ANAL‹Z
Ad›m ad›m savafla sürüklenirken durmak m›, durdurmak m›? Ortado¤u, Kafkasya, Güney Asya ve Balkanlar’da savafl çanlar›n›n sesleri iyiden yükseliyor. ABD, hedef ülke ilan etti¤i ‹ran’a karfl› olas› askeri sald›r› planlar›n› hem söyleyip hem hayata geçirirken, ABD ve NATO ba¤›ml›s› Gürcistan ile Rusya aras›nda yeni bir çat›flma tehdidiyle birlikte Karadeniz’deki gerilim de t›rman›yor. Gürcistan’›n, geçti¤imiz y›l yaflanan savafl›n ard›ndan ba¤›ms›zl›¤›n› ilan eden Abhazya’n›n Karadeniz k›y›s› aç›klar›nda baz› gemilere el koymas›, henüz Rusya ile savafl›n›n üzerinden bir y›l geçmemiflken, yeni bir Rusya-Gürcistan savafl›na yol açma riskini büyütüyor. Abhazya Devlet Baflkan› Sergey Bagapfl, Gürcistan’›n tarafs›z sularda sivil gemilere zor kullanarak el koymas›na karfl›l›k vermesi ve gerekirse Gürcü sahil güvenlik botlar›n› bat›rmas› için Abhazya donanmas›na emir verdi. Gürcü donanmas› ve sahil güvenlik gücünün ABD ve NATO taraf›ndan e¤itiliyor olmas›, Abhazya’n›n ise Rusya taraf›ndan korunmas› bu çat›flma olas›l›¤›n›n do¤uraca¤› y›k›m› daha da büyütme potansiyeli tafl›yor. Rus D›fliflleri Bakanl›¤› Sözcüsü’nün, Gürcistan’›n Abhazya’ya giden gemilere el koymas›na tepki göstererek, “Bölgedeki askeri ve siyasi durumu kötülefltirerek riske giriyorlar ve ciddi silahl› olaylara sebep olabilirler” fleklindeki ç›k›fl› da bu tehlikenin bir iflareti olarak okunmal›. Ki, sözcünün bu aç›klamas›n›n ard›ndan Rusya, 15 Eylül’de, Rusya s›n›r güçlerinin Abhazya’n›n karasular› s›n›r›n› ihlal eden tüm gemileri durduraca¤›n› duyurdu. Abhazya’y› denizden kuflatmaya çal›flan Gürcistan’daki mevut iktidar, Rusya’n›n hem anlaflma hem de ulusal ç›karlar› bak›m›ndan buna karfl›l›k vermek zorunda oldu¤unun tamamen fark›nda. Rusya’yla son çat›flmas›nda, geçen sene A¤ustos ay›ndaki befl günlük savaflta bozguna u¤rayan Tiflis, ABD ve NATO’dan destek garantisi olmaks›z›n flimdiki gibi hareketleri göze alacak pozisyonda de¤il. Dolay›s›yla bu ç›k›fllar ve Abhazya’ya giden gemilere el koyma olaylar›n›n ard›nda ABD’nin oldu¤u genifl kesimlerce dillendiriliyor. Hat›rlanaca¤› üzere geçen seneki savafl›n sona ermesinden günler sonra o zamanki senatör, flimdinin ABD Baflkan Yard›mc›s› Joseph Biden Gürcü baflkentine uçarak ülkeye 1 milyar dolar yard›m sözü verdi ve böylece Gürcistan’›, M›s›r ve ‹srail’in ard›ndan en fazla Amerikan d›fl yard›m› alan üçüncü ülke yapt›.
