Yalda Magazine 2020 by stgranate

Granate presenteert

Yalda magazine

december 2020

Colofon Yalda Magazine | december 2020 Uitgave door: Stichting Granate Keizersgracht 177 1016 DR Amsterdam 06 45 15 42 25 www.granate.nl redactie: granate@granate.nl directie: info@granate.nl facebook.com/st.granate instagram.com/stgranate Coverbeeld: Gerrit Schouten anno 1823 Redactie: Charlotte de Raad Leonard de Weerd Hoofdredacteur: Nafiss Nia Vormgeving: Janniek Sinnige Met bijdragen van: Farshad Aria, Leila Prnjavorac. Bas Belleman, Lev Avitan, Roberta Petzoldt, Anyssa Maipauw, Charlotte de Raad, Janniek Sinnige, Nafiss Nia, Luc de Raad, Dylan Kuyper, Karwan Hamid Halaq, Shayan Jelodar, Aziz Yigit, Ted van Leeuwen, Titia Bouwmeester, Parin Heidari, Saskia de Vries & Soukaina Lazaar Drukwerk: Drukkerij Ruparo Oplage: 300 stuks Yalda magazine is mogelijk gemaakt door een bijdrage van onder andere gemeente Amsterdam, stadsdeel West.

Yalda magazine

In de nacht van 20 op 21 december zien wij aan de horizon langzaam het licht wederkeren. De donkere nachten maken weer plaats voor langere dagen. Deze wedergeboorte van de zon wordt gevierd tijdens Yalda, de langste nacht van het jaar. Yalda is een traditioneel Perzisch feest waarin de symboliek van het licht gevierd wordt met familie, eten, poëzie, verhalen en muziek. Granate zou dit jaar voor de 7e keer een evenement rondom Yalda organiseren, maar door de covid-19 pandemie kon dit niet doorgaan. We hebben dit moment aangegrepen om Yalda dit jaar te vieren in de vorm van een door Granate samengesteld magazine. Het magazine staat in het teken van Yalda; vol met poëzie, interviews, recepten, persoonlijke verhalen, achtergrondartikelen en filmbeschouwingen. Welkom bij Yalda in beeld en woord!

De kachel is aan. Granaatappels zijn ontpit, watermeloenen gesneden. Noten liggen in turquoise kommen, koekjes in rode schalen. Bloemen verfraaien de glazen vazen, kaarsen fonkelen en de bloemlezing van Hafez blinkt op de tafel. Het feest kan beginnen: Yalda, de langste nacht. De viering van de wedergeboorte van de zon. We zijn bij elkaar. Vader opent plechtig de bloemlezing van Hafez en draagt voor: Bij het aanbreken van de dag werd ik van verdriet gered In de donkere nacht dronk ik het elixer dat ik begeerde. Verrukt was mijn ziel door de schittering van mijn heldere geest ik was geheiligd met de glorie van het leven O, wat een gezegende zonsopgang, wat een prachtige nacht de lange nacht die me bevrijdend een nieuw leven gaf Iedereen is stil. Zelfs de kinderen die nog niet weten wie Hafez is. Ze zien de adoratie op het gezicht van iedere volwassene. Vader kust de bloemlezing en legt hem neer. Nu is het tijd voor verhalen vertellen: van sprookjes en verre dromen tot waargebeurde anekdotes. Er is aandacht voor alles en iedereen. Natuurlijk beginnen grootouders eerst maar ze weten dat de jongeren ongeduldig op hun beurt zitten te wachten. Als zij het niet door hebben, geeft vader aan dat het woord naar de volgende moet. Na de verhalen neemt de muziek het stokje over. Broer speelt harmonica, moeder slaat ijverig op de tonbak. De vijfjarige Maryam bijt het spits af en begint te dansen. Tussendoor geeft iedereen zich gulzig over aan Yalda-lekkernijen. De rode gloed van jurken, kaarsen, lipstift en lekkernijen overheerst de nacht. Iedereen is mooi en het leven is nog mooier. Als de klok twaalf keer slaat, weten we dat de langste nacht voorbij is. De zon komt op. Het licht wint van de duisternis. Wat overblijft is de liefde. Nafiss Nia Directeur Granate

Inhoudsopgave 7 Voorwoord 10 Yalda tafel 12 Hafez, Ghazal 46 14 Oorsprong Yalda 18 Gedicht door Kyra-louise 20 Filmessay Taste of Cherry 24 Recept voorgerecht 26 Interview Les Super Étoiles de Partout 30 Gedicht door Charlotte de Raad 32 Hafez, Ghazal 25

34 Recept hoofdgerecht 36 Gedicht door Lev Avitan 38 Interview Dylan Kuyper & Luc de Raad 48 Illustratie Yalda tafel 50 Column door Leila Prnjavorac 52 Bijdrage Bas Belleman 54 Kort verhaal door Roberta Petztoldt 56 Korte films: Under Covers & Otherland 62 Gedicht door Nafiss Nia 64: Recept nagerecht 66 Hafez, Ghazal 143 69 Ons verzoek

Een traditioneel gevulde Yalda tafel. Voor het verhaal achter de ingrediënten van de tafel, zie pagina 14. 11

Hafez Tussen de bloemen, met wijn in de hand, omarm ik mijn lief Op zo’n dag, op zo’n plek ben ik de koning te rijk, mijn hartendief. Breng geen kaarsen mee naar dit feest van ons vannacht De volle maan verbleekt naast jouw stralend gezicht, expressief. Het drinken van wijn is heilig, ons devies is decisief Maar zonder jou zou het een zonde zijn, als ik het wijnglas hief. Mijn oren horen slechts het lied van harp en riet Mijn ogen zien jouw lippen; robijnrood, sensitief. Draag geen parfum naar ons feest hier vannacht De geur van jouw haar is al wat ik belief. Vertel me niet over zoetheid van snoep en suiker Mijn lippen proefden zoetheid op jouw lippen receptief. Jouw schatten zijn verborgen in de ruïnes van mijn hart En mijn pad naar de herberg is heilig, daar vind ik mijn gerief. Spreek niet van schande, het is mijn troost en steun Faam en hoge kringen veracht ik, definitief. Dronken en verward en krankzinnig en bedrogen Toon me iemand die dat niet is in onze stad, in ons collectief. Beschuldig niet de vrome, want hij, net als wij, zoekt liefde en genade, zijn gebeden zijn votief. Neem het glas in de hand, Hafiz, omarm voor altijd je lief, Want bloemen en vreugde vullen deze feestelijke avond: geliefden heb lief.

Hafez, ghazal 46 Vertaling: Susan Ridder 12

“Yalda?”

Yalda, de langste nacht is een oude Perzische ceremonie gedurende de langste winternacht (kortste dag), de nacht van 20 op 21 december of de laatste nacht van de Perzische maand azar. Tekst: Nafiss Nia

14 beeld: plafond van de tombe van Hafez in Shiraz, Iran

alda betekent ‘geboorte’. Terwijl op de meeste plekken in de wereld veel mensen druk zijn met Kerstfeest, vieren Iraniërs met familie, vrienden, poëzie en heel veel eten op de langste nacht van het jaar de komst van de winter, de nieuwe zon en de overwinning van het licht op de duisternis. Yalda is - naast het Iraanse nieuwjaar Noroez - een van de twee grote feesten in Iran, en ook in onder meer Afghanistan, Tadzjikistan, Oezbekistan en Turkmenistan: landen die ooit tot het Perzische rijk behoorden. In het Westen wordt Kerstmis gevierd, maar de wortels van Kerstmis liggen in het ’feest des lichts’ oftewel Yalda. Het einde van de nacht van ‘Yalda’ is het moment waarop het licht terugkeert en de dagen weer langer worden. Volgens het zoroastrische geloof symboliseert Yalda de geboorte van de zonnegod Mithra. Yalda staat in het teken van saamhorigheid, verbinding en het vieren van het leven. De terugkeer van het licht en de langste nacht van het jaar wordt gevierd met poëzie, verhalen, film, muziek en dans.

Ik ga een einde maken aan dit verdriet / zoete dagen komen eraan, barre tijden niet. Verliefde nachtegaal! Wens jezelf een lang leven / de tuin zal bloeien, bloemen zingen een welkomstlied.

Hafez Wat tijdens de langste nacht niet mag ontbreken is de poëzie van de legendarische Hafez, ook wel de ‘Shakespeare van de Perzische literatuur’. Hafez schreef ghazals, lyrische gedichten, die thuishoren binnen de soefitraditie, de mystieke stroming binnen de islam. In zijn gedichten spelen hoop, wanhoop en de hunkering naar liefde een belangrijke rol.

