١٥ی مەی ٠٢٠١
3
کۆهەواڵی ناڕەزایەتی و مانگرتنەکانی کرێکارانی جیهان
سەکۆی هـــەواڵی کرێــــکاریـــــی
WNS
Worker’s News Stage
پیرۆز بێت یەکی ئایار ڕۆژی جیهانیی چینی کرێکار یەکی ئایار یادێک لە قوربانیان و بەردەوامیی لە ژیان
سەرباری ڕێگرییەکانی کۆرۆنا هەزاران کرێکار لە ئیندۆنیسیا بەشداری ڕێپێوانەکانی ئایار ئەکەن
یادکردنەوەی لەگەڵ هاوکات هاوچینەکانمان کە گیانی خۆیان لە پێناو کۆمەڵگایەکی ئازاد و یەکسان و دادپەروەرانەدا بەخت کرد ،یەکی ئایار ڕۆژی نوێکردنەوەی پەیمانە بۆ بەرەنگاریی و بەردەوامی دان بە خەبات و تێکۆشان لە پێناو ڕزگاری سەرجەم مرۆڤایەتی لە کۆت و بەندی سەرمایەو موڵکدارێتی تایبەتی.
ئیندۆنیسیا ١ ،مەی ٠٢٠١سەرباری ڕێگرییەکانی ڤایرۆسی کۆرۆنا بەاڵم بەهۆی سەختی هەلومەرجی کارکردن و کرێی کەم پێئەچێت النی کەم پەنجا هەزار کرێکار بەشداری ناڕەزایەتی ڕێپێوانەکانی یەکی ئایار ڕۆژی جیهانیی کرێکار بکەن لە ئیندۆنیسیا . سەرۆکی یەکێتییە کرێکارییەکانی ئیندۆنیسیا ڕایگەیاند کە ٠٢هەزار کرێکار لە سێ هەزار کۆمپانیا و کارگا لە ٠٢٢شارو بە پەیڕەوکردنی ڕێکارەکانی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا شارۆچکە بەشداری ڕێپێوانەکان ئەکەن .هەر زوو سەدان کرێکار لە گۆرەپانی مۆنمێنتی نیشتمانیی لە جاکارتای پایتەخت کۆبوونەوە و بە چەندین دروشم و داواکاری و شەکاندنەوەی ئااڵی داخوازییەکان دژ بە یاسای کاری نوێ ڕۆژی یەکی ئایاریان کردە ڕۆژی دەربڕینی ناڕەزایەتی دژ بە سەختی هەلومەرجی و بێمافی کرێکاران. خۆپیشاندارەن یاسای نوێ بە پێشێلکردنی مافی کرێکاران ناو ئەبەن کە خاوەنکارەکان دەستئاوەاڵتر ئەکات لە هێنانی کرێکارانی بیانی هەرزان بۆ سەرکار ،پشت بەستن بە کاری دەرەکی ،گۆڕینی مووچە لە مانگەوە بۆ سەعاتکاری ڕۆژانە .هەر لەم ڕوەوە ژمارەیەکی زۆری ڕێکخراوەکانی کرێکاران تانەیان لە دادگای دەستووری دژ بە یاسای کاری نوێ پێشکەش کردووە .هەروەها لە مانێالی پایتەختی فلپین سەدان کرێکار لە گۆرەپانی ناوەندی سار کۆبوونەوە و چەند داخوازییان بەرزکردەوە لەوانەی هاوکاری دارایی بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا، دابینکردنی پێکوتە بۆ سەرجەم دانیشتوان.
https://issuu.com/socializm
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
ناڕەزایەتی کرێکارانی H&Mلە ئیسپانیا
ناڕەزایەتی H&M پالنەکانی کرێکارانی لە ئیسپانیا لێکەوتەوە دژ بە پالنەکانی بەڕێوەبەرایەتی کۆمپانیای فاشیۆنی H&Mلە ئیسپانیا ناڕەزایەتی بەرێوەچوو. دوو یەکێتی کرێکاریی CGTو CCOOبڕیاریان داوە بە درێژایی مانگی مەی لە هەفتەیەکدا دوو ڕۆژ لەبەردەم کۆگانی ئەو کۆمپانیایە گردبوونەوەی ناڕەزایەتی ئەنجام بدەن .جگە لە کارڕاگرتنی کرێکاران خۆیان لە چەند هەفتەی داهاتوودا لە چەند شارێک و لەهەندێک شوێندا بۆ ماوەی دوو سەعات کارڕاگرتن بەڕێوە ئەچێت .پالنی کۆمپانیا بریتییە لە داخستنی النی کەم ٠٢کۆگاو بەو پێیەش بێکارکردنی النی کەم ١١٢٢ کرێکار. ئەمە لە کاتێکدایە کە هەریەکە لە براندە گەورەکانی وەک H&Mی سویدیی ،و Nextو Primarkی بەریتانیی ،و Benettonی ئیتالیی ئۆردەرەکانیان لە واڵتی بەنگالدش و چەند والتی تری هەژرانشینی ڕەد جلوبەرگ دروستکەری دەستەی بەاڵم کردووەتەوە بەڕێوەبەری کۆمپانیاکە لە سوید لە ٦ی مەی ٠٢٠١ڕایگەیاند کە H&Mبە سەرکەتوویی لە پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا دێتەدەر .
