Στρατής Παττακός: Ο γιατρός πρέπει να κάνει στον ασθενή ό,τι θα έκανε θα έκανε στον αδερφό του!

12 |

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Συνέντευξη στον ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ και τον ΚΩΣΤΗ ΣΠΥΡΟΥ

ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ

Διευθυντής Β’ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου «ΥΓΕΙΑ»

Ο ΓΙΑΤΡΌΣ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΚΆΝΕΙ ΣΤΟΝ ΑΣΘΕΝΉ Ό,ΤΙ ΘΑ ΈΚΑΝΕ ΣΤΟΝ ΑΔΕΛΦΌ ΤΟΥ! Οι ασφαλιστικές εταιρείες καλύπτουν πλήρως όλες τις καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις! Ο ΣΤΡΑΤΉΣ ΠΑΤΤΑΚΌΣ είναι ένας από τους κορυφαίους καρδιοχειρουργούς στον κόσμο, έχοντας στο ενεργητικό του χιλιάδες επεμβάσεις, ενώ με την επιστημονική του ομάδα έχει πραγματοποιήσει την πρώτη ρομποτική επέμβαση καρδιάς στην Ελλάδα. Σε μια εκ βαθέων συνέντευξη μας περιγράφει, μεταξύ άλλων, πώς αποφάσισε να γίνει καρδιοχειρουργός, τις δυσκολίες που αντιμετώπισε για να φτάσει στην κορυφή, τα προσόντα που πρέπει να έχει ένας καλός γιατρός, την αγωνία που υπάρχει σε κάθε επέμβαση καρδιάς, καθώς και τις νεότερες εξελίξεις στον τομέα των καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων. Αναλυτικά η συνέντευξη έχει ως εξής:

| 13

— Από τη Μυτιλήνη όπου γεννηθήκατε, βρεθήκατε στην Αθήνα για σπουδές στην Ιατρική Σχολή, κατόπιν στην Αμερική για μετεκπαίδευση και επιστρέψατε στην Ελλάδα για να αναλάβετε τη Β’ Καρδιοχειρουργική Κλινική του Νοσοκομείου «ΥΓΕΙΑ». Πώς αποφασίσατε να γίνετε καρδιοχειρουργός, μια ειδικότητα σχετικά δύσκολη, σε σχέση με κάποιες άλλες, και που έχει και περισσότερο ρίσκο όταν γίνονται οι επεμβάσεις; Όπως έχω πολλές φορές τονίσει, είναι ίσως όλα θέμα συμπτώσεων, είναι όλα θέμα πώς γεννιέται κανείς και πώς προσπαθεί κανείς στη ζωή του να τη διαμορφώσει. Εγώ, όπως -επαναλαμβάνω- έχω τονίσει πολλές φορές, έχω γεννηθεί στον Πολιχνίτο της Μυτιλήνης, όπου όχι μόνο Καρδιοχειρουργική, αλλά τότε υπήρχε μόνο ένας αγροτικός γιατρός, τον οποίον τον βλέπαμε σαν Θεό. Δεν υπήρχε καν η πρόσβαση στο νοσοκομείο. Η Ιατρική άρχιζε και τέλειωνε στον αγροτικό γιατρό. Έτσι, δεν υπήρχαν ούτε οικογενειακές καταβολές, αγροτών και ανθρώπων του μόχθου, ούτε καν η ιδέα για τέτοια πράγματα. Δεν σας το κρύβω, όμως, ότι ήθελα πάντα να κάνω Ιατρική. Η Ιατρική μού είχε μπει ίσως και από το Δημοτικό στο μυαλό. Τώρα να πω κάτι που έχει χιλιοειπωθεί: 2 Δεκεμβρίου, την ημέρα των γενεθλίων μου, ο Christian Barnard στην Αφρική κάνει την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς. Τότε δεν υπήρχαν ούτε media ούτε τηλεοράσεις ούτε ραδιόφωνα με τη σημερινή μορφή. Η ενημέρωση ήταν μία εφημερίδα που έφτανε στο χωριό. Με πιάνει, λοιπόν, ο πατέρας μου -ο οποίος ήταν αγρότης- και μου λέει «ξέρεις τι έγινε σήμερα, παιδί μου; Ένας άνθρωπος πήρε μια καρδιά από έναν άνθρωπο και τη μεταμόσχευσε σε έναν άλλον άνθρωπο. Καταλαβαίνεις τι είναι αυτό;». Μια απορία ενός αγρότη. Ε, εκείνη την ημέρα λες και μου είπε «τι ωραία να έκανες Καρδιοχειρουργική»! Πρέπει να τονιστεί από την αρχή, όμως, ότι ο κάθε αναγνώστης θα νομίζει ότι η Καρδιοχειρουργική ήταν τότε όπως είναι σήμερα. Η Καρδιοχειρουργική τότε, το 1965, το 1970, το 1975, δεν είχε ούτε αίγλη ούτε χρήματα ούτε δόξα. Ήταν δύο-τρεις καρδιοχειρουργοί, οι οποίοι ήταν πρωτοπόροι, οι οποίοι ήταν στη μάχη καθημερινά, πολλές φορές αυτή η μάχη χανόταν, έτσι δεν ήταν συνυφασμένοι ούτε με τρόπαια ούτε με οικονομική ευμάρεια ούτε τίποτα. Ήταν μία ειδικότητα αγώνα και αγωνίας. Όταν έβλεπα στο «ΛΑΪΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ» τις πρώτες εγχειρήσεις καρδιάς, που μου έτυχε να δω σαν ειδικευόμενος, ήταν σαν να έφευγε όχι απογείωση αεροπλάνου από το «Βενιζέλος», αλλά σαν να έφευγε πύραυλος από το Χιούστον! Ήταν τόσο πρωτοποριακά, που λέγανε: «Την επόμενη Τετάρτη θα γίνει εγχείρηση