Granaatappel, watermeloen, noten en zoetigheid Alle zintuigen worden geprikkeld tijdens Yalda, en zo zijn ook lekkernijen zoals fruit, noten en zoetigheid onmisbaar. De Yalda-lekkernijen hebben allemaal hun eigen betekenis. De granaatappel staat voor de schoonheid, verbinding van het leven en de zonsopkomst. Daarmee wordt het verlangen naar de terugkomst van de

Hafez, zijn pseudoniem, is het woord voor iemand die iets uit zijn hoofd kent. Het verhaal gaat dan ook dat hij op jonge leeftijd de gehele Koran al uit zijn hoofd kende. Toevallig of niet, van deze veertiende-eeuwse dichter kent elke Iraniër minstens één gedicht uit zijn hoofd. Met Yalda worden zijn gedichten voorgedragen volgens een speciaal ritueel, Fal-e Hafez. Je slaat zijn bloemlezing op een willekeurige pagina open. Het gedicht dat tevoorschijn komt, wordt beschouwd als een persoonlijke toekomstvoorspelling. Zo blijft Hafez voortleven in het traditionele feest. Ook in de hedendaagse Iraanse cultuur zijn de gedichten van Hafez nog steeds waardevol. De teksten worden veel gebruikt voor traditionele muziek, maar ook jongeren en vele kunstenaars halen inspiratie uit zijn werk.

zon en het langer worden van de dagen benadrukt. Watermeloen is een zomerfruit en staat symbool voor de zon vanwege zijn ronde vorm. Eet je watermeloen op Yalda avond dan blijf je gegarandeerd gezond in de aankomende winter. Je moet een handvol gedroogd fruit, zaden en noten eten (gezamenlijk bekend als Ajeel in het Perzisch) op Yalda-avond. Ajeel symboliseert welvaart en rijkdom. Daarom wordt een handvol Ajeel beschouwd als een offer om financiële problemen op te lossen. De zoetigheid eet je om ‘zoet te zijn’ en het zoete van het leven aan te trekken. Je kunt allerlei soorten zoetigheid en snoep vinden in een Iraans huishouden. Pistachenoten, verzilverde amandelen, gedroogde rozenblaadjes en noten worden vaak over de Yalda-tafel verspreid als een visuele traktatie. Yalda in Nederland Verbondenheid kent geen grenzen. De Yalda traditie vindt weliswaar zijn oorsprong in het oude Perzië, maar in veel culturen – de Chinese, Arabische, Scandinavische, Ierse, Canadese en ook de Nederlandse - wordt deze nacht geëerd en gevierd. In China viert men het vergelijkbare Dongzhi. De Fransen, Britten, Duitsers, Scandinaviërs en de Baltische Finnen noemen Kerstmis: Yule (Engels), Jul, Julen (Zweeds/Deens/Noors), Jól (IJslands), Joulu (Fins), dat naar verluidt afkomstig is van het woord Yalda. En wie goed luistert en kijkt, vindt wat hij

zoekt ook dicht bij huis. In Zuid-Holland vindt de traditie ‘kaarsjesavond’ plaats op de langste nacht van het jaar. Gennep verandert dan in een sprookjesachtige setting waarbij duizenden kaarsjes worden aangestoken en samen kerstliederen worden gezongen. De Tombe van Hafez Wanneer je je door vlagen sinaasappelgeur en dichtregels beweegt, weet je dat je nadert. Het graf van de beroemde dichter Hafez bevindt zich in de Musallatuinen in Shiraz, de plaats waar hij geboren en gestorven is. In zijn gedichten schreef Hafez vaak over deze tuinen, daar waar hij nu op zoveel manieren vereeuwigd is. Zijn tombe is omringd door gedenktekens en in de muren staan zijn gedichten gebeiteld. De bloemen en sinaasappelbomen in de tuinen rondom de tombe laten de plek tot leven komen. De woorden van een man laat mensen samen komen; daar is deze plek een fysiek en ruimtelijk eerbetoon aan. Granate & Yalda Granate versiert de bestaande historische culturele momenten zoals Yalda met nieuwe kunstzinnige elementen die de verschillende bezoekers uit hun hokjes halen en met elkaar verbinden. Zo is het Yalda feest voor iedereen die het feest van het licht wil vieren. De Yalda traditie zorgt voor saamhorigheid en creëert een tussenruimte waar verschillen samenkomen om elkaar te omarmen.

Foto: Janniek Sinnige

Tijdens Yalda wordt er traditiegewijs watermeloen, granaatappel, noten, gedroogd fruit en zoetigheid geserveerd. 17

Kyra-louise

STIL het was even stil in de wereld alsof er niemand thuis was maar de lichten aangelaten waren en toch was iedereen thuis alle mama’s en alle papa’s alle kindjes en alle juffen volle huizen, lege bussen oma’s en opa’s die we even moesten missen een zomervakantie die al begon in de lente gek was het wel iedereen moest even wennen de straten waren leeg er was niemand meer te bekennen 18

DEAR DIARY I’M LOST. IS THERE LIGHT AT THE END OF THE TUNNEL?

LEEG praat maar tegen de leegte ik luister naar je ook als je alleen bent praat maar tegen de wind ik luister naar je ook als je bang bent praat maar tegen mij ik luister naar je ook als je leeg bent Foto credits : Safiano Leming Set design: Glodi Lugungu Emotionele support: urick Burgzorg Concept: Kyra-louise

Geleid door het licht

De thematische leidraad in Abbas Kiarostami’s Taste of Cherry doet in zijn metaforische beeldtaal sterk denken aan de poëtische achtergrond van de Yalda nacht. In het duister gaan we op zoek naar het licht dat uitzicht biedt op hoop en zingeving. Tekst: Janniek Sinnige Beeld: Taste of Cherry (1997)

Een auto rijdt over een kronkelend pad. Het beeld kleurt geel van het stof dat opwaait en de namiddagzon die er doorheen schijnt. De warme beelden staan in schril contrast met de gemoedstoestand van de bestuurder van de auto, Mr Badii, een man die de hoop voor het leven lijkt te hebben opgegeven. Mr. Badii is het hoofdpersonage uit de film Taste of Cherry (1997), de film waarmee Abbas Kiarostami in 1997 als eerste Iraanse filmmaker een Palme d’Or in de wacht sleepte. Wie bekend is met het werk van Kiarostami weet echter dat hij op dat moment al een groot aantal prachtige titels op zijn naam had staan. Al zijn films laten zich kenmerken door de vereniging van poëzie en fotografie. Ook de kronkelende paden vormen een terugkerend beeld in Kiarostami’s oeuvre. Ze lijken niet alleen tekenend te zijn voor de het heuvelachtige Iraanse landschap, maar ook symbool te staan voor de onvermoeibaarheid van zijn personages, die keer op keer dezelfde route afleggen in hun zoektochten waarbij de eindbestemmingen vaak al verborgen lijken te liggen in de reis zelf. In de film Taste of Cherry volgen we Mr. Badii in zijn zoektocht naar iemand die bereid is hem te helpen bij het beëindigen van zijn leven. Hij heeft het volledig uitgedacht: er is een gat gegraven aan de rand van de kronkelende weg, waar hij in de nacht, na het nemen van een flinke dosis slaappillen, in zal gaan liggen om vervolgens – zo hoopt hij – te overlijden. Hij zoekt nu slechts nog

iemand die hem daarna wil toedekken met aarde. Maar in zijn zoektocht naar hulp lijkt ook een wens naar bedenking te schuilen: wat als hij niet sterft in de koude kuil van de donkere nacht? Of van gedachten verandert? Wat als hij zich bedenkt? Zijn vraag om hulp is daarom tweeledig: begraaf me als ik wil sterven, maar reik me een hand als ik wil leven. Rijdend in zijn auto gaat hij op zoek naar iemand die hem dit kan bieden. De eerste man die hij spreekt is een jonge soldaat die een lift aangeboden krijgt van onze hoofdpersoon. Mr. Badii legt hem zijn wens voor. “Kom morgen om zes uur ’s ochtends naar deze kuil en roep twee keer mijn naam. Als ik reageer, pak dan mijn hand en help me eruit. Als ik niet reageer, schep dan twintig scheppen aarde in de kuil.” De jongen schrikt van het vreemde verzoek, weigert de opdracht en neemt de benen. Rennend verdwijnt hij in gouden stofwolken. Ook de tweede persoon die hij om hulp vraagt weigert hem te helpen. Zelfmoord is ook moord, vindt hij, en daaraan kan hij, als religieuze jongen, onmogelijk meewerken. Naarmate de dag vordert wordt het licht waarin Mr. Badii rondrijdt steeds warmer; de avond hangt in de lucht en het donker ligt op de loer. In stille shots zien we ons hoofdpersoon dwalen door het stoffige landschap, op zoek naar zijn verlosser. Hij passeert een bouwterrein waar gegraven wordt. Kiarostami biedt ons een sterke visuele metafoor als de schaduw van Mr. Badii samenvalt met de schaduw

