Innowacje po szwedzku by deStu

po szwedzku

Eva Krutmeijer

Spis treści

Wstęp: Moja historia innowacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Wstęp: Jaki jest twój sekret, Szwecjo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Ekorozwój: Innowacje dla lepszej przyszłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Solvatten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 myFC PowerTrekk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Plantagon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Mikroglony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Komunikacja: Udogodnienia w życiu codziennym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Skype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 iZettle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Bambuser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Szwedzki urząd skarbowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Społeczeństwo: Bo nam zależy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Tobii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Peepoo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Bezpieczeństwo na drodze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Giraff . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Zdrowie: Rozwiązania ratujące życie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Symbicort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 LUCAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Atlas Białek Ludzkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Heyrobics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

PRZEDMOWA

Moja historia innowacji KAŻDY KRAJ, KTÓRY CHCE wspierać innowacyjność, musi

Na ostatnim roku studiów (studiowałam wzornictwo

również zachęcać swoich obywateli do pewnego rodza-

przemysłowe) wybitny młody inżynier elektroniki, Jakob,

ju nieposłuszeństwa. Innowacyjność polega bowiem

dał mi działający prototyp jednego z moich projektów.

na podawaniu w wątpliwość tego, co zostało powiedziane

Inni chłopcy, aby okazać swoje uczucia, dawali mi róże;

i zrobione, oraz na pewności, że podjęcie ryzyka w celu

Jakob podarował mi coś, co mnie naprawdę uszczęśliwiło,

odkrywania nowych obszarów jest bezpieczne.

i odtąd wiedziałam, że chcę z nim pracować.

Miałam szczęście dorastać w Szwecji, kraju rozległych

Doświadczyłam uroku pracy zespołowej, współpracy

lasów, w którym od prawie 200 lat nie było wojny i w któ-

z innymi kobietami i mężczyznami posiadającymi niezbęd-

rym kary cielesne wobec dzieci są prawnie zabronione.

ne umiejętności do przekształcania pomysłów w produkty

Miasteczko, w którym mieszkaliśmy, było tak spokojne

globalne. Dzięki internetowi pojęcie współtworzenia

i bezpieczne, że nie pamiętam, abyśmy kiedykolwiek

osiągnęło nowy wymiar.

zamykali na klucz drzwi do naszego domu.

Podobnie jak standard GSM w komunikacji mobilnej

Od najmłodszych lat uwielbiałam wspinać się na drze-

– obecnie niezbędny do połączeń komórkowych na całym

wa – ogromne drzewa o potężnych konarach sięgających

świecie – został zainicjowany w Szwecji i opracowany jako

nieba podsycały moją wyobraźnię o nieznanych miej-

wspólny projekt europejski, mój zespół w Yubico pracuje

scach, odległych od naszego ogrodu i okolicy. Miałam cu-

obecnie z twórcami ze wszystkich kontynentów nad nowy-

downych rodziców, którzy pozwalali mi być sobą. Zamiast

mi standardami bezpieczeństwa tożsamości w internecie.

namawiać mnie do zejścia z drzewa w obawie, że spadnę,

Gdy jedno z trójki moich dzieci zapytało mnie, na czym

pytali, czy mam z góry piękny widok. Wyposażali mnie

tak naprawdę polega moja praca, uśmiechnęłam się,

i moich kolegów w niezbędne narzędzia do budowania

podłączona jak zwykle do mojego komputera, i odpowie-

fortec w chmurach.

działam: „Ja i moi przyjaciele mamy ekscytującą misję.

Pippi Pończoszanka była moją ulubioną bohaterką

Budujemy twierdze w chmurach, walcząc ze złoczyńcami”.

i wzorem do naśladowania. Nie potrafiłam unieść konia jak Pippi, ale dzięki chodzeniu po drzewach wygrywałam z większością chłopców w moim wieku w siłowaniu się na rękę. I nigdy nie czułam, żebym miała mniej swobody od moich dwóch braci. Choć mojej rodziny nie stać było na nowe volvo, a dżinsy i trampki nosiłam po starszym rodzeństwie, wszyscy korzystaliśmy z dobrej edukacji finansowanej ze środków publicznych. Już od szkoły podstawowej byliśmy zachęcani do samodzielnego myślenia i dociekliwości. Czytaliśmy o innych krajach i kulturach i uczyliśmy się angielskiego, łącząc się z resztą świata. Szlifowaliśmy nasz angielski, oglądając w weekendy hollywoodzkie filmy; nie korzystaliśmy z dubbingowania Clinta Eastwooda na język szwedzki.

Stina Ehrensvärd, szefowa i założycielka Yubico, jest przedsiębiorczynią w branży IT i wynalazczynią z udokumentowanym dorobkiem w dziedzinie wprowadzania innowacji technologicznych na rynek globalny. Yubico dostarcza rozwiązania służące ochronie tożsamości w internecie.

Wynalazca w trakcie tworzenia.

WSTĘP

W czym tkwi twój sekret, Szwecjo? Wielu z najbardziej uznanych wynalazców na świecie pochodzi ze Szwecji. To kobiety i mężczyźni, którzy zmieniają życie innych, pokonując przeszkody i odkrywając nowe obszary. Zanim przedstawimy kilku z nich i przyjrzymy się ich wynalazkom, zadajmy sobie pytanie: dlaczego właśnie Szwecja – kraj liczący mniej niż 10 milionów mieszkańców? SZWECJA JEST LIDEREM INNOWACJI nie bez powodu. To kraj, który inwestuje w badania, zachęca do krytycznego myślenia od najmłodszych lat i jest otwarty na międzynarodowe wpływy. Szwecja ma również długą tradycję kreatywnych i nieustępliwych naukowców, liderów biznesu i przedsiębiorców, którzy chcą zmieniać świat. Współcześni wynalazcy korzystają z doświadczenia gigantów. Przedsiębiorcy i wynalazcy, tacy jak Alfred Nobel, Lars Magnus Ericsson i Gustaf Dalén, utorowali drogę potężnym firmom międzynarodowym*, które odegrały niezwykle ważną rolę zarówno w rozwoju gospodarczym Szwecji, jak i w budowaniu wiary w siebie Szwedów. Podobnie niektórzy z dzisiejszych wynalazców, jak Niklas Zennström i Petra Wadström, są wzorem do naśladowania dla następnego pokolenia.

Testament Alfreda Nobla W swoim testamencie szwedzki wynalazca, przedsiębiorca i przemysłowiec Alfred Nobel (1833-1896) zdecydował, że większość jego fortuny zgromadzonej w wyniku rejestracji 355 patentów i założenia 90 fabryk w 20 krajach będzie zarezerwowana dla Nagrody Nobla, dorocznego wyróżnienia „dla tych, którzy w roku poprzedzającym przynieśli ludzkości największe korzyści”. Pomysł ten odsunął w cień jego własny wynalazek z lat 60. XIX wieku – dynamit.

Z korzyścią dla ludzkości. Petra Wadström i Alfred Nobel.

*Alfred Nobel założył m.in. firmę będącą poprzedniczką AkzoNobel. L M Ericsson i Gustaf Dalén założyli firmy Ericsson i AGA. (Patrz również: wynalazki na osi czasu na wewnętrznej stronie okładki).

NOWE CZASY, NOWE INNOWACJE Czym jest innowacja?

Żyjemy w świecie, w którym ekologia i ekonomia są częścią tego samego systemu.

Mówiąc „innowacja”, mamy na myśli wiedzę i know-how, które przekładają się na nowe aktywa i walory. Ta definicja obejmuje zarówno techniczne, jak i nietechniczne innowacje, co w praktyce oznacza wszystko – począwszy od produktu i procesów innowacyjnych po innowacje w takich dziedzinach, jak modele biznesowe, marketing czy kierownictwo, a także innowacje społeczne.

Największe wyzwania społeczne, takie jak walka z ubóstwem, zapewnienie dostępu do czystej wody i zielonej energii, przezwyciężanie braków istotnych zasobów naturalnych i powstrzymanie degradacji środowiska, są ze sobą ściśle powiązane. A co przyniesie przyszłość, zależy od tego, jak podejdziemy do tych problemów już dziś. Od tego, jak bardzo jesteśmy innowacyjni. Wraz z dobrobytem gospodarczym wzrosła świadomość globalnych problemów społecznych i wiele innowacji zaczęło koncentrować się na dostarczaniu całościowych, zintegrowanych rozwiązań. Wprawdzie rewolucyjny wynalazek z przeszłości – lodówka – rozwiązał niezwykle ważny problem, ale stworzył również nowy: powiększanie się dziury ozonowej w wyniku produkcji freonów. Współcześni wynalazcy opierają swoją pracę na analizie cyklu życia, starannie dobierają materiały i procesy produkcyjne, dbając o to, by design i recykling stanowiły integralną część łańcucha wartości. Dzisiaj bowiem wiadomo ponad wszelką wątpliwość, że innowacyjny produkt czy innowacyjna usługa mogą odnieść sukces tylko wtedy, gdy rozwiązują kilka problemów jednocześnie. I nie wywołują nowych.

Szwecja w rankingach*

Innovation Capacity Index 2011 (European Business School)

Global Innovation Index 2012 (INSEAD)

131

141

Innovation Union Scoreboard 2011 (Komisja Europejska)

Global Creativity Index 2011 (Martin Prosperity Institute)

Istnieje wiele indeksów międzynarodowych mierzących zdolność państw do tworzenia środowiska zachęcającego do innowacji. Według nich Szwecja jest jednym z najbardziej kreatywnych miejsc na mapie (patrz ranking po lewej).

SKĄD SIĘ BIERZE SUKCES Również w zestawieniu najbardziej innowacyjnych i obiecujących firm na świecie w 2012 roku, sporządzonym przez magazyn poświęcony innowacji i technologii „Red Herring”, osiem na 100 firm było firmami szwedzkimi. To nie lada osiągnięcie dla tak małego kraju. W czym zatem tkwi tajemnica sukcesu Szwecji? Na innowacyjność tego kraju

* Pozycja Szwecji w stosunku do liczby krajów w rankingu.

złożyło się wiele czynników:

Edukacja Szwecja wprowadziła powszechną edukację podstawową już w 1842 roku, a pierwszy uniwersytet powstał w 1477 roku w Uppsali, 15 lat przed wypłynięciem Kolumba do Ameryki. Dotowanie przez państwo szkolnictwa wyższego dla Szwedów i obywateli innych krajów UE (obywatele spoza UE płacą czesne) pozwoliło zapewnić wysokie standardy edukacji zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Szwedzkie szkoły, które są jednoznacznie antyautorytarne, zachęcają do kreatywności. Ponadto do motywowania i inspirowania dzieci oraz młodzieży wykorzystywana jest sztuka, stanowiąca niezwykle korzystny grunt dla przyszłych innowacji.

Prawo do publicznego dostępu Ponad połowa Szwecji jest pokryta lasami. Prawo do publicznego dostępu oznacza, że każdy ma swobodny dostęp nie tylko do szwedzkich lasów, ale także do pól, gór i wód, niezależnie od tego, kto jest właścicielem gruntu. Pod jednym warunkiem: „Nie przeszkadzaj i nie niszcz”, jak głosi szwedzkie hasło. To wyjątkowe prawo pozwala Szwedom od najmłodszych lat uczyć się, co natura ma do zaoferowania i jak można z niej zrobić dobry użytek.

Przebłyski geniuszu Snilleblixtarna – czyli przebłyski geniuszu – to organizacja skierowana do dzieci w wieku od sześciu do dziesięciu lat. Jej celem jest budzenie zainteresowania nauką, technologią i przedsiębiorczością przez zachęcanie do kreatywności i zdobywania wiedzy od najmłodszych lat. Autorem pomysłu jest wynalazca i przedsiębiorca Anders Rosén, który zaczął go testować wraz z nauczycielami w szkołach własnych dzieci na początku lat 90.Straw ubiegłego stulecia. Multifunctional toororganizacja non-profit, współForSnilleblixtarna two kinds of soda, if you want to share. 11 years old pracująca ze szkołami na Helen terenie całego kraju. snilleblixtarna.se

Przemysł Firmy odnoszące sukcesy w branży leśnej, stalowej, motoryzacyjnej i budowlanej stanowią siłę napędową rozwoju gospodarczego kraju. Innym ważnym czynnikiem jest przemysł farmaceutyczny. W 2012 roku wolumen szwedzkiego eksportu per capita był większy od chińskiego i amerykańskiego razem wziętych.

Handel Posiadając mniej niż 0,14 procent populacji światowej, Szwecja jest silnie uzależniona od rynków zewnętrznych. Historycznie jest krajem wolnego handlu, w którym polityka i przepisy zawsze sprzyjały otwartości na wpływy międzynarodowe. Eksport i import stanowią podstawę dobrobytu Szwecji. Mile widziane są teżk kompetencje międzynarodowe.

Gospodarka i polityka W porównaniu z wieloma innymi państwami europejskimi Szwecja od dawna ma zdrowe finanse publiczne, a udział nakładów na badania i rozwój w szwedzkim PKB jest jednym z najwyższych na świecie (patrz wykres poniżej). Wszystkie partie polityczne są zgodne, że taka inwestycja jest niezbędna. Jesienią 2012 roku rząd przedstawił strategię, która podkreśla znaczenie innowacyjnych rozwiązań i rozwoju przedsiębiorczości dla zapewnienia trwałego dobrobytu w nadchodzących latach. 5

Helena, 11 lat, wynalazła wielofunkcyjną słomkę – można przez nią pić dwa Copyright, All rights reserved Sanna Rosén, sanna@kreafon.se, www.nicotext.com rodzaje napojów jednocześnie albo dzielić się jednym z drugą osobą.

Nakłady brutto na prace badawczo-rozwojowe w 37 krajach (w % PKB) 4

Mex Chl Svk Grc Pol Tur Zaf Hun Nzl Rus Ita Esp Est Cze Prt Lux Chn Nor Irl Can Gbr Nld Svn Bel Aus Fra Isl Aut Deu Usa Che Dnk Jpn Kor Swe Fin Isr

Źródło: OECD Factbook 2011–2012: Economic, Environmental and Social Statistics

Demokracja Szwedzi przykładają niezwykle dużą wagę do współpracy, równości płci i różnorodności. Źródłem tego najprawdopodobniej jest fakt, że kraj ten jest jedną z najstarszych i najbardziej pokojowych demokracji na świecie. Tutaj monarchia konstytucyjna koegzystuje ze stabilnym systemem parlamentarnym, wolność słowa jest zapisana w konstytucji, a zasada publicznego dostępu do oficjalnych dokumentów służy zagwarantowaniu jawności działań zarówno polityków, jak i urzędników państwowych wobec obywateli, których oni reprezentują; opinia publiczna i media mają prawo zażądać dostępu do dokumentów i pism rządowych w celu zbadania korespondencji itp.

Ogromne nowe centrum danych Facebooka w Luleå na północy Szwecji będzie składać się z trzech budynków o powierzchni 28 000 m2 każdy. Lokalizacja umożliwia korzystanie z naturalnego chłodzenia oraz z odnawialnej energii wodnej.