14 |

καρδιάς»! Που σημαίνει ότι εκείνη την Τετάρτη δεν γινόταν τίποτε άλλο. Ένα μεγάλο επιτελείο καταλάμβανε όλο το χειρουργείο και γινόταν κάτι με πολλή αγωνία, πολύ αίμα, πολλή απώλεια. Αυτό, αντί να με απωθήσει, για λόγους που εγώ ούτε σήμερα έχω καταλάβει, με είλκυσε. Με αποτέλεσμα να πω: θα κάνω Καρδιοχειρουργική. Η οποία δεν υπήρχε καν στη χώρα. Δηλαδή, δεν υπήρχε να κάνεις ειδικότητα. Έκανες μεν τυπικά, αλλά αν ήθελες να γίνεις καρδιοχειρουργός, έπρεπε να πας στην Αμερική. Οπότε αρχίζει μια ιστορία, πώς μετά τη Γενική Χειρουργική θα φύγω στην Αμερική για να κάνω Καρδιοχειρουργική. Δεν είχα καν τη γνώση πως γίνεται αυτό. Και σας λέω το τελευταίο μόνο: Να φανταστείτε πόση άγνοια είχα σ’ αυτό το θέμα, που είπα θα κάνω τη Γενική Χειρουργική στην Ελλάδα και θα πάω στην Αμερική για να κάνω Καρδιοχειρουργική. Νόμιζα ότι η Καρδιοχειρουργική που θα κάνω εκεί θα ήταν δυστυχώς β’ διαλογής, διότι για να σου δώσουν τα πρωτεία και το βήμα του καρδιοχειρουργού του ειδικευόμενου, ήθελαν τότε να έχεις κάνει Γενική Χειρουργική στην Αμερική. Δεν αναγνώριζαν όχι μόνο τη Γενική Χειρουργική της Ελλάδας, αλλά ούτε της Αγγλίας ούτε της Γαλλίας. Είχα κουραστεί, όπως έχω πει πολλές φορές, να ακούω ότι η Γενική Χειρουργική γίνεται δεκτή από τρεις χώρες μόνο: την Αμερική, τον Καναδά και μία τρίτη χώρα που δεν θα την έβρισκε κανείς, γιατί είναι ένα σύγχρονο κουίζ που κάνω συνέχεια, Αμερική, Καναδά και… Πουέρτο Ρίκο! Από το Πουέρτο Ρίκο γίνεται δεκτή, διότι θεωρείται 51η Πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών. Έτσι λοιπόν, αν δεν είχες κάνει ειδικότητα στην Αμερική, στον Καναδά ή στο Πουέρτο Ρίκο, δεν ήσουν δικαιούχος. Οπότε, αφού κάνω ένα χρόνο Καρδιοχειρουργικής, γυρίζω πίσω και κάνω άλλα τέσσερα χρόνια Γενικής Χειρουργικής στην Αμερική. Έδωσα στον εαυτό μου ένα πέναλτι τεσσάρων ετών Γενικής Χειρουργικής, για να μπορώ να κάνω Καρδιοχειρουργική, όπως εγώ την ήθελα.

— Ποια προσόντα πρέπει να έχει ένας καλός καρδιοχειρουργός και γενικά ένας καλός γιατρός για να είναι και αγαπητός και σεβαστός από τους ασθενείς του; Νομίζω ότι όλα αυτά συγκλίνουν σε βασικές αρχές. Πρώτον, να έχει αυτό που λέγεται διεθνώς empathy. Είναι η ελληνική λέξη εμπάθεια, όχι όμως η εμπάθεια με την κακή έννοια. Πρέπει να μπορεί να καταλάβει τον άλλον. Να μπορεί να καταλάβει τον ασθενή του. Αν δεν μπορεί να καταλάβει τον ασθενή του, να μην κάνει Ιατρική, να κάνει κάτι άλλο. Πνευματικά και σωματικά χαρίσματα νομίζω ότι τα έχει η πλειονότητα των ανθρώπων, που χρειάζεται για

AΦΙΕΡΩΜΑ | ΜΟΝΑΔΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Ο κ. ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ με τον συντάκτη μας κ. ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ.

Πιστεύω ότι χωρίς την ευλογία του Θεού δεν θα πάνε καλά τα πράγματα.

να γίνει κανείς γιατρός ή καρδιοχειρουργός. Αυτά και μαθαίνονται και γίνονται. Νομίζω χρειάζεται μανιακή, θα έλεγα, πεποίθηση ότι θα το κάνω καλά, μια τελειοθηρία για την Καρδιοχειρουργική, να μπορεί να μη βασιστεί στις βασικές γνώσεις, αλλά να συνεχίσει να μαθαίνει κάθε μέρα και να προσπαθεί για το 10! Γιατί δυστυχώς το 9, σε όλες τις άλλες εκφάνσεις της ζωής μας, ίσως είναι ένας πολύ καλός βαθμός. Η Καρδιοχειρουργική έχει το μειονέκτημα ότι το 9 βλάπτει σοβαρά την υγεία. Έτσι, λοιπόν, πρέπει να έχει αφοσίωση και πρέπει να έχει αυτό που λέγεται «εμπάθεια», συμπάθεια προς τον ασθενή. Nα κάνεις δηλαδή στον ασθενή σου ό,τι θα έκανες στον αδελφό σου. Θα σας δώσω ένα μικρό παράδειγμα, που μου έχει διδάξει πολλά. Δεν σας το κρύβω ότι ως γιατρός δέχθηκα ένα τηλεφώνημα στις 12 η ώρα τα μεσάνυχτα, το οποίο στα ιατρικά αυτιά ακούγεται και σχεδόν περιττό: «Γιατρέ, έχουμε 37,2. Τι να κάνουμε; Να πάρουμε ένα depon;». Ακούγεται ότι δεν είναι ένα τηλεφώνημα τόσο σοβαρό για να ξυπνή-

