Handleiding voor de huisarts in gesprek met een patiënt met urologische klachten
Sterilisatie bij de man
Hydrocoele/spermatocoele Hydrocoele Dit is een afwijking die in de volksmond ‘waterbreuk’ wordt genoemd. Het is een zwelling van de balzak aan een of beide kanten als gevolg van een opstapeling van vocht tussen de twee vliezen die zich bevinden rond de teelbal. De huisarts kan dit eventueel aantonen met de transluminescentietest waarbij hij met een lampje in een verduisterde kamer doorheen de teelbal schijnt. Behandeling is niet strikt noodzakelijk, tenzij de ophoping erg groot of zwaar wordt en in de weg gaat zitten (bv. bij het fietsen of andere lichamelijke activiteiten). Soms heeft dit te maken met een vroegere operatie, maar meestal ontstaat de zwelling spontaan. Deze aandoening is niet kwaadaardig en wordt dit ook niet. De ingreep gebeurt via een insnede in de balzak. Via deze weg wordt de met water gevulde cyste weggenomen. Spermatocoele of epididymiscyste Veel mannen hebben een of meerdere kleine spermatocoeles. Dat is een cysteuze structuur uitgaande van het caput van de epididymis (bijbal). Het vocht van een spermatocoele is helder grijs en net zoals het hydrocoelevocht translucent. Meestal zijn er spermatozoa in terug te vinden. Infectie, obstructie en trauma zijn de meest voorkomende oorzaken. Bij het lichamelijk onderzoek is er een zwelling te voelen die, in tegenstelling tot bij een hydrocoele, meestal wel van de testis kan worden afgegrensd. Een echografie is nuttig wanneer er twijfel over de diagnose bestaat. Behandeling is alleen aangewezen als de patiënt last heeft van de zwelling. In dat geval volstaat een eenvoudige excisie. Ingreep De operatie gebeurt onder volledige narcose of via plaatselijke verdoving door middel van een ruggenprik. De uroloog maakt een insnede in de balzak en verwijdert het vocht. Het vlies dat rond de teelbal zit en dat zorgt voor de vochtproductie wordt weggenomen en/of omgeklapt. Soms wordt een lamel (buisje om het eventuele
wondvocht te verwijderen) achtergelaten. Bij een spermatocoele wordt er een insnede gemaakt in de huid van de balzak en de cyste wordt verwijderd. De huidwonde wordt met oplosbare hechtingen gesloten die in principe niet verwijderd moeten worden. Nazorg De balzak wordt omhoog gelegd en afgekoeld met ijs om zwelling te voorkomen. Het dragen van een elastische (strakke) onderbroek wordt aangeraden, ook ’s nachts. Dit vermindert de kans op zwelling en geeft meer comfort omdat de balzak goed gesteund wordt. De eerste weken na de ingreep kan de balzak nog behoorlijk opgezet zijn. Dit is normaal en komt door de reactieve zwelling. Ook een lichtblauwe verkleuring van de balzak is normaal. Het is raadzaam om het eerst wat rustig aan te doen: de patiënt mag de eerste 2 weken niet fietsen, sporten of zwaar tillen. Zwemmen mag na 14 dagen en vrijen mag nadat de wonde volledig ontzwollen is, meestal na iets meer dan 1 week.
Een vasectomie of sterilisatie van de man is een eenvoudige ingreep die veelal onder lokale verdoving wordt uitgevoerd. Indien de patiënt en zijn partner als koppel denken aan een vasectomie als methode van definitieve geboortebeperking, verdient het aanbeveling om hierover een gesprek te hebben met de huisarts en daarna met de uroloog. Dit om er bewust van te zijn dat in principe geen enkele methode van geboortebeperking 100% zekerheid biedt en dat een vasectomie een definitieve en onomkeerbare methode is. Ingreep Bij een vasectomie wordt aan weerskanten van het scrotum een klein sneetje gemaakt. Aan weerskanten wordt de zaadleider opgezocht en over een lengte van een 2-tal cm vrijgemaakt. Dit stukje zaadleider wordt ertussenuit geknipt. De stompjes die op die manier ontstaan, worden dichtgeschroeid en/of dichtgebonden zodat zij niet meer kunnen aaneengroeien. Zo wordt het transport van zaadcellen dus onderbroken. De weggehaalde stukjes zaadleider worden voor weefselonderzoek opgestuurd om zeker te zijn dat de zaadleider aan beide zijden is doorgenomen. Op het einde van de ingreep worden de kleine wondjes gesloten met hechtingen die vanzelf resorberen. Semenanalyse Er zijn echter nog zaadcellen aanwezig in de stompjes van de zaadleiders en in de zaadblaasjes, die een reservoir voor zaadcellen vormen ter hoogte van de prostaat. Zolang er nog zaadcellen in het ejaculaat aanwezig zijn, is er geen sprake van steriliteit. Het duurt gemiddeld 3 maanden voor de laatste zaadcellen uit het ejaculaat verdwenen zijn. Om te controleren of er nog zaadcellen aanwezig zijn, moet de patiënt via de huisarts semenanalyses ondergaan. Is de steriliteit bereikt, dan mogen andere vormen van contraceptie gestaakt worden. Indien er wél nog zaadcellen aanwezig zijn, wordt er een nieuw staal onderzocht, net zolang tot er in het ejaculaat geen zaadcellen meer opgemerkt worden. Blijven er ondanks voldoende ejaculaties en na controle toch nog zaadcellen aanwezig, zal de huisarts de patiënt terug verwijzen naar de uroloog. Nazorg Het verdient aanbeveling de eerste dagen na de ingreep geen zwaar werk of inspannende sporten te verrichten. Douchen mag vanaf de dag na de ingreep. Problemen na de ingreep zijn eerder zeldzaam, het kan gaan om wondinfectie, nabloeding en pijn. Tegen de pijn neemt de patiënt het best een middel uit de huisapotheek (Perdolan, Dafalgan, Voltaren, …). Op lange termijn zijn er bij een vasectomie geen nadelige gevolgen bekend. Het libido en de potentie blijven volledig intact. Een hersteloperatie? In principe is de sterilisatie onomkeerbaar: het is dus een definitieve anticonceptiemethode. Mocht er onverhoopt overwogen worden om het resultaat van de vasectomie ongedaan te maken, dan kan een poging tot hersteloperatie ondernomen worden. Door microchirurgie kan de continuïteit en de doorgang van de zaadleiders hersteld worden. De kans op succes is echter zeer matig.
14
intro oktober 2013
intro oktober 2013
15