Komunikacja Szwecja jest krajem zajmującym rozległy obszar geograficzny zamieszkany przez rozproszoną ludność, dlatego infrastruktura i komunikacja zawsze były kluczowe dla jej rozwoju. Dzięki odpowiednio wczesnemu podjęciu działań w celu promowania cyfryzacji Szwecja może pochwalić się obecnie jednym z najwyższych na świecie wskaźników dostępu do komputera, internetu i telefonii komórkowej. W rezultacie kraj ten często służy do testowania nowych usług i technologii.

ROZWÓJ PRZEZ DIALOG Szwecja czerpie niewątpliwe korzyści z ugruntowanych od dziesięcioleci podstawowych czynników rozwoju, takich jak stabilność gospodarcza, bezpieczeństwo, wolność wypowiedzi i otwartość. W środowiskach kipiących pomysłowością, kreatywnością i odkrywczością każdy otrzymuje szansę rozwoju, realizowania własnych pomysłów, próbowania i testowania. Oraz spotykania innych, którzy mogą realizować odmienne podejście do danego zagadnienia. Prawdziwy dialog staje się kluczowym warunkiem klimatu społecznego sprzyjającego rozwojowi kreatywności. Szwedzi traktują to niezwykle poważnie, co widać po ich sposobie organizowania wszystkiego, od wielkich przedsiębiorstw do klastrów małych firm i środowisk twórczych skupionych wokół uczelni wyższych. Przejawia się to także w kulturze i normach sektora publicznego oraz w standardach organizacji politycznych. Niska hierarchiczność, dużo spotkań i otwartość są tu priorytetem. Szwecja jest liczącym się krajem innowacji i ważną areną międzynarodowej współpracy. Współtworzenie pozwala sprostać globalnym wyzwaniom, które są naszym wspólnym udziałem. Niniejsza publikacja przedstawia wynalazców i przedsiębiorców, którzy wzięli sprawy w swoje ręce. Odważyli się rozwinąć skrzydła i odnieśli sukces. Wspólne dla nich wszystkich są przede wszystkim pragnienie zmiany, zapał do ciężkiej pracy, wyczucie ludzkich potrzeb oraz radość z dokonywania istotnych zmian. Gdy osoby tak przedsiębiorcze jak oni mają możliwość działania w sprzyjającej atmosferze, innowacyjność rozkwita.

Zrówno rozwój Szwecja

Mapa rankingu globalnej innowacyjności w zakresie czystych technologii (w skali od 1 do 5, gdzie 5 to najwyższy możliwy wynik) Źródło: Cleantech Group Analysis / The Global Cleantech Innovation Index 2012

> 3.3 2.2 – 3.3 < 2.2 Brak danych

ważony Innowacje dla lepszej przyszłości Jak pokazują międzynarodowe rankingi, Szwecja przoduje w zakresie technologii ochrony środowiska i zrównoważonych rozwiązań. Wiele szwedzkich innowacji stało się produktami eksportowymi. Często służą one rozwiązywaniu globalnych wyzwań, jak walka z ubóstwem czy łagodzenie zmian klimatycznych. SZWECJA, WRAZ Z INNYMI krajami nordyckimi, zajmuje wysoką pozycję w raportach takich jak Global Cleantech Innovation Index (patrz mapa po lewej). Tradycyjne szwedzkie branże przemysłowe, jak leśnictwo, górnictwo i inżynieria, przodują w rozwijaniu i eksporcie zielonych rozwiązań technologicznych. Tymczasem nieustannie pojawiają się małe przedsiębiorstwa, często zgrupowane wokół licznych uczelni kraju, i prezentują nowe pomysły na to, w jaki sposób możemy zaspokoić nasze potrzeby w bardziej zrównoważony i rozumny sposób niż dotychczas. Co zatem sprawia, że Szwecja jest tak potężną siłą w dziedzinie ochrony środowiska? Głębokie zakorzenienie w dziedzinie techniki i technologii przemysłowej w połączeniu z szeroką świadomością ekologiczną społeczeństwa to niewątpliwie jedno z wyjaśnień. Zamiłowanie Szwedów do przyrody i ich bliski naturze styl życia są dodatkowym sprzyjającym czynnikiem. Ponadto dzieci już w przedszkolu uczą się sortować odpady i myśleć o swojej odpowiedzialności jako istot ludzkich. Uczniów zachęca się do poznawania, jak wszystko działa, a także do krytycznego myślenia, eksperymentowania oraz pracy w zespole. Wielu małych Szwedów zostaje wynalazcami drobnych ekologicznych rozwiązań, jeszcze zanim opuszczą plac zabaw – to całkiem niezły początek.

DOBRE ZAWSZE MOŻE BYĆ LEPSZE. W latach 2011–2014 rząd szwedzki inwestuje dodatkowe środki w sektor technologii środowiskowej. Tworzenie warunków umożliwiających firmom – nowym lub starym, krajowym lub zagranicznym – rozwój i wzrost stanowi ważną część tej strategii; inną jest łączenie badań, innowacji i komercjalizacji. Połączenie innowacji i przedsiębiorczości z ochroną środowiska i zrównoważonym podejściem to przepis na sukces. Dodajmy do tego wymiar społeczny i mamy murowanego zwycięzcę. Wiele z prezentowanych tu rozwiązań jest już na dobrej drodze do sukcesu. Weźmy na przykład Solvatten (strony 10–11). Oczyszczanie wody za pomocą promieni słonecznych oszczędza nie tylko lasy, ale także rozwiązuje problemy społeczne. Rodziny korzystające z Solvatten nie muszą zbierać drewna, co oznacza, że mają więcej czasu. Zwłaszcza kobiety i dzieci mogą skupić się na ważniejszych zajęciach. Na obszarach wiejskich w Kenii, która pierwsza zaczęła korzystać z Solvatten, frekwencja w szkołach wzrosła o 85 procent. Socjoekologia w praktyce. Łagodzenie skutków ubóstwa u podstaw.

SOLVATTEN

Czysta woda, bogatsze życie KAŻDEGO ROKU NA CAŁYM ŚWIECIE 1,5 MILIONA dzieci poniżej piątego roku życia umiera z powodu chorób biegunkowych. Dziewięćdziesiąt procent tych dzieci mogłoby zostać uratowanych, gdyby ich rodziny miały dostęp do czystej wody. Ale nie jest to proste zadanie. Petra Wadström, jak wielu przed nią, zdawała sobie z tego sprawę, podróżując i spotykając się z tubylcami w Indonezji i innych krajach. Jednak w przeciwieństwie do większości postanowiła sprawdzić, czy można jakoś temu zaradzić. Opracowała Solvatten, zbiornik oparty na zaawansowanych technologiach, który w ciągu zaledwie kilku godzin eliminuje bakterie, wirusy i pasożyty w 11 do 44 litrów wody dziennie, czyniąc ją zdatną do picia. I to wyłącznie dzięki działaniu słońca. A ponieważ słońce zastępuje ogień, produkt ten pozwala ograniczyć wycinanie lasów i emisję dwutlenku węgla. Solvatten to także nazwa firmy, którą założyła Petra Wadström. Jej syn David Wadström, szef marketingu i komunikacji, może potwierdzić, że przezwyciężenie wszystkich przeciwności, z którymi musi się zmagać wynalazca w dziedzinie przedsiębiorczości społecznej, wymaga niezwykłych cech charakteru. „Mama od urodzenia miała bardzo silną wolę”, mówi. „To pewnie najważniejszy czynnik naszego sukcesu”. Solvatten powstało w 2006 roku po latach badań i testów. Firma opracowała model biznesowy, który obejmuje zarówno finansistów, jak i sponsorów, ale ci, którzy są zainteresowani produktem, muszą określić, po co jest im on potrzebny. Nierzadko kilka rodzin składa się na zakup zbiorników Solvatten, a w większości przypadków to właśnie kobiety dążą do ich posiadania. Pod koniec 2012 roku rozdystrybuowano około 13 500 sztuk, głównie w Afryce Wschodniej. David Wadström zwraca uwagę, że produkt jest wysoce zaawansowany technicznie. „Inwestujemy w wysoką jakość”, podkreśla. „Produkt musi być trwały, ale równie ważny jest jego wygląd. W wielu domach kanister staje się niemal częścią rodziny”. Rozwiązanie problemu oczyszczania wody na poziomie rodziny przyniosło wyraźne korzyści społeczne: kobiety i dzieci zyskały kilka godzin dodatkowego czasu dziennie. Przedtem musiały poświęcać je na zbieranie opału do gotowania wody na ogniu. Można to przyrównać do wprowadzenia urządzeń gospodarstwa domowego na Zachodzie: kobiety miały więcej czasu, dzieci mogły odrabiać lekcje, zamiast pomagać w pracach domowych – efekty zmian stały się bardzo szybko widoczne na poziomie społecznym. A mała skala zamienia się w dużą. David Wadström podaje uderzający przykład: „W tych częściach zachodniej prowincji Kenii, w których system Solvatten stosowany jest powszechnie, frekwencja w szkole wzrosła już o 85 procent”.

Sposób działania Zbiornik Solvatten wykorzystuje ciepło, promieniowanie UV i wbudowany filtr do oczyszczania zanieczyszczonej wody. Po dwóch do sześciu godzin na słońcu wskaźnik sygnalizuje, że woda jest zdatna do picia.

Zabawa między lekcjami. Większa liczba dzieci uczęszczających do szkoły to jeden z bardziej zaskakujących efektów ubocznych wprowadzenia Solvatten. Dzieci są zdrowsze, nie muszą też spędzać długich godzin na codziennym zbieraniu drewna. Można sobie wyobrazić, co to oznacza dla rozwoju kraju i wzrostu gospodarczego w dłuższej perspektywie.

Wodny biznes

Petra Wadström

Solvatten AB—Fakty Produkt: Water purification container Rok założenia: 2006 Wynalazca i prezes firmy: Petra Wadström Liczba użytkowników: około 75 000 (2012) solvatten.se

W Kawempe koło Kampali w Ugandzie kobiety czerpią konkretne korzyści z Solvatten. Mastula prowadzi małą restaurację. Znalazła sprytny sposób reklamowania swojej działalności: do każdego wydanego posiłku podaje kubek czystej wody z Solvatten. Klienci ufają jej, kiedy opowiada o Solvatten. Dzięki tej inicjatywie jej sprzedaż wzrosła z 50 do 100 posiłków dziennie. Katja ma mały kiosk z napojami i przekąskami. Teraz sprzedaje bezpieczną wodę z Solvatten po 5 eurocentów za worek. Zwykle sprzedaje około 40 sztuk dziennie. Można u niej kupić także sok rozcieńczony bezpieczną wodą, co też zwiększyło jej obroty. Dawniej musiała dużo wcześniej nagotować wody do rozcieńczenia. Source: solvatten.se

Jeśli bateria w twoim GPS-ie „siada”, a ty jesteś w samym środku zamieci, daleko od sieci energetycznej, ładowarka ogniw paliwowych PowerTrekk może dostarczyć stały prąd.

myFC POWERTREKK

Przenośna ładowarka do telefonu komórkowego PIERWSZE NA ŚWIECIE przenośne ogniwo paliwowe zasilane wodą mieści się w kieszeni. Niezależnie od tego, czy wędrujesz po szwedzkich lasach, czy wspinasz się na Kilimandżaro, ładowarka gwarantuje ci dostęp do energii elektrycznej – zapewniając wolność i wygodę, a także bezpieczeństwo. Oprócz ładowania telefonu komórkowego gdziekolwiek i kiedykolwiek chcesz, ogniwo paliwowe PowerTrekk może również pomóc złagodzić skutki długotrwałego zaniku zasilania. Ale co chyba najważniejsze – to przyjazne dla środowiska urządzenie rozwiązuje problem około 1,4 miliarda ludzi na świecie, którzy wciąż nie mają dostępu do energii elektrycznej. Szwedzka firma myFC znalazła sposób wytwarzania energii przy użyciu zwykłej wody oraz specjalnego krążka paliwowego. Założyciel i wynalazca Anders Lundblad

Anders Lundblad i Björn Westerholm

umieszcza krążek w ładowarce i wylewa na niego kilka kropli wody. Natychmiast zapala się zielona lampka. Opisuje, co sprawia, że ich ogniwa paliwowe są tak wyjątkowe: „Udało nam się opracować urządzenie wytwarzające stały przepływ gazu wodorowego, który jest zamieniany na prąd za pomocą ogniwa paliwowego. Nasze rozwiązanie zawiera zarówno akumulator, jak i ogniwa paliwowe. Akumulator przechowuje nadwyżkę mocy, ale działa również jako źródło energii samo w sobie, co pozwala na bezzwłoczne ładowanie telefonu komórkowego, urządzenia GPS itp. To daje natychmiastowy

myFC—Fakty Produkt: przenośne ogniwa paliwowe Rok założenia: 2005 Założyciel i dyrektor techniczny: Anders Lundblad Prezes zarządu: Björn Westerholm Siedziba: Sztokholm myfuelcell.se

dostęp do energii elektrycznej zawsze, kiedy jest nam potrzebna”. Naukowcy znają ogniwa paliwowe od 1842 roku, ale dopiero teraz udało się skonstruować coś, co będzie zarówno wytrzymałe, jak i łatwe w użyciu. Skrzynka pocztowa w myFC została natychmiast zapchana pytaniami i od miłośników plenerów, i od przedsiębiorstw, zarówno w krajach, gdzie firma jest już znana, jak i w krajach rozwijających się. W czym tkwi tajemnica sukcesu? Poza faktem, że udało się rozwiązać wiele skomplikowanych problemów technicznych, Anders Lundblad podkreśla wagę zarówno wiary we własne pomysły, jak i umiejętności pogodzenia się z własnymi ograniczeniami. „Nikt nie jest dobry we wszystkim”, mówi. „Jako badacz wiem bardzo dużo o chemii, ale bardzo mało o prowadzeniu firmy i komunikowaniu się z inwestorami. Nasz prezes Björn Westerholm i ja doskonale się uzupełniamy”. Björn Westerholm podkreśla, że bardzo ważne jest, aby model biznesowy oparty był przede wszystkim na potrzebach użytkowników. „Możesz rozwijać różnego rodzaju gadżety, które są technicznie genialne, ale jeśli nie rozumiesz, czego klient naprawdę chce i potrzebuje, nie będziesz ich w stanie sprzedać”. Choć rynek jest globalny, Björn Westerholm dostrzega pewne zalety w tym, że myFC jest firmą szwedzką, zwłaszcza gdy mówi o początkowej fazie rozwoju. „To prawda, że podatki w Szwecji bywają dosyć wysokie”, mówi. „Ale mamy sys-

Sposób działania Użytkownik umieszcza specjalny krążek paliwa w ładowarce i dodaje kilka kropli wody. Woda i krążek paliwa wytwarzają wodór, który jest kierowany do ogniwa paliwowego. Z wodoru ogniwo produkuje energię elektryczną, która może być albo przechowywana w wewnętrznej baterii, albo bezpośrednio wykorzystywana do ładowania telefonu komórkowego, na przykład za pomocą kabla USB.

tem zabezpieczenia społecznego, który moim zdaniem zachęca ludzi do wprowadzania swoich pomysłów na rynek. Porażka zawsze boli, jednak u nas nie jest to kwestia życia i śmierci”.