Gürcistan-Rusya savafl›n›n hemen ard›ndan, A¤ustos 2008’de, ABD ve NATO gemileri Karadeniz’e akt›lar ve Amerikan gemileri Washington’un sivil yard›m olarak aç›klad›¤› fakat Rus kaynaklar›n›n çat›flmada kaybedilmifl askeri teçhizat›n yerine yenilerini içerdi¤inden flüphelendi¤i mallar›n› ulaflt›rmak üzere Gürcü liman kentleri Batum ve Poti’ye gittiler. Ayn› süreçte NATO, befl günlük savaflta Gürcistan askeri altyap›s›n›n u¤rad›¤› zarar› tespit etmek üzere Gürcistan’a bir heyet yollad›. Bunu takiben ABD ile Gürcistan aras›nda Stratejik Ortakl›k Belgesi’nin onayland›¤› duyuruldu. Eylül ay› bafllar›nda Gürcistan’a dönük ABD ve NATO destek ad›mlar›na bir yenisi eklendi. En üst düzeyde NATO savunma ve lojistik uzmanlar›ndan oluflan bir heyet 9 Eylül’de “Gürcistan Silahl› Kuvvetleri’nin geliflimine destek vermek için” Gürcistan’› ziyaret etti. ABD ve NATO’nun arka ç›kt›klar› Gürcistan ile ‹ran’›n komflusu Azerbaycan aras›nda geniflleyen askeri iflbirli¤i, bütünüyle Karadeniz ve bir bütün olarak Kafkas bölgelerindeki ABD-NATO’nun genel askeri planlar› ile ve dahas› ‹ran’a karfl› savafl ile ba¤lant›l›d›r. Bu genel plan›n önemli bir aya¤› olan Bulgaristan ve Romanya’daki ABD üsleri, Sofya Haber Ajans› taraf›ndan a盤a ç›kart›lm›flt›. Ajans, “Bulgaristan’daki iki ve Romanya’n›n Karadeniz k›y›s›ndaki bir hava üssünün ‹ran’a bir sald›r› için kullanabilece¤i”ni yazd›¤›nda, her iki devlet de susarak, bu bilgiyi do¤rulad›lar. 2004 y›l›nda NATO’ya üye olan bu iki devlet, o tarihten bu yana ABD ve NATO’nun s›n›rs›z eriflim kazand›¤› Bulgaristan’daki üç ve Romanya’daki dört askeri üssü, tüm bir yelpazede askeri harekatlar için kullan›ma açm›fl durumdalar. Bu iki ülkedeki ABD ve NATO üslerini, ülkemizdeki, Gürcistan’daki ve yak›n gelecekte kurulmas› kesinleflen Ukrayna’daki üslerle birlikte de¤erlendirdi¤imizde, ABD ve müttefiklerinin Karadeniz’i sadece Rusya k›y›s›n›n ittifak taraf›ndan kontrol edilmedi¤i bir NATO bölgesine dönüfltürmek için çabalad›klar› görülecektir. Rusya’n›n komflusu Moldova’da meclis sözcüsü Mihail Ghimpu, aç›k bir flekilde Romanya’yla birleflmekten, yani onun taraf›ndan yutulmaktan söz ediyor ve bunu savunuyor. Moldova’dan ayr›lm›fl olan ve 1.200 Rus askerinin bulundu¤u Pridnestrovyan Moldova Cumhuriyeti ise, 1990’da Moldova’dan tam da Roman-
ya’n›n içine çekilme tehdidi yüzünden, binlerce kiflinin ölümüyle sonuçlanan bir çat›flman›n ard›ndan ayr›ld›¤›n› ilan etmiflti. Romanya art›k bir NATO üyesi ve Moldova’da iç savafl ç›kmas› ya da Moldova ile Pridnestrovyan Moldova Cumhuriyeti aras›nda çat›flma ç›kmas› ve Romanya’n›n birliklerini göndermesi durumunda NATO da duruma askeri olarak kat›labilir, ki bu da Rusya ile karfl› karfl›ya gelme sonucunu do¤urabilir. Asl›nda Avrasya bölgesindeki birçok noktada, ABD ve NATO taraf›ndan -yer yer AB, Çin ve Rusya taraf›ndan da- sorunlu bölgeler kafl›narak genifl çapl› bir çat›flman›n önü aç›l›yor. Gürcistan-Güney Osetya ve Abhazya sorunlar›n›n, Azarbeycan ile Ermenistan aras›ndaki Da¤l›k Karaba¤ sorunun, Moldova ve Ukrayna ile Pridnestrovyan Moldova Cumhuriyeti aras›daki sorunun kafl›nmas› buna verilebilecek bafll›ca örneklerdir. Bu tabloya bak›ld›¤›nda, söz konusu bölgelere dönük toplu ya da pefl pefle geliflecek bir sald›r› haz›rl›¤›n›n yap›ld›¤›n› ve bunun bütün Kafkasya ve Karadeniz bölgesini tutuflturacak bir atefle yol açaca¤›n› söylemek mümkün. Bu çat›flmalar›n ‹ran’a dönük bir sad›r› ile tetiklenmesi olas›. Ne var ki ‹ran’›n Rusya ve Çin ile olan iliflkileri durumu bir nebze de olsa güçlefltiriyor. Zira ‹ran’›n ana nükleer reaktörü Buflehr’de kuruluyor ve herhangi bir ABD ve ‹srail bombard›man› ya da füze sald›r›s›n›n ilk hedefi olacak olan bu tesisin etraf›nda yaflayan 3700 Rus uzman, teknisyen ve aileleri var. Bu nedenle durum biraz hassas bir denge üzerinde ilerliyor. Bilindi¤i gibi ABD’nin ‹ran’a dönük bir sald›r› haz›rl›¤›nda oldu¤u yaklafl›k 8 y›ld›r konufluluyor. Daha önceleri bu sald›r›n›n, ABD taraf›ndan Basra Körfezi’ndeki uçak gemileri, Irak ve ülkemiz üzerinden uçacak uzun menzilli ‹srail bombard›man uçaklar› yoluyla yap›laca¤› varsay›l›yordu. Ne var ki aradan geçen zaman zarf›ndan ABD ve NATO müttefikleri ülkemizde zaten sahip olduklar›n›n yan› s›ra Irak, Afganistan, Pakistan, K›rg›zistan ve Tacikistan’da da hava üsleri elde ettiler ve bu ülkelerin tamam›n›n ‹ran’la s›n›rlar› var. Böylece ABD ve AB askeri varl›klar›n› Karadeniz’de Bulgaristan, Gürcistan ve Romanya’ya ve ‹ran’›n kuzeydo¤u s›n›r›ndaki Hazar Denizi’nde Azerbaycan’a geniflletmifl oldular. Dolay›s›yla mevcut tabloya bak›ld›¤›nda, ‹ran’a karfl› gerçeklefltirilmesi art›k çok daha yak›n duran askeri sald›r›, bu ülkeye daha önce öngörülenden çok daha yak›n mevkilerden hava ve füze sald›r›lar› içerebilir. ABD, geride b›rakt›¤›m›z hafta içerisinde ‹ran’la s›n›r› olan tek NATO üyesi durumundaki Türk devletine; on iki noktaya yerlefltirilmek üzere 8 milyar dolar de¤erindeki gelifltirilmifl ve daha uzun menzilli PAC-3 (Patriot Advance Capability-3) füzelerinden 300 adet satmak istedi¤ini duyurdu. Bunun yan›nda gözlerden kaç›r›lan bir baflka önemli geliflme daha yafland›. Türk devleti, NATO AWACS (Hava Uyar› ve Kontrol Sistemleri) uçaklar›n›n Konya’daki Ana Jet Üssü’nde konuflland›r›labilece¤ini aç›klad›. Biraz haf›zam›z› yoklad›¤›m›zda AWACS ve Patriot füzelerinin ülkemize en son 2002 sonlar›nda ve 2003 bafllar›nda Irak iflgaline haz›rl›k için gönderildi¤ini hat›rlayaca¤›z. ABD ordusuna ait gazete, 15 Eylül günü bir baflka dikkat çekici geliflmeyi duyurdu. Stars and Stripes isimli gazete, “‹ran kaynama noktas›ndayken ABD, ‹srail güçleri füze savunmalar›n› test edecek” bafll›kl› bir makale yay›nlad›. Makalede, ABD’nin, testler için ‹srail’e bin civar›nda birli¤ini gönderece¤ine yer verilerek, bu tatbikat›n aylard›r süren takviyenin zirve noktas› olaca¤›n› da belgelendi. Ayn› yay›n birkaç gün önce, Pentagon’un 173. Hava Tugay› ve 12. Savafl Uça¤› Tugay›’yla