van een grote graafmachine die een hoop zand uitstort. We zien de wens van Mr. Badii afgetekend tegen de bergen; de speling van het licht lijkt een voorbode. En dan opeens is er Mr. Bagheri, een leraar van het lokale natuurhistorisch museum, de eerste man die de hulp die van hem gevraagd wordt niet weigert. Zijn bereidheid tot hulp gaat echter vergezeld van zijn poging om Badii te overtuigen van de schoonheid van het leven. Tijdens de autorit zegt hij Badii een onbekende route te nemen: “De weg is langer, maar ook mooier”. Zijn woorden zijn beladen met een diepere boodschap. In de daaropvolgende scène volgen we ruim vijftien minuten onafgebroken de auto die door het glinsterende, warme landschap rijdt. Net als bij Yalda, zijn de kleuren en het licht vol van symbolische hoop. Ze gaan vergezeld van een monoloog van Bagheri’s kant. Hij neemt de tijd om zijn bestuurder ervan te overtuigen dat er genoeg schoonheden bestaan die het leven de moeite waard maken: het wonder van een waterbron, de kleuren van de dageraad, de smaak van kersen. Badii zwijgt en Bagheri spreekt: “Als jij niet praat, zal ik meer praten. Als jij het niet doet, zal ik het doen”. De woorden van de man laten op meerdere niveaus zijn hulp doorschemeren: Daar waar jij niet spreekt, zal ik spreken / daar waar jij geen schoonheid meer ziet, zal ik het voor je benoemen / daar waar het jou niet lukt, zal ik jou helpen.

De afspraak is duidelijk. Hun wegen zullen nu scheiden, later in de nacht zal Badii een taxi vanuit zijn huis nemen om zichzelf in de kuil te leggen. In de vroege ochtend zal Bagheri naar de kuil toekomen om te helpen, op welke manier dan ook. Als ze afscheid nemen benadrukt Mr. Bagheri zijn onvoorwaardelijke aanwezigheid. “Als je gaat ben ik je vriend, als je blijft ben ik je vriend, ik ben in elk geval je vriend.” Op het moment dat Mr. Bagheri vertrekt, wordt zijn aanwezigheid filmisch overgenomen door het licht. Na het afscheid zien we Mr. Badii uitkijken over de stad die baadt in het gloeiende licht van een vuurrode zon, die zelfs na het zwart worden van het beeld, als enige zichtbaar blijft. Ook in het volgende shot blijft het licht bij hem. We zien Badii in zijn verlichte appartement, omringd

door duisternis. Telkens als Badii zich verplaatst door de nacht, volgt het licht hem in een andere gedaante. De felle koplampen van de taxi verraden door hun kronkelende beweging welke route we afleggen. Als de taxi vervolgens als een dwarrelend vuurvliegje uit beeld verdwijnt en Badii zich in de kuil laat zakken, wordt zijn gezicht verlicht door de zilveren gloed van de maan. De aanwezigheid van het licht lijkt ons als kijker hoop te bieden. Maar zal de zon weer opkomen? Zij die de film gezien hebben zullen het begrijpen als ik met een knipoog stel dat het medium film zelf ook een bijzonder krachtige en hoopvolle lichtbron is, vol van hypnotiserende overtuiging en verbeelding. Aan hen die de film (nog) niet gezien hebben raad ik aan dat zeker te gaan doen. Laat je meenemen over kronkelende paadjes en je zult zien wat ik bedoel!

Granaatkomkommer 24

Eten maakt een belangrijk deel uit van de Yalda traditie. Om die reden hebben we drie gerechten voor jullie gemaakt waar de traditionele Yalda ingrediënten deel van uitmaken. We beginnen met het voorgerecht en eindigen met een heerlijk toetje. Tekst en beeld: Nafiss Nia

Dit gerecht is geschikt voor een luie zondag, wanneer je zin hebt in iets gezonds en lekkers zonder er veel moeite voor te hoeven doen. Ingrediënten twee kleine komkommers 5 el granaatappelpitten 50 gr feta (verkruimeld) 1 takje verse munt een handje walnoten (grof gehakt) Eventueel: een stuk brood om mee te serveren Bereiding Mix de grof gehakte walnoten, de granaatappelpitten, de fijn gehakte verse munt en de verkruimelde feta door elkaar in een kom. Snijd de komkommers in de lengte doormidden en hol met een theelepel de halve komkommers uit, het vruchtvlees heb je niet meer nodig, dat mag je gelijk opeten. Vul de halve komkommers met het granaatappelmengsel. Muntbladeren kun je ook apart op het bord leggen. Als je wil kun je dit gerecht serveren met een stuk brood erbij. Eet smakelijk!

Les Super Étoiles de Partout Tekst: Charlotte de Raad Beeld: Les Adu

Deze 14-koppige band is voortgekomen uit Orchestre Partout. Een muzikaal gezelschap dat al tien jaar lang wekelijks muzieklessen organiseert in vier verschillende asielzoekerscentra in Nederland. De muziek die hieruit voortkomt is een bijzondere mix van Arabische kwarttonen en Afrikaanse Highlife ritmes, van droeve Armeense duduk en extatische Bollywood-songs. De deelnemers treden regelmatig op en ontwikkelen zo hun talent. Momenteel spelen er ruim 35 muzikanten van verschillende

nationaliteiten in Orchestre de Partout. Per concert wordt de samenstelling van de band en het repertoire bepaald. Voor ‘Yalda, de langste nacht’ wilden wij een band programmeren die de ruimte zou betoveren. Een alomvattend geluid waar warmte, mysterie en feestelijkheid de boventoon zouden voeren. Orchestre Partout leek een juiste keuze, een samenkomst van zoveel muzikale invloeden, dat is precies wat Yalda avond ook is! Op ons evenement zou Les Super Étoiles de Partout komen spelen; professionele muzikanten die inmiddels een verblijfsvergunning hebben en hun carrière in Nederland voortzetten. De letterlijke vertaling van Les Super Étoiles de Partout is ‘de sterren van overal’. Dit betekent niet dat zij constant herinnerd willen worden aan wat hen in Nederland bracht en de reis die zij daarvoor hebben moeten afleggen, in tegendeel. Ik spreek met Shayan Jelodar, Aziz Yigit en Karwan Hamid Halaq over hun professie en de band. De voertaal binnen de band is muziek, een universeel communicatiemiddel dat

doordringt tot de kern en geen woorden nodig heeft. Waar deze wel nodig zijn wordt er Nederlands en Engels gesproken en zo nu en dan voor elkaar vertaald. Karwan is geboren in Kirkuk, in Koerdistan (Noord-Irak) en bespeelt de Balaban, Duduk en Ney. Hij vertelt dat er altijd een gemoedelijke sfeer hangt die een zeer motiverende uitwerking heeft op de activiteiten van het gezelschap. Zo speelden ze in 2019 een uitverkocht Paradiso-Noord op z’n kop en werken ze momenteel aan hun eerste single. Meer daarover volgt later, eerst wil ik het met Shayan hebben over het al bestaande repertoire van Les Super Étoiles de Partout.

“De voertaal is muziek, een universeel communicatiemiddel dat doordringt tot de kern en geen woorden nodig heeft.” Shayan is geboren in Tehran (Iran) en al bijna tien jaar professioneel muzikant. Hij is zanger, componist en tekstschrijver. De nummers die hij voor de band schrijft vertellen vaak een liefdesverhaal over een bijzondere relatie tussen twee mensen. Deze liefde komt ook terug in de nostalgische Perzische muziek die hij schrijft. Yalda is voor Shayan één van zijn favoriete momenten van het jaar. ‘Yalda duurt maar één minuut langer dan alle andere avonden maar dat geeft mij wel

de mogelijkheid om het leven net iets langer te vieren door samen te zijn met mijn geliefden.’ Les Super Étoiles de Partout is als een tweede familie voor de muzikanten. Iedereen accepteert elkaar en er is ruimte voor alle invloeden die de leden met zich mee brengen. Zo combineren ze Arabische, Koerdische en Perzische muziek met funky popmuziek. De band werkt samen met koperblazers uit bands als Chef’Special, Gallowstreet en Valvetronic, aan een nieuw repertoire in Nederland. Hun enthousiasme, veelzijdigheid en muziek die recht uit het hart komt zorgen voor feestelijke liveshows die een sterke indruk achterlaten. Aziz is een Nederlands-Koerdische muziekproducent, daarnaast speelt hij blaasinstrumenten als de Ney en Kavala. In Les Super Étoiles de Partout gebruikt hij deze instrumenten en zijn stem om de band te versterken. Eerder heeft hij in samenwerking met andere muzikanten 16 albums geproduceerd. Nu kijkt hij enorm uit naar de verwezenlijking van de eerste single van de band! De eerste single van Les Super Étoiles de Partout is een mash up van twee nummers: het Arabische ‘Bent Eshalabiya’ en het Iraanse ‘Baba To Dige Ki Hasty’. De release datum willen ze nog niet verklappen maar ergens eind april komt de single uit. ‘Het begint met het meetikken van je voet. Tegen het eind stuiter je over de dansvloer,’ omschrijft Ted van Leeuwen, muzikaal leider van beide collectieven. April lijkt nog ver weg, maar we hebben nu iets om ernaar uit te kijken! 29