PLANTAGON

Inteligentne szklarnie dla upraw w mieście „MUSIMY ZNALEŹĆ nowe formy produkcji żywności”, mówi Hans Hassle. Jest prezesem Plantagonu, firmy, która projektuje i buduje szklarnie. Nie tradycyjne poziome, lecz pionowe. I nie na wsi, lecz w środku miasta. Hans Hassle

„Wyżywienie rosnącej liczby ludności jest wyzwaniem, które traktujemy poważnie. Dlatego tu jesteśmy”, wyznaje Hans Hassle, tym samym rzucając swoją

Plantagon—Fakty

firmę w sam środek jednej z najgorętszych debat politycznych na świecie. Dziś

Produkt: miejskie szklarnie Rok założenia: 2008 Wynalazca: Åke Olsson Założyciel i dyrektor generalny: Hans Hassle Wspólnicy: m.in. Sweco i SAAB plantagon.com

mieszkańcy miast stanowią ponad połowę ludności świata. Przeludnione skupiska miejskie w Azji i Afryce rozrastają się w megamiasta wraz ze wszystkimi ich wadami. Gospodarstwa rolne i ziemie uprawne coraz bardziej oddalają się od tych szybko rosnących metropolii i od nas, konsumentów. Wielu z nas jednak chciałoby wejść do najbliższego sklepu i kupić w nim dobre i tanie warzywa, najlepiej uprawiane lokalnie i ekologicznie. Jednym z rozwiązań może być zwiększenie upraw w środowiskach miejskich. Pytanie brzmi, jak to zrobić? Gdzie pola? Åke Olsson, eko-rolnik, nie potrafił porzucić inspirowanej fikcją naukową idei gigantycznych szklarni miejskich. Już 20 lat temu wpadł na pomysł, że warzywa mogą być uprawiane w wieżowcach, jeśli tylko wszystkie rośliny będą miały dostęp do światła. Niezwłocznie przystąpił do jego realizacji. Doświadczenia terenowe Åke Olssona trwały do 2007 roku. Dzięki pomysłowej konstrukcji rośliny rosnąc, są jednocześnie powoli transportowane w dół szklarni na spiralnej szynie. Gdy docierają na sam dół, są gotowe do zbioru. Na razie nie wiadomo, jak konsumenci przyjmą te miejskie warzywa. Hans

Część SymbioCity Pomysł pionowych szklarni Plantagonu jest promowany przez SymbioCity. Jest to sieć szwedzkich firm i organizacji dążących do całościowego i zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. SymbioCity pomaga firmom określić synergie między funkcjami miejskimi i angażować wszystkich niezbędnych graczy – zarówno publicznych, jak i prywatnych. Miejskie uprawy realizowane według projektu Plantagonu pozwalają obniżyć koszty transportu i zredukować produkcję spalin oraz doskonale wpisują się w koncepcję holistyczną. SymbioCity jest zarządzane przez Szwedzką Radę Handlu.

Hassle nie ukrywa, że całe przedsięwzięcie jest gigantycznym eksperymentem. „Szczerze mówiąc, chyba wszyscy wolimy warzywa uprawiane naturalnie, takie, które dojrzewają na słońcu”, zauważa. „Ale nasze rośliny cieplarniane będą równie wysokiej jakości. Naszym największym wyzwaniem będzie przekonanie ludzi do tych warzyw”. Hans Hassle przyznaje, że jest idealistą, lecz także przedsiębiorcą. „Robimy to, bo my i nasi akcjonariusze uważamy, że jest to niezbędne. Może jeszcze nie teraz, ale już niedługo”.

Wyobraź sobie warzywa uprawiane i zbierane w środku twojego miasta. Oto jak może wyglądać szklarnia Plantagonu z innowacyjnym sposobem zatrzymywania światła słonecznego.

MIKROGLONY

W stronę przyszłych biopaliw NOWE POMYSŁY CZĘSTO prowadzą do nowych problemów – nie tylko w dziedzinie ochrony środowiska. Innowacje powinny rozwiązywać stare problemy, nie tworząc nowych. Wyobraźmy sobie na przykład, że ścieki można by przekształcić w paliwo do samochodu. Mikroglony posiadają potencjał, który to umożliwia. Francesco Gentili jest naukowcem ze Szwedzkiego Uniwersytetu Nauk Rolniczych w Umeå, w północnej Szwecji. Odkrył, że mikroglony mogą rozwiązać kilka problemów środowiskowych jednocześnie. „Glony rozwijają się w składnikach odżywczych naszych ścieków i jednocześnie pochłaniają dwutlenek węgla z przemysłowych gazów spalinowych”, wyjaśnia. „Oznacza to, że rozwiązujemy problemy kilku naszych partnerów jednocześnie, a to z kolei powoduje, że są oni mocno zaangażowani w projekt i biorą w nim czynny udział”. W Umeå znajduje się pilotażowy zakład do produkcji biomasy przy wykorzystaniu dwutlenku węgla (CO2) z gazów spalinowych lokalnej elektrowni, ścieków z miej-

skiej oczyszczalni oraz światła słonecznego. Glony wiążą fosfor i azot ze ścieków

i mają fenomenalną zdolność szybkiego pochłaniania CO2, tolerując znacznie większe dawki niż inne rośliny zielone. Powstałą biomasę można stosować do wytwa-

rzania biopaliw, nawozów lub paszy dla zwierząt. Taka produkcja wyprzedza trochę nasze czasy, ale Francesco Gentili jest optymistą. „Pokazaliśmy, że jest to możliwe nawet w naszym północnym klimacie” mówi. „W cieplejszych krajach proces ten mógłby być jeszcze bardziej efektywny, a zapotrzebowanie na czystą wodę jest tam ogromne. Poza tym ziemia potrzebna jest do upraw roślin spożywczych, a nie do biopaliw”. Kultywacja glonów w stawach specjalnie wybudowanych do oczyszczania ścieków nie jest niczym nowym – takie procesy są stosowane na całym świecie. Dwa elementy sprawiają, że projekt Umeå jest innowacyjny: stawy są „nawożone” dodatkowym dwutlenkiem węgla, a glony są zbierane dla dodatkowych zastosowań. Mikroglony łatwo jest uprawiać. Wyzwaniem dla Francesca i jego kolegów jest znalezienie jak najlepszego sposobu, aby to robić; w chwili, w której glony pobierają składniki odżywcze z wody, muszą zostać przekształcone w bogaty w energię, nadający się do zastosowania produkt końcowy. „Nie słuchaj tych, którzy twierdzą, że to niewykonalne”, mówi Francesco. „Zbudowaliśmy w Umeå unikatowy zakład, który służy również jako platforma dla innych badaczy chcących testować swoje pomysły i lepiej zrozumieć takie systemy jak ten. To duży krok naprzód”.

Czym są mikroglony? Mikroglony lub mikrofity to mikroskopijne organizmy dryfujące w morzach i jeziorach. Fotosyntezytują, co oznacza, że wiążą się z CO2 i uwalniają tlen.

Wykorzystajmy glony do tworzenia biopaliw! Najbardziej wysunięty na północ zakład uprawy glonów znajduje się w Umeå, na północy Szwecji. Jak twierdzą naukowcy, jeśli się okaże, że glony są odporne na szwedzkie mroźne i ciemne zimy, to znaczy, że będą zdolne wytrzymać w każdych warunkach.

Francesco Gentili, badacz mikroglonów (algolog).

Zakład upraw glonów w Umeå

Inne innowacyjne zastosowania glonów

Projekt prowadzony jest przez Szwedzki Uniwersytet Nauk Rolniczych, a Umeå Energi, Umeva i Ragn-Sells są aktywnymi partnerami reprezentującymi samorząd lokalny i przemysł. Glony mogą pomóc Umeå Energi w osiągnięciu celu, jakim jest przekształcenie firmy do 2018 roku w firmę neutralną dla klimatu. Projekt ruszył w 2007 roku i jest finansowany przez Szwedzką Agencję Energii i Processum Biorefinery Initiative AB.

Akumulator Profesor Maria Strømme i jej zespół badawczy z uniwersytetu w Uppsali opracowali „akumulator z glonów.” Zawiera on elektrody wykonane z celulozy pobranej z zielonych glonów gałęzatki i polimeru przewodzącego. Największą zaletą tych akumulatorów jest to, że mogą być ładowane w dziesięć sekund. Są też tanie, proste, wolne od metali i po użyciu można je bezpieczne spalić lub wyrzucić.

Omega-3 Fredrika Gullfot i jej mała firma Simris Alg na południu Szwecji chce jak najlepiej wykorzystać zdolność glonów do wytwarzania wielu substancji istotnych dla zdrowia ludzi i zwierząt. Firma pracuje nad ekstraktami z mikroglonów bogatymi w kwasy omega-3 jako zrównoważoną, bezpieczną i roślinną alternatywą dla oleju rybnego.

Komun 91%

Szwedów miało w 2011 roku dostęp do internetu w swoim domu (nie licząc mobilnego dostępu do internetu).

Źródło: pts.se

ikacja Udogodnienia w życiu codziennym

Które wynalazki mają największy wpływ na nasze codzienne życie? Kilka pokoleń temu odpowiedzielibyśmy, że lodówka i odkurzacz. Dziś jest to telefon komórkowy i internet, bez których nie możemy się obejść. DWADZIEŚCIA LAT TEMU wysłana została pierwsza na świecie wiadomość tekstowa. Były to życzenia świąteczne. Od tego czasu esemesowanie przeżywa rozkwit. W samej Szwecji w Wigilię wysyłanych jest SMS-em 70 milionów życzeń. Kto jeszcze wysyła kartki świąteczne? Obecnie prawie połowa wszystkich szwedzkich gospodarstw domowych i przedsiębiorstw ma dostęp do szerokopasmowego internetu 100 Mb/s, jeden Szwed na pięciu korzysta z komputera typu tablet, prawie sześciu na dziesięciu łączy się z internetem za pośrednictwem smartfonów lub tabletów, a aż 84 procent internautów robi zakupy online. Szwedzkie młode pokolenie jest jeszcze bardziej online. Ponad połowa dzieci w wieku 3–5 lat korzysta z internetu. Wartość ta w przypadku nastolatków wynosi 100 procent, a w przypadku osób w przedziale wieku od 45 do 54 lat – 94 procent. Kiedy World Wide Web Foundation bada rozwój internetu (zasięg, użyteczność i wpływ na ludzi i kraje), w jego Web Index Szwecja zajmuje pierwsze miejsce. Wydaje się zatem naturalne, że zarządzający serwisem muzycznym Spotify, oferującym dostęp online do milionów utworów muzycznych, to Szwedzi. Gdy Daniel Ek i Martin Lorentzon uruchomili tę usługę w 2006 roku, zrobili to, czego wielu ludzi oczekiwało, ale niewielu uważało za możliwe: za darmo i legalnie zaczęli oferować muzykę za pośrednictwem internetu. Spotify stało w opozycji do wcześniejszej kultury internetu, w której wiele osób pobierało i rozpowszechniało muzykę bez zgody producentów. Dzielenie się ulubioną muzyką z przyjaciółmi i rozpowszechnianie list w internecie szybko zyskało popularność, a z czasem praktyka ta rozszerzyła się na cały świat. Sukces Spotify niewątpliwie ma związek z silną pozycją Szwecji zarówno w dziedzinie internetu, jak i muzyki. W połowie lat 70. XX wieku ABBA zapoczątkowała „szwedzki cud muzyczny” i dziś Szwecja może poszczycić się największą liczbą przebojów muzycznych w odniesieniu do jej PKB, wy-

przedzając pod tym względem Wielką Brytanię, Stany Zjednoczone, Japonię, Finlandię i Kanadę. Wśród najlepszych muzycznych produktów eksportowych są Robyn, Roxette, In Flames i Avicii. NIEZGODA NA INERCJĘ w życiu społecznym w połączeniu z zapałem do realizowania nowych pomysłów może stworzyć dobry grunt dla rozwoju wynalazców i przedsiębiorców. Tak było, gdy Monica Lindstedt i jej przyjaciele Pelle Anderson i Robert Braunerhielm założyli gazetę opartą na całkowicie rewolucyjnym pomyśle na biznes. Postanowili rozprowadzać ją za pośrednictwem lokalnej sieci transportu, na stacjach metra, ponieważ właśnie tam ludzie najczęściej chcą coś poczytać. Pismo miało być darmowe, finansowane z wpływów z reklam. „Metro” odniosło międzynarodowy sukces. Jest to obecnie największa gazeta na świecie, wydawana w ponad 100 miastach w ponad 20 krajach w Europie, Ameryce Północnej i Południowej oraz Azji. Biorąc pod uwagę ogromny wzrost popularności smartfonów, następnym krokiem będą zapewne jeszcze inteligentniejsze rozwiązania mobilne służące uproszczeniu nam codziennych zadań. Na przykład Szwedzki Urząd Skarbowy opracował mobilną aplikację podatkową, która umożliwia obywatelom składanie deklaracji podatkowych szybko i łatwo za pomocą smartfona (strony 26-27). Trudno stwierdzić, jaką rolę w przyszłości będą odgrywać komputery, ale już dziś widzimy, że rozwiązania mobilne są preferowane w wielu częściach świata. Po co dźwigać ze sobą duży ekran, jeśli wystarczy mały? Albo dlaczego nie używać komend głosowych lub oczu, zamiast przebierać palcami? Nasze codzienne problemy, wyzwania i trudności nie są takie same jak dawniej, ale nadal zachęcają do nowych i ekscytujących innowacji.

SKYPE

Cyfrowa wizyta w Muzeum Vasa MUZEUM VASA w Sztokholmie to najpopularniejsze muzeum w Szwecji. Aby móc zaprezentować ten skarb narodowy jeszcze większej liczbie osób, kurator oświaty Inger Elgestedt wraz z kolegami z muzeum znaleźli nowy sposób na udostępnienie go szkołom: za pośrednictwem internetu. „Szkoły są dla nas szczególnie ważne, zwłaszcza te położone daleko od Sztokholmu”, mówi Inger Elgestedt. „Za pomocą programu Skype możemy otworzyć muzeum dla większej liczby osób”. W 2010 roku muzeum zaczęło używać komunikatora Skype w swoim programie edukacyjnym w celu uzupełnienia wizyt fizycznych. Uczniowie siedzą we własnych klasach i śledzą na ekranach panią kurator. Oprócz udzielania odpowiedzi na pytania dzieci, Inger Elgestedt może zabrać je w miejsca, do których zwykli zwiedzający nie mają dostępu. „Dzięki kamerze internetowej mogę pokazać im ciekawe detale w zbliżeniu, a także mogę wprowadzić je na pokład statku, choć tam nieco trudniej utrzymać równowagę”. To właśnie w tym poczuciu współobecności, możliwości odpowiadania na pytania dzieci i usłyszenia ich krzyków i śmiechów Inger Elgestedt widzi ogromną przewagę sesji przez Skype. Ponadto okazały się one szczególnie cenne dla dzieci, dla których szwedzki jest drugim językiem. „Każde z nich musi podejść do komputera w klasie i zadać mi uprzednio przygotowane pytanie, mówiąc głośno i wyraźnie”, wyjaśnia. „Potem dzieci notują odpowiedzi i muszą napisać krótki artykuł. Zupełnie jakby były tu naprawdę”. Czy jest coś szczególnego, co Inger Elgestedt chciałaby powiedzieć współzałożycielowi Skype’a Niklasowi Zennströmowi? „To wspaniałe, że Skype jest powszechnie dostępny, i to bezpłatnie! Vasa to skarb kultury, który należy do wszystkich, ale nie każdy może go odwiedzić osobiście. Dla nas Skype oznacza, że teraz Muzeum Vasa jest bardziej demokratyczne niż kiedykolwiek”.