geçen hafta Almanya’da “ABD ordusu taraf›ndan flimdiye dek ABD d›fl›nda yap›lm›fl bu tip en büyük tatbikat” olan genifl ölçekli bir “isyana karfl› koyma tatbikat›” yapt›¤›n› duyurdu. ‹ki birli¤in, ‹ran’a dönük sald›r›n›n yaklaflt›¤›na dair sinyallerin güçlendi¤i bir süreçte, ‹ran’a s›n›r› olan Afganistan ve Irak’a gitmeye haz›rlan›yor olmas› dikkat çekici. ABD’nin, ‹ran’a dönük sald›r› haz›rl›¤›n›n sonuna gelindi¤i art›k di¤er emperyalist güçlerce de dillendiriliyor. Rusya’n›n NATO elçisi Dimitri Rogozin, bir sene önce Brüksel’deki NATO karargah›nda yap›lan bir bas›n toplant›s›nda; Rus istihbarat›n›n, Gürcü askeri altyap›s›n›, ‹ran’a sald›rmalar› durumunda ABD birliklerine lojistik destek sa¤lamak üzere kullanabilece¤ine dair istihbarat elde ettiklerini söyledi ve ekledi: “Gürcistan’daki gözetleme sistemleri ve hava üslerinin restorasyonu ya bir bütün olarak NATO’nun ya da özel olarak ABD’nin bu bölgedeki baz› hava operasyonlar›na lojistik destek olarak yap›l›yor. Havaalanlar›n›n ve tüm sistemlerin h›zla yeniden infla edilmesi, Gürcistan’dan çok uzak olmayan bir baflka ülkeye –‹ran’› kastediyorkarfl› bir hava operasyonunun planland›¤›n› kan›tl›yor…” Ancak as›l çarp›c› aç›klama geride b›rakt›¤›m›z y›l›n Ekim ay›nda, Rus Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolay Patruflev’den geldi. Patruflev, ABD ve NATO’nun Do¤u Avrupa’daki askeri varl›klar›n› art›rma politikas›n›n Rusya üzerinde stratejik askeri üstünlük aray›fl› oldu¤unu belirterek, ABD’nin ‹ran’a sald›rmaya karar vermesi durumunda bölgedeki müttefiklerine ihtiyaç duyaca¤›n› ekledi. Daha da öteye giden Patruflev, “‹ran’a karfl› füze ve bombard›man sald›r›lar› düzenlemeye karar verirse, ABD, sad›k müttefiklere gereksinim duyacak. Ve e¤er Gürcistan bu savafl›n parças› olursa, bu Rusya’n›n ulusal güvenli¤ine ek tehditler yaratacak.” Yorumunda bulunarak, böyle bir durumda Rusya’n›n Gürcistan’a askeri yöneliminin olabilece¤ini aç›kça ifade etmifl oldu. Gürcistan ordusunun ‹srail askerleri taraf›ndan e¤itilmesi, ‹srail’in Gürcistan’a askeri techizat satmas›, AB’nin son aç›klamas›nda Rusya-Gürcistan savafl›nda Gürcistan’› suçlamas›, Çin’in bölgede etkinli¤ini a¤›r ama emin flekilde artt›rmas›, bölgedeki devletler aras›nda var olan sorunlar durumu son derece k›r›lgan hale getirmenin yan› s›ra, bir k›v›lc›mla bölgesel bir savafla da zemin haz›rl›yor. Sonuç olarak, geçti¤imiz on y›ldaki ABD’in Yugoslavya, Afganistan ve Irak’ta ve bu ülkelerin çeperindeki birçok baflka ülkede askeri varl›¤›n› artt›rmas› ile bu üç ülkeye dönük sald›r›s›n› birbirinden ba¤›ms›z görmek mümkün de¤il. Görülmelidir ki, ABD ve müttefikler; iflbirlikçileri her bir müteakip savafl alan›n› bir sonraki sald›rganl›k için s›çrama tahtas› olarak kullanan tutarl› ve hesaplanm›fl bir stratejiyi uyguluyorlar. Bu bak›mdan Türk devletinin alaca¤› aç›klanan 300 adet Patriot füzesini, ABD’nin, bölgemizdeki savafl-iflgal haz›rl›klar›ndan ba¤›ms›z düflünmemek gerekir.