σεις ένα γιατρό στις 12 τα μεσάνυχτα. Όταν όμως έχω δει τον εαυτό μου πώς συμπεριφέρεται, όταν εγώ έχω μία απορία για άλλη ειδικότητα, για τον εαυτό μου ή για την οικογένειά μου, όταν δω ότι θα πω με αγωνία για ένα μέλος της οικογένειάς μου ότι θέλω η μαγνητική να γίνει σε μία ώρα, όχι αύριο, τότε καταλαβαίνω ότι ο ασθενής, όταν μπει σε αγωνία, δεν υπάρχει «με ξύπνησες», «με ενόχλησες», «συγγνώμη που σας πήρα». Ο ασθενής βρίσκεται σε μία κατάσταση που πρέπει να έχει τον γιατρό δίπλα του. Και αυτό κάνω στους ασθενείς μου. Δεν κάνω τίποτε το σπουδαίο. Είμαι μαζί τους και το Σάββατο και την Κυριακή και το Πάσχα και τα Χριστούγεννα. Ο ασθενής είναι ασθενής. Πρέπει να είμαστε δίπλα του.

— Ποιο είναι το τίμημα που έχει πληρώσει ο άνθρωπος, ο οικογενειάρχης Στρατής Παττακός για να φτάσει στην κορυφή και τι νιώθει όταν καθημερινά σώζει ζωές; Το πρώτο θα σας το απαντήσω αρκετά ταπεινά, για-

| 15

Τα τελευταία 10 μου χρόνια είναι χρόνια τα οποία λέω δόξα τω Θεώ, τουλάχιστον βρίσκω μια παρέα, έχω δει και τους τόσους ανθρώπους που χειρούργησα, μου δίνουν μια ψυχική ευτυχία.

τί έτσι πρέπει. Το τίμημα είναι πολύ μεγάλο. Κατ’ αρχάς, να μη συζητήσουμε για τα 8 χρόνια στην Αμερική, όπου δεν είδα την οικογένειά μου, όπου βρέθηκα σε καταστάσεις πολύ δύσκολες, που εκφεύγουν της παρούσης. Οι καταστάσεις ότι «εφημερεύω κάθε μέρα», «εφημερεύω παρά μέρα» στην Αμερική και την ημέρα που δεν εφημερεύω πάω στις 9 η ώρα το βράδυ στο σπίτι, δεν περιγράφονται. Το συναίσθημα ότι δύο Σαββατοκύριακα που έχω ελεύθερα το μήνα εγώ πάω και δουλεύω σε ιδιωτικό νοσοκομείο στην Αμερική, για να μπορούμε στο τέλος του μηνός να πληρώσουμε το ενοίκιο, ούτε αυτό κουβεντιάζεται. Η πλήρης έλλειψη κοινωνικής ζωής στην Αμερική, όπου ένας ειδικευόμενος δεν έχει, είναι σε μηδενική κατάσταση, ούτε αυτό περιγράφεται. Όταν γυρίσαμε στην Ελλάδα το 1991, θα έλεγα ότι από το 1991 έως το 2001 πάλι δεν βγήκα από το νοσοκομείο. Τα πρώτα 10 χρόνια ήταν δηλαδή κάποια χρόνια που, λόγω του φόρτου και του μεγέθους και του πλήθους των χειρουργείων, πάλι η οικογενειακή και η κοινωνική μου ζωή ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Δεν το κρύβω όμως, γιατί πρέπει να λέμε την αλήθεια και όχι μόνο τα δύσκολα, τα τελευταία 10 χρόνια όλο αυτό με αντάμειψε, διότι και οικογενειακά μπόρεσα να δώσω στην οικογένειά μου αυτά που ήθελα και κοινωνικά μπόρεσα να δω φίλους και να απολαύσω πράγματα. Οπότε, δεν σας το κρύβω ότι τα τελευταία 10 μου χρόνια είναι χρόνια τα οποία λέω δόξα τω Θεώ, τουλάχιστον βρίσκω μια παρέα, έχω δει και τους τόσους ανθρώπους που χειρούργησα, μου δίνουν μια ψυχική ευτυχία. Όσον αφορά το τι αισθάνεσαι όταν σώζεις ζωές, δεν πρέπει να το παίρνει κανείς ότι έσωσα μια ζωή, άρα… να το δει ιατρικά, ότι έκανα αυτό που έπρεπε να κάνω και αντλώντας την αγάπη που παίρνω, δεν είναι τίποτε άλλο παρά καθρέφτης, να τη γυρίσω πίσω στον κόσμο. Τίποτε παραπάνω.

— Έχετε κάνει την πρώτη ρομποτική επέμβαση καρδιάς στην Ελλάδα. Πώς προέκυψε αυτή η επέμβαση;

16 |

Κοιτάξτε, επειδή κι εκεί πρέπει να λέγεται η αλήθεια, οι ρομποτικές εγχειρήσεις, παρόλο που έγινε η πρώτη εδώ στο «ΥΓΕΙΑ» με επιστήμονα ο οποίος ήρθε από την Αυστρία, ο οποίος μετά και ο ίδιος έφυγε στην Αμερική και ο οποίος στη συνέχεια μετακόμισε πάλι εκεί όπου υπήρχαν συνθήκες άλλες, στο Ντουμπάι δηλαδή, η ρομποτική χειρουργική bypass που κάναμε, παρόλο που στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, δεν είναι κάτι που διεθνώς έφτασε σε επίπεδα, εκτός του ότι να γίνεται σε δύο-τρία κέντρα, να μπορέσει να συνεχιστεί. Είναι τόσο πολύ το learning care, είναι τόση πολλή η προσπάθεια εκμάθησης και είναι τόσες πολλές οι λεπτομέρειες και ο χρόνος της εγχείρησης, που δεν σας το κρύβω ότι εκείνη την ημέρα κάναμε την πρώτη ρομποτική χειρουργική bypass, η οποία άρχισε στις 8 το πρωί και τελείωσε στη 1 ή στις 2, και ο δεύτερος ασθενής που κατέβηκε, επειδή ήταν ένα μόσχευμα μόνο, κράτησε 2 ώρες. Δηλαδή κόντεψε στις 2 η ώρα το μεσημέρι να πάει στην Εντατική και αυτός που έκανε ρομποτική πρωί-πρωί και ο δεύτερος που κατέβηκε μετά από τον πρώτο, δηλαδή στις 12 η ώρα. Έτσι λοιπόν, διεθνώς, η χειρουργική στεφανιαίων VEM έφτασε εκεί που θέλουμε. Μπορεί το μέλλον να μας επιφυλάξει εκπλήξεις, ιδίως για τη νεότερη γενιά που έρχεται. Αλλά εκείνο που πραγματικά έχει φτάσει σε πολύ καλό επίπεδο είναι όχι μόνο η ρομποτική, αλλά και η Ενδοσκοπική Καρδιοχειρουργική, όπου μπορούμε να κάνουμε μια διόρθωση της μιτροειδούς βαλβίδας από μία τομή 3 εκατοστών. Αυτό, στη νέα γενιά τώρα καρδιοχειρουργών, είναι το ζητούμενο και θα αρχίσουν να γίνονται πολλά πράγματα, όπως γίνονται και θα συνεχίσουν να γίνονται, με μικρές τομές.

— Υπάρχουν τεχνικές Καρδιοχειρουργικής που ενδείκνυνται ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς; Σε γενικές γραμμές, η Καρδιοχειρουργική είναι η ίδια για όλες τις ηλικίες. Απλά ο καρδιοχειρουργός έχει την εμπειρία να προσαρμόζει την εγχείρηση, σαφέστατα, στην ηλικία του ασθενούς. Δηλαδή, αλλιώς θα δω

| ΜΟΝΑΔΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Με τον TOMISLAV MICHALJEVIC, CEO της Cleveland Clinic.

μια μικρή ανεπάρκεια αορτικής βαλβίδας, άμα κάνω bypass σε έναν 45χρονο και αλλιώς σε έναν 80χρονο. Ο 80χρονος προφταίνει να βγάλει τη ζωή του χωρίς να ακουμπήσω τη βαλβίδα. Στον 45χρονο, όμως, αν κάνω το bypass και αφήσω την ανεπάρκεια της βαλβίδας χωρίς να την επιδιορθώσω, μπορεί σε τρία, πέντε χρόνια να ξανάρθει πίσω για δεύτερη εγχείρηση και αυτό δεν θα το ήθελα.

— Πώς γίνεται η επιλογή της τεχνικής για μία επέμβαση καρδιάς; Με την εμπειρία του χειρουργού.

— Ποιες είναι οι νεότερες εξελίξεις και ποιο είναι το μέλλον της Καρδιοχειρουργικής; Οι νεότερες εξελίξεις είναι οι ενδοσκοπικές επεμβάσεις, ιδιαίτερα της μιτροειδούς, οι μικρές τομές αορτικής μιτροειδούς, σαφώς η καθιερωμένη τεχνική των αρτηριακών μοσχευμάτων σε εγχειρήσεις bypass, η πάλλουσα καρδιά σε ορισμένους ασθενείς που δεν μπορούν να υποστούν μία εξωσωματική κυκλοφορία,

διότι δεν σας το κρύβω ότι στην πορεία του χρόνου και οι εγχειρήσεις bypass που κάνουμε με την καρδιά εν λειτουργία έδειξαν ότι δεν υπερέχουν όσον αφορά τα αποτελέσματα, υπερέχουν όμως όταν πρόκειται για έναν 85χρονο που η ανιούσα αορτή είναι πορσελάνη και εκεί δεν θα μπορούσαμε να μπούμε στο bypass. Έτσι, λοιπόν, θεωρώ ότι είναι όπως το κουστούμι η Καρδιοχειρουργική. Πρέπει να είναι το καλύτερο κουστούμι. Αυτό δεν είναι ένα κουστούμι για όλους, αλλά ένα κουστούμι ραμμένο στα μέτρα σας.

— Στα δημόσια νοσοκομεία, κ. Παττακέ, υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες και υποδομές να γίνονται δύσκολες επεμβάσεις καρδιάς; Η απάντηση είναι σαφέστατα ναι. Τα δημόσια νοσοκομεία επιβαρύνονται με τον όγκο της δουλειάς, με τον όγκο των χειρουργείων και πολλές φορές με την έλλειψη της απαραίτητης αίθουσας που χρειάζεται, του απαραίτητου κρεβατιού. Θεωρώ ότι η Καρδιοχειρουργική στον δημόσιο τομέα επιτελεί πολύ μεγάλο έργο, δεν μειονεκτεί πουθενά, απλά στο μέλλον θα δείτε ότι

| 17

Η Καρδιοχειρουργική στον δημόσιο τομέα επιτελεί πολύ μεγάλο έργο, δεν μειονεκτεί πουθενά.

θα γίνει αντικείμενο ακόμα περισσότερης προσπάθειας και υποβοήθησης από το κράτος.