Niklas Zennström Przedsiębiorca i inwestor Niklas Zennström znany jest głównie jako współzałożyciel Skype’a, ale uruchomił i opracował także inne usługi internetowe, takie jak udostępnianie muzyki w sieci peer-to-peer przez aplikację Kazaa, internetowa telewizja Joost i usługi subskrybowania muzyki w serwisie Rdio. Założył też grupę inwestycyjną Atomico. Aby dać coś społeczności globalnej i pomóc sprostać wyzwaniom w świecie, Zennström i jego żona Catherine założyli w 2007 roku fundację Niklas Zennström Philanthropies. Wspiera ona organizacje, które walczą o prawa człowieka oraz działają na rzecz powstrzymania zmian klimatycznych i promowania przedsiębiorczości społecznej w celu ochrony środowiska.

Podejmowanie szkół w Muzeum Vasa przez Skype pozwala Inger Elgestedt pokazać dzieciom szczegóły statku niedostępne dla zwykłych zwiedzających.

Skype—Fakty

Muzeum Vasa

Produkt: darmowa telefonia IP oraz inne formy komunikacji internetowej Rok założenia: 2003 Założyciele: Szwed Niklas Zennström i Duńczyk Janus Friis Właściciele: Zennström sprzedał Skype za 3,1 mld USD w 2005 roku serwisowi eBay. Następnie odkupił go wraz z konsorcjum i w 2011 roku sprzedał za 8,5 mld USD firmie Microsoft. skype.com

Historia: Okręt wojenny Vasa, którego budowę zlecił szwedzki król Gustaw II Adolf, zatonął podczas dziewiczego rejsu w 1628 roku. Został wydobyty w 1961 roku i w 1990 roku otrzymał nowy dom w specjalnie do tego celu wybudowanym budynku muzeum w Sztokholmie Liczba odwiedzających: 1,2 mln (2012), najpopularniejsze muzeum Szwecji vasamuseet.se

Gotówka już nie rządzi – przynajmniej nie w Szwecji. Na tym bożonarodzeniowym jarmarku w Sztokholmie iZettle sprawia, że płatności są łatwiejsze zarówno dla sprzedającego, jak i dla kupującego.

iZETTLE

Łatwe płatności smartfonem W SZWECJI ISTNIEJE OKOŁO 910 tysięcy prywatnych przedsiębiorstw. Większość z nich to małe lub średnie firmy, co znaczy, że zatrudniają do 50 pracowników. W rzeczywistości nie mniej niż 75 procent z tych firm to firmy jednoosobowe – od sprzedawców

Jacob de Geer i Magnus Nilsson

truskawek po konsultantów IT. Jedną z takich małych firm prowadzi sprzedawczyni okularów do czytania. Kiedyś przyjechała do domu późnym wieczorem po targach i zmęczona i przygnębiona zaczęła narzekać: „Mogłabym sprzedawać dużo więcej, gdyby tylko istniał łatwy sposób płatności kartą. Ludzie nie noszą już gotówki!”. Mąż sprzedawczyni, przedsiębiorca Jacob de Geer, próbował uspokoić żonę, nie mógł jednak przestać myśleć o tym, o ile łatwiejsze mogłoby być życie wielu firm rodzinnych, sprzedawców i innych drobnych kupców. Po rozmowie z Magnusem Nilssonem, innym przedsiębiorcą, obaj doszli do wniosku, że mają nową misję. „Jako przedsiębiorcę drażnią cię rozwiązania, które ewidentnie nie działają, więc chcesz się przekonać, czy nie uda ci się wymyślić czegoś lepszego”, mówi Jacob de Geer.

iZettle w skrócie W 2010 roku Jacob de Geer i Magnus Nilsson zakładają iZettle, finansowany następnie przez Index Ventures, Greylock Partners, Creandum, Northzone, American Express, SEB Private Equity i MasterCard. Urządzenie iZettle weszło do sprzedaży w sierpniu 2011 roku. Jest zgodne z globalnym standardem EMV (Europay, MasterCard i Visa) dla kart kredytowych i debetowych kart płatniczych opartych na technologii kart chipowych. izettle.com

Tym razem od pomysłu do gotowego produktu miało upłynąć tylko 18 miesięcy. W efekcie powstał iZettle, czytnik kart z chipem, który szybko przekształca telefon w mały terminal płatniczy do przekazów pieniężnych przy użyciu karty debetowej lub kredytowej między osobami lub firmami. Pieniądze trafiają od razu prosto na konto odbiorcy. Obecnie na rynku jest ponad 100 tysięcy urządzeń iZettle, co można porównać z 200 tysiącami zwykłych terminali płatniczych w sklepach na terenie całego kraju. Tak więc mądry pomysł wszedł na rynek. Ale co sprawia, że przedsiębiorca odnosi sukces? Według Jacoba de Geera dobry przedsiębiorca lubi podejmować wyzwania i jest cierpliwy, gdy napotyka na swej drodze przeciwności. Solidne doświadczenie to cenny warunek wstępny, ale kluczowe jest reagowanie na ludzi z innymi umiejętnościami. „Podstawowa nauka, jaką z tego wyniosłem, jest taka, że ekonomiści i technicy rozumują zupełnie inaczej”, stwierdza. „Musimy nauczyć się przestać wyłącznie mówić i zacząć naprawdę słuchać. Dopiero gdy będziemy się w stanie porozumieć, wszystko

Sposób działania Użytkownik pobiera do smartfona lub tabletu aplikację iZettle, rejestruje się online, kupuje konkretny czytnik kart z chipem i może zacząć przyjmować płatności kartą (za opłatą od transakcji). Można też przyjmować płatności w niewielkich kwotach jedynie za pomocą aplikacji.

samo zacznie nam wychodzić”.

Hans Eriksson

Bambuser—Fakty

Demokratyczna transmisja

Produkt: usługi internetowe do transmisji na żywo materiałów wideo za pomocą telefonów komórkowych lub kamer internetowych Rok założenia: 2007 Założyciele: przedsiębiorcy IT Jonas Vig i Måns Adler Prezes: Hans Eriksson Liczba pracowników: 12 bambuser.com

Dawniej tylko główne kanały informacyjne telewizji mogły nadawać na żywo. Teraz może to robić praktycznie każdy. Bambuser to światowy lider w tej dziedzinie techniki.

BAMBUSER

Wideo na żywo z miejsca zdarzenia „KAŻDEGO DNIA jesteśmy wśród pierwszych osób, które wiedzą, co dzieje się na świecie”, mówi przedsiębiorca IT Hans Eriksson. „Dlatego to jest tak genialne”. Hans Eriksson przewodniczy zarządowi Bambusera, usługi internetowej, która pozwala ludziom na nadawanie filmów wideo na żywo za pomocą telefonu komórkowego lub kamery internetowej. Przełom dla tej usługi nastąpił podczas Arabskiej Wiosny w 2011 roku. Hans Eriksson postrzega ją jako nowoczesne narzędzie demokracji. „Nasi użytkownicy dostarczają nam ważnych informacji, a my możemy śledzić ich transmisje na żywo”, wyjaśnia. „To, co było dotychczas domeną dużych telewizji i firm produkcyjnych, teraz jest dostępne dla każdego”. Tak zresztą zrodził się cały projekt. Kiedy media społecznościowe zaczęły zyskiwać na popularności, wraz z nimi pojawił się popyt na nadawanie materiału wideo na żywo. Przygotowanie materiału filmowego miało być równie proste, jak oglądanie go. Taka przynajmniej była podstawowa koncepcja założycieli. Po założeniu konta na Bambuserze każdy może pobrać aplikację na telefon komórkowy i od razu zacząć filmować. To pozwala dojść do głosu dużo większej liczbie osób i przekazać autentyczne obrazy z całego świata, co oczywiście nie wszystkim się spodobało. Usługa ta nie jest bynajmniej niekontrowersyjna. Gdy w listopadzie 2011 roku wyciekły sfilmowane przez Bambusera sondaże wyborcze w Egipcie, władze natychmiast odcięły dostęp do internetu na terenie całego kraju. Dla osób działających w niebezpiecznych warunkach fakt, że materiał nie zostaje zapisany w telefonie, stanowi ważny czynnik bezpieczeństwa. Dziś Bambuser ma podpisane umowy z kilkoma wiodącymi kanałami informacyjnymi. Na przykład CNN i Al-Dżazira są skłonne nadawać materiał z miejsc, do których dziennikarze nie mają dostępu. Według Hansa Erikssona to, że firma jest szwedzka, nieoczekiwanie okazało się atutem. W październiku 2011 roku Libijczycy świętowali wyzwolenie kraju. Arabska Wiosna była przełomem dla Bambusera; nagle ludziom wystarczały tylko telefony komórkowe, by transmitować na żywo obrazy dramatycznych zdarzeń wokół nich.

„Jesteśmy traktowani niczym neutralne państwo, bez uprzedzeń i bez wyrobionej z góry opinii – a to nas uwiarygodnia w oczach aktywistów i przedstawicieli ruchów oporu, a także wobec tradycyjnych mediów informacyjnych”, przekonuje. „Nie wiedziano, jak traktować ten sposób tworzenia wiadomości, ale teraz zaczyna się rozumieć, o co w tym wszystkim chodzi”.

MOBILNA APLIKACJA PODATKOWA

Serwis podatkowy przyjazny dla obywatela „BARDZO CHCIELIŚMY BYĆ pierwsi, to było dla nas niezwykle ważne”. Kay Kojer jest programistą w Szwedzkiej Agencji Podatkowej, organie rządowym odpowiedzialnym między innymi za obsługę deklaracji podatkowych obywateli. W marcu 2011 roku agencja uruchomiła mobilną aplikację podatkową, która pozwala na składanie deklaracji podatkowych za pomocą smartfona. To była pierwsza tego typu usługa na świecie, a zainteresowanie ze strony zagranicznych agencji rządowych okazało się ogromne. Istotnym warunkiem działania aplikacji była konieczność identyfikacji tożsamości użytkownika przez internet. I to w całkowicie bezpieczny sposób. Sukces urzędu podatKay Kojer.

kowego odniesiony w związku z opracowaniem aplikacji, której nikt dotąd nie wymyślił, utorował drogę wszelkiego rodzaju nowym usługom mobilnym. „Świadczenie usług cyfrowych takich jak te, które pozwalają klientom i użytkownikom zarządzać wszystkim za pomocą smartfona, a nie komputera, staje się coraz ważniejsze”, mówi Kay Kojer, podkreślając, że sektor publiczny musi nadążać za rozwojem w tej dziedzinie. „Jak wiadomo, w świecie organów administracji publicznej sprawy nie zawsze toczą się szybko. Udowadniając, że mimo wszystko potrafimy działać szybko, zyskaliśmy dodatkowe punkty. W listopadzie 2010 roku dostaliśmy zielone światło, a już 5 marca 2011 roku uruchomiliśmy aplikację. To prawdziwy rekord świata!” Szwedzka Agencja Podatkowa pracuje w sposób strategiczny nad tym, aby zwiększyć i wykorzystać zaangażowanie swoich pracowników we wszystkich procesach rozwojowych. Jej polityka kadrowa wyraźnie podkreśla, że każdy pracownik może wnieść kreatywny wkład w działanie tego organu: „Bądź dociekliwy! Twórz!”.

Mobilna aplikacja podatkowa w skrócie Mobilna aplikacja podatkowa została opracowana przez Szwedzką Agencję Podatkową po konsultacjach z użytkownikami. Także w przyszłych pracach nad rozwojem aplikacji użytkownicy zostaną dopuszczeni do procesu tworzenia, co oznacza, że Agencja opracuje to, czego domagają się użytkownicy. Aplikacja pozwala sprawdzić wszystkie szczegóły zeznania podatkowego, określić, czy uwzględnione zostały wszystkie wpływy i ulgi, czy prawidłowo odliczono koszty dojazdów do pracy, obliczyć podatek, zatwierdzić, podpisać zeznanie i wysłać je. Od 2013 roku możliwe będzie również sprawdzenie ostatecznej wersji rocznego rozliczenia podatkowego. skatteverket.se

Agencja gromadzi sugestie pracowników w specjalnym katalogu rozwoju. Zanim jednak pomysł trafi do niego, musi spełnić wiele warunków. Należy przedstawić całkowity kosztorys, a także badania i analizy aspektów prawnych proponowanego rozwiązania. Wymagania bezpieczeństwa są rygorystyczne. Nie może wyciec żadna informacja, dostęp do czyichkolwiek danych osobowych przez osoby postronne musi być absolutnie niemożliwy. Kiedy w 2009 roku Kay Kojer i jego koledzy zaczęli opracowywać koncepcję mobilnej aplikacji podatkowej, pozostała część instytucji nie wykazywała dużego zainteresowania dla ich pomysłu. Jednak ze strony podatników zapotrzebowanie na tego rodzaju usługę było coraz większe. Kay Kojer często słyszał, że podatnicy szukają sposobu, aby szybko i wygodnie złożyć zeznania podatkowe za pośrednictwem swoich telefonów komórkowych. „Sprawdziliśmy wśród naszych znajomych i pytaliśmy ludzi, czego by chcieli. Ich odpowiedzi nas przekonały. Każdemu zależy na tym, aby móc składać zeznania z dowolnego miejsca, w którym akurat się znajduje. Każdy chce, aby to było proste”. Kiedy Szwedzka Agencja Podatkowa szukała konsultacji za granicą, okazało się, że jeszcze żaden kraj nie ma tego typu rozwiązania mobilnego. I paradoksalnie to wła-

Titti Jöngren, farmerka z Åkersberga, na północ od Sztokholmu, składa deklarację podatkową przez smartfon, jednocześnie doglądając owiec. Szwedzka Agencja Podatkowa dołożyła starań, by udostępnić cyfrowe usługi podatkowe małym firmom, a także osobom prywatnym.