Charlotte de Raad 30

Charlotte de Raad is woordkunstenaar en werkzaam als programmamaker bij Granate. In 2018 debuteerde ze met een aantal gedichten in de poëziebundel En ze leefde nog bij Uitgeverij Rorschach.

zachte landing

soms is alles te hard de manier waarop je je in bed om je kussen vastklampt wat er is gezegd hoe dat door je lichaam galmt de spieren, je hartslag wanneer alles luistert en voelt de manier waarop je je in bed om je kussen vastklampt muziek op de achtergrond hoe je hoopt dat het je raakt de afleiding, het verlangen wanneer er ruimte is voor verdriet

soms is alles te hard de manier waarop je je hoofd breekt niet het denken maar de onmacht hoe je verlamd terwijl je strijd-lust de confrontatie, het accepteren je lange adem de manier waarop je je in bed aan je kussen vastklampt

Foto: Marianne Pheil

wat er in de lucht hangt hoe je geen onderdeel wilt uitmaken van wanneer je bang bent om los te laten zachte landing

Hafez De rozen bloeien rood als wijn, wild slaat de nachtegaal; jij, soefi, die vervoering zoekt: hier is je bacchanaal! Het fundament van ons berouw dat stevig leek als steen, zie hoe een beker van kristal het stukgeslagen heeft! Schenk in! In de serene zaal van Onaandoenlijkheid telt het niet of je heer of knecht, dronken of nuchter bent. Twee poorten heeft dit gastverblijf; wat maakt het voor verschil of je vertrekt door een lage deur of uit een hoog portaal? Het goede leven valt je niet ten deel zonder verdriet: het lijden is bedongen toen het Oerverbond gesloten werd. Zijn of niet-zijn? Vermoei je niet! Laten wij vrolijk zijn, want hoe volmaakt iets moge zijn, het wordt ten slotte niets. De roem van Asaf, de wind als paard, kennis van vogeltaal: wat heeft het Salomo gebaat? Het is alles weggewaaid. Vertrouw niet op je vleugels, want de afgeschoten pijl verheft zich even in de lucht, maar valt dan in het stof. Hoe kan de tong van Hafez’ pen ooit danken voor zo’n eer: de woorden die hij heeft gedicht gaan nu van hand tot hand. Hafez, ghazal 25 Vertaling: J.T.P. de Bruijn

Vegetarische Ash Anar /dikke granaatappelsoep Tekst: Farshad Aria Foto: Nafiss Nia

Vanwege zijn kenmerkende kroon en robijnrode pitten is de granaatappel letterlijk en figuurlijk de koning onder de vruchten. De veelzijdigheid en mogelijkheden van deze schat zorgen ervoor dat je van één en hetzelfde gerecht verschillende soorten en varianten kunt bereiden die allemaal even heerlijk smaken. Ash Anar, oftewel granaatappelsoep, is een traditionele dikke soep die in bepaalde streken van Iran niet mag ontbreken bij de maaltijd op Yalda-avond. Naast de vaste ingrediënten granaatappelsap, granaatappelmelasse, gele spliterwten en rijst, kun je de rest van de ingrediënten naar eigen smaak aanpassen. Ingrediënten (voor 2 à 3 personen) rijst gele spliterwten mungbonen zwarte bonen groentemix (peterselie, koriander, spinazie, bosui - grof gesneden) ui (middelgroot - fijngesneden) knoflook (of andere gewenste hoeveelheid - fijngehakt) gember (fijngehakt) 80 gr cashewnoten (fijngemalen) kurkumapoeder paprikapoeder granaatappelsap granaatappelmelasse rode biet (gekookt en geraspt of gemalen) culinaire olijfolie water zout en peper

80 gr 100 gr 100 gr 100 gr 300 gr 2 2 teentjes 150 gr 2 tl 1 tl 1 liter 250 ml 250 gr 3 el 2,5 l naar wens

Garnituur granaatappelpitjes bij het serveren verse munt

300 gr 1 bosje

Extra ingrediënten (optioneel) amandelmelk (bij het mixen van de ingrediënten in de blender) honing of suiker (wanneer je van een zoetere smaak houdt) citroensap (wanneer je van een meer zure smaak houdt)

1 glas naar wens naar wens

Bereiding Kook de rijst, bonen en rode bieten apart en niet te zacht. Bewaar het water waarin de bonen zijn gekookt, dit heb je nog nodig. Meng in grote anti aanbakpan de gekookte rijst en de bonen samen met het bewaarde kookvocht. Voeg het granaatappelsap en eventueel extra water toe totdat het geheel ongeveer 2,5 liter vloeistof bevat. Breng aan de kook en laat 25-40 minuten met deksel sudderen op een middenlaag vuur. Hak de gewenste groentemix grof. Zet opzij voor later. Bak de fijngesneden uien in twee eetlepels olijfolie, samen met zout, peper, fijngehakte knoflook, gember, kurkuma poeder en cashewnoten. De uien moeten geel/bruin worden maar niet aanbranden. Laat het mengsel afkoelen en doe het samen met de gekookte rode bieten in de blender. Voeg tot 1/3 amandelmelk of water toe en pureer het geheel. Nadat het gekookte bonen- en rijstmengsel 20 tot 30 minuten op een middenlaag vuur heeft gestoofd, voeg je de rest van de ingrediënten toe: de grof gehakte groentemix, het gepureerde uienmengsel en de granaatappelmelasse. Laat het geheel nu nog 30 tot 50 minuten op een laag vuur sudderen en pas op dat het niet aankoekt. Neem 10 minuten vóór het serveren een kopje soep uit de pan om de smaak te beoordelen en jouw Ash Anar desgewenst wat zoeter of zuurder te maken. Door honing of suiker toe te voegen kun je de zoete smaak sterker maken. De zure smaak kun je versterken door meer zure granaatappelmelasse en/of citroensap toe te voegen. Voeg naar smaak peper en/of zout toe. Laat daarna het geheel nog 10 minuten op een zacht vuur samentrekken. En blijf regelmatig roeren zodat de smaken goed samenkomen. Ash Anar kun je garneren met granaatappelpitjes en muntblaadjes. Eet Smakelijk!

Lev Avitan

Lev Avitan presenteert zich als een geëngageerde spreker door zich nadrukkelijk te richten op sociale thema’s uit de wereld om hem heen. Als Spoken Wordartiest houdt hij met zijn eigen verhaal de samenleving een spiegel voor over thema’s als identiteit en integratie. Onlangs deed hij dit op plekken als Lowlands, Paradiso en Down the Rabbit Hole. Door middel van kunst en cultuur brengt Lev mensen bijeen en hoopt hij bij te dragen aan het denken over vooruitgang. 36 Foto: Wess Leeft & Kyllian Hazes

WIJ ZIJN MENSEN BEWEGENDE WEZENS OP ELKAAR VOORTBOUWEND AMBITIEGEDREVEN IN STAAT LIEF TE HEBBEN EN ONS LEVEN TE DELEN ZIJN BEDREVEN GENEGEN NEMEN EN GEVEN LEIDEN SOMS VOLWAARDIG RECHTVAARDIGE LEVENS ZIJN DENKEND EN SPELEND PRATEND EN ETEND LEREND, INSPIREREND VERTROUWD EN ONZEKER GELOVIG EN VREZEND HAATDRAGEND / GEMEEN SOMS MAAR NOODZAKELIJK TOCH ALTIJD IN STAAT OM ONSZELF TE VERBETEREN

interview

Dans is poëzie in beweging Tekst: Charlotte de Raad Illustratie: Parin Heidari

hoe een lichaam om z’n as draait planeten daar omheen hoe het uitzicht de nacht verfraaid zo, is alles één

Dylan Kuyper en Luc de Raad zouden een combinatie van de dansstukken ‘We Are One I & II’ opvoeren tijdens het evenement Yalda, de langste nacht. Deze stukken over verbinding en kwetsbaarheid zijn voortgekomen uit een samenwerking tussen Luc de Raad en Ruben Chi. Wat Luc en Dylan beweegt, hoe zij verschillende thema’s in het leven in dans transformeren en wat de achterliggende gedachte is van ‘We Are One’, leest u hier in een interview van Charlotte de Raad.

