Βοτανική του Διονυσίου Πύρου 1838 Απόηχος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στον ελληνικό 19ο αιώνα Το πόνημα “Βοτανική Πρακτική” του Διονυσίου Πύρρου, το οποίο ανατυπώνει ο εκδοτικός οίκος Σπανός-Βιβλιοφιλία, απευθύνεται κυρίως σε ιατρούς, φαρμακοποιούς, βοτανολόγους, βιολόγους κτλ., αλλά και προς τον πεπαιδευμένο (μέσο) αναγνώστη και στην καθημερινή πράξη του οίκου (εξ ου και οικονομίαν στον τίτλο). Έχει λοιπόν επιστημονικό, ιστορικό και γενικότερο ενδιαφέρον. Η σημαντικότητα και ευεργετικότητα των βοτάνων για τον άνθρωπο είναι γεγονός σε ολόκληρη την ιστορική του εξέλιξη. Είναι αμφίβολο, αν η πλούσια σε βότανα γη της Κω δεν υπήρχε, ότι θα υπήρξε ποτέ η γόνιμη ιατρική παράδοση στην οποία βασίστηκε ο Ιπποκράτης ο Κώος για να εδραιώσει την ιατρική τέχνη. Διότι ο μεγάλος γιατρός δεν εμφανίστηκε εκ του μηδενός, ήταν γόνος της εταιρείας των Ασκληπιειάδων που ευδοκιμούσε στο νησί αυτό των Δωδεκανήσων. Τα βότανα χρησιμοποιούνται ευρέως και σήμερα ως αφέψημα, κατάπλασμα κτλ. στην ιατρική πρακτική δίπλα στα βιομηχανοποιημένα φάρμακα, όπως ταμπλέτες, σιρόπια κτλ. Μάλλιστα αποτελούν την βάση αυτών των τελευταίων. Ο συγγραφέας του εν λόγω πονήματος, αποτελεί μια κλασσική μορφή διττής “υπόστασης”, αφενός δηλαδή ιερωμένος, άρα ταγμένος στον υπερβατικό Θεό, και αφετέρου επιστήμονας όπως αρμόζει στο θετικιστικό πνεύμα της εποχής του Διαφωτισμού (στην Ελλάδα και εκτός). Είναι δηλαδή κληρονόμος της μεσαιωνικής θεοκρατίας, και της νεωτερικής επιστημονικής νοοτροπίας. Τις φαινομενικά αντιτιθέμενες αυτές παραδόσεις προσπαθεί ο συγγραφέας μας να συνδυάσει συνθετικά, και να τις παραδώσει στο ενδιαφερόμενο κοινό. Ως ένθεος λοιπόν ιερωμένος απ’ την μια διατηρεί την πίστη στον θεό λέγοντας ότι αυτός δημιούργησε
τον κόσμο, και μάλιστα για να γίνει αρωγός του ανθρώπινου βίου, εδώ συγκεκριμένα μέσω των βοτάνων, και απ’ την άλλη ως επιστήμων θετικιστής της εποχής του, να αφιερώσει τον μόχθο του στην καλυτέρευση της ανθρώπινης κατάστασης, όπως αυτό ετέθη ως σκοπός της επιστήμης από τις απαρχές της νεωτερικότητας, και μάλιστα από τον Βάκωνα. Αφού λοιπόν ο θεός δημιούργησε τον κόσμο προς όφελος των ανθρώπων, τότε ο άνθρωπος έχει την υποχρέωση να χρησιμοποιήσει τις ικανότητές του για να θέσει την φύση ως θεραπαινίδα της ανθρωπότητας. Κι έτσι ενώ μεν αποφεύγεται ο υλιστικός αθεϊσμός, ακόμα και τύπου Ντεϊσμού, απ’ την μια, αποφεύγεται η απόλυτη υπερβατικότητα του θεού, ως σκοτάδι ανέγνωστο απ’ την άλλη. Ο κόσμος είναι λοιπόν έλλογα δομημένος απ’ τον θεό, και η ανθρώπινη διάνοια μπορεί και οφείλει να τον αποκρυπτογραφήσει. Αυτό όπως είπαμε είναι το πνεύμα της εποχής, που στον ελληνικό χώρο εμφανίζεται ως η προσπάθεια να γεφυρωθεί και συνδυαστεί το πνεύμα της Δυτικής Ευρώπης με αυτό της τότε αναγεννημένης Ελλάδας. Ο Διονύσιος Πύρρος έκανε σπουδές στην Εσπερία. Ως εικός, όπως είπαμε, ακολουθεί εδώ στην Βοτανική του τις ταξινομήσεις τις οποίες ανέπτυξαν οι δυτικοευρωπαίοι βοτανολόγοι, οι οποίοι σημειωτέον βασίστηκαν και σε αυτόν τον τομέα, στις ταξινομήσεις της αρχαιότητας. Ο κυριότερος βοτανολόγος ο οποίος επηρέασε και εκπαίδευσε τον Διονύσιο είναι ο Λινναίος. Η δομή λοιπόν του βιβλίου είναι αυτό που θα καλέσουμε “ordo geometrico”-(γεωμετρική τάξη, όπως αυτή απαντάται στο Ηθική του Σπινόζα). Τα διάφορα βότανα είναι ταξινομημένα σε 24 κλάσεις, ανάλογα με συγκεκριμένα περιγραφικά χαρακτηριστικά του κάθε βοτάνου, όπως πχ τα “γεννητικά όργανα” (στάγματα) εκάστου
16