śnie zachęciło urząd do inwestycji. Agencja mogła udostępnić je jako pierwsza na świecie, a co za tym idzie zyskać reputację nowoczesnej i innowacyjnej instytucji publicznej. I tak właśnie się stało. W 2012 roku ok. 185 tysięcy osób złożyło zeznania podatkowe, korzystając z aplikacji. Kojerowi nieustannie ktoś przypomina, że agencja podjęła słuszną decyzję. „Kiedyś pracownik Ericssona napisał do mnie SMS-a: >Zapamiętam ten rok jako ten, w którym w środku nocy, za pomocą twojej aplikacji mobilnej, złożyłem zeznanie podatkowe w samolocie gdzieś między Pekinem a Hongkongiem<”.

Składanie zeznania podatkowego w Szwecji W Szwecji osoby prywatne muszą do pierwszego maja zadeklarować swoje przychody za cały miniony rok. Obecnie deklaracje podatkowe można składać za pośrednictwem internetu, aplikacji mobilnych czy wiadomości tekstowych lub przez telefon, albo jak dawniej, na drukowanych formularzach.

Społecz Biznes

Przedsiębiorca społeczny Sektor publiczny

Organizacje pozarządowe

eństwo Bo nam zależy Co powoduje, że niektórzy pracują niemal przez całą dobę, kosztem swojego życia rodzinnego; zapominają jeść i spać, byle rozwiązywać problemy innych?

WYNALAZCY WYPRZEDZAJĄ WŁASNE CZASY za sprawą swoich pomysłów. Niczego nie pragną tak bardzo, jak przekuwać je w rzeczywistość. Dla wielu osobisty sukces i zyski finansowe są kwestią drugorzędną. Bo równie potężną siłą motywującą może być okazja do czynienia dobra. Ludzi, którzy łączą myślenie biznesowe z szerszym celem społecznym, nazywamy przedsiębiorcami społecznymi. Często wynalazcy i przedsiębiorcy, którzy zakładają firmy i organizacje i przejawiają tego typu postawę, dążą do zmian w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju społecznego i ekologicznego, a nie na potrzeby nowego produktu lub usługi. Czują się swobodnie wśród przedsiębiorców i inwestorów, wśród organizacji pozarządowych i międzynarodowych, jak również w sektorze publicznym (patrz rysunek po lewej). Są obdarzeni wieloma talentami i zaangażowani społecznie. Przedsiębiorcą społecznym można stać się między innymi przez wspieranie tych, którzy są już aktywni w tej dziedzinie. W Szwecji jest kilka takich przykładów: • Aby wspierać przedsiębiorców społecznych, którzy z kolei wspierają dzieci i młodzież na całym świecie, grupa Kinnevik uruchomiła program Sięgnij po Zmianę. Przewodniczącą jest Cristina Stenbeck, córka Jana Stenbecka, założyciela Kinnevik, obecnego właściciela i prezesa spółki inwestycyjnej. • Percy Barnevik, inny legendarny szwedzki lider biznesu, dawniej szef ABB, teraz stoi na czele organizacji non-profit Ręka w Rękę, która wspiera projekty promujące demokrację, zdrowie i rozwój w krajach rozwijających się. Organizacja jest najbardziej znana z oferty mikrokredytów skierowanej do kobiet w Indiach.

• Sida, szwedzka agencja pomocy rozwojowej, kieruje Innowacjami Przeciwko Ubóstwu (IAP). Celem tej inicjatywy jest dzielenie się ryzykiem z firmami, które chcą realizować pomysły biznesowe mające na celu zmniejszenie ubóstwa. JUŻ W 1927 ROKU założyciele Volvo stwierdzili: „Samochodem kieruje człowiek. Dlatego główną zasadą, która nam przyświeca we wszystkim, co robimy w Volvo, jest bezpieczeństwo”. Szwecja od dawna jest światowym liderem w dziedzinie bezpieczeństwa na drodze (strony 34–35). Niewątpliwie ma to związek z aspektem społecznym, ponieważ sytuacje, do jakich dochodzi na drogach, zależą nie tylko od systemów bezpieczeństwa i technologii, ale także od tego, co powoduje nasze takie, a nie inne zachowania za kierownicą. Roboty w służbie zdrowia to kolejny przykład innowacji wymagającej kompetencji zarówno technicznych, jak i społecznych (strony 36–37). Robot, który pomaga pacjentom jeść, może w pierwszej chwili kojarzyć się z naruszeniem prywatności – czy naszą mamę staruszkę ma karmić maszyna? Ale mama może odbierać to wręcz odwrotnie – wreszcie to ona przejmie kontrolę nad tym, jak i kiedy chce jeść, i przestanie być zależna od miłego opiekuna. Bezpieczeństwo i wolność nagle stały się jedną stroną tego samego medalu.

TOBII

Interakcja przez sterowanie wzrokowe HISTORIA Tobii zaczęła się w 2001 roku w podziemiach Królewskiego Instytutu Technologicznego w Sztokholmie. John Elvesjö analizował próbki przy użyciu sensorów optycznych. Nagle zwrócił czujnik na siebie i odkrył, że śledzi on ruchy jego gałek ocznych. Na tym historia mogłaby się skończyć. Jednak Elvesjö uświadomił sobie wówczas coś ważnego. Być może był to pierwszy krok w kierunku skonstruowania komputera sterowanego wzrokiem? Dalej wiadomo już, jak było. Dziś prace nad interfejsem komputerowym szybko zmierzają w kierunku wykorzystania głosu, gestu, dotyku i kontroli wzrokowej. John Elvesjö, współzałożyciel i główny technolog Tobii, daje przykład: „Wkrótce będziemy używali wzroku do przewijania tekstu na ekranie, podczas gdy ręce będą spoczywały na klawiaturze. Albo automatyczie uzyskamy wyjaśnienie słowa, które przyciągnęło nasze spojrzenie”. Możliwość wskazywania na coś przez ruch jedynie gałek ocznych jest niezwykle przydatna dla ludzi, którzy nie mogą używać rąk. „Osoby niepełnosprawne to wciąż nasza najważniejszym grupa docelowa, choć teraz widzimy, że ta nowa technologia szybko zmierza w kierunku rynku masowego”, mówi John Elvesjö. „Pod wieloma względami sterowanie wzrokowe jest dla nas naturalne, co sprawia, że jest łatwiejsze do zaakceptowania niż inne rodzaje sterowania”. Łatwo jest ulec fascynacji możliwościami, jakie otwiera technologia eye-trackingu, ale można się też trochę przerazić perspektywą, że komputer notuje wszystko, na co spojrzymy na ekranie. John Elvesjö uważa, że jakiekolwiek wątpliwości, które możemy mieć jako konsumenci, wkrótce ustąpią, gdy w pełni uświadomimy sobie zalety tego rozwiązania. „Już teraz reklamodawcy mogą korzystać z danych o naszych nawykach podczas surfowania po sieci, aby określić, jakie informacje nas interesują. Eye-tracking jest tylko nowszym i lepszym sposobem kontrolowania komputera, ale to nadal my mamy pełną kontrolę”. John Elvesjö kieruje firmą zatrudniającą 300 pracowników i wyznaje filozofię zarządzania opartą w równym stopniu na ambicji i pasji. Porównuje to do sytuacji na stadionie piłkarskim. „Wystarczy pomyśleć, ile osób z prawdziwą radością i pasją wspiera swoją drużynę. W czasie meczu ci ludzie naprawdę ożywają. Ale ci sami kibice mają często nudną pracę, którą muszą codziennie wykonywać od dziewiątej do siedemnastej. I narzekają”. John Elvesjö pragnie, aby więcej ludzi pracowało z taką samą pasją, z jaką kibicują swoim klubom piłkarskim. „Trzeba wytrwale walczyć i mieć ambicje”, mówi. „Dzięki temu praca daje radość i rozwija, daje ci więcej szans, a tym samym zadowolenie. Najważniejsze jest zaangażowanie, a to w dużej mierze zależy od ciebie”.

Tobii—Fakty Produkt: technologia eye tracking; w 2006 roku pojawił się pierwszy komputer śledzący ruchy gałek ocznych. Rok założenia: 2001 Założyciele: John Elvesjö (CTO), Mårten Skogö i Henrik Eskilsson (CEO) Wizja: eye tracking we wszystkich komputerach tobii.com

Jeśli nie można używać rąk, komputer sterowany wzrokowo jest bardzo pomocny. Twórcy Tobii twierdzą, że wkrótce wszyscy będą korzystali w życiu codziennym z różnych form technologii śledzenia ruchu gałek ocznych.

Eye tracking—jak to działa

John Elvesjö, Mårten Skogö i Henrik Eskilsson

Eye tracker wykorzystuje wzory projekcyjne oraz czujniki optyczne, aby zebrać dane o kierunku patrzenia i ruchach gałek ocznych. Ruch gałek ocznych to bardzo skuteczny wskaźnik. Technologia eye tracking pozwala ludziom używać wzroku w interakcji z komputerami i maszynami.

Peepoo zostało po raz pierwszy przetestowane w Kiberii, drugim co do wielkości afrykańskim slumsie miejskim. Dziś Peepoople obsługuje ponad 4500 osób i wpływa na poprawę zdrowia i jakości życia.

PEEPOO

Rewolucja sanitarna z dnia na dzień „MUSIMY ODWAŻYĆ SIĘ mówić o kupie”. Karin Ruiz, dyrektor generalny Peepoople, uważa, że w przestrzeni publicznej panuje niewiarygodna cisza na temat problemów sanitarnych w krajach rozwijających się – i to pomimo faktu, że co sekundę w wyniku chorób biegunkowych umierają dzieci. W Milenijnych Celach Rozwoju ONZ zapewnienie dostępu do podstawowych urządzeń sanitarnych jest Celem nr 7 Zrównoważonego Rozwoju Środowiska. Jednak równie dobrze mogłoby być Celem nr 4 Zdrowia Dzieci lub Celem nr 3 Równości Kobiet i Mężczyzn. Zamiar zmniejszenia o połowę odsetka ludności bez stałego dostępu do podstawowych urządzeń sanitarnych do 2015 roku, zgodny z Celem nr 7, wydaje się niemożliwy do osiągnięcia. Karin Ruiz w obliczu nikłej reakcji na wyznaczony cel stwierdziła, że problem warunków sanitarnych wydaje się po prostu wstydliwy dla lokalnych mocodawców i organizacji międzynarodowych. „Oczywiście, że łatwiej rozmawia się o żywności i czystej wodzie niż o dostępie do porządnej, czystej toalety”, mówi. „Ale wystarczy wyobrazić sobie korzyści dla społeczeństwa, gdyby udało się ograniczyć rozprzestrzenianie się chorób i jednocześnie podnieść jakość życia i szacunek ludzi dla siebie samych”. Z powodu braku ubikacji najbardziej cierpią kobiety i dzieci; mężczyźni załatwiają swoje potrzeby mniej dyskretnie. W wielu afrykańskich i indyjskich miastach kobiety w slumsach często wykradają się po zmroku w ustronne miejsca, narażając się tym samym na niebezpieczeństwo. Historia Peepoo zaczyna się od Andersa Wilhelmsona, profesora architektury

Karin Ruiz

Peepoople—Fakty Produkt: jednorazowe toalety Rok założenia: 2006 Założyciele: Anders Wilhelmson i Camilla Wirseen Prezes zarządu: Karin Ruiz Siedziba: Sztokholm Misja: Wszyscy ludzie, którzy tego pragną, mają dostęp do godnych i higienicznych warunków sanitarnych. Zaangażowanie: Reinwestować przyszłe zyski w celu wspierania wysiłków i misji społecznej peepoople.com

w Królewskim Instytucie Technologicznym w Sztokholmie, który odwiedził liczne slumsy w megamiastach. W tym czasie prowadził program badań na temat następstw urbanizacji. Ale zamiast architektury i urbanistyki coś całkiem innego zaczęło mu zaprzątać myśli. Czy nie można wyprodukować taniej toalety, tak prostej, żeby nawet małe dziecko mogło jej używać, a która eliminowałaby chorobotwórcze bakterie i inne mikroorganizmy? Wynikiem tych przemyśleń było Peepoo, biodegradowalna toaleta jednorazowego użytku w postaci cienkiej torebki, na której dnie znajduje się proszek na bazie amoniaku. Producent, Peepoople, rozprowadza je teraz przez szkoły i sieć sprzedawców detalicznych – „mikroprzedsiębiorców” – na terenie slumsów, ale także za pośrednictwem organizacji pomocowych na obszarach klęsk żywiołowych i w obozach dla uchodźców. Ludzie z Peepoople zrozumieli coś ważnego. Podczas gdy decydenci i media muszą nauczyć się mówić o podstawowych potrzebach higienicznych, trzeba również pamiętać o poszanowaniu prywatności ludzi, zwłaszcza kobiet. Stworzenie małych bakteriobójczych toalet świadczy o zrozumieniu sytuacji kobiet, którym

Czterdzieści procent ludności świata nie ma dostępu do toalety.

udało się pomóc w rozwiązaniu tego wstydliwego problemu.

BEZPIECZEŃSTWO NA DRODZE

Od prostych pasów bezpieczeństwa do zaawansowanych systemów ostrzegania W 1997 ROKU SZWECJA jako pierwszy kraj na świecie ogłasza strategię Vision Zero, której celem jest radykalne ograniczenie liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych. Chociaż taki cel jest w zasadzie niemożliwy do osiągnięcia, stanowił jednak istotny krok naprzód. Vision dało ludziom coś, na czym mogą się skupić, czy to naukowcy, inżynierowie, planiści – czy sami kierowcy. To prawda, że od pół wieku Szwecja jest światowym liderem bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wynalezione przez Szwedów trzypunktowe pasy bezpieczeństwa, wprowadzone w 1959 roku, ocaliły najwięcej ludzkich istnień w ruchu drogowym Anna Nilsson-Ehle

SAFER w skrócie W ośrodku badań nad bezpieczeństwem drogowym SAFER w Chalmers, w Göteborgu, 25 partnerów ze szwedzkiej branży motoryzacyjnej, środowisk akademickich i społecznych prowadzi badania interdyscyplinarne w celu wyeliminowania wypadków śmiertelnych i powodujących poważne obrażenia. Anna Nilsson-Ehle, dyrektorka SAFER, opowiada się za ściślejszą współpracą w zakresie innowacji na rzecz wykorzystania strategicznych inicjatyw w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego. chalmers.se/safer

Trudne cele na szwedzkich drogach Z raportu Szwedzkiego Urzędu Transportu wynika, że zredukowanie do 2020 roku liczby śmiertelnych ofiar wypadków drogowych o 50 procent, czyli do 133 ofiar rocznie, wymagałoby nieprzerwanego doskonalenia pojazdów i infrastruktury pod względem bezpieczeństwa, a także powszechnego stosowania pasów bezpieczeństwa i kasków.