Dylan Kuyper Dylan Kuyper is een interdisciplinair kunstenaar. Zijn liefde voor dans begon op zijn 18e toen hij in contact kwam met de dansstijl ‘popping’. Hier hield het niet op, al snel ging Dylan op zoek naar meer. Dylan begon met studeren aan de vooropleiding van Artez in Arnhem; een Fast Track dans opleiding waar hij kennis maakte met de moderne technieken binnen dans. Al snel daarop volgde de Urban Contemporary opleiding aan de Academie voor Theater en Dans waar hij zich ontwikkelde in hedendaagse dans en theater. Begin 2019 verliet hij de opleiding om zich op eigen benen verder te ontwikkelen.

“Ik zie mijzelf als een meteoriet in het universum; hard en aards, maar gewichtloos” Wat betekent dans voor jou? Dans betekent voor mij eigen keuzes maken in alledaagse gebeurtenissen. Ik begon op mijn 18e met dansen, daarvoor heb ik nooit geleerd om mijn eigen keuzes te maken, ik was vooral een volger. Op het moment dat ik begon met dansen leerde ik om mijn eigen leven te bepalen en hier zelf richting aan te geven. 40

Naast dans ontwikkel je jezelf ook op andere gebieden, kun je ons wat meer vertellen over wat je allemaal doet en wie of wat je daartoe heeft geïnspireerd? Ik ben een videograaf, personal trainer, maak muziek en hou ervan om bezig te zijn met graphic design. Ik durf eerlijk gezegd niet te zeggen wie of wat mij heeft geïnspireerd om dit allemaal te ontwikkelen.

“de koning en koningin poepen ook gewoon, dus wees niet bang om jezelf te zijn” Ik ben altijd iemand geweest die leert door gewoon te doen; veel Youtube kijken en van daaruit raak ik verdwaald in het feit dat ik iets nieuws kan leren. Die nieuwsgierigheid geeft mij de kracht en het plezier om te gaan ontdekken en me te ontwikkelen op nieuwe gebieden. Wat voor plek heeft kwetsbaarheid in jouw creaties? Kwetsbaarheid staat bij mij hoog op de lijst als ik creëer. Dat betekent voor mij eerlijk zijn naar mezelf toe; wie ben ik, wat doe ik en wat voel ik? Het is allemaal erkenning en zodra ik erken dat ik mag zijn, zet ik de creatie open voor de wereld. Ik zeg altijd: de koning en koningin poepen ook gewoon, dus wees niet bang om jezelf te laten zien zoals je bent. Hoe voelt het wanneer je je creaties deelt met de buitenwereld? Delen is altijd fijn. Ik heb losgelaten dat 42

ik mensen moet inspireren met mijn kunst, daardoor ben ik vrij om te doen wat ik wil. Dat gevoel is een genot want ook al inspireer ik maar één persoon, dan is die ene persoon genoeg. Meer heb je niet nodig, want dit zal zich vanzelf verspreiden naar meerdere mensen. Voel je je vrij om te maken wat je wilt? Ik voel me zeker vrij om te maken wat ik wil. Tuurlijk, geld speelt hier ook zeker een rol in, waardoor je je toch beperkt voelt. Maar van binnen is er geen muur die mij tegenhoudt om te maken wat ik wil. Je kan letterlijk alles doen wat je in je hoofd haalt, voor mij is die gedachte de key. Waar ben je op dit moment mee bezig? Op het moment ben ik vooral bezig met muziek maken en personal training geven. Ik heb dans en movement een half jaar laten zitten omdat ik mijn aandacht even op iets anders moest richten. Ik stopte begin vorig jaar met school omdat ik het gevoel had dat ik teveel binnen een hokje bewoog. Het was best eng om deze keuze te maken, want wat dan? Het onbekende maakte me onzeker maar tegelijkertijd daagde het me uit. Toen ik de keuze om te stoppen eenmaal had gemaakt kreeg ik meer ruimte voor mezelf. Inmiddels ben ik weer bezig om volledig terug te komen in m’n lichaam en het dansen op te pakken. Af en toe heb ik nog videoshoots maar door corona is dat natuurlijk veel minder. Hoe anticipeer jij als kunstenaar op de situatie rondom het coronavirus? Ja, het is lastig. Ik probeer eigenlijk zoveel mogelijk bezig te zijn en daarin mijn rust te vinden. Ik zie dit jaar als een jaar van nieuwe skills leren, dingen doen die ik altijd al had willen doen.

Financieel is het voor mij ook ingewikkeld. Ik ontvang op dit moment de Tozo-uitkering voor zelfstandig ondernemers. Deze hele situatie werkte als een soort reset. Er waren dagen dat ik nergens zin in had maar op gegeven moment dacht ik fuck it. Ik begon met dj’en en producen en nu kan ik zeggen, music saved my life. Ik weet dat dit klinkt als een cliché, maar clichés zijn waar (moet lachen). Ik verlang naar het moment dat we als kunstenaars weer aan het werk kunnen, dan kan ik ook weer volledig mijn ding doen. Wat is jouw missie als kunstenaar? Mijn missie als kunstenaar is toch het doorgeven van de levenservaringen die ik heb meegekregen en nog ga meekrijgen in de loop van de jaren. Mensen een plek kunnen geven waar ze zich vrij kunnen ontwikkelen, een plek die ik zelf niet had. Een plek die jouw kunst, maar ook jou als persoon volledig accepteert zodat jij je weg in het leven kan vinden. Dit door middel van alle kunstvormen die ik beoefen toe te passen. Elk mens leert op een andere manier, dus door kunstvormen samen te voegen kan ik mensen ook op verschillende manieren bereiken.

De liefde voor beweging is er voor Luc de Raad altijd al geweest. Van jongs af aan was hij veel te vinden op de sportvelden en vanaf zijn 15e begon Luc met zijn eerste Hiphop danslessen. Met inmiddels twee dans diploma’s op zak (MBO Artiest Urban Dans & HBO Urban Contemporary Uitvoerend) is hij klaar om zijn kunst met de wereld te delen. De kern binnen zijn bewegingstaal komt voornamelijk voort uit Hiphop maar Luc houdt ervan om verschillende stijlen te combineren omdat hij denkt dat dit de toekomst van dans is.

“Gun jezelf meer delen van jezelf” Hoe zou jij jezelf als persoon omschrijven? Ik ben een stier: koppig met een grote eigen wil. Originaliteit en individualiteit zijn een belangrijk aspect van wie ik ben en wat ik doe. Ik bevraag alles wat ik 43

doe. Ik bevraag alles wat ik tot me neem, daarmee probeer ik na te denken vanuit mijzelf. Ook heb ik een groot empatisch vermogen, dat vind ik erg belangrijk. Op deze manier verbind ik automatisch met mijn omgeving. Wat betekent dans voor jou? Dans is voor mij genieten. Dans is voor mij liefde. Dans is voor mij vrijheid. De vrijheid om te voelen wat je wilt voelen. Te bewegen hoe jij wilt bewegen. Te vertellen wat jij wilt vertellen. De vrijheid nemen om te zijn wie of wat je op dat moment bent. Naast die nadruk op vrijheid hou ik simpelweg heel erg van bewegen. De sensatie van het voelen, van je lijf en je spieren, is voor mij genieten en tegelijkertijd een challenge. Er is altijd wel een nieuwe manier van bewegen om te ontdekken. Dans is mijn passie en ik gebruik het als een tool om iets mee terug te kunnen doen voor de wereld. Verhalen vertellen om mensen te laten genieten of hen iets te laten herkennen van zichzelf, door mij, waardoor ze weer even worden wakker geschud. Ik hoop dat ik met mijn dans mensen kan raken op een plek die voor hen iets in beweging zet. Dance is healing! Naast dans ontwikkel je jezelf ook op andere gebieden. Kun je ons wat meer vertellen over wat je allemaal doet en wie of wat je daartoe heeft geïnspireerd? Naast dans doe ik ook aan schrijven in de vorm van bijvoorbeeld een gedicht, dat soms later zijn weg vindt op muziek in de vorm van rap of zang. Ik schrijf al super lang als uitlaatklep en omdat ik het leuk vind om te doen. Stiekem, toen ik jonger was, had ik altijd de droom om muziek te maken als een echte artiest maar het 44

kwam er nooit van. De afgelopen 2/3 jaar ben ik die droom wat serieuzer gaan nemen en ben ik vaker in de studio te vinden. Ook heb ik ervaring met acteren en model staan. Genoeg mensen om me heen hebben me geïnspireerd met het besef dat je niet alleen maar één ding hoeft te doen.

“Kwetsbaarheid is geen zwakte, eerlijk kunnen zijn naar jezelf of een ander is krachtig.” Gun jezelf meer delen van jezelf, om te onderzoeken en van te genieten. Je zal nooit één ding zijn tenzij je dat jezelf aanpraat. Het is naar mijn mening erg gezond om jezelf op meerdere vlakken te ontwikkelen, want daarmee kun je later jezelf op andere vlakken weer aanvullen. Plus als je het ene even zat bent dan kun je je focussen op iets anders. If you feel like doing something else than you’re used to, just do it! You never know where it will lead you. Wat voor plek heeft kwetsbaarheid in jouw creaties? Kwetsbaarheid is een belangrijk aspect van wat ik doe. Kwetsbaarheid heeft naar mijn mening ook veel te maken met eerlijkheid. Wanneer jij jezelf kwetsbaar moet opstellen tegenover een publiek, moet je durven loslaten. Wanneer je loslaat heb je niks om je aan vast te houden of achter te verbergen. Dat betekent niet dat je dan in ‘gevaar’ bent, misschien voelt dat wel zo maar we

Foto: Margo Konovalenko

zijn het gewoon niet zo gewend om ons zo open te stellen in het dagelijks leven. Wat je dan precies loslaat is moeilijk te zeggen maar je laat het doek vallen. Geen gelul, gewoon eerlijk zijn over wat het is. Wanneer je snapt dat doen alsof niet altijd de formule is voor een volledig geloofwaardig optreden ga je verder zoeken. Hoe kan ik mijzelf nou echt kwetsbaar opstellen waardoor iemand met mij mee kan leven of zich kan relateren aan de situatie op het toneel of in de video? De krachtigste manier om dat echt te doen vraagt naar mijn mening om eerlijkheid en kwetsbaarheid. Dus, wat voor plek heeft kwetsbaarheid in mijn creaties? Misschien is het wel de belangrijkste bron. Kwetsbaarheid is geen zwakte, eerlijk kunnen zijn naar jezelf of een ander is krachtig. Hoe voelt het wanneer je je creaties deelt met de buitenwereld? Het is denk ik altijd wel een beetje spannend als je iets persoonlijks deelt waar je hard aan hebt gewerkt en/of zelfs je ziel echt in hebt gegooid. Je bent toch wel bezig met wat mensen ervan zullen vinden, dat ga je bijna niet uit de weg. De kunst is om jezelf te herinneren aan de reden waarom je datgene wilde creëren en wat je ermee wilt vertellen. Ik herinner mezelf altijd aan het volgende “If you know the beginning well, the end will not trouble you’’. Dit geeft me bijna altijd weer het vertrouwen dat als je weet waarom je ergens aan begon, het niet uitmaakt hoe het precies uitpakt. Laat alle verwachtingen los en geef mensen de vrijheid om te zien wat zij in je werk willen zien. Uiteindelijk is dat veel waardevoller dan wanneer ik allerlei verwachtingen heb van dat iemand er dit of dat uit zou moeten halen. Natuurlijk probeer je als maker 46

wel te sturen maar wanneer je het einde wat meer loslaat ontstaat er een nieuw begrip van hoeveel het uitmaakt wat jij wilt. Het gaat ook om wat ‘is’, niet altijd om wat jij wilt. Al die onnodige spanning en geforceerde energie om te kunnen/willen controleren wat iemand ervan vindt, laat het los. Je zal zien dat je dan pas echt luistert naar je publiek maar tegelijkertijd ook naar jezelf als kunstenaar. Jij en Dylan Kuyper zouden op Yalda avond het danstheater stuk ‘We Are One’ opvoeren, dat oorspronkelijk gecreëerd is door Ruben Chi en jouzelf. Hoe is deze samenwerking tussen jou en Ruben ontstaan? Ik heb Ruben Chi voor het eerst leren kennen als dansdocent op mijn eerste dansopleiding. Ik studeerde destijds ‘Artiest Urban/Hiphop dans’ op het Rijnijssel College te Arnhem. Ik zie Ruben als één van de belangrijkste docenten die ik heb gehad en zal hem daar ook altijd super dankbaar voor zijn. Niet alleen qua beweging maar ook als het gaat over mindset, het mentale aspect van dans en in het leven. Toen ik wat verder ontwikkeld was als danser, zo rond de 3e of 4e klas, vroeg Ruben me of ik het tof zou vinden om een videoproject met hem aan te gaan. Dit videoproject was ‘We Are One I’. Niet dat wij toen al wisten dat er meerdere delen zouden volgen. Ik was super enthousiast weet ik nog en de video werd goed ontvangen. In dit proces hebben we elkaar beter leren kennen en we voelden beiden dat er meer in zat. Later zijn we gaan werken aan ‘We Are One II’ die in 2016 in première ging op het Cinedans festival. Uiteindelijk hebben we er ook nog een theatervoorstelling van 30 minuten van gemaakt waarvan in 2017 de try-out

in Frascati plaatsvond. Na de première hebben we gedurende de jaren daarna nog op meerdere plekken opgetreden in Nederland. Door dit proces zijn we goede vrienden geworden, en we zijn zeker nog niet klaar met ‘We Are One’!

“Wij zijn onderdeel van alles en tegelijkertijd is alles onderdeel van één ding.” Waar gaat ‘We Are One’ over? ‘We Are One’ gaat erover dat ook al zijn jij en ik anders in ons doen of laten, of in hoe we eruit zien of wat dan ook, we allemaal mens en daardoor dus één zijn. Alles om ons heen is onderdeel van de natuur en daardoor dus één. Het gehele universum bestaat uit energie en is daardoor dus één. Wij zijn onderdeel van alles en tegelijkertijd is alles onderdeel van één ding. Maar toch ook niet (lacht), the inbetween. Het grappige is ook nu ik dit zeg, dat we denken zoveel te weten maar wat dit precies betekent, weet niemand echt. Er zijn inmiddels twee delen, komt er nog een derde deel? Ik kan natuurlijk niets met zekerheid zeggen maar het is wel ter sprake gekomen om eventueel aan een derde deel te beginnen wanneer de tijd daar is. Dus ja, waarschijnlijk wel! Hoe anticipeer jij als kunstenaar op de situatie rondom het coronavirus? Ik probeer positief te blijven ondanks dat het natuurlijk grote gevolgen heeft.

Ook ik merk dat er veel minder werk is. Mensen verliezen hun naasten, hun baan of hun bedrijf. Toch zijn er ook bepaalde dingen in het leven bijgekomen waar voorheen geen, of minder tijd voor was. Toen er echt serieuze maatregelen werden genomen in Nederland tegen het coronavirus was ik op tour met een theatervoorstelling genaamd Tonio. Toen dat allemaal niet meer doorging zat ik thuis en was het even wennen aan de situatie. Natuurlijk is het jammer dat er van alles niet meer kon, maar wat ik ervoor terug kreeg was tijd om te reflecteren, dingen te verwerken, dingen beter te begrijpen en mijzelf als persoon de tijd te geven om mijn visie op te helderen. Dus ondanks de negatieve gevolgen van corona kun je ook opzoek gaan of luisteren naar wat deze tijd je dan wel kan bieden. Zoals in elke situatie heb je negatieve en positieve aspecten. Het gaat erom hoe jij ermee omgaat. Dankbaar zijn voor wat je wel hebt of kan doen, doet wonderen. Wat is jouw missie als kunstenaar? Ik hoop dat ik als kunstenaar mensen kan raken op een plek die voor hun iets in beweging brengt. En zoals ik eerder al zei, verhalen vertellen om mensen te laten genieten of iets te laten herkennen in mij van zichzelf of een situatie om hen heen waardoor ze weer even worden wakker geschud. Mijn missie is om met kunst beetje bij beetje de wereld beter te maken. Door middel van bewustwording of simpelweg iemand gewoon laten genieten/lachen. Dit klinkt misschien heel cliché maar ik weet dat dit diep van binnen mijn missie is.

