BLI EKSPERT
TEKST: AMALIE HALLELAND Đ FOTO: SIGURD TOVEN GAUTUN Đ ILLUSTRASJON: ANNE MARIT GAUP
MĂ„l: S-13
Ă tte Ă„rstider pĂ„ eit Ă„r Sommar, haust, vinter og vĂ„r er ikkje den einaste mĂ„ten Ă„ dele inn Ă„ret pĂ„. I samisk kultur har ein eit anna Ă„rshjul, med Ă„tte Ă„rstider ! FrĂ„ gamalt av blei samane kalla «dei Ă„tte Ă„rstiders folk» fordi dei levde eit nomadeliv, der dei fĂžlgde reinen pĂ„ vandring gjennom dei Ă„tte Ă„rstidene. Reinen beiter ute heile Ă„ret og vandrer mellom ulike beiteomrĂ„de, frĂ„ fjell til kyst, for alltid Ă„ finne den beste maten. Lav, lyng og kvist er vanleg vintermat, gras, urter og sopp er sommar- og haustmat. Ă rstidene har namn etter kva som skjer i reindrifta, til dĂžmes er vi no inne i ÄakÄa, det betyr haust og paringstid. I oktoberânovember vandrer reinen til haustbeitet, og her parar den seg. Etter ÄakÄa kjem ÄakÄadadĂĄlvi, som
20 | SPEIDEREN #4.2022
betyr haustvinter og slaktetid. Slik gÄr ein gjennom Äret og knyter saman endringane i naturen og reindrifta. REINDRIFT Reindrifta er bygd pÄ tradisjon og pÄ at kunnskapen blir fÞrt vidare frÄ foreldre til born hos samane. Borna deltek i reindrifta frÄ dei er smÄ. Allereie dÄ fÄr dei sine eigne rein. Reinsdyra vandrar opptil 600 km kvart einaste Är, langsmed urgamle vandreruter mellom Ärstidsbeita. Om sommaren held dei til ved kysten, medan pÄ hausten, haustvinteren, vinteren
og vĂ„rvinteren trekker dei lengre inn pĂ„ vidda. Dette skjer ikkje berre i Troms og Finnmark, men ĂČg langt sĂžr i landet. I dag er det ikkje like mange samar som fĂžr som flytter med reinsdyra sine, men heile 40 % av Noregs landareal nyttast til samisk reindrift, og 140 av 356 kommunar har reindrift! Er de heldige, er det reindrift der de bor. Finn nĂŠraste siida (reindriftsfamilie) og spĂžr om dei treng hjelp, og om de kan kome for Ă„ hjelpe og lĂŠre.
Sirkelen reinen sp ring rundt og rund t i nÄr samane skal skilje flokkar, merke re in eller ta ut dyr for slakt, he iter kverna. Kvar flokk spring i si eiga retning, an ten med eller mot klokka. Ein kan prÞve Ä sn u dei, men flokken vil vende tilbake til si naturle ge retning.