System ostrzegania przed zderzeniem W 2007 roku Volvo jako pierwszy producent samochodów wprowadził system ostrzegania przed kolizją z automatycznym hamowaniem. Stwierdzono zmniejszenie ryzyka uderzenia w inny pojazd na autostradzie nawet o 42 procent dla samochodów i o 15 procent dla samochodów ciężarowych.

na całym świecie. A szwedzcy producenci pojazdów, jak Volvo, Volvo Cars i Scania – wcześniej także Saab – od dawna kładą ogromny nacisk na bezpieczeństwo. Szczególną wagę przykłada się w Szwecji do bezpieczeństwa dzieci w ruchu drogowym. Znajduje to odzwierciedlenie w takich wynalazkach, jak odwrócony tyłem do kierunku jazdy fotelik Bertila Aldmana z 1963 roku oraz odlane z plastiku wyprofilowane foteliki rowerowe Carla-Arne Bregera z 1976 roku. Te wczesne wynalazki odegrały ważną rolę w przecieraniu szlaków dla aktualnych badań w zakresie bezpieczeństwa drogowego. Anna Nilsson-Ehle, dyrektor SAFER, multidyscyplinarnego ośrodka badań naukowych i innowacji na Uniwersytecie Technologicznym Chalmers w Göteborgu, opisuje, co charakteryzuje kilka projektów obecnie tam realizowanych. „Zaczynamy łączyć zaawansowaną technologię z naszym rozumieniem, jak ludzie zachowują się w ruchu drogowym”, wyjaśnia. „To otwiera nowe możliwości rozwoju pojazdów, jak również sposobu projektowania miast w przyszłości”. Naukowcy zbierają ogromne zasoby danych z kamer. Dwie zamontowane są na pojeździe, tak by śledziły to, co dzieje się w otaczającym je ruchu drogowym oraz co robią kierowcy testowi za kierownicą. Te terenowe testy operacyjne łączą w sobie najnowsze technologie informacyjne i komunikacyjne z wiedzą wywiedzioną z matematyki i nauk behawioralnych. Nowe systemy uwzględniają zarówno nasze reakcje w sytuacjach kryzysowych, jak i zachowania za kółkiem. Dwa przykładowe efekty tego rodzaju testów to automatyczne systemy ostrzegania przed zderzeniem i nowe rodzaje tempomatów. Anna Nilsson-Ehle wierzy, że czeka nas kilka bardzo istotnych zmian i że niekoniecznie środowisko akademickie i przemysł będą miały najważniejszą rolę w tych inicjatywach. „Technologicznie możemy zapewnić w pełni automatyczne zarządzanie ruchem, ale aby to naprawdę mogło zacząć działać, nasi politycy będą musieli przyjąć bardziej aktywną rolę”, mówi. „Jakiego społeczeństwa pragniemy? Jak chcemy się przemieszczać po mieście jutra? To są trudne pytania, które wymagają długofalowego myślenia ze strony decydentów”.

Pomysł fotelika odwróconego tyłem do kierunku jazdy Bertil Aldman zaczerpnął z pozycji astronautów w kapsule kosmicznej. Leżąc na plecach w kierunku przeciwnym do siły przyśpieszenia, astronauci lepiej znosili start. Bertil Aldman uważa, że w przypadku zderzenia czołowego ta sama zasada może być zastosowana do zabezpieczenia dzieci w samochodzie.

Ludzie są miękcy, samochody są twarde Prawie dwie trzecie tych, którzy giną na drogach, to piesi. Samochód wyposażony w nowy Wykrywacz Pieszych „wyczuwa” każdego, kto wchodzi przed maskę – i hamuje automatycznie. Gdy mimo wszystko dojdzie do zderzenia, Ochrona Pieszego łagodzi skutki uderzenia za pomocą poduszek powietrznych na zewnątrz pojazdu. Pierwszy tak wyposażony samochód to Volvo V40 z 2012 roku.

Poduszka powietrzna na głowie? Anna Haupt i Terese Alstin, współpracując m.in. ze szwedzkim producentem poduszek powietrznych Alva Sweden, wymyśliły i doprowadziły do wyprodukowania kasku rowerowego Hövding.

Nie masz czasu, aby odwiedzić swoją mamę tak często, jak chcesz? Giraff umożliwi ci wirtualną wizytę.

GIRAFF

Nowy użytkownik w opiece nad osobami starszymi PODOBNIE JAK WIELE innych udanych wynalazków, pomysł na Giraff zrodził się w wyniku frustracji wynalazcy z powodu własnych okoliczności życiowych. Stephen Von Rump mieszkał w San Francisco, podczas gdy jego rodzice nadal żyli w rodzinnym St. Louis. Zaczęli się starzeć, a matka cierpiała na chorobę Alzheimera. „Mój ojciec bał się wyjść z domu”, opowiada Stephen Von Rump. „To było straszne patrzeć, jak ich życie się kurczy, a choroba mamy postępuje”.

Stephen Von Rump, wynalazca Giraff i jeden z założycieli oraz dyrektor generalny Giraff Technologies AB

Przedsiębiorca Stephen Von Rump szukał nowych możliwości biznesowych, kiedy to przedstawiono mu dwóch innych przedsiębiorców, którzy opracowali system komunikacji mobilnej dla środowisk laboratoryjnych. Wówczas zdał sobie sprawę, że coś podobnego można opracować na potrzeby użytku domowego. Stworzył stronę internetową, gdzie zachęcał zainteresowanych do opisania, jak chcieliby korzystać z ruchomego wideofonu, czegoś w rodzaju „Skype’a na kółkach”. W ciągu zaledwie kilku tygodni Von Rump zebrał mnóstwo pomysłów, w których zaczął dostrzegać pewien wzór. „Ludzie wyraźnie chcą czegoś, co pozwoliłoby, aby ich starsi krewni byli aktywni społecznie, bezpieczni, a jednocześnie mogli wieść samodzielne życie”. Wraz z dwójką współtwórców systemu Stephen Von Rump został zwerbowany

Sposób działania

wiedzialnych za opiekę nad starszymi i jak komunikować się z członkami rodziny oraz

Giraff jest zdalnie sterowanym robotopodobnym urządzeniem z wideoekranem w miejscu twarzy oraz kołami zamiast nóg. Umożliwia opiekunom odwiedzanie osób starszych i niepełnosprawnych przez internet oraz komunikację z nimi, tak jakby znajdowali się na miejscu fizycznie. Dziś w użyciu jest około 50 urządzeń Giraff, z czego około połowa w Szwecji, a pozostałe w innych częściach Europy. Firma produkująca urządzenie to Giraff Technologies AB. giraff.org

pracownikami opieki. Sam robot jest tylko częścią całej innowacji”.

Robotdalen w skrócie

do Robotdalen (patrz po prawej), gdzie od 2009 roku pracował nad mobilnym wideofonem. Dlaczego właśnie Szwecja? Jak mówi, głównie z tej przyczyny, że szwedzka opieka nad osobami starszymi jest tak dobrze zorganizowana, z jasno określonym podziałem ról i obowiązków. Łatwo było znaleźć odpowiednich partnerów do rozmów i, co ważne, byli oni w stanie dość precyzyjnie opisać swoje wymagania. „Jednym z istotnych źródeł naszego sukcesu jest to, że uważnie wsłuchujemy się w potrzeby użytkowników”, mówi Von Rump. „Ustaliliśmy także, kiedy nasze rozwiązanie działa, a kiedy nie, jak opracować model finansowania dla gmin odpo-

Wykorzystanie robotów w służbie zdrowia i do opieki nad osobami starszymi budzi istotne wątpliwości dotyczące integralności, wolności i bezpieczeństwa. Ich twórcy mają jednak nadzieję, że umożliwiając osobom starszym komunikowanie się na ich własnych warunkach, urządzenia takie jak Giraff staną się naturalnym uzupełnieniem wizyt osobistych. Nazwa Giraff – po szwedzku żyrafa – wzięła się najpierw z żartu: „Żyrafa jest przyjaznym, ciekawskim zwierzęciem. Kto by nie chciał być odwiedzany przez takie stworzenie?”. Z biegiem czasu Stephen Von Rump zdał sobie sprawę, że był to genialny pomysł.

W Robotdalen („Dolina robotów”) koncepcje z zakresu robotyki i automatyki są przekształcane w gotowe produkty. Dostawcy robotów, klienci i użytkownicy, przedsiębiorcy, naukowcy, finansiści i inni partnerzy współpracują w celu znalezienia odpowiednich rozwiązań, przede wszystkim do zastosowania w przemyśle, pojazdach ciężkich i w sektorze ochrony zdrowia. Robotdalen ma siedzibę w Västerås, na zachód od Sztokholmu. robotdalen.se

Zdro Bieżące koszty publiczne na prace badawczo-rozwojowe według field of science w 2011 roku (MSEK i %)

Nauki przyrodnicze 7,047

24%

Inżynieria i technologie 5,362

18%

Inne 9

0% Nauki humanistyczne 1,894

Nauki społeczne 4,551

Nauki medyczne 9,630

15%

33%

Nauki rolnicze 1,189 Źródło: Statistics Sweden

wie Rozwiązania ratujące życie

Badania podstawowe w Szwecji są na wysokim poziomie. A szwedzki przemysł farmaceutyczny jest światowym liderem. To utorowało drogę wielu pionierskim innowacjom XX wieku, takim jak rozrusznik serca i spektakularny lek przeciw wrzodom Losec. Gdzie zatem znajdziemy nowe pomysły i udane innowacje jutra? BADANIA MEDYCZNE SĄ DROGIE. I pochłaniają największą część środków z budżetu państwa przeznaczonych na badania (patrz diagram po lewej). Na szczęście cieszą się one w Szwecji dużym poparciem społecznym. Na pytanie, jakie badania wymagają największego dofinansowania, większość Szwedów odpowiada, że badania nad rakiem. Nie jest to zaskoczeniem, zważywszy, że jedna trzecia populacji szwedzkiej cierpi na jakąś formę raka. Biorąc ponadto pod uwagę to, jaki wpływ choroba ma na bliskich osób dotkniętych nowotworami, można śmiało stwierdzić, że choroba ta dotyka wszystkich. Nikt nie pozostaje obojętny. TO SAMO MOŻNA POWIEDZIEĆ o chorobach zakaźnych, chociaż w innych częściach świata. W krajach rozwijających się stanowią one przyczynę prawie połowy wszystkich zgonów. Najczęściej są to HIV/AIDS, choroby biegunkowe, gruźlica i malaria. W Szwecji wiele obiecujących projektów w taki lub inny sposób stara się rozwiązać ten gigantyczny globalny problem. W październiku 2012 roku naukowcy z centrum badawczego MAX IV w Lundzie ogłosili, że udało się zidentyfikować szczegółową, trójwymiarową strukturę ważnego białka znalezionego w błonach komórkowych roślin i bakterii. To cenne odkrycie. Ponieważ ponad połowa wszystkich leków wchodzi w interakcję z białkami błonowymi, odkrycie to jest postrzegane jako ważny krok naprzód w walce z chorobami takimi jak malaria. W dziedzinie nauk przyrodniczych jednak droga od odkrycia do wprowadzenia produktu na rynek jest często długa i kręta; to test na cierpliwość z wieloma pułapkami po drodze.

Zupełnie nowym lekiem przeciw malarii, który przeszedł pozytywnie wszystkie testy, a zatem jest bliski produkcji przemysłowej, jest Sevuparin, opracowany przez szwedzką firmę biotechnologiczną Dilaforette. Firma została założona przez grupę światowej klasy naukowców ze sztokholmskiego Instytutu Karolinska i uniwersytetu w Uppsali. DZISIAJ JEDEN NA PIĘCIU szwedzkich naukowców działa w przemyśle związanym z naukami biomedycznymi. Poziom kompetencji jest imponujący. To w pobliżu uczelnianych międzynarodowych centrów doskonałości możemy znaleźć innowacje jutra. Jednym z przykładów może być SciLifeLab, partnerstwo czterech uniwersytetów w regionie Sztokholm–Uppsala: uniwersytetu w Sztokholmie, Instytutu Karolinska, Królewskiego Instytutu Technologicznego oraz uniwersytetu w Uppsali. Stworzono tu potężne środowisko badawcze w tradycyjnie mocnych szwedzkich dziedzinach, takich jak proteomika, genomika i genetyka porównawcza. Z SciLifeLab związany jest również największy projekt badawczy w Szwecji, Atlas Białek Ludzkich (strony 44–45). Pracując razem, można osiągnąć o wiele więcej. Interakcja między światem akademickim a światem biznesu ożywia jeden i drugi. Pomaga nie tylko stworzyć nowe prężne firmy, ale również stymuluje dalszy postęp w działach rozwoju dużych firm. Nikt nie pozostaje obojętny.

SYMBICORT

Ułatwianie życia osobom cierpiącym na astmę INNOWACJE MEDYCZNE różnią się od wielu innych innowacji pod jednym ważnym względem – wymagają dużo czasu. Od pomysłu do produktu końcowego często upływa osiem do dwunastu lat, niekiedy więcej. W przypadku wynalazcy z pomysłem na nowy lek kluczem do sukcesu jest cierpliJan Trofast

wość. Oraz to, w jaki sposób będzie sobie radził z niepowodzeniami czy to w laborato-

Symbicort w skrócie

ci źle, kiedy już nikt w ciebie nie wierzy i gdy zaczynają się pojawiać wątpliwości. Jak

rium, czy w sali konferencyjnej. Rok po roku. Nie można tracić zapału i wiary, gdy idzie

Wynalazcy: Christer Carling i Jan Trofast (połączenie dwóch substancji), Kjell Wetterlin (Turbuhaler* inhalator) Początek: 2000 Firma: AstraZeneca Obroty: około 3 mld USD (2011) i wciąż rosną astrazeneca.com

znaleźć w sobie siłę, aby zrezygnować z urlopu i spędzić całe lato, opracowując nowe

*Symbicort i Turbuhaler są zarejestrowanymi znakami towarowymi grupy AstraZeneca group.

tentowano unikatowe połączenie budezonidu i formoterolu (patrz po lewej), a w 2000

rozwiązanie? Zapytajcie Jana Trofasta. Przez 33 lata pracował jako chemik medyczny i doradca naukowy w przemyśle farmaceutycznym i jest jednym z wynalazców popularnego leku na astmę firmy Astra-Zeneca o nazwie Symbicort *. W latach 80. ubiegłego stulecia on i jego koledzy zaczęli badać możliwości łączenia różnych leków w celu wynalezienia najkorzystniejszego sposobu leczenia pacjentów chorych na astmę. W 1991 roku oparoku Symbicort był już dostępny dla chorych na astmę, kilka lat później zaś dla osób cierpiących na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Jan Trofast jest dumny ze swojego wkładu, ale podkreśla, że w rozwój tak znaczącego nowego produktu zaangażowanych jest bardzo wiele osób. Jak mu się udaje utrzymać kurs? Podczas gdy inni czerpali inspirację z potęgi muzyki i sztuki, jego inspirowała głównie pewna postać historyczna. „Nie macie pojęcia, ile to dla mnie znaczyło”, mówi z naciskiem Jan Trofast. „Berzelius pomógł mi przetrwać trudne chwile”. Jöns Jacob Berzelius (1779–1848) jest nazywany ojcem szwedzkiej chemii. Nie tylko odkrył kilka nowych pierwiastków, ale wprowadził jedno-, dwu- lub trzyliterowe symbole chemiczne, które nadal są stosowane na całym świecie. Studiując dokumenty

Sposób działania

Berzeliusa, Jan Trofast był zachwycony, gdy odkrył, że ten XIX-wieczny chemik znacznie

Zarówno astma, jak i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP ) są to chroniczne zapalne choroby płuc, bardzo utrudniające oddychanie. Symbicort jest wziewnym połączeniem szybko i długotrwale działającego leku rozszerzającego oskrzela: formoterolu i substancji przeciwzapalnej: budezonidu. Dawkowanie w przypadku astmy może się zmieniać w zależności od stanu choroby, co oznacza, że liczba ataków może ulec zredukowaniu.

wyprzedził sobie współczesnych swoim podejściem do pracy, postawą jednoznacznie

charakterystyczną dla nowoczesnego środowiska innowacyjnego. „Istnieją cztery wymogi, z których wszyscy innowatorzy powinni zdawać sobie sprawę: wiedza, otwartość, dostępność i podejście multidyscyplinarne. Ich spełnienie jest absolutnie niezbędne, jeśli zamierza się odnieść sukces”. Mówiąc o dostępności, Jan Trofast ma na myśli to, że jako badacz i szef grupy badawczej musi być dostępny, czyli mieć czas dla innych w zespole, a w razie potrzeby być gotów do szybkiego działania.