Beeld: Qumars Sayyad 48

Yallah Yalda! Tekst: Leila Prnjavorac Illustratie: Parin Heidari Foto: Arnaud Roelofsz

Het kost niet veel moeite om iemand kwetsbaar te maken, maar het kost veel energie jezelf kwetsbaar op te stellen en kwetsbaar te durven zijn. Kwetsbaarheid wordt te vaak onderschat, niet op waarde geschat en haar kracht wordt onvoldoende gevoeld. Onze intuïtie - onze innerlijke stem - spreekt tot ons als we kwetsbaarheid omarmen. De inzichten op de stille momenten dat we alle pantsers en maskers even laten vieren, zijn soms overweldigend. Intuïtie is de zachte kracht, de kracht van de nacht. De nacht moet je soms op de tast betreden, en als alle andere zintuigen niet optimaal kunnen functioneren dan komt zij tot haar recht en neemt ze het heft in handen. Mijn naam is Leila, wat nacht betekent in het Arabisch. De nacht is in mijn leven vaak van grote betekenis geweest. Ons gezin ging op de vlucht in het holst van de nacht. Als je huis en haard achter je laat word je heel kwetsbaar gemaakt, maar in die kwetsbaarheid schuilen diepe lessen. Het leven is het leven waard, we gingen met die reden weg. Wat heeft een mens echt nodig, als je maar twee koffers mag vullen? Foto’s mee die je kunnen laten mijmeren over toen. Helaas mogen die niet mee, identificatiemiddelen achterlaten was het bevel. Ik verstopte er toch een paar als 10-jarig meisje. Heldhaftig, zeker, naïef ook, maar mijn kinderlijke onschuld en dus kwetsbaarheid redde mij. Ik werd niet gefouilleerd en bezit nu die paar schaarse foto’s van ooit, de rest is verbrand en voor eeuwig vernietigd. Nachtzweten, heel veel nachtzweten, en zwaar vermoeid. Komt het door de hormonen, ik heb net een baby gekregen, maar zoveel zweten is niet normaal. De dag erna een knobbel ontdekken, de kwetsbaarheid komt,

intuïtie spreekt; ik ben ziek, kanker. Als je gezond zijn verruild voor ziek zijn dan ervaar je pure kwetsbaarheid. Letterlijk wordt alles onzeker, je leven ligt in de handen van een ander. Overgave, hoop en vertrouwen is wat je rest. Het leven dwingt je ook alles onder de loep te nemen. Vriendschappen en familiebanden komen op scherp te staan. Voor sommige relaties is het einde daar, want de transformatie die je doormaakt tijdens het herstelproces maakt je tot een ander mens. De pijn van ongezonde verhoudingen komt aan de oppervlakte. Tijd voor afscheid, tijd om ruimte te scheppen voor nieuwe mensen, nieuwe banden en nieuwe paden. De overweldigende kracht van de liefde van dierbaren, het medicijn dat elke cel doordringt, krijgt de overhand. Het begint met zelfliefde en voor jezelf leren

zorgen, liefde durven ontvangen en je laten verzorgen en het erkennen van je sterfelijkheid: ook ik ben fragiel en breekbaar als ieder ander, als het leven zelf. De nacht en ik, wat hebben wij toch een intense relatie met elkaar. Wat beproef je mij regelmatig en wat hou ik van je. Door jou heb ik geleerd mijn kwetsbaarheid te omarmen en het mijn kracht te maken. Na die zure appel of het afhalen van de pleister van de etterende wond, komt een nieuwe kans, een nieuw begin, waar je zelf de creator van mag zijn. Je kunt weer vanaf het prille begin je eigen lot gaan helpen schetsen. Yallah Yalda, de nacht wordt weer dag en alle zintuigen komen in vervoering. Het bruist weer en ik ga voort, met hernieuwde wijsheid en zin, jij ook?

27 Ik haast me naar mijn bed; ‘t is mooi geweest. Het lichaam legt vermoeid zijn leden neer. Maar dan begint de zwerftocht van mijn geest, Die zoveel vergt; mijn lijf doet toch al zeer. Ver weg als ik ben gaan mijn gedachten lopen, Een ware pelgrimstocht om jou te vinden, Zo houden zij mijn zware ogen open En zien alleen de duisternis van blinden. Al wat ik zie bedenkt mijn ziel alleen; Die toont jouw silhouet in duister zicht Dat in de ijzige nacht als fonkelsteen Het zwarte nachtgezicht verjongt, verlicht. Ach, overdag mijn lichaam, ‘s nachts mijn kop, Geen rust voor jou, voor mij, het houdt nooit op.

Uit: Shakespeares sonnetten. Vertaald door Bas Belleman. Uitgeverij Athenaeum - Polak & Van Gennep, september 2020.

Over Bas Belleman Bas Belleman is dichter, vertaler en verhalenverteller. Hij debuteerde in 2003 met de bundel Nu nog volop ventilatoren, welke werd genomineerd voor de C. Buddingh’Prijs. Hierop volgden meerdere bundels, namelijk: Hout (2006), Sonnetten voor de donkere dame (2012) en De drift van Sneeuwwitje (2014). Foto: Sabina van Gils

Stuit Ligging Tekst: Roberta Petztoldt

Weer ga ik naar de uitgeholde heuvel smijt het lichaam onder de zon, krijs met de bijen klauw in de klaver. De doofstomme blokken beton waarbinnen robots pakken uit China verslepen, kijken sprakeloos toe hoe ik daar over de vlakte draaf tot de final frontier-rails waar een traag treintje piept als een stervende Tyrannosaurus Rex. Van rechts: Woedende wolk spreeuwen die net als ik niks begrijpt van het vermorzelde duindoornbos. “Waar moet jij heen?” vraagt de mottende regen. Lappen wol hangen zwaar om mijn lichaam dat besluit Aragorn te zijn en door te draven. 54

Ik heb alleen dit lichaam en het moet sterk zijn, het is sterk. Het steekt de asfalt repen over waar zwaar geschut doordendert in naam van de economie. Ik loop langs stinkende sloten waar de dodaars duikt naar de parels die niemand kan zien. Steeds spreekt de cynicus in mij en lacht mijn lopen uit. Ik jaag hem weg, weg, WEG, WEG! Kruip onder de wilgen uit het zicht van de skeelerende kinderklas, spreek grimmig tot mijn gebroken kern. “Hier kan je niet blijven, de hulpeloze Hobbits wachtten in de vallei van de vergetenen.” Ik ga terug naar de weg en sla af tussen de bomen waar geen paden voor de mensen zijn en kom een hekje tegen waar ik van schrik, worden hier kinderen verstopt? Worden hier geheimen gemarteld? Ik loop verder over de bergen waar naoorlogs puin onder natuur is verholen. Hoe moet ik hopen? Paddenstoelen wijzen me de weg. Ik gluur als een wild dier van tussen de bossage naar de manege waar gevangen paarden rondjes lopen. Somber hurk ik en plas over vermolmd hout. Dwaal verder tot ik aan de dijk kom, waarop ik klim zodat ik tegen de wind vechten kan. Ik bestijg een roodwit signaalhekje en blik over de diepe polder waar koeien hun verbazing delen met de gepantserde auto’s die zo snel mogelijk van me wegrijden. Ik zing voor de koeien die met hun zachte neuzen luisteren. Zal ik mijn honger de weg terug laten wijzen of doorploegen? Aragorn zou doorgaan en ik ga door, over

de lange slingerende dijk richting oneindigheid. Tot ik bij de paal kom die daar staat voor de Geuzen die vochten voor dit verlaten land. Ik voel het lange zwaard in de schede over de grond slepen, ik ben te kort om het te dragen. Maar ik wil vechten, omdat ik het kies. Zoals meneer Anderson het koos. Waarom geef ik niet op? Hoe vaak ben ik al in de pan gehakt. Wat geeft de wil om te leven? Is het de goedheid die ik me herinner of de bergen die ik hoop in de toekomst te vinden of is het hier: nu in de regen? Is het het warme lichaam van een geliefde in bed, de strepen zonlicht die het interieur komen arceren. Het vertrouwen van een kleine vogel die naderbij komt, grondend- zuiverzalig - eten, de geurige lucht van een lentenacht, metafysische observaties van een driejarige, de transformatie in een verdrietige voorbijganger als je hallo zegt. De esthetisch gedekte tafel met mensen in de keuken waar je van houdt, de uitgestrekte Andes, de zelf geplakte band, een gelukte tekening, wilde watervallen, de plotselinge avond in een bruin café met diepe gesprekken, tekeningen op bierviltjes, het dansen. Geluk voelen, geluk delen. Maar wat geeft het de diepe wanhoop die niet vertrouwd dat het ooit genoeg zal zijn, deze verzameling momenten. Er is teveel besmeurd, uitgehold, opgeblazen, zwart gemaakt, verkracht en vernietigd. Hoe helen we ooit de trauma’s van de wereld. Kan ik gelukkig zijn als de rest van de wereld lijdt?

Een bezorgde fietser geeft me een brok cake, hij passeerde me maar keerde om, vroeg of het wel ging. Ik zei nee, het gaat niet, maar ik ga wel door. Ik keer terug naar het begin. Zeven hazen wachten me op, lopen met hun lange poten langzaam over de omgewoelde vlakte die ik verliet. Voorzichtige goden van de vruchtbaarheid. Fluisteren de bloemen uit de grond.

Over Roberta Petzoldt Roberta Petzoldt, afgestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie, is een transdisciplinaire kunstenares. Als dichter is ze in januari 2019 gedebuteerd bij van Oorschot met Vruchtwatervuurlinie. Deze bundel is onderscheiden met de Cees Buddingh’Prijs. Vruchtwatervuurlinie gaat over verlies en is strijdbaar, humoristisch, prikkelend en fel maar boven alles een rigoureus allerindividueelst onderzoek waarbij de dichter, sneller dan de eigen schaduw, de poëzie zelf op de staart probeert te trappen.

