Dünden Bugüne Arakan 17
ve çiçeklerle bezeli taşlar bulunmaktadır. Taşlar üzerinde tanrı figürleri, paraların üzerinde ise kutsal Siva boğası kullanılmıştır. Bu kalıntıların tamamı Hindu karakteri taşımaktadır.36 Vesali paraları üzerinde boğa Nandi, Siva’nın yeryüzündeki temsilcisi, Siva’nın üç dişli çatalı, adak çiçekleri ile bezenmiş bir vazo ve deşifre edilemeyen bazı Nagri el yazmaları bulunmaktadır. Bütün bunlar göstermektedir ki, Vesali paraları tam anlamıyla Brahmani geleneğini yansıtmaktadır.37 Ancak Brahmanist öğeler taşıyan bu demir paralar, Mahayanist hanedanlık ile çelişki teşkil etmemiştir. Aynı dönemde Bengal’in Mahayanist kralları Palalar da Brahman demir paraları basmışlardır. Bu da 8. yüzyıl Bengal Mahayanist Budistlerinin Hinduizm ile ne denli yakınlaştıklarının bir delilidir.38 Bengal’in, Hindu komşusu Vesali ile dinî olarak benzerlikler taşıdığı kabul edilir. Hinayanizm tarihe karışırken, Mahayanizm gerçek Hinduizm ile öylesine özdeşleşmiştir ki, Buda pek çok tanrıdan biri olmuştur. Tantrisizm’in cinsî büyüsü bile artık anormal değildir. Vesali’de en azından bir Tantrik heykelin bulunması dikkate değerdir.39 Yukarıda anlatılanlardan çıkarılabilecek en önemli sonuç, Vesali’nin Bengal’in doğu Hindu krallığı olduğu, Budizm’in Bahayanist formunu benimsediği ve hem yönetimin hem de halkın Hintli olduğudur.
İslam’ın Arakan’a Ulaşması Eski çağlarda Araplar, denizcilik faaliyetleriyle ünlenmiştir. 3. yüzyıl gibi erken bir dönemde Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Uzakdoğu ile ticari ilişkileri vardı. Güney ve Güneydoğu Asya sularında; Arakan’dan Sumatra, Cava ve Molakus’a kadar uzanan küçük ticaret şehirleri kurmuşlardır.40 7. yüzyılın ortalarına doğru büyük bir manevi, sosyal ve siyasi güç olarak ortaya çıkan İslam dini ile birlikte Araplar için yeni bir dönem başladı. Peygamberin vefatından sonraki 100 yıl içerisinde Araplar, Roma’dan daha büyük bir imparatorluğun varisleri oldular. Denizlerdeki hâkimiyetleri öylesine genişledi ki, Kızıldeniz’den Hint Okyanusu’na kadar bütün Akdeniz havzası onların egemenliği altına girdi. Kızıldeniz tam anlamıyla bir Arap gölü oldu. Ancak Hint Okyanusu’nda sağlamış oldukları hâkimiyet doğuda aşağı İndus sahillerini aşamadı. İslam dini; Konkan, Malabar ve Koromandal sahilleri boyunca, ayrıca Maldivler ve Seylan’da Arapların kurmuş olduğu sayısız 36
“Arakan’s place in the civilization of Bay”, s. 486. A.g.e., s. 487-88. 38 A.g.e., s. 488. 39 A.g.e., s. 487. 40 Nafis Ahmed, “Muslim Contribution to Geography”, M.A, Ph. D (London), s. 121. 37