2-16 Ekim 2009
11
ABD’nin ‹ran’a ambargo çabas›, Çin seddine çarpt›
Çin devlet flirketleri, ABD’nin tüm engelleme çabalar›na karfl›n bu ay ‹ran’a petrol sat›fl›na bafllad›lar. Geçti¤imiz y›l bask› yaparak büyük flirketlerin ‹ran’a petrol satmas›n› engelleyen ABD, Çin’in bu ülkeye petrol satmas›n› önleyemedi. Petrol sat›fl› ‹ran’a karfl› uygulanan yapt›r›mlarda yer almad›¤› için herhangi bir hukuka ayk›r›l›k teflkil etmiyor. ‹ranl› yetkililer, Çin’den al›nan petrolün, geçen y›l ABD taraf›ndan engellenen flirketlerden al›nana eflde¤er oldu¤unu aç›klarken, Washington’da bulunan Çinli bir yetkili flunlar› belirtti: “Çinli flirketler ‹ran ile normal ticari faaliyetlerini sürdürüyorlar. BM nezdinde ‹ran’›n nükleer program›yla ilgili yapt›klar›m›z gayet tutarl› ve aç›k. Çin gerekli taraflarla diplomasinin dilini kullanarak bar›flç›l bir çözüm için çal›fl›yor.” Di¤er Asya ve Avrupa petrol flirketleri ve ticari iflletmeler de Tahran’a petrol sat›yorlar. JP Morgan’dan Lawrence Eagles: “Piyasadan iflitti¤imiz tahminlere göre hergün yaklafl›k 30.000 ila 40.000 varil civar›nda petrol 3. flah›slar arac›¤›yla Çin’den ‹ran’a gidiyor.” Bu yorum ‹ran’a petrol arz eden sat›c›lar›n durumunu yans›t›r mahiyette. ‹ran genellikle günde 120.000 varil petrol ithalat ediyor. Petrol piyasas›ndaki tüccarlar bu sevkiyatta rolü olan arac›lar›n ve flirketlerin isimlerini aç›klamad›lar. Yukar›da bahsi geçen sevkiyat d›fl›nda Pekin’in önde gelen petrol flirketleri Sinopec ve CNPC, Tahran ile 4 milyar dolarl›k bir petrol anlaflmas› imzalam›fllard›. ‹ran dünyan›n enbüyük petrol üreticilerinden biri olsa da, kendi kaynaklar› iflleyecek teknolojiye sahip olmamas›, mevcuttaki tesislerinin eskimifl olmas› nedeniyle d›flar›tan petrol sat›n al›yor. ABD ve baz› yandafl› devletler, ‹ran ekonomisinin en k›r›lgan noktas› olan petrol konusunda ortak hareket ederek ‹ran’›n petrol ithalat›n› k›s›tlamak istiyorlar. Obama göreve gelmeden önce böyle bir hedeften bahsetmifl ve ABD’li diplomatlar BM Güvenlik Konseyi’nde ‹ran’a petrol sat›fl›n›n yasaklanmas›n› tart›flm›fllard›. ‹ran’a petrol sat›fl› gerçeklefltiren uluslar aras› flirketleri cezaland›racak yasa teklifi, ABD kongresinde büyük ço¤unlu¤unun deste¤ini alarak kabul edilmiflti. Bunun üzerine aralar›nda BP’nin de bulundu¤u çok say›da tekel, ‹ran’a petrol sat›fl›n› durdurmufltu.
Avrupa’da süt üreticileri alana ç›kt› Hollanda ve Almanya’da süt üreticileri, Avrupa’da süt fiyatlar›n›n düflmesini protesto etmek için 500 bin litre sütü Hollanda’n›n do¤usundaki Winterswijk’de tarlaya döktüler. Hollanda süt üreticileri kuruluflu Dutch Dairymen Board (DBB) yetkilisi Geert Kroes, eylemlerinin ard›ndan, “Masraflar›m›z› bile ç›karamad›k. Süt üretmek bize pahal›ya patlamaya bafllad›” dedi. Hollanda-Almanya s›n›r›ndaki eylem, süt fiyatlar›n› protesto eden üreticilerin Avrupa çap›nda 40 milyon litre süt dökmesi eyleminin bir parças› olarak yap›ld›.
Saakaflvili: Abhazya bir gün yine Gürcistan’›n olacak BM Genel Kurulu'nda konuflan Saakaflvili, "Zaman alacak ama Abhazya, bir zamanlar oldu¤u gibi yine Gürcistan'›n en güzel k›sm› olacak" dedi. Abhazya'n›n son durumu hakk›nda kara bir tablo çizen Saakaflvili, "Avrupa bugün d›flar›dan bir güç taraf›ndan infla edilen ve Gürcistan'a uzanan yeni bir Berlin duvar›yla bölünmüfl durumdad›r" diyerek, Bat›l› güçlerden Rusya’ya tav›r almalar›n› istedi. Gürcistan'›n A¤ustos 2008'de Güney Osetya'da giriflti¤i operasyonun ard›ndan harekete geçen Rusya, önce Gürcü kuvvetleri püskürterek Gürcistan s›n›rlar›na girmifl, çat›flmalar›n sona ermesinin ard›nd›n da Abhazya ile Güney Osetya'n›n ba¤›ms›zl›¤›n› tan›m›flt›. Abhazya ile Güney Osetya'n›n ba¤›ms›zl›¤› daha sonra Nikaragua ve Venezuela taraf›ndan da tan›nd›.