Poëzie op het doek Inleiding: Janniek Sinnige Over de films: Charlotte de Raad Beeld: Under Covers en Other Lands

Poëzie is schrijven in een taal waarin alles mag. Betekenis ontstaat tussen de letters van de woorden, grenzen verdwijnen en nieuwe verbindingen komen naar boven. Zo zegt poëzie precies dat, waar geen woorden voor leken te zijn. Ook film spreekt in een taal waarin alles mag. Haar woorden kennen geen vorm, haar ritme wordt getekend door licht, haar voordracht is een imaginair spel. Films brengen ons naar werelden die verbazingwekkend ver weg van ons weg lijken. Ze leren ons over anderen die niet in hun lichaam, maar in hun verhaal bestaan. Op die manier biedt film ons de kans om te worden wie we niet zijn om zo te voelen wat we ook zijn. De Yalda nacht is nergens zonder haar films. Ook deze editie wilden wij graag twee korte films vertonen, Otherland (2018) en Under Covers (2018). In plaats daarvan kun je hier lezen over deze films. Ook zijn de films op 20 december, tijdens de langste nacht, te bekijken via onze site: granate.nl.

Otherland In deze experimentele korte documentaire van Jan Pieter Tuinstra met choreografie van Keren Levi, presenteert Vogue danser Elvin Elejandro zichzelf op een Voodoo Carnival Ball; een belangrijke danswedstrijd waar hij zich moet bewijzen om geaccepteerd te worden door de ballroom community. Hij denkt terug aan zijn jeugd op Sint Maarten en de transformatie die hij sindsdien heeft ondergaan. De vrijheid

waar hij zo naar hunkerde lijkt binnen bereik. Jan Pieter Tuinstra vertelt het biografische verhaal van Elvin Elejandro Martinez in een bijzondere documentaire gecombineerd met geënsceneerde dansscènes.

Charlotte over de film Magisch. Wanneer de film begint word je gelijk meegevoerd in een andere wereld. Een kwetsbare ruimte waar doorzettingsvermogen, eigenheid

en kracht domineren. Otherland is een film over zelfontdekking, over thuis. Alles en iedereen in de film is een kunstwerk op zich en daarmee inspirerend om naar te kijken. Maak kennis met een nog vaak onderbelichte scene die floreert door haar uitgesprokenheid en authenticiteit. “What we need to do in the outside world to survive, we celebrate in Ballroom.” 59

Under Covers

Tijdens de nacht van een maansverduistering ontdekken we de zoete, wellustige en spookachtige geheimen van een kleine stad. Van een psychopaat met een paardenstaart tot ondeugende nonnen. Deze animatiefilm roept een geruststellende gedachte op: dat raar relatief is. Charlotte over de film In deze korte animatiefilm van Michaela Olsen worden taboes bloot gelegd op een onverwachte en grappige manier. Dat is ook de kracht van dit werk. Het gaat over menselijkheid, over wat zich achter de voordeur, of in dit geval onder de lakens afspeelt. De maker misleidt je in de eerste plaats, waarna de illusie snel wordt opgevolgd door een soms eigenaardige waarheid. 60

Ingehouden zucht 62 Afbeelding: Pierre-Joseph Redouté anno 1805.

Ik zie een weg geplaveid met grote en kleine dromen ik heb vuur in me ik geloof in de vleugels van de adelaar ik ben overtuigd dat de zon terugkomt je mag je kan je zal niemand is voorbereid voor wat komen gaat voor het onvoorspelbare drama, het toevallige noodlot en -in onzekerheid gewassen- waarschuwingen niets is iets niets is voorbij iets komt eraan ik vertrouw je daarom ben ik boos ik ben veilig daarom ben ik luid ik vertrouw je daarom ben ik hard ik ben veilig daarom ben ik mezelf houd mijn hand vast laat me niet los ik laat het vastgehoudene los de ingehouden dwarse duistere zucht ren niet weg. wees anders, wees oneens, maar ren niet weg. laten we samen door de nauwe stegen van anders schrijden nog meer schrijden tot we er zijn samen ik zie een weg geplaveid met grote en kleine dromen ik heb vuur in me ik geloof in de vleugels van de adelaar Ik ben overtuigd dat de zon terugkomt.

Over Nafiss Nia Nafiss Nia is dichter, filmmaker, cultureel ondernemer en public speaker. Haar eerste bundel Esfanan, mijn hoopstee, verscheen in 2004, gevolgd door De momenten wachten ons voorbij in 2012 en 26 woorden voor schoonheid in 2019. Dance Iranian Style is Nafiss’ eerste speelfilm. Op dit moment ontwikkelt ze haar tweede speelfilm Die middag. Nafiss is tevens directeur van Granate. Foto: Frank Schoevaart

Granaatap

Zin in een bicultureel toetje? Een beetje Iraans, een beetje Nederlands? Dan is dit recept helemaal voor jou. Tekst en beeld: Nafiss Nia

Het granaatappelseizoen begint rond half september en duurt tot half december. Dat is de tijd om te smullen van allerlei soorten granaatappels: mierzoet, zoet, zoetzuur en zuur. Bij elke smaak horen meerdere soorten granaatappels. In Nederland weet iedereen inmiddels wat granaatappels zijn en ook dat granaatappels heel gezond zijn, maar het openbreken en ontpitten van een granaatappel blijft voor velen toch nog lastig. Gelukkig staat Youtube vol filmpjes waarin wordt voorgedaan hoe je een granaatappel moet openen en ontpitten. Het volgende recept heb ik bedacht op een avond toen ik erg veel zin in een toetje had, maar er niets zoets in huis was. Ingrediënten 1 granaatappel | alle smaken zijn prima 5 eetlepels chocoladevlokken | naar eigen keuze puur, melk of wit 1 eetlepel honing | alleen als je zure granaatappelpitten hebt 1 snufje zeezout Bereiding Snij het kroontje van de granaatappel en maak vier sneetjes aan de vier kanten van de granaatappel zoals je het bij een sinaasappel doet. Niet zo diep dat je de pitten raakt, maar diep genoeg. Breek de granaatappel in vier stukken. Leg de granaatappelstukken ondersteboven op je handpalm en sla er met de rug van een lepel op totdat de pitten loskomen. Niet zo hard dat de pitten worden geplet, maar hard genoeg. Als je tijd hebt en zin in een zenmomentje, dan kun je de pitten er een voor een met de hand uithalen. Als de granaatappel ontpit is en de pitten mooi in een schaal liggen, strooi je er zeezout overheen en hussel je de pitten. Wacht 1 minuut. Als de pitten zuur zijn, kun je nu wat honing toevoegen. Strooi vlak voor het serveren de chocoladevlokken erover. Even roeren en voilà! Eet smakelijk!

appelvlokje

Hafez 143

Jarenlang vroeg het hart mij om de Beker van Djam, het verlangde van een ander wat het zelf bezat. De parel buiten de schelp van Zijn en Plaats gekweekt, zocht het bij hen die de weg kwijt waren op zee. Vannacht bracht ik mijn probleem bij de Gids van de Magiërs, die met zijn inzicht vele raadsels heeft opgelost. Ik trof hem in een vrolijke bui, een glas wijn in de hand, en in die spiegel schouwde hij op honderdduizend manieren. Ik vroeg: ‘Wanneer gaf de wijze u deze wereldonthullende beker?’ Hij sprak: ‘Op de dag dat Hij dit azuren gewelf oprichtte.’ Hij sprak: ‘Onze vriend die de top van de galg hoger maakte, beging maar één vergrijp: hij verried wat geheim moest blijven. Als de Heilige Geest opnieuw genadig bijstand geeft, kunnen ook anderen doen wat de Messias verrichtte. Ik vroeg hem: ‘Waarom zijn de idolen met lokken geketend?’ Hij sprak: ‘Hafez, je klaagt vanuit een waanzinnig hart.’ Ghazal 143, Hafez Vertaling: J.T.P. de Bruijn

Word vriend van Granate Sinds oktober 2012 verrijkt Granate film en literatuur in Nederland met het werk van biculturele woordkunstenaars en filmmakers. In die jaren hebben inmiddels honderden dichters, schrijvers, filmmakers, dansers en muzikanten op de podia van Granate hun werk kunnen presenteren aan een breed publiek. Wij geloven dat dit werk de rijkdom van onze kleurrijke samenleving doet groeien. We doen ons best. We werken hard voor onze doelen. Maar we kunnen pas slagen als u aan onze zijde staat. Deelt u onze dromen en wilt u ons steunen? Word vriend! Al vanaf €3 per maand kunt u ons helpen deze bijzondere projecten te blijven realiseren en steeds meer onzichtbare dichters, schrijvers en filmmakers een gezicht geven. Je kunt vriend worden via onze site: www.granate.nl/word-vriend. 69