„Dziś czas jest towarem deficytowym, zarówno w firmach, jak i na uczelniach. Każdy koncentruje się na własnych sprawach, o ile nie utknął na jakichś zebraniach. Jednak gdy przyjdzie do ciebie ktoś pełen entuzjazmu, trzeba być przygotowanym i słuchać”. Więc choć opracowanie leku zajmuje dużo czasu, sam proces charakteryzuje się nieustannym brakiem czasu. Najważniejsza jest praca strategiczna, odpowiednie metody i właściwe priorytety. Tu również Jan Trofast powołuje się na swojego mistrza,

Symbicort pozwala zarówno dzieciom, jak i dorosłym cierpiącym na astmę żyć jak wszyscy. Wcześniej podawano pacjentom dwa różne leki – jeden, który działał przeciwzapalnie, i drugi, udrożniający drogi oddechowe. Symbicort jest innowacyjny w tym znaczeniu, że w sposób zrównoważony łączy w sobie oba te działania.

który napisał, że „jeśli będziemy pracować według tego samego planu, nauka może się tak rozwinąć, że wręcz nie będziemy tego sobie w stanie wyobrazić”.

O mechanicznym urządzeniu do kompresji klatki piersiowej LUCAS: „LUCAS jest jednym z najlepszych członków naszej ekipy. Nigdy się nie męczy, nie nudzi, nie rozprasza i wykonuje najlepsze uciskania klatki piersiowej, jakie kiedykolwiek widziałem”.

LUCAS

Resuscytacja mechaniczna, która ratuje życie W SAMEJ SZWECJI ok. 10 000 osób rocznie doznaje zatrzymania akcji serca, co dwudziestokrotnie przekracza liczbę zgonów w wypadkach drogowych. Z tych 10 000 około połowa jest poddawana resuscytacji krążeniowo-oddechowej (CPR) z udziałem personelu ambulansu medycznego. Jednak tylko jedna na dziesięć osób przeżywa. To właśnie z tego powodu opracowano system uciskania klatki piersiowej LUCAS. Jego pomysłodawcą był sanitariusz i było to na początku lat 90. minionego stulecia. Gdy widział, jak pacjentowi na noszach robiono CPR, zastanawiał się, czy to musi być takie trudne. Sanitariusz skontaktował się z profesorem Stigiem Steenem ze Szpitala Uniwersyteckiego w Lundzie, ten zaś zwrócił się do firmy medycznej w Lundzie z pytaniem o możliwość wykonania urządzenia do kompresji klatki piersiowej. Prawidłowe wykonywanie masażu serca jest dość trudne, co wie każdy, kto uczestniczył w kursie ratownictwa. Jest to czynność tak wyczerpująca, że wykonującym ją ratownikom zaleca się, by zmieniali się w odstępach dwóch minut. Jedną z wielkich zalet LUCAS-a – pomijając fakt, że ratuje życie – jest usprawnienie pracy ratowników. Kiedy kompresor klatki piersiowej wykonuje swoją pracę, sanitariusze mogą wykonywać inne zadania ratunkowe albo usiąść i bezpiecznie zapiąć pasy podczas jazdy karetką. Urządzenie to zostało opracowane i wyprodukowane przez Jolife w Lundzie w południowej Szwecji. Dyrektor marketingu Sara Lindroth zdradza, że firma obchodziła dziesiątą rocznicę uratowania pierwszego pacjenta za pomocą LUCAS-a.

LUCAS i Jolife – historia biznesu Firma Jolife powstała w 2000 roku na potrzeby opracowania i wyprodukowania LUCAS-a. Urządzenie pierwszej generacji było wykorzystywane w szwedzkich karetkach pod koniec 2003 roku. W 2004 roku trafiło do sprzedaży w północnej Europie. W 2009 roku pojawił się LUCAS 2. W przeciwieństwie do pneumatycznego LUCAS-a 1 był zasilany akumulatorem, a tym samym łatwiejszy do przenoszenia i użytkowania. Jego sprzedaż znacząco wzrosła. W 2011 roku, po siedmiu latach partnerstwa marketingowego, Physio-Control AB kupił Jolife AB. Urządzenia LUCAS są sprzedawane w Stanach Zjednoczonych, Europie, Japonii, Kanadzie i Chinach. lucas-cpr.com

„Spotkanie z pacjentami, którzy doznali zatrzymania akcji serca i przeżyli, jest ogromnie satysfakcjonujące”, mówi. „To dla nas ogromny zaszczyt móc współpracować i komunikować się z ekipami ratunkowymi z całego świata: strażakami, ratownikami medycznymi, pielęgniarkami, lekarzami pogotowia i kardiologami”. Dziś LUCAS dobrze sobie radzi na rynku, Sara Lindroth podkreśla jednak, że dobry produkt nie gwarantuje sukcesu komercyjnego. Według niej LUCAS zawdzięcza swój sukces świetnej pracy zespołowej, ścisłej współpracy z klientami oraz przemyślanej dystrybucji i zaangażowanym właścicielom. „Często ze zdumieniem myślę o tym, ile trzeba było wysiłku, aby sprzedać taki pozornie oczywisty produkt jak LUCAS”, mówi Sara Lindroth. Sara Lindroth

ATLAS BIAŁEK LUDZKICH

Dla bezpieczniejszych diagnoz i lepszego leczenia W 2003 roku projekt poznania ludzkiego genomu ostatecznie zakończył odwzorowanie wszystkich ludzkich genów. Następnie uwaga naukowców skupiła się na białkach. W Szwecji zainicjowano projekt badawczy, który został opisany jako najbardziej karkołomne przedsięwzięcie, jakie kiedykolwiek podjęto: Atlas Białek Ludzkich. Przez gromadzenie danych na temat tego, jak białka, czyli produkty z naszych 20 tysięcy genów, są dystrybuowane w naszych narządach i tkankach, naukowcy i lekarze mogą uzyskać zarówno ogólny ogląd, jak i szczegółową wiedzę niezbędną Mathias Uhlén

do opracowania metod diagnostycznych różnych chorób, w tym raka i cukrzycy. Ponieważ 99 procent wszystkich leków jest powiązanych z białkami, możliwe będzie

Projekt Atlas Białek Ludzkich w skrócie

również opracowanie nowych leków i nowych form leczenia.

Projekt Atlas Białek Ludzkich ma trzy główne siedziby – w Sztokholmie, Uppsali i Mumbaju, gdzie przetwarzane są wszystkie dane na potrzeby Atlasu. Ponadto badania związane z projektem realizowane są przez blisko 30 grup badawczych w Europie, Ameryce Północnej i Azji. Atlas Białek Ludzkich zainicjował profesor Mathias Uhlén i na nim spoczywa główna odpowiedzialność za projekt. Projekt jest finansowany przez Fundację Knuta i Alice Wallenbergów. proteinatlas.org

danych jest bezpłatnie dostępna w internecie. Dr biotechnologii Jenny Ottosson

Trochę statystyki

lekarzy. Fredrik Pontén jest profesorem na wydziale immunologii, genetyki i pato-

Liczba białek już przypisanych: 14,079 Budżet: 900 mln SEK (2013–2015) Liczba zaangażowanych naukowców: 120 Liczba publikacji w bezpośrednich partnerstwach badawczych: 189 Planowany czas zakończenia projektu: 2015 (rozpoczęty w 2003)

Informacje te są gromadzone w Atlasie Białek Ludzkich, a gigantyczna baza Takanen jest dyrektorem sztokholmskiej siedziby projektu w Królewskim Instytucie Technologicznym. „Najbardziej motywowało mnie to, że mogliśmy pokazać, iż tak dokładne odwzorowanie ludzkich białek jest możliwe”, mówi, dodając, że do takiego projektu należy podejść systematycznie. „Rozwijamy przeciwciała, które działają jak markery wszystkich białek ludzkich. Jeśli chcemy zbadać konkretne białko lub pewien rodzaj chorej tkanki, przeciwciała są najważniejszym narzędziem, jakie mamy. Bez nich to jak łowić ryby na wędkę bez haczyka”. Wędkowanie bez haczyka to porównanie, które z pewnością przemówi do wielu logii uniwersytetu w Uppsali. On i jego koledzy otrzymują przeciwciała wytwarzane w Sztokholmie i testują je na wielu próbkach tkanek: płuc, nerek, mózgu itd. Umożliwia to wykonanie zdjęć, na których kolory wskazują, w których tkankach znajdują się białka oraz w jaki sposób są odzwierciedlane. Projekt Atlas Białek Ludzkich jest otwartym środowiskiem innowacyjnym, gdzie użytkownicy korzystają z informacji zawartych w Atlasie, by przyśpieszyć swoje badania nad konkretną chorobą lub konkretnym białkiem, co z kolei przyczynia się do powiększania ogólnego zasobu wiedzy. Oszczędza to naukowcom wysiłku, żmudnej i kosztownej pracy przy analizie, gdzie w organizmie znajduje się dane białko. W ten sposób projekt Atlas Białek przynosi korzyści innym naukowcom, lekarzom oraz w dłuższej perspektywie pacjentom. Taka kompleksowa baza danych zdjęć ma ogromną wartość dla wyszkolonego oka i sami użytkownicy również mogą testować różne przeciwciała na komórkach

tkanek pacjentów cierpiących na tę lub na inną chorobę. Oprócz „wielkiej czwórki” raka, tzn. raka piersi, okrężnicy, płuc i prostaty, naukowcy przyglądają się cukrzycy. W jej przypadku dokonali dużych postępów przy określaniu, które białka wpływają na funkcje komórek beta w trzustce. Fredrik Pontén zauważył, że narzędzia i wiedza zgromadzone w Atlasie są wykorzystywane już teraz, co jest dla niego dodatkową motywacją.

To wysokiej rozdzielczości zdjęcie komórek nowotworowych z ludzkiego szkieletu. Jądra komórkowe są przedstawione na niebiesko, a badane białko, elektron-transfer-flawoproteina, jest wyświetlane na zielono, aby można było zlokalizować „elektrownie” komórek – mitochondria.

„Jestem zachwycony praktycznymi korzyściami medycznymi, jakie oferuje ten fantastyczny projekt”, przyznaje. „Nie chodzi tylko o lepsze zrozumienie mechanizmów chorobowych, ale na przykład także o bardziej dokładną diagnozę raka i skuteczniejsze leczenie pacjentów z różnymi rodzajami nowotworów”.

HEYROBICS

Szwedzki ruch sportowy eksportowany do Chin JEGO OJCIEC ZROBIŁ TO 35 lat temu. Teraz on też tam jest – Linus Holmsäter bierze radioodtwarzacz, ustawia go w parku w Pekinie, włącza i zaczyna poruszać się w rytm muzyki. Wkrótce ma setkę naśladowców. W tak prosty sposób można zainicjować popularny ruch z naciskiem na słowo „ruch”. Jeśli wiesz, czego chcesz. I wiesz, co się ludziom podoba. Kiedy w 1978 roku ojciec Linusa Holmsätera, Johan, założył Friskis&Svettis, sportową organizację non-profit, około 2,5 procent Szwedów miało ponad 80 lat; jednak to oni pochłaniali 25 procent kosztów opieki zdrowotnej w kraju. Podczas gdy inni skupiali się tylko na aspektach medycznych i finansowych problemu, Johan Holmsäter spojrzał na niego z innego punktu widzenia. „Co naprawdę utrzymuje ludzi w dobrej kondycji i zdrowiu? Nikt nie zadawał tego pytania, a my to zrobiliśmy”. Następnie dodaje: „Ludzie potrzebują motywacji. Ćwiczenia mają być zabawą, w przeciwnym razie nie będziemy chcieli ich wykonywać. I nie chodzi wyłącznie o dobrą kondycję, ale o wzmocnienie poczucia własnej godności i wiary w siebie. Dopiero wtedy czujemy tę wspaniałą potrzebę wypełnienia naszej misji w życiu, dalszego działania”. W Chinach, gdzie ruch ten nazywa się Heyrobics, wizerunek młodego Holmsätera, Linusa, w szalonej kombinacji kolorystycznej składającej się z różowych szortów i żółto-niebieskiej koszulki, rozprzestrzenił się szybko nie tylko w mediach społecznościowych. Heyrobics ćwiczy się w 12 miejscach w Pekinie, a Linus Holmsäter musiał poprosić ojca, by pomógł mu wytrenować więcej instruktorów. Ktoś może zapytać, co jest tak innowacyjnego w tym pomyśle? W przypadku obu Holmsäterów sukces jest w dużej mierze pochodną „jak”. Organizacja na wszystkich poziomach opiera się na wolontariuszach, trenerzy wybierani są spośród członków, a to sprawia, że każdy ma łatwy dostęp do uczestnictwa. Zamiast być firmą zarządzaną odgórnie, stworzono stowarzyszenia oparte na pracy członków, w której każdy członek ma prawo głosu. „Zarówno Linus, jak i ja wiemy, że ludzie mają bardzo silną potrzebę spotykania się z innymi”, mówi Johan Holmsäter. „Ale zamiast siedzieć w kawiarni, my dajemy im szansę na spotkanie gdzieś, gdzie można poruszać się przy dobrej muzyce. I mówimy naszym członkom: >Nie oglądajcie się na nas, róbcie to razem z nami!<”. Co więc przekazał synowi oprócz zainteresowania sportem i zdrowiem? Johan Holmsäter natychmiast odpowiada: „Że nie ma rzeczy niemożliwych, że trzeba być otwartym na wszystkich i każdemu dać szansę”.