ژمارە ()٣
مەی ٠٢٠٢
الپەڕە ٠
داخستنی کارگەکانی بەرهەمهێنانی ئوتومبیل لە ئیسپانیا
کاریگەرییەکانی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا بە زەقی لە بواری پیشەسازیی ئوتومبیل لە سەر ئاستی جیهانیدا دەرکەتووە ،هەر لە وەستانی کارگەکانی بەرهەمهێنانەوە پارچەکانییەوە بگرە لە چین تا دروستکردنی لە والتانی ئەوروپا و داخستنی دەیەها کارگای کۆکردنەوەی پارچە لە ئەمریکا و هیندوستان و چەند واڵتی تر .دواین بڕیار داخستنی کاگەکانی بەرهەمهێنانی ئوتومبیلی نیسانە لە ئیسپانیا کە بڕیار وایە تا کۆتایی دیسەمبەر بە تەواویی دابخرێن. لە کۆمپانیای دروستکردنی ئوتومبیلەکانی نیسان لە سێ کارگای بەرشەلۆنە النی کەم سێ هەزار کرێکار کار ئەکەن ،دژ بە بڕیاری داخستن و بێکارکردنیان دەستیان دایە ناڕەزایەتی و مانگرتن ،داخستنەکان نەک ئەبنە بێکارکردنی کرێکاران بە تەنها بەڵکو کاریگەریی و زیان لە نەمانی ٠٢هەزار پیشەی تر ئەدات . کۆمپانیای نیسانی یابانی لە ساڵی ٠٢٠٢دا ¥671ملیار یەن ( 2.6$ملیار دۆالر) زیانی پێگەیشتووە کە لە ماوەی ٠٢ساڵی ڕابردوودا ئەم زیانە بێوێنە بووە ،و بە نیازە زیانەکانی لە ڕێگای کەمکردنەوەی خەرجیەکانی خۆی کە ئەکاتە 033¥ملیار یەن لە ساڵێکدا کەم بکاتەوە .بڕی بەرهەمهێنان بە ڕێژەی %٠٢ کەم ئەکاتەوە کە ئەکاتە 4.5ملیۆن ئوتومبیل لە ساڵێکدا ،بە نیازە ئەمانەش لە رێگای داخستنی کارگەکانی لە ئیندۆنیسا و ئیسپانیا جێبەجێ بکات. پالنەکانی H&Mناڕەزایەتی کرێکارانی لە ئیسپانیا لێکەوتەوە دژ بە پالنەکانی بەڕێوەبەرایەتی کۆمپانیای فاشیۆنی H&Mلە ئیسپانیا ناڕەزایەتی بەرێوەچوو .دوو یەکێتی کرێکاریی CGTو CCOOبڕیاریان داوە بە درێژایی مانگی مەی لە هەفتەیەکدا دوو ڕۆژ لەبەردەم کۆگانی ئەو کۆمپانیایە گردبوونەوەی ناڕەزایەتی ئەنجام بدەن .جگە لە کارڕاگرتنی کرێکاران خۆیان لە چەند هەفتەی داهاتوودا لە چەند شارێک و لەهەندێک شوێندا بۆ ماوەی دوو سەعات کارڕاگرتن بەڕێوە ئەچێت .پالنی کۆمپانیا بریتییە لە داخستنی النی کەم ٠٢کۆگاو بەو پێیەش بێکارکردنی النی کەم ١١٢٢ کرێکار .ئەمە لە کاتێکدایە کە هەریەکە لە براندە گەورەکانی وەک H&Mی سویدیی ،و Nextو Primarkی بەریتانیی ،و Benettonی ئیتالیی ئۆردەرەکانیان لە واڵتی بەنگالدