Koerswijziging Toen o p 24 maan Bush uitei nde-
lijk zijn nieuwe politiek ten aanzien van Nicaragua prese nteerde,
was er echter wel sprake van een koerswijziging. Kenmerkend hiervoor was dat de Republikein Bush, in tege nste lling tol zijn voorgan-
ger, de steun van het door Democraten gedomineerde Congres had gezocht om zijn beleid een zo
breed mogelijke basis te geven. De concessies aan de Democ rati sc he oppositie. die Bush hiervoor moest doen, gaven het beleid een meer gemati gd karakter. Het omverwerpen van het Sandinisti sc he bewind was gesc hrapt: " We eisen ni et hel recht op de politiek van Nicaragua te dicteren. Dat moet het Nicaraguaarlse volk zelf doen" , aldus Bush. Toch bleef de vesti gi ng van ee n werkelijke democratie in Nicaragua nog altijd de belangrijkste doel stelling. De Sandinisten werden opgeroepen de beloofde hervonningen door te voeren, waarvoor de V.S. in ruil afzwakking van de hande lssancties en ze lfs moge lijke economische hulp in het vooruitzicht ste lden. Daarnaast zou de Amerikaanse regering steun verlenen aan alle diplomatieke initiatieve n di e probeerden het vredesplan van Arias uit het slop te trekken . Contra-hulp Het nieu we plan behelsde ec hter ook de voortzetting van de hulp aan de Contra's: 4.5 miljoen dollar per maand, tot februari 1990. Dit was in direc te tege nspraak met het akkoord van Costa del Sol uit februari , dat de demobilisatie van de Contra's inhield. Bush dacht hi er anders over: het was immers geen militaire, maar alleen " humanitaire" hulp. Toc h maakte deze stap duidelijk dat Bush, ondanks zijn steun voor het vredesproces, niet van plan was zijn belangrijke troefkaaJ1 in het Middenamerikaanse conflict uit hande n te geven. Daarom garandeerde hij het bestaan van de Contra '5 tot na de Nicarag uaanse verkiezingen in februari 1990 als stok achter de deur voor de Sandinisten. Deze dubbelzinnighe id karakteri seerde de Amerikaanse aanpak opnieuw, toen op 7 aug ustus het Tela-
akkoord werd o ndertekend door de presidenten Cerezo, C hri stiani, Azcona, Onega en Arias. Dit akkoord stelde een strak tijdsc hema vast voor de demobilisatie van de Contra's en gaf een gezamenlijke commi ss ie van de Verenigde Naties en de organisatie van Amerikaan se Staten de o pdracht het plan uit te voeren. Het Witte Huis ve rklaarde het akkoord "over het algemeen te steunen", maar liet tege lijkertijd weten niets te zull en ondernemen om aan de daadwerke lijke ont wapening van de Contra 's gestalte te geven. Eerst moest de democratie in Nicaragua gevesti gd zijn. Zelfs toe n de speciale afgevaardigde van secretari sge neraal van de V.N. Perez de C uellar in oktober verklaarde dat de voortdurende acti viteiten van de Contra's in het noorden van Nicaragua de verki ezinge n in gevaar konden brengen, week Washin gton ni et van zijn stand punt af. De uitvoering van het Tela-akkoord werd hi erdoor gesaboteerd, want de Contra 's zouden in gee n geval hun wape ns vrijwil lig neerleggen. Toch bewees Bush begin november ni et helemaal ongevoelig te zijn voor de Nicarag uaan se problemen. Toen Onega besloot het 19 maanden oude bestand met de Contra 's op te zegge n wegens het sterk toegenomen geweld van ~un kant , reageerde Bush voorzichtig en weigerde hij de militaire hulp aan de Contra's te hervatten. Hij had zic h kennelijk voorgenomen de bestaande situatie te handhaven in afwachting van de komende verkiezingen. Balans Ter afs luiting kunnen we twee conclusies trekken. Op de eerste plaats heeft de regering Bush het Amerikaanse beleid ten aanz ien van Midden-Amerika ontdaan het militante. anti-communistische karakter. De verrassende omwentelingen in Oost-Europa maken een terugkeer naar het Koude Oorlog-denken niet waarschijnlijk. Ten tweede heeft Bush een afwachtende houding aangenomen ten opzichte van de problematiek in EI Salvador en Nicaragua. Hij bewees lippendienst aan het vredesproces en via de steun aan de
Contra's hield hij toch een belangrijke invloed op de ontwikkelingen. Uit het bovenstaande zou men kunnen concluderen dat de Middenamerikanen meer te verwachten hebben van George Bush dan van zijn voorganger. Deze conclusie is echter te voorbarig. Bush sloot zijn eerste ambtsjaar als president immers af met de militaire invasie in Panama. Hiermee gaf hij duide lijk te kennen dat de V.S. nog altijd bereid zijn all e midde len te gebruiken als de regering meent dat het Amerikaan se nationale belang in gevaar komt. Noriega 's eigengereide optreden was een directe bedreiging van de dominante machtspositie van de V.S. in Panama. De anti -Ameri kaanse reto ri ek en de drugspraktijken van Noriega deden hem vervolgens de das om. Toekomst Hoe het Midden-A merika beleid van Bush er in de toekom st uit za l gaan zien, blijft vooralsnog ond ui de lijk. Vee l zal afhangen van het verloop en de uitslag van de Nicaraguaanse verkiezin gen op 25 februari aanstaande. De Sandinisten zullen Washington moeten kunnen overtuigen dat ze een vo lledige democratisering niet in de weg zullen staan. Want, hoewel een militaire invasie in Nicaragua hoogst onwaarschijn lijk is, zitte n de Contra 's nog altijd in Honduras, evenal s een g root aantal Amerikaan se troepen. Daarnaast zullen alle Middenamerikanen er rekenin g mee moeten houden dat de V.S. nog altijd bereid zijn in te g rijpen in de reg io als hun dat goed dunkt. De Monroe-doctrine is nog niet ten grave gedragen. Zoals Roben Olds al zei: ' We do control the destini es of Central America and we do 50 for the si mple reason that the national interests dictates such a course .. .'. Bronnen: J. Dunkerley. ' Power in the lsthmus: a political hislory ofmodcm Central America', (London, t988). W.M . Leogrande el.al.. 'Grappling with Cenlral Arnerica: from Carter 10 Reagan'. in : 'Confronting revolulion路. M.J . Blachman el.al. (eds.), (New Vork. t986), p.295328. Recente gegevens l ijn ontleend aan de berichtgeving in NRC/Handelsblad. 'El Pais' (Spanje). 路EI Grafico路 (Guatemala), en ' Barricada ' (Nicaragua).
17