en dan komt er een vrouw voor hennatatoeages op ons afgestormd en ze wil Kathelijn maar meteen een gratis tatoeage geven en Frederique en Liedewij moeten dan wel betalen. Niet dus. Daarna blijft de stemming opgefokt. Iedereen wil iets van je. Voornamelijk je geld. We worden bijna overal naar binnen gesleurd. Heel onvriendelijk/opdringerig wordt de waar aangeprezen, niet wat we voor ogen hadden. We gaan op zoek naar de straatjes. Het plein is niks. In de straatjes is het weer iets beter. Door de straatjes rijden ze met brommertjes. Buiten dat het stinkt maakt het dat je niet normaal meer kan lopen. Een man op een brommertje verkoopt couscous aan de verkopers. We gaan een terrasje op zoeken, want we hebben nog een half uur. Wat een gekkenhuis maar ook zo opgefokt! Niet gastvrij, totaal niet leuk. Totdat het tijd is blijven we op het terras en aanschouwen het geheel. Daarna gaan we naar Hassan en worden we nog een keer of vijftien aan gesproken. Als we Hassan gevonden hebben gaan we via de Moskee naar ons lunchadres.
Dit is gevestigd in de nieuwe stad. Een hele chique buurt, met allemaal westers geklede mensen. Het straatbeeld is hier helemaal niet te vergelijken met de Medina. We lunchen gezamenlijk en daarna gaan we op pad voor een tweeĂŤnhalf durende trip naar Agadir. Voordat het zover is gaan we eerst het vlees naar de oom van Hassan brengen en daarna gaan we op pad! In de auto terug slapen de kinderen en de snelweg ziet eruit als de autoroute du soleil. We zoeven naar Agadir. Hassan had een paar dagen terug al gevraagd of hij de boot de mocht zien, want hij had nog nooit een boot van binnen gezien. Tuurlijk mag dat. Eenmaal bij de haven heeft hij er moeite mee om mee te gaan naar de boot. Hier voelt hij zich ongemakkelijk, wat moet het ook een rijkdom voor hem zijn. Al die jachten en dus ook de onze. Onbereikbaar voor de modale Marokkaan. Hassan gaat snel weg. Als hij vertrokken en uitgezwaaid is, zijn we moe en heel voldaan van alle indrukken.