Stanisław Chomętowski był wojewodą mazowieckim (1706-1728), również marszałkiem nadwornym (1725-1726), hetmanem polnym (1726-1728). Zmarł w 1728 roku. To tylko jeden przykład członka rodu Chomętowskich, piastującego znaczne stanowiska w Polsce, w minionych wiekach. Rodzina Chomętowskich − jak wiele ówczesnych polskich rodów szlacheckich − miała, prawdopodobnie od XVII wieku, wielkie posiadłości ziemskie na Ukrainie. Należała do nich wioska Kodyma w powiecie Bałta, obecnie w obwodzie odesskim (około 200 km na północny zachód od Odessy, 10 km od Dniestru, granicznej rzeki z Mołdawią). Dawniej były to peryferie Rzeczpospolitej. Rzeczka Kodyma była bowiem w XVII wieku granicą z Turcją. Obecnie Kodyma jest miastem z ludnością prawie 9 tys. mieszkańców. Do XIX wieku była pańszczyźnianą wsią, należącą do Chomętowskich, gdzie w dworku mieszkała moja prababka ze swoją córką, po mężu Fink-Finowicką. Dziadek – Alfons zmarł 16 maja 1901 roku, gdy po wyścigu rowerowym z kolegami przeziębił się, dostał zapalenia płuc, które bez antybiotyków kończyło się w tamtych czasach nierzadko śmiercią. Miał wówczas 38 lat i osierocił pięcioro nieletnich dzieci. A moja mama miała 1 rok. Z opowiadań mamy wiem, że babcia, borykając się z trudnymi warunkami finansowymi, kontynuowała prowadzenie biznesu męża, zarządzając przez jeszcze kilka lat firmą po jego śmierci. Tę sporą gromadkę trzeba było utrzymać w dużym mieście, a sytuacja była niełatwa, ponieważ Irenka i Wiktoria zachorowały na trudną wówczas do wyleczenia gruźlicę i sporo czasu musiały spędzać w sanatorium w Otwocku, gdzie był zdrowy mikroklimat dla chorych na gruźlicę ‒ tzw. „płuca Warszawy”. Dlatego, aby pomóc w tej trudnej sytuacji, babcia „na dalekiej Ukrainie” zapraszała rodzinę z Warszawy corocznie w okresie letnim na wakacje do siebie. Tak też stało się w lecie 1914 roku, z tym że Irenka i Wiktoria z matką musiały zostać w Warszawie, nie mogąc przerwać rozpoczętej kuracji. Do Kodymy w daleką podróż wyjechały tylko Tekla i Stanisława (mama) − 14-letnia wówczas pensjonarka, pod opieką starszego, już 21-letniego brata Janka.
11