Johan Holmsäter

Linus Holmsäter i jego Heyrobics w szwedzkim stylu przyciągnęli tłumy na World Expo w Szanghaju w 2010 roku. (Linus jest widoczny po prawej stronie, odwrócony tyłem do obiektywu; w środku jego brat Hampus Holmsäter.)

Heyrobics—Fakty

Friskis&Svettis—Fakty

Biznes: grupowe ćwiczenia do muzyki Rok założenia: 2010, Pekin, Chiny Założyciel: Linus Holmsäter Przełom: podczas WorldExpo 2010 w Szanghaju Charakteryzuje się: specjalną kombinacją stroju Holmsätera – różowych szortów i żółto-niebieskiej koszulki heyrobics.com

Biznes: grupowe ćwiczenia do muzyki i gimnastyka – w salach i na świeżym powietrzu Rok założenia: 1978, Sztokholm Założyciel: Johan Holmsäter Członkowie: 5,3 procent wszystkich Szwedów (2012); w sumie 538 870 osób w Szwecji i kilkunastu innych miast europejskich. Friskis&Svettis Stockholm to największa organizacja sportowa w Szwecji, liczy ponad 70 000 członków friskissvettis.se

1867

1632

1844

1878

1913

1879

1907

Szwedzkie innowacje na przestrzeni wieków

1632 1742

1878 1879

1892 1907

1748 1837

1891 1891

Artur Hazelius zakłada w Sztokholmie Skansen, pierwsze na świecie muzeum pod gołym niebem.

1907

1844 1867

Jonas Wenström patentuje trójfazowy system przesyłowy prądu zmiennego, który staje się filarem firmy ASEA, później ABB.

1912

1892

Johannes Rudbeckius zakłada pierwszą szkołę dla dziewcząt w Szwecji. Anders Celsius publikuje artykuł o skali temperatury, obecnie znanej jako skala Celsjusza. Eva De la Gardie Ekeblad odkrywa, jak zrobić wódkę z ziemniaków.

Powstaje pierwszy statek wyposażony w śrubę okrętową Johna Ericssona. Gustaf Erik Pasch uzyskuje patent na bezpieczną zapałkę.

Alfred Nobel uzyskuje patent na dynamit.

Zostaje opatentowana pierwsza wirówka do mleka Gustafa de Lavala. L. O. Smith wprowadza nowy rodzaj wódki – Absolut rent brännvin (później Absolut Vodka).

Lars Magnus Ericsson wprowadza telefon typu szkieletowego, poprzednik XX-wiecznego telefonu stacjonarnego.

Johan Petter Johansson konstruuje klucz nastawny. Gustaf Dalén konstruuje zawór słoneczny, który automatycznie reguluje oświetlenie latarni morskich i pław świetlnych. Sven Wingquist wynajduje łożysko kulkowe wielorzędowe i zakłada firmę SKF.

Axel Wenner-Gren wspólnie z firmą Lux (później Electrolux) produkuje pierwszy odkurzacz.

1913

Gideon Sundbäck patentuje zamek błyskawiczny.

1837

1891

1878 1748

1891

1956 1892 1912 1933

1944

1913

Szwecja staje się pierwszym krajem na świecie, który wprowadza powszechny system emerytalny.

1922

1943

Nils Löfgren i Bengt Lundqvist wprowadzają środek miejscowo znieczulający, lidokainę.

1953

Szwed Inge Edler oraz Niemiec Carl Hellmuth Hertz przeprowadzają pierwszą ultrasonokardiografię serca, UKG (w 1977 roku zostali uhonorowani amerykańską Nagrodą Laskera).

1922

1944

1933 1933

1946 1948

1956

1940

1950 1952

1959 1961

Baltzar von Platen i Carl Munters konstruują lodówkę, która zamienia ciepło na zimno, pomysł rozwinięty później przez Electrolux. Elise Ottesen-Jensen wraz z innymi zakłada Szwedzkie Stowarzyszenie na rzecz Edukacji Seksualnej (RFSU). Gunnar Tillander prezentuje pierwszy na świecie wypełniony płynem kompas do biegów na orientację. Do sprzedaży trafia sulfasalazyna, lek na reumatyzm opracowany przez Nannę Svartz.

Erik Wallenberg wynajduje Tetra Pak, graniastosłupowe jednorazowe opakowanie na mleko. Nils Alwall opracowuje pierwszą w pełni funkcjonalną sztuczną nerkę. Na rynku pojawia się aparat Hasselblad do użytku cywilnego (później pierwszy aparat do robienia zdjęć w kosmosie). Carl Gunnar Engström prezentuje pierwszy respirator. Per-Ingvar Brånemark swoim wkrętem tytanowym rewolucjonizuje stomatologię.

IKEA wprowadza pierwszą linię mebli w płaskim opakowaniu do samodzielnego złożenia.

1958

Rune Elmqvist produkuje pierwszy wszczepiany rozrusznik serca, a Åke Senning przeprowadza pierwszą operację wszczepienia rozrusznika.

Wprowadzony zostaje trzypunktowy pas bezpieczeństwa (str. 34). 1963–2012 Hans Karlsson opracowuje napinacz pasów bezpieczeństwa.

1907 1912

1933 1892

1979

1981

1973

1997

1963

Zostaje wynaleziony fotelik do bezpiecznego przewozu dzieci tyłem do kierunku jazdy (strona 34).

1966

Leif A Svensson i Kjell Wetterlin opracowują Bricanyl, lek na astmę niepowodujący niepożądanych skutków ubocznych dla serca.

1976 1977

Powstaje rowerowy fotelik dziecięcy z tworzywa sztucznego (strona 34).

1992

Zostaje uruchomiony system telefoniczny AXE, wynaleziony przez Bengta Gunnara Magnussona.

1995

1978 1979 1981

1996 1997 1997

Powstaje szwedzki ruch sportowy Friskis&Svettis (strona 46).

1970

Arne Brändström, Arvid Carlsson, Stig Å. I. Carlsson, Hans Corrodi, Lars Ek i Bengt Åblad opracowują Seloken, beta-bloker, który obniża ciśnienie krwi.

Lek przeciwwrzodowy Losec otrzymuje patent.

Następuje uruchomienie nordyckiej telefonii komórkowej (NMT), stworzonej pod kierownictwem Östena Mäkitalo, „ojca telefonii komórkowej”.

1973

Lillemor i Björn Jakobsonowie po raz pierwszy prezentują nosidełko BabyBjörn.

1981

Håkan Lans uzyskuje patent na procesor grafiki kolorowej.

1974

1978

Rusza system GSM dla telefonii komórkowej; kluczową postacią tego projektu jest Östen Mäkitalo.

Ukazuje się pierwsza na świecie bezpłatna gazeta „Metro”, dystrybuowana w środkach transportu publicznego. Håkan Lans otrzymuje patent na system identyfikacji automatycznej.

Electrolux prezentuje prototyp odkurzacza-robota.

Szwecja jest pierwszym krajem na świecie, który ogłasza strategię Vision Zero, której celem jest radykalne ograniczenie liczby śmiertelnych wypadków drogowych (strona 34).

2000

AstraZeneca otrzymuje wstępną zgodę na leczenie astmy za pomocą preparatu Symbicort Turbuhaler (strona 40).

Zostaje wprowadzony zasiłek rodzicielski dla obojga rodziców.

1995

1976

1966

1996

2003

2007

2001

2003

2005

2001

Adam Dunkels uruchamia stos protokołów μIP (mikro IP), co ułatwia komunikację między urządzeniami elektronicznymi.

2008

2005 2005

2008 2009

2006 2006 2007 2007 2007

2011 2011

Zostaje wynaleziona toaleta biodegradowalna Peepoo (strona 32). Rodzi się pomysł „niewidzialnego” kasku rowerowego Hövding (strona 34).

2001 2003

Rodzi się pomysł eye trackingu Tobii (strona 30).

Powstaje internetowy strumieniowy serwis muzyczny Spotify.

W szwedzkich ambulansach medycznych pojawiają się pierwsze przenośne urządzenia do resuscytacji krążeniowo-oddechowej LUCAS (strona 42).

Zostaje opracowany system oczyszczania wody Solvatten (strona 10). Założenie serwisu strumieniowego Bambuser do przesyłania wideo (strona 24).

2003 2003 2005

Szwed Niclas Zennström i Duńczyk Janus Friis zakładają Skype (strona 20). Rozpoczęcie projektu Atlas Białek Ludzkich (strona 44).

2007

W Umeå rusza projekt mikroglonów (strona 16).

Powstaje pionowa szklarnia firmy Plantagon (strona 14). Narodziny Giraff Technologies, firmy produkującej wideofon Giraff (strona 36).

Zostaje wprowadzony iZettle, czytnik kart chipowych do smartfonów (strona 22). Szwedzki Urząd Podatkowy uruchamia mobilną aplikację podatkową (strona 26).

2012

Rusza sprzedaż przenośnej ładowarki do komórek PowerTrekk (strona 12).

Volvo staje się pierwszym producentem samochodów, który wprowadza system ostrzegania przed kolizją z automatycznym hamowaniem (strona 34).

Niklas Adalberth, Victor Jacobsson i Sebastian Siemiątkowski opracowują rozwiązanie płatnicze do bezpiecznych zakupów online (nazwane później Klarna).

2007

2006

2005

2009

Informacje o autorce

Ilustracje

Eva Krutmeijer jest popularyzatorką nauki i pisarką o szerokim zakresie kompetencji naukowych. Przez kilka lat do jej obowiązków jako szefowej działu informacji Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk należało informowanie świata o Nagrodach Nobla w dziedzinie fizyki i chemii. Jest jednym z założycieli Percipia Strategi & Kommunikation, a także odpowiada za program szkolenia z komunikacji naukowej na Uniwersytecie Sztokholmskim.

Okładka Ilustracja Sweco, © Plantagon. Ilustracja szklarni Plantagon budowanej w szwedzkim mieście Linköping. Ta wysoka na prawie 54 metry szklarnia ma być gotowa do produkcji żywności w 2014 roku. Więcej na stronach 14–15.

O Instytucie Szwedzkim Instytut Szwedzki (SI) jest instytucją publiczną, której zadaniem jest szerzenie zainteresowania Szwecją oraz zaufania do niej na całym świecie. SI stara się nawiązać współpracę i trwałe relacje z innymi krajami przez komunikację strategiczną i wymianę w dziedzinie kultury, edukacji, nauki i biznesu. SI ściśle współpracuje z ambasadami i konsulatami szwedzkimi na całym świecie. Więcej informacji na temat SI i Szwecji można znaleźć na Si.se i Sweden.se. Dodatkowe egzemplarze publikacji w j. angielskim można zamówić na Swedenbookshop.com, gdzie oferowana jest szeroka gama materiałów dotyczących Szwecji, wyprodukowanych przez Instytut Szwedzki.

Wkładka Alfa Laval, AstraZeneca, BabyBjörn, Electrolux, Ericssons historiska arkiv, Centrum för Näringslivshistoria, Getty Images, Giraff, Hövding, iStockphoto, LUCAS, Moderna museet, Nordiska museet, Peepoople/Camilla Wirseen, Scanpix, Silva, Sweco/Plantagon, Spotify, Tetra Pak, Tobii, Viveca Ohlsson, Volvo. 1 Yubico 2–7 Bildarkivet.se, Scanpix, Getty Images, Image Bank Sweden, Sanna Rosén, www.nicotext.com, Luleå Näringsliv 10–11

Scanpix, Solvatten

12–13

Getty Images, myFC

Getty Images, Umeå Energi

20–21 Scanpix, Skype, Melker Dahlstrand, Nils Stödberg

Dostępna jest także aplikacja na iPada Your Sweden na swedn.me/yoursweden

22–23

Melker Dahlstrand, iZettle

Masz jakieś uwagi na temat tej publikacji SI? Zapraszamy do kontaktu pod adre-

24–25

Bambuser, Scanpix

26–27

Johan Jeppsson

sem order@si.se.

30–31 Tobii

© 2015 Eva Krutmeijer i Instytut Szwedzki Autor jest odpowiedzialny za opinie wyrażone w niniejszej publikacji. Tłumaczenie na język polski: Anna Celińska, Joanna Hald Projekt graficzny: Fidelity Redakcja wersji polskiej: Elżbieta Sadowska Korekta wersji polskiej: Anna Celińska, Joanna Hald Czcionka: Satura (nagłówki), autorstwa Görana Söderströma i Petera Bruhna; i Open Sans (tekst główny), autorstwa Steve’a Mattesona Wydrukowano w Polsce: Grist 99 Sp. z o.o., Latchorzew, 2015 ISBN: 978-91-86995-58-4 (Polish)

32–33

Peepoople/Camilla Wirseen

34–35 Yxell

Melker Dahlstrand, Volvo, Jan-Olof

36–37

Giraff, Terése Andersson

40–41

Jan Trofast, AstraZeneca, Scanpix

42–43

LUCAS

44–45

Scanpix, The Human Protein Atlas

46–47

Scanpix, Heyrobics, Friskis&Svettis

Mats Bäcker

FAKTY O SZWECJI Stolica: Sztokholm Język: szwedzki; angielski powszechnie używany Forma rządu: monarchia konstytucyjna, demokracja parlamentarna Waluta: korona (1 korona = 100 öre) Powierzchnia: 407,000 km2, piąty co do wielkości kraj w Europie Populacja: 9,6 mln Gęstość zaludnienia: 23.5 osób/km2 Produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca 2011: 372,800 SEK

10 PRZYDATNYCH LINKÓW business-sweden.se Organizacja promocji Szwecji jako partnera biznesowego government.se Rząd szwedzki iva.se Szwedzka Królewska Akademia Nauk Technicznych sisp.se Szwedzkie Inkubatory & Parki Naukowe snitts.se Szwedzka Sieć Wspierania Innowacji i Transferu Technologii studyinsweden.se Informacje na temat szkolnictwa wyższego w Szwecji sweden.se Oficjalna strona Szwecji tillvaxtverket.se Szwedzka Agencja Rozwoju Gospodarczego i Regionalnego uppfinnare.se Stowarzyszenie Szwedzkich Wynalazców vinnova.se Szwedzka rządowa agencja innowacji

W ciągu 100 lat Szwecja przekształciła się z biednego kraju rolniczego w kraj wysoko uprzemysłowiony i dziś jest jednym z liderów światowej innowacji. W Innowacjach po szwedzku poznacie wynalazców i przedsiębiorców odpowiedzialnych za niektóre z najnowszych i najbardziej udanych innowacji. Co sprawia, że Szwecja stała się krajem innowacji? Kraj ten jest nie tylko siedzibą największej liczby firm międzynarodowych per capita, z takimi markami jak IKEA, Ericsson, H&M i Volvo, ale także służy jako baza dla wyłaniających się gałęzi przemysłu jutra, w tym technologii ochrony środowiska, nauk przyrodniczych i technologii informacyjno-komunikacyjnych. Łożysko kulkowe, rozrusznik serca, Skype i Solvatten to przykłady szwedzkich wynalazków ułatwiających i ratujących życie. W czym tkwi twój sekret, Szwecjo?