proleter teori
DEVLET ve DEVRİM DEVRİM ve ANARŞİ Rusya’da Sovyetlerin Anarşist Değerlendirmesi Devletlerin tarihi sınıflı toplumların tarihidir. Kendi içlerinde şekilsel farklılıklar barındırsalar da, bütün sınıflı toplumlarda çıkarları birbirleriyle çelişen ve en az bir sınıfın diğerlerine var olmak için ihtiyaç duyduğu genel bir toplumsal ayrışma vardır. Bu ayrışma, kaçınılmaz olarak sınıflar arasında gerilime yol açar. Bazen gizli bazen de açık olan bu gerilim, sürekli bir düzene yöneltilmiş ciddi bir tehdittir. Toplum her an alt üst olma potansiyelini içinde barındırdıkça, insanların sınıflara ayrılmış olmasından çıkarı olanların rahat hareket edebilmeleri söz konusu değildir. Bu gerilimin bastırılması, azaltılması, gözden uzaklaştırılması kendisini bir ihtiyaç olarak dayatır. Devlet dediğimiz kurum bu ihtiyaç sonucu doğmuştur. İlk çağların tiranlıklarından günümüz modern Avrupa demokrasilerine kadar onlarca değişik türü gözlemlenen devlet kurumu, bazen kendisine sınıflar üstü süsü vererek, bazen de ayrıcalıklı sınıfın ta kendisi olarak bu görevi üstlenmiştir. Devletin bunu yapabilmek için öncelikle baskı aygıtları, eşzamanlı olarak da ideolojik aygıtları olmuş, bu aygıtların zaman içinde evrilmesi de devletin bugünkü şeklini almasını sağlamıştır. Bu evrim dinamik bir süreçtir ve kendisini var eden koşullar sürdüğü müddetçe devlet kendisini yenileyip geliştirmeye devam edecektir. Devletin yok olmasının tek yolu, onu yaratan sınıf çelişkilerinin yok edilmesidir. Sınıfsız bir toplum kurulduğunda, sınıflar arası çelişkileri düzenleyecek bir kuruma gerek kalmayacak, devlet de bütün baskı ve ideolojik aygıtlarıyla beraber insanların hayatından çıkacaktır. Sınıf mücadelelerinin en önemli özelliklerinden birisi, bu mücadelelerin son derece kanlı olmasıdır. Egemen sınıf, egemenliğini garanti altına almak için çoğu zaman kan dökmekten çekinmemiştir. Ezilenler de kendilerini egemenlikten kurtarmak için yine çoğu zaman ölmeyi ve öldürmeyi göze almak zorunda kalmışlardır. Bu koşullarda, sadece çok özel tarihi zamanlarda ezilenler ezenleri, bir süreliğine de olsa, saf dışı bırakabilmişlerdir. Böyle zamanlar dışında, tarih egemen sınıflar tarafından yönlendirilmiştir. Rusya’da 1905’te ortaya çıkıp 1907’de bastırılan, ama 1917 yılında yeniden dirilip toplumsal hayatı neredeyse tamamen etkisi altına alan Sovyetler, tarihin ezilenler lehine aktığı ender anlardan birisini yaratmıştır. Proletarya, asker ve yoksul köylülerin, hem kendi içlerinde hem de bir arada ezenlere karşı direniş konseyleri olarak kendiliğinden ortaya çıkan bu yapılar (Sovyet, Rusça’da konsey demektir), kısa süre içinde bu ezilen sınıfların potansiyel özyönetim araçları olarak şekillenmişler, özellikle Şubat devrimi ile Ekim devrimi arasındaki sürede toplumsal alanda belirleyici bir güç olarak hem yıkılan otokrasinin kendisini toparlamasına, hem de burjuvazinin düzeni kendi lehine yeniden inşa etmesine karşı mücadele etmişlerdir(1). O zamanki Rusya’daki herhangi bir siyasi akımın doğrudan etkisi altında kalmadan, sadece ezilenlerin iradesi ile şekillenen Sovyetler, bu yüzden aynı zamanda bu akımların hakimiyet mücadelelerine sahne olmuştur. Bu mücadeleler, Sovyetlerin kendiliğindenliğinin getirdiği yapısal sorunlarla birleşince, zaman içinde kitlelerin özyönetim organı olma özelliklerini yitirmelerine neden olmuştur. Yine de, Sovyetler, Rus devriminin, en azından Rus devrimi ütopyasının gerçek sahipleridir. Başarıya ulaşamamış olsalar, sınıfsız topluma geçişte yetersiz kalmış olsalar da, Sovyetler, ezenlere karşı ezilenlerin ayağa kalkışının en somut ifadesidir. DEVLET ve DEVRİM: Bolşevizm, Rusya’da Sovyetlerin önemini en iyi anlayan ve onları en doğru şekilde yerli yerine oturtan akımlardan bir tanesidir. Şüphesiz Sovyetleri kendi lehine en iyi kullanan parti de Bolşevik Parti olmuştur. Bolşevik Parti’nin tarihine bakıldığı zaman bu çelişkili bir durum gibi görünebilir. Menşeviklerden ayrıldığı zamandan beri bir yandan otokrasi ile, bir yandan kapitalizm ile, bir yandan da diğer sosya-
9
A - Mart 2006