Haf›za Gerçekler unu tulmas›n
Ad›m, Babek. Evvel zaman içinde yaflad›m. Ve ‹sa’dan sonra, 838 senesinde, Irak’›n Samara kentinde öldüm. Abbasi Sultan› Mu’tesim, iflkenceyle parçalatt› bedenimi. Tenim ac›d›, ama ah etmedim. Can›m yand›, aman dilemedim. Öldürüldüm, daha do¤rusu öyle sand› Sultan Mu’tesim, ama iflte, siz tan›ks›n›z ki, flimdiki zamanda da var›m. Bu bir mucize de¤il. Bunun nas›l mümkün oldu¤unu ise, emir verip katledilmemi seyrederken Mu’tesim’in yüzüne hayk›rm›flt›m: “... Bütün müstebidler (zalim hükümdarlar) gibi sen de yan›l›yorsun. Çünkü benim destan›m öyle bir destand›r ki, ne Babek’le bafllam›flt›r, ne de Babek’le bitecektir. Ey zavall›lar, siz hiçbir zaman özgürlük yang›s›n›n ne demek oldu¤unu anlamayacaks›n›z. O dehfletli yang› ki, yüre¤i yak›p küle çeviriyor. Özgürlük, o ister tatl› olsun, isterse ac›; yaln›z oydu benim secdegâh›m! Ve müstebid ki beni öldürüyor, o da hiçbir zaman anlamayacak ki, ölümü ile özgürlük fedaisi büsbütün yok olmuyor...” * Anadolu’dan Mezopotamya’ya kadar bu topraklar çok iflgal, istila görmüfllerdir. Ve elbette, zulme maruz kalan topraklarda, isyan›n boy atmas› olmazsa olmaz bir tarihsel kurald›r. 9. Yüzy›lda yaflanan Abbasi istilas› da isyanla karfl›lanm›flt›r. A z e r b a y c a n ’ d a n A r a b i s t a n ’ a bölgenin yoksul halk›, Hurremiler’in bayra¤› alt›nda direnifle geçtiler. Hurremilik, ortaklaflmac› ve eflitlikçi bir hayat öneriyordu. Sadece önermekle de kalm›yor, hakim olduklar› yerlerde öyle bir yaflam kuruyordu. Kendi topra¤›n›n ve dolay›s›yla kendi hayat›n›n efendisi olmak istiyordu Hurremiler. Bu iste¤in isyana dönüflmesi, elbette kaç›n›lmazd›r. Zira, mazlumlar›n istekleri ile, zalimlerin arzular› daima
46
TAR‹H
çat›flma halindedir. Bu çeliflkinin bir yan› zulüm ise, diye di¤er yan› isyand›r. ‹syan›n yata¤›, 9. yüzy›lda Hürremiler’dir; Abbasi zulmüne karfl› isyan eden Hürremiler’in önderi, yol göstericisi ise Babek’tir. * Sefahat içindeki Abbasiler ve iflbirlikçilerinin dayatt›¤› sefalet koflullar› halk›n öfkesini büyütüyordu. Bu öyle bir öfkedir ki, akaca¤› yata¤› buldu¤unda fliddetinin önünde durulamaz. ‹flte bu isyanlardan birini, 808-809 y›llar›nda Azerbaycan’›n da¤l›k bölgesinde yaflayan Hürremiler bafllatt›lar. Abbasi zulmüne karfl› ç›kan Hürremiler, 816’da Babek’in önderli¤inde isyan› daha da büyüttüler. Bölgedeki Türk, Kürt, Fars, Ermeni, A r a p halk Babek’in etraf›nda birlefltiler. “Kurtar›lm›fl bölge” diyebilece¤imiz bir flekilde, oluflturduklar› yerleflim yerlerinde hakça yaflamaya çal›flt›lar. Lakin bu halleriyle, Abbasi hakimiyeti alt›ndaki bölgelerde yaflayan di¤er yoksullar için “kötü” örnek oluyorlard›. Böylesi örneklerin bulafl›c› oldu¤unu en iyi egemenler bilir. Bu nedenle yok etmek isterler. Say›s›z defa, Babek güçlerinin üstüne ordu yollad›lar. Ama Abbasi ordular› her defas›nda bozguna u¤ray›p geri döndüler. Ve her çarp›flmadan sonra, Babek’in halk›n yüre¤indeki yeri daha bir sa¤lamlaflt›. Gücü ve etkisi yay›ld›. * Say› ve silah bak›m›ndan Abbasiler’in ordusu ile, Babek’in taraftarlar›n›n ordusu k›yaslanamazd› elbette. Abbasi ordusu güçlü olmas›na güçlüydü ama yine de Babekiler’le bafl edemez. Önce halife Me’mun, ard›ndan halife Mu’tesim’in gönderdi¤i ordular, Babek önderli¤indeki halk güçleri taraf›ndan yirmi küsur y›l boyunca bozguna u¤rat›ld›lar. Bir tür gerilla, milis gücü oluflturan Babek, Abbasi ordular›na darbe üstüne darbe vurdu. Abbasi halifesi, isyan›n yok
BABEK’in
Destan› edilmesi için, paral› askerlerden medet umar: “Mu’tesim, Afflin’i, Babek’le karfl›laflmaya gönderdi ve bütün da¤l›k bölgelerin hakimli¤ini ona verdi. Mu’tesim, Afflin’e gönderdi¤i erzaktan pay, maafl, yard›m ve Cibal hakimli¤inin yan›s›ra, ona vurufltu¤u her gün için on bin dirhem, vuruflmad›¤› gün için ise befl bin dirhem verece¤ine söz verdi... Afflin, Babek’le bir y›l boyunca vurufltu ve bir çok kez yenildi.” * Babek’in askeri anlamda bu kadar baflar›l› olmas›n›n nedeni, sadece da¤lar› mesken tutmas› de¤ildi. Hatta bu, tali bir etkendi. ‹flin esas›, halk›n Abbasi iflgaline boyun e¤memesi, zulme ve sömürüye karfl› durmas›yd›. Ve halk, kendisine duygular›na, düflüncelerine, öfkesine, ac›s›na ve derdine tercüman bir a¤›z buldu mu, asla susmaz. Tarihin o kesitinde, halk›n direnifl ve savafl naras› Babek’in dudaklar›nda büyüyordu. Tam da bu nedenle kesilmek istenen dil, ezilmek istenen bafl , Babek’in dili ve bafl›yd›. Ama flimdi Babek, isyan›n her yanda yank›lanan sesiydi.
11 Ocak 2009