— Ποια είναι τα εφόδια που σας έχει δώσει το Νοσοκομείο «ΥΓΕΙΑ», ούτως ώστε να μπορείτε να αντιμετωπίζετε αποτελεσματικά τα περιστατικά; Το Νοσοκομείο «ΥΓΕΙΑ», που έχει δώσει άριστη τεχνική-νοσηλευτική-κτιριακή υποδομή, μου έχει δώσει ένα άρτια οργανωμένο χειρουργείο, μία Μονάδα η οποία είναι εξοπλισμένη με την τελευταία λέξη της επιστήμης, μου έχει δώσει τα πάντα που χρειάζεται ένας καρδιοχειρουργός, μου έχει δώσει το χρόνο και το χώρο να κάνω αυτό που θέλω, όταν θέλω, να έρθω μια Κυριακή πρωί και να βάλω χειρουργείο. Χωρίς να έχω το μειονέκτημα «α, εφημερεύει το νοσοκομείο, άρα δεν υπάρχει χειρουργείο σήμερα». Δεν έχω τέτοια πράγματα. Έχω την άνεση, έχω την υποστήριξη, έχω την τεχνική υποδομή, έχω το υβριδικό χειρουργείο, που είναι state of the art, έχει μέσα τα πάντα, μπορείς να χει-

18 |

ρουργείς και να κάνεις συγχρόνως στεφανιογραφία. Μου έχει δώσει τους συνεργάτες, τους καρδιολόγους με τους οποίους μπορώ ανά πάσα στιγμή να κάνω ό,τι θέλω. Και πάνω απ’ όλα, κάτι που νομίζω ότι πρέπει να γίνεται… Ας πούμε ότι υπάρχει το Χ Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Αυτό από μόνο του, κατά τη γνώμη μου, δεν φτάνει για να μου δώσει αυτά που θέλω για την εγχείρηση. Θέλω και την Αιματολογική Κλινική και τον γαστρεντερολόγο και τον οφθαλμίατρο και τον ΩΡΛ, θέλω ένα γενικό νοσοκομείο. Γιατί αν μου το κάνατε όλο το «ΥΓΕΙΑ» Καρδιοχειρουργικό Κέντρο και δεν είχα γαστρεντερολόγο, τη νύχτα που θα είχα μία γαστρορραγία στον ασθενή που χειρούργησα, θα είχα ένα τεράστιο θέμα. Έτσι, λοιπόν, με εξυπηρετεί που είναι ένα γενικό νοσοκομείο. Θέλω μαγνητική εγκεφάλου; Την έχω. Θέλω γαστρεντερολόγο; Τον έχω. Θέλω ειδικό για την κατάποση; Τον έχω. Αυτά.

— Φαντάζομαι ότι το κόστος στις επεμβάσεις καρδιάς θα είναι ιδιαίτερα υψηλό. Έχετε αντιμετωπίσει περιπτώσεις ασθενών που να μην μπορούν να το καλύψουν; Και βέβαια, γιατί, όπως καταλαβαίνετε, η οικονομική κατάσταση του καθενός ποικίλλει. Το θετικό όμως είναι ότι όλα τα ιδιωτικά νοσοκομεία της χώρας έχουν σύμβαση με το κράτος, με αποτέλεσμα η συμμετοχή

| ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Ο κ. ΣΤΡΑΤΉΣ ΠΑΤΤΑΚΌΣ με την αείμνηστη ΚΙΚΉ ΔΗΜΟΥΛΆ.

του ασθενούς προς την εγχείρηση να είναι σχεδόν μηδαμινή. Γιατί αλλιώς, χωρίς τη σύμβαση, θα έπρεπε να πληρώνει 15.000–20.000 κανείς για να χειρουργηθεί. Ενώ τώρα είναι μικρές οι συμμετοχές. Καλύπτεται δηλαδή από όλα τα δημόσια ταμεία η εγχείρηση καρδιάς. Δεν παύει όμως ο ασθενής να οφείλει στην ιατρική ομάδα, αν παραταθεί πολύ η νοσηλεία του να υπάρχουν επιπρόσθετα έξοδα, που το κράτος νομίζω ότι κι εδώ μπορεί να σκύψει και να καλύψει τα πάντα, γιατί δεν είναι μεγάλα τα ποσά αυτά. Θα περίμενα το κράτος τώρα να πει τόσα είναι, τόσα, τόσα, και ο άρρωστος μπαίνει και βγαίνει χωρίς να δώσει μία δραχμή. Αυτό είναι το ζητούμενο και πιστεύω ότι θα γίνει κάποτε.

— Οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν συμβάλει στο κομμάτι αυτό; Βέβαια, βέβαια. Οι ασφαλιστικές εταιρείες καλύπτουν πλήρως όλες αυτές τις επεμβάσεις.

— Ποια ήταν η δυσκολότερη στιγμή στην καριέρα σας; Από πλευράς χειρουργικής, θα μπορούσαμε να αρχίσουμε τώρα να συζητάμε, να έρθουν Χριστούγεννα κι ακόμα να συζητάμε! Οι δύσκολες στιγμές που έχουμε περάσει είναι πάρα πολλές, διότι ο κάθε ασθενής έχει

Σκίτσο του κ. ΣΤΡΑΤΗ ΠΑΤΤΑΚΟΥ από τον διακεκριμένο ζωγράφο Κώστα Σπυριούνη, το οποίο μας παραχώρησε ο κ. Παττακός και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το εξώφυλλο.

την ιδιομορφία του, μπορούν να συμβούν τα πάντα. Να σας πω πρόχειρα μία στιγμή: Κάναμε σε έναν ασθενή τέσσερις εγχειρήσεις καρδιάς συνεχόμενες, δηλαδή δύο-τρεις βαλβίδες, ανεύρυσμα και bypass. Δεν θυμάμαι. Ήταν μια εγχείρηση που την κάναμε Κυριακή, γιατί ήξερα ότι θα τραβήξει πολύ αυτό. Και όταν βγαίνουμε από το bypass και κάνω τον υπέρηχο, βλέπω ότι η μία βαλβίδα, για λόγους ασβεστίου, δυσλειτουργεί και πρέπει να γίνει ξανά, δηλαδή πέμπτη εγχείρηση καρδιάς. Δηλαδή, δεν είναι ότι κάναμε τέσσερις, χρειάστηκε και πέμπτη. Πέμπτη εννοώ πρώτη, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη, στον ίδιο ασθενή, την ίδια μέρα. Καταλαβαίνετε ότι ο χρόνος για να κάνεις πέντε εγχειρήσεις καρδιάς είναι τόσο μεγάλος, που σκέφτεσαι ότι εσύ στο τέλος θα έχεις κάνει την εγχείρηση με πέντε ώρες σταματημένη την καρδιά, που το μέσο είναι μία, δύο, τρεις ώρες. Πέντε ώρες σταματημένη καρδιά είναι ένα πράγμα που δεν το είχα αντιμετωπίσει ξανά. Πίστευα, λοιπόν, ότι αυτός ο ασθενής δεν θα έχει την τύχη. Όμως τώρα αυτός ο ασθενής, ένας λεβέντης Κρητικός, ο Μανώλης, θα έρθει από την Κρήτη, θα μου φέρει το τυρί μου, το μέλι μου και την αγάπη του. Βέβαια, θα μπορούσα να σας περιγράψω και δύσκολες στιγμές, οι οποίες και δεν ευοδώθηκαν. Γιατί είναι ωραίο να αφηγείσαι άθλους. Αν βάλετε όμως ότι

| 19

το 1%, τώρα είναι 2% και θα ανέβει ακόμα πιο πολύ, γιατί έχουν αρχίσει και οι ασθενείς να είναι όλο και πιο δύσκολοι μέρα με τη μέρα, χειρουργούνται λιγότεροι και σε πιο δύσκολα περιστατικά και σε πιο μεγάλες ηλικίες. Όταν, λοιπόν, χρειαστεί να σας πω και περιπτώσεις που δεν ήρθαν καλά, συνέβησαν τόσα πράγματα, την πίκρα και την αγωνία, θα είναι ένα κεφάλαιο που ας μην το συζητήσουμε καλύτερα. Γι’ αυτό ίσως και δεν θα συνιστούσα από δω και πέρα την Καρδιοχειρουργική σε έναν νέο άνθρωπο. Όμως θα μου πείτε, δεν θα την κάνει κανείς; Θα την κάνει, αλλά θα δείτε ότι στην Αμερική, που κι εκεί αυτός που κάνει την ειδικότητα έχει αρχίσει να τα βάζει τα πράγματα σε μια ζυγαριά, σε λίγο θα υπάρξει έλλειψη καρδιοχειρουργών. Διότι δεν είναι πολλοί εκείνοι που θα σηκώσουν το βάρος της απώλειας ενός ασθενούς. Και η Καρδιοχειρουργική, επειδή το έχει, εγώ δεν ξέρω αν σε έναν νέο άνθρωπο, που θα ερχόταν τώρα να μου πει θέλω να κάνω Καρδιοχειρουργική, αν θα μπορούσα αυτό να του το κρύψω. Θα του πω «αν μπορείς να βγεις έξω σε μια μάνα ή σε μια σύζυγο και να της μιλήσεις για απώλεια, και εσύ μετά να υπάρχεις, κάν’ το».

— Ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας σε επεμβάσεις καρδιάς; Παλιά ήταν 99%. Τώρα δεν είναι. Είναι 98%, είναι 97%; Κανείς δεν ξέρει, γιατί δεν κρατάμε πια και τόσες λεπτομέρειες. Το σίγουρο είναι ότι τώρα οι ασθενείς, όσο περνούν τα χρόνια, είναι πιο ηλικιωμένοι και πιο βαριά ασθενείς. Δηλαδή θα σου ’ρθει, θα ’ναι 80 ετών, δεν θα θέλει μία εγχείρηση, θα θέλει δύο, αορτική βαλβίδα και bypass, θα είναι σε τεχνητό νεφρό, θα έχει και καρωτίδες, θα έχει και μία αναιμία που διαγνώσθηκε. Δηλαδή, είναι πιο πολύπλοκος ο ασθενής τώρα. Γιατί παλιά οι ασθενείς που τους κάναμε ένα διπλό bypass και πήγαιναν σπίτι, αυτοί γίνονται τώρα με αγγειοπλαστική, με μπαλονάκι. Ενώ τότε κάναμε ένα διπλό χειρουργείο, δύο μοσχεύματα ήταν μια εγχείρηση 2,5 ωρών. Τώρα η κάθε εγχείρηση είναι 4-5 ώρες. Είναι πιο μεγάλες οι απαιτήσεις από την Καρδιοχειρουργική.

— Τελικά, ποιο είναι το μυστικό για να έχει κάποιος υγιή καρδιά και να μη φτάσει ποτέ να κάνει επέμβαση; Α, πολύ απλό! Το πρώτο είναι το ακατόρθωτο. Είναι γύρω στα πέντε-έξι πράγματα. Το πρώτο δεν μπορείτε να το κάνετε. Πρέπει να διαλέξετε γονείς, οι οποίοι δεν είχαν καρδιοπάθεια. Να γεννηθείτε από γονείς, οι οποίοι δεν είχαν στεφανιαία νόσο κ.λπ. Γιατί δυστυχώς υπάρχει μια κληρονομικότητα. Αυτό, όμως, δεν είναι το τέλος του κόσμου. Και να το έχετε αυτό, ξεπερνιέται. Εάν δεν καπνίζετε, εάν κάνετε μια ζωή υγιεινή, αν

20 |

Στο χειρουργείο με τον ΓΡΗΓΌΡΗ ΠΑΤΤΑΚΌ.

δεν τρώτε άσχημα, αν τρώτε αυτά τα οποία τα ακούτε κάθε μέρα, εάν περπατάτε, κρατάτε τα κιλά σας συν/ πλην σε αυτό που πρέπει, υπέρταση, ζάχαρο, χοληστερίνη, αν αυτά τα προσέχετε, οι πιθανότητες είναι να πάτε στα 95 χωρίς να συναντηθούμε.

