TOPLUMSAL HAREKETLER “maddi koflullar, yani üretici güçlerin geliflmifllik düzeyi” ve “sosyalist dönüflümün öznesi” oluflturuyor.4
1.1.2. Sosyalizmin maddi koflullar› Latin Amerika kapitalizmi, tüm yeni sömürge ekonomileri gibi görece az geliflmifl bir özellik göstermektedir. Bu noktada iki ayr› yaklafl›m ortaya ç›k›yor. Kapitalist bir geliflmeyle bu geri kalm›fll›¤› aflal›m ya da sosyalist bir yoldan ilerleyelim. Küreselleflme koflullar› alt›nda perifer bir ülkede sosyalizme geçilemeyece¤i ve ilerici bir kapitalizm gelifltirilmesinin zorunlu oldu¤u gibi bir yaklafl›m da var.5 Venezüella ve Bolivya prati¤i ise, yeni sömürge ülkelerde burjuvazinin, ekonomik gerili¤in afl›lmas›nda yard›mc› bir unsur olmak bir yana bu az geliflmifllik görüntüsünün as›l müsebbibi oldu¤unu gösteriyor. Emperyalist tahakkümün tahrip edici sonuçlar› karfl›s›nda burjuvaziden medet uman yaklafl›mlar, yeni sömürgelerde emperyalist tahakkümün “yerel” burjuvazi arac›l›¤›yla kuruldu¤u ya da bir baflka deyiflle emperyalizmin içsel bir olgu oldu¤u gerçe¤ini göz ard› ediyor. Gerek Venezüella’da gerek Bolivya’da ülke zenginliklerinin korunmas›, halk›n ihtiyaçlar›n›/ulusal refah› gözeten bir sanayi ve ticaret stratejisinin belirlenmesi yönündeki giriflimlerin pratikte yaln›zca yoksul emekçi kitlelerce desteklenmesi ve “yerel burjuvazinin” fliddetli muhalefetine ve bozgun giriflimlerine u¤ramas› da bu gerçe¤i tekrar tekrar gösteriyor.
1.1.3. Sosyalizmin öznesi K›ta siyaseti üzerinde etki sahibi kimi sol entelektüel çevreler sosyalist dönüflümün öznesinin bulunmad›¤› inanc›ndalar. Bunu da, sanayi proletaryas›n›n zay›flamas›yla gerekçelendiriyorlar. Ancak k›tada sanayi proletaryas› peflinde koflan bir radikal sol önderlik olmad›¤› gibi, neoliberalizmin s›n›f çeliflkilerinin alan›n› geniflletmesi ve yayg›n bir mülksüzleflme ve proleterleflmeye yol açmas› nedeniyle, sosyalist mücadelenin öznelerini çeflitlendirdi¤i ve ço¤altt›¤›n› ifade edenlerin say›s› da giderek art›yor. Burjuvazinin klasik anlamda sanayinin sonunu getirmekle meflgul oldu¤u bir ça¤da, sosyalist dönüflümün öznesini sanayi proletaryas›yla s›n›rlama gayreti, ya kötü niyetli bir çabad›r ya da “s›n›f›n statik de¤il dinamik bir olgu, bir nesne de¤il bir iliflki oldu¤u” gerçe¤ini gözden kaç›rmaktad›r. S›n›f› diyalektik bir yorumla üretim araçlar› karfl›s›ndaki ortak konumlar›n›n yan› s›ra, “ortak deneyimlerinin sonucu olarak aralar›ndaki ç›kar›n özdeflli¤ini, ç›karlar› kendilerininkinden baflka olanlara göre duyumsayan ve ifade eden insanlar”6 ola-
rak tan›mlad›¤›m›zda ise yukar›da bahsi geçen toplumsal hareketlerin do¤ufl ve gelifliminin, yeni iflçi kitlelerinin, sermayeden ve emperyalizmden ba¤›ms›z ç›karlara sahip bir s›n›f olarak filizleniflini ifade etti¤i görülüyor. Neoliberalizme karfl› geliflen toplumsal hareketler emperyalist kapitalist sistemle rejimler devirecek ölçüde sert çat›flmalara giriflmifllerdir. Buna karfl›n pek çok örnekte sektörel parçal›l›k sorununu aflamad›klar›, gündelik ç›karlar u¤runa gerici politikalara da yedeklenebildikleri, siyasal iktidara talip olmad›klar› ya da hükümet olarak iktidara geldiklerinde devlet ayg›t›n›n kökten bir dönüflümüne giriflmedikleri de bilinmektidir. Yani sermaye ve emperyalizmle somut çat›flma içindeki yeni iflçi kitleleri, sektörel/gündelik ç›karlar› ile genel/tarihsel ç›karlar› aras›ndaki ba¤› göremiyor ve “kendi ç›karlar›n›n, modern siyasal ve toplumsal sisteminin tümüyle uzlaflmaz bir biçimde çat›flt›¤›n›n bilincine”7 varam›yor. ‹flte tam burada, iflçi s›n›f›n›n, politik iktidar›n ve toplumsal dönüflümün politik öznesi olarak örgütlenmesi sorunu ortaya ç›kmaktad›r. fiu anda ideal bir politik öznenin varl›¤›ndan söz edilemese de, bu politik öznenin oluflumu aç›s›ndan belirli bir ilerleme kaydedildi¤i teslim edilmeli. Sosyalizme Do¤ru Hareket (MAS) yeni toplumsal hareketler taraf›ndan, farkl› sektörel hareketlerin taleplerini birlefltiren bir politik program etraf›nda iktidar mücadelesi verme hedefiyle kurulan ilk örgütlenme oldu. Venezüella’daki radikal dönüflüm sürecinin ancak emekçi s›n›flara dayanarak ilerletilebilece¤ini ve emekçi s›n›flara dayanan bir politik ayg›t bulunmad›¤›n› gören Chavez liderli¤i, devrimi ileriye tafl›yacak aktör olarak, emekçilerin taban örgütlenmeleri (komünal konseyler) üzerinde yükselen Venezüella Birleflik Sosyalist Partisi’nin (PSUV) inflas›na giriflti. Zapatistalar, 2006’dan bu yana, ulusal çapta düzen d›fl› yeni bir politik aktör oluflturmak için kampanya yürütüyorlar. MST, Lula hükümeti karfl›s›nda elefltirel deste¤ini sürdürürken di¤er muhalif hareketlerle çeflitli platformlar oluflturarak ortak bir mücadele yürütmenin yollar›n› ar›yor. Karfl›devrim, toplumsal hareketlerin neoliberalizme karfl› mücadelesi karfl›s›nda kendini belirginlefltirdi¤i ölçüde, bu aray›fllar da politik program ve stratejilerini netlefltiriyorlar. Her ne kadar h›zl› bir geliflim seyri içinde önemli ilerlemeler kaydetmifllerse de, toplumsal hareketlerin aflamad›¤› ciddi bir dizi sorun vard›r. Bugünkü duraklaman›n temelinde henüz somut çözümler üretilememifl bu sorunlar yatmaktad›r. ‹flçi s›n›f›n›n parçal›l›¤› karfl›s›nda bütünselli¤ini, gündelik ç›karlara zafiyeti karfl›s›n-
81