Veilig op weg met de auto

Veiligop weg met de auto

Met de auto mogen en kunnen rijden is voor vele mensen een belangrijk onderdeel van hun vrijheid en zelfstandigheid. Maar soms wordt je rijveiligheid in vraag gesteld. Dat kan na een hersenletsel of een functioneel verlies, of gewoon bij het ouder worden.

Wanneer er een vermoeden is van een verminderde rijveiligheid, bepaalt de wet dat je huisarts of specialist een uitspraak doet over je medische rijgeschiktheid. Zo een vermoeden kan er zijn wanneer je als senior minder dan 3000 km per jaar rijdt of als er zich recent ongevallen voorgedaan hebben. Ook een veranderde gezondheidstoestand kan aanleiding zijn tot een evaluatievraag.

Het Centrum Samen Veilig Mobiel in Hasselt is verbonden aan het Jessa Ziekenhuis en gespecialiseerd in een globale evaluatie van de rijveiligheid bij ouderen. Dr. Mark Lutin is er arts-coördinator en vertelt ons over de werking van het centrum.

Waarvoor kan je terecht in het Centrum Samen Veilig Mobiel?

Dr. Mark Lutin: “Wanneer er een bekommernis is over de rijveiligheid, biedt het centrum een globale evaluatie aan. Dit houdt in dat zowel je medische rijgeschiktheid én rijvaardigheid nagegaan worden. Een huisarts of specialist moet soms een beslissing nemen over je medische rijgeschiktheid. Hierbij kan hij ons advies vragen en zijn patiënt verwijzen naar het Centrum Samen Veilig Mobiel.”

Vanaf wanneer ben je wettelijk verplicht om je rijgeschiktheid te laten testen?

Dr. Lutin: “Er is in België geen wettelijk bepaalde leeftijd waarop je testen dient te ondergaan. We zijn ook zeker geen voorstaander om ouderen te evalueren louter op basis van leeftijd. Er is geen verband tussen leeftijd en rijveiligheid. De reden tot evalueren moet eerder individueel bekeken worden. Ouderen zijn een zeer heterogene groep waarbij sommigen op vrij hoge leeftijd nog zeer goed zijn en anderen toch reeds belangrijke vaardigheden verloren hebben op jongere leeftijd. Reden tot onderzoek moet altijd een vermoeden van verminderde rijveiligheid zijn. Het is natuurlijk wel zo dat iemand van 90 jaar meer kans op aandoeningen heeft die een rol spelen in de medische rijgeschiktheid en rijvaardigheid dan iemand van pakweg 75.”

Er is geen verband tussen leeftijd en rijveiligheid

Bij welke aandoeningen/ medicatie die niet op de verplichte lijst staan, raad je toch aan om te komen testen?

Dr. Lutin: “Beginnende geheugen problemen kunnen een teken zijn dat ook andere vaardigheden niet meer zo fris zijn, zoals aandacht, verwerkingssnelheid en reactietijd. Bij autorijden moet het zien van situaties, het maken van keuzes, het nemen van beslissingen en het handelen in enkele seconden gebeuren. Ouderen nemen soms medicatie die zeker op hogere leeftijd een negatief effect heeft op deze vaardigheden.”

Hoe testen jullie het reactie- & inschattingsvermogen?

Dr. Lutin: “De reactietijd, die ook een uiting is van de verwerkingssnelheid van informatie, testen we aan de hand van een gestandaardiseerde computertest. Het inschattingsvermogen beoordelen we aan de hand van de rit op de weg.”

Hoe stellen jullie de senioren op hun gemak zodat ze tijdens de test geen stress ervaren -die ze anders niet hebben- en daardoor fouten maken?

Dr. Lutin: “Dat komt inderdaad vaak voor, een probleem dat de jonge student bij een examen ook wel kent. We benadrukken dat het niet om een test gaat, doch eerder om een evaluatie. Er wordt nooit een uitspraak gedaan op basis van één test of gebeurtenis. Ons centrum is ontstaan vanuit de zorg waarbij het veeleer gaat om een afweging tussen het risico op een ongeval ten opzichte van de eventuele negatieve impact op levenskwaliteit bij een rij-stop.”

Kan je de test ook anoniem en zonder gevolgen doen of moeten jullie de resultaten doorgeven?

Dr. Lutin: “Onze opdracht binnen het centrum Samen Veilig Mobiel behoort tot het beroepsgeheim en wordt nooit doorgegeven tenzij aan de huisarts. Wanneer we echter tot een negatief besluit komen, stellen we als arts vast dat je medisch niet rijgeschikt bent. Dan mag je volgens de wet niet meer met de autorijden. Er zijn 2 voorwaarden om met de auto te mogen rijden. Je moet rijbevoegd zijn (een rijbewijs hebben) én je moet medisch rijgeschikt zijn.”

Vertonen ouderen soms compensatiegedrag (zoals kortere afstanden, trager rijden, enkel gekende trajecten rijden, enkel overdag rijden …) om hun verminderde rijvaardigheid te verbergen?

Dr. Lutin: “Oudere chauffeurs zijn inderdaad vaak goede chauffeurs door het feit dat ze de meeste rijervaring hebben en compensatiegedrag vertonen. Een goeie tip om je rijvaardigheid te behouden is regelmatig autorijden, zodat je zeker aan 3000 km per jaar komt. Maar hou er anderzijds ook rekening mee dat het mogelijk is dat je op een dag niet meer met de auto zal rijden. Anticipeer hierop door nu al eens gebruik te maken van een ander vervoermiddel.”

Bij slechte testresultaten ontneem je de senior zijn/ haar zelfstandigheid en vrijheid. Zo kan de senior in een isolement geraken. Is er geen andere oplossing?

Dr. Lutin: “We zijn er ons zeker van bewust dat een advies tot rij-stop een ernstige inbreuk kan betekenen op de levenskwaliteit. Ouderen hebben vaak het gevoel om niet meer bij de maatschappij te horen als ze geen auto meer mogen rijden. Maar rijden met de auto is een recht waar toch ook wel enkele plichten aan verbonden zijn. Vaak is er wel een verschil tussen de objectieve impact van een rijstop en het subjectief aanvoelen, vooral als ze soms nog maar 1000 km per jaar afleggen. Vaak staan kinderen of andere personen klaar als vervoersalternatief. We houden er nog te weinig rekening mee dat autorijden op een dag kan stoppen.”

Rij zeker 3000 km per jaar om je rijvaardigheid te behouden

Bestaat er zoiets als een seniorvriendelijke auto?

Dr. Lutin: “Ouderen kopen heus nog wel nieuwe wagens. Het beeld van de oude man met de zo mogelijk nog oudere auto is al een tijdje passé. We raden aan om naar onze website te kijken bij de aanschaf van een nieuwe wagen. Er zijn heel wat rijhulpsystemen die bij ouderen erg nuttig zijn en de rijveiligheid verhogen (zoals bijvoorbeeld parkeersensoren, dode hoek detectie enz). Het is jammer dat die rijhulpsystemen vaak afgedaan worden als snufjes die niet meer voor je leeftijd zijn, terwijl ze net een grote hulp kunnen zijn.”

Conny Guldentops

Meer info: Centrum Samen Veilig Mobiel: globale evaluatie rijveiligheid bij ouderen

T 011 33 88 66 E Info@SamenVeiligMobiel.be W www.samenveiligmobiel.be