— Τελειώνοντας τη συνέντευξή μας, κ. Παττακέ, θα ήθελα να μου επιτρέψετε μια πιο προσωπική ερώτηση. Προσεύχεστε πριν μπείτε στο χειρουργείο; Υπήρχε πριν από ένα χρόνο περίπου μια συνέντευξη στα «ΝΕΑ», που η τελευταία ερώτηση, κατά σύμπτωση τώρα, γι’ αυτό με βλέπετε να χαμογελώ, ήταν: «Πιστεύετε στον Θεό;». Και είπα όχι απλώς ότι πιστεύω, γιατί σ’ εκείνη τη συνέντευξη στα «ΝΕΑ» είπα στον φίλο μου τον Θανάση τον Νιάρχο ότι υποπτεύομαι ότι του Θεού του αρέσει να περνάει από το χειρουργείο να ρίχνει μια ματιά και να μας δίνει την ευλογία του. Αλλά πιστεύω ότι όλα αυτά πορεύονται από κάπου πιο ψηλά από μας. Αυτό είναι το σίγουρο. Στο μόνο που διαφέρω πολλές φορές με τους συνομιλητές μου είναι ότι, επιτρέψτε μου αυτή τη διάκριση, ο δικός μου Θεός είναι λίγο πιο οικουμενικός. Δεν μπαίνει σε λεπτομέρειες. Αυτόν που πιστεύω εγώ. Είναι περισσότερο στα ξωκλήσια, είναι περισσότερο κοντά σας προσωπικά, δεν μπαίνει σε λεπτομέρειες. Δηλαδή, αυτό που μας χωρίζει από τους Καθολικούς, αν το Άγιο

| ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Με τον πατριάρχη της Καρδιοχειρουργικής‚ DENTON COOLEY.

Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Πατρός ή εκ του Υιού, ο δικός μου Θεός δεν μπαίνει στον κόπο να ασχοληθεί. Ο δικός μου Θεός θα ήθελε με τον Καθολικό μαζί να γιορτάζουμε μαζί Πάσχα, να είμαστε μαζί χριστιανοί και όχι τριχασμένοι, πολυτμημένοι. Είναι αδύνατον να πιστέψω ότι η χριστιανική θρησκεία είναι χωρισμένη σε Προτεστάντες, σε Καθολικούς, σε Ορθόδοξους. Αυτά θα έπρεπε να είχαν λυθεί. Σύμφωνα με τον δικό μου Θεό. Και να μην επεκταθώ και περισσότερο, γιατί σ’ αυτή τη συνέντευξη επεκτάθηκα και περισσότερο, γιατί μια μέρα ήμασταν Μεγάλη Παρασκευή με έναν φίλο μου που, θα το πω για δέκατη φορά, γιατί μ’ αρέσει, ήταν άλλης θρησκείας. Και όταν του είπα «καλά εσύ τι γυρεύεις εδώ; Εσύ δεν είσαι χριστιανός, ορθόδοξος ειδικά», μου λέει: « Έλα μωρέ, όλα αγάπη είναι». Κι αυτό εμένα με κάλυψε. Σ’ αυτόν τον Θεό, λοιπόν, πιστεύω πάρα πολύ. Πιστεύω ότι χωρίς την ευλογία του δεν θα πάνε καλά τα πράγματα. Πιστεύω ότι είναι η ύψιστη δύναμη, όπως και να την περιγράφει ο καθένας. Και να πω, τελειώ-

νοντας κι εγώ, ότι έπρεπε ο άνθρωπος να είχε καθίσει και να είχε σκεφτεί το θαύμα που ζούμε. Ότι αν είσαι θρησκευόμενος, έπρεπε να συνταράσσεσαι από το γεγονός ότι ένα ύψιστο ον έφτιαξε έναν Αϊνστάιν, έπρεπε να σε συνταράσσει, να μην μπορείς να σκεφτείς τίποτε άλλο. Ότι υπάρχει κάτι πάνω από σένα, που το λες Θεό, και έφτιαξε αυτό. Αν είσαι άθεος, ακόμα πιο πολύ πρέπει να συνταράσσεσαι. Γιατί αν είσαι άθεος, πιστεύεις ότι δεν υπάρχει τίποτα πάνω από σένα. Πιστεύεις, λοιπόν, ότι ο άνθρακας, το άζωτο, το οξυγόνο, το υδρογόνο ενώθηκαν, έγινε αυτό το μπαμ, έγινε η αμοιβάδα, η αμοιβάδα έγινε χρυσόψαρο, το χρυσόψαρο ποντίκι, το ποντίκι έγινε ελέφαντας κ.λπ. Αν πιστεύεις ότι όλο αυτό το πράγμα, όλη αυτή η δημιουργία, είναι χημεία, συμπτώσεις και ότι εμείς προερχόμαστε από την αμοιβάδα ή από το πλαγκτόν της θάλασσας, ότι από το πλαγκτόν της θάλασσας βγήκε ο Αϊνστάιν, τότε πρέπει να είσαι ακόμα πιο συνεπαρμένος και πιστεύω ότι δεν ζει ο άνθρωπος το μεγαλείο της ύπαρξής του. Στην προσπάθειά μας για επιβίωση, δεν έχουμε

| 21

αντιληφθεί ότι ξυπνάμε το πρωί, ντυνόμαστε και υπάρχουμε, έχουμε το καλύτερο ηχητικό σύστημα που είναι το αυτί μας, έχουμε την καλύτερη κάμερα που είναι το μάτι μας, αυτά δεν τα έχουμε συνειδητοποιήσει. Αν τα συνειδητοποιήσουμε, ο κόσμος θα ενωθεί περισσότερο, οι πόλεμοι θα εξαφανιστούν, θα υπάρξει τροφή για τον κόσμο και όχι πυρηνική βόμβα. Θα μου πείτε, όλο αυτό είναι μια μεγάλη κουβέντα. Αλλά νομίζω ότι αυτή τη στιγμή ο κόσμος πρέπει να αντιληφθεί αυτά. Διότι αν η Καρδιοχειρουργική σώζει 10.000 ανθρώπους την

ημέρα και πεθαίνουν 100.000 από την πείνα, κάπου ο πλανήτης δεν πάει καλά. Σας ευχαριστώ που με τιμήσατε.

— Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ, κ. Παττακέ, για την τιμή που μας κάνατε σήμερα με τη συνέντευξη αυτή. Ελπίζουμε να δοθεί και κάποια άλλη στιγμή η ευκαιρία να συνεχίσουμε τη συζήτησή μας, γιατί έχουμε ακόμα πολλά θέματα να θίξουμε. Βεβαίως, με πολλή χαρά. ■

ΣΤΡΑΤΗΣ ΠΑΤΤΑΚΟΣ ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ & ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΊ ΤΊΤΛΟΙ Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιατρική Σχολή, Μ.D. 1969-1975. Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιατρική Σχολή, Διδακτορική Διατριβή (Άριστα) 1976-1978. Λήψη Ειδικότητος Γενικής Χειρουργικής, Ελλάδα 1982. Άδεια Εξασκήσεως Ιατρικού Επαγγέλματος (Flex) Maryland And Washington, D.C. 1984. Ειδικότητα Καρδιοχειρουργικής 31 Ιανουαρίου 1989. Diplomate American Boards Of Surgery 1992. ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΎΣΕΙΣ Επιδιόρθωση μιτροειδούς βαλβίδας με τον καρδιοχειρουργό Patrick Perier. Endoscopic Mitral Valve Repair, 10th OLV-College, Aalst, Belgium, Jun 2010. Robotic Da Vinci S Training, IRCAD Strasbourg, As a Console Surgeon, Strasbourg, Jul 2007. Training in Robotic Surgery (Da Vinci), IRCAD Strasbourg, Apr 2007. Surgical Ventricular Restoration Training Course, Milan, Italy, May 2003. Training in Beating Heart CABG, International.

Cent. for C/Th Surg, Buffalo, N.Y. USA, Apr 1998. Τοποθέτηση βιοπροσθετικών βαλβίδων. University of Leiden, dr. H.A. Huijsmans, Φεβρουάριος 1997. Mid cab surgery, beating heart surgery, arterial grafts (radial artery grafts). Washington Hospital Center 1-30 Aπριλίου 1997. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΠΡΟΫΠΗΡΕΣΊΑ Συνεργασίες: Με τον καθ. Παρισίων Κον U. HVASS με αντικείμενο την τοποθέτηση Stentless αορτικών βαλβίδων και επισκευών μιτροειδούς στο «ΥΓΕΙΑ». Με τον καρδιοχειρουργό RANDAS BATISTA με αντικείμενο την εγχείρηση «Βatista» με σύγχρονη συνεδριακή προβολή στο ΥΓΕΙΑ». Με τον καθ. Τ. SALERNO (BUFFALO N.Y.) με αντικείμενο τη MINIMALLY INVASIVE CARDIAC SURGERY. Με τον δ/ντή P. CORSO του WASHINGTON HOSPITAL CENTER με αντικείμενο την ετήσια μετεκπαίδευση στελεχών της κλινικής. Οργάνωση κέντρου επιδιόρθωσης μιτροειδούς βαλβίδας με τον καρδιοχειρουργό Patrick Perier. Προϋπηρεσία: Λαϊκό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο 1979-1982, Εσωτερικός Βοηθός Γενικής Χειρουργικής. Ειδικευόμενος Καρδιοχειρουργικής, Ιούνιος 1983 (Chief Resident), Veterans Administration Hospital, Ιούλιος 1984 Washington D.C. Ειδικευόμενος και πρώτος Ιούλιος 1984, πανεπιστημιακός βοηθός (Chief Resident) Γενικής Χειρουργικής Ιούνιος 1988 στο Georgetown University Hospital. Ειδικευόμενος Καρδιοχειρουργικής 19881991 στο Washington Hospital Center, υπεύθυνος Fellow στο Τμήμα Μεταμοσχεύσεων Καρδιάς. 1991-1997: Καρδιοχειρουργός Θεραπευτηρίου «ΥΓΕΙΑ». 1997-σήμερα: Διευθυντής Β’ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής Θεραπευτηρίου «ΥΓΕΙΑ». ΚΛΙΝΙΚΌ & ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΌ ΕΝΔΙΑΦΈΡΟΝ Αορτοστεφανιαία Παράκαμψη (Bypass) με ή χωρίς εξωσωματική κυκλοφορία. Αντικατάσταση καρδιακών βαλβίδων. Πλαστική μιτροειδούς βαλβίδας. Πλαστική τριγλώχινος βαλβίδας. Ανευρύσματα αορτής. Όγκοι καρδιάς. Συγγενείς καρδιοπάθειες σε ενηλίκους. Διά Καθετήρα Εμφύτευση Αορτικής Βαλβίδας (TAVI) - δ/ ντής καρδιοχειρουργός «HEART TEAM» «ΥΓΕΙΑ». Πρώτη εμφύτευση ηλεκτρονικού απινιδωτού στην Ελλάδα (ΔΕΚΕΜ. 1991). Πρώτη εγχείρηση «Batista» στην Ελλάδα 1998. Πρώτη τοποθέτηση αορτικής βαλβίδας ON-X στην Ελλάδα. Μελέτη πρώτων περιστατικών, υπό την κάλυψη της κατασκευαστικής εταιρείας της βαλβίδας για έγκριση FDA. Πρώτη ρομποτική εγχείρηση καρδιάς στην Ελλάδα.

22 |

διαβάστε τα πάντα για την ιδιωτική και δημόσια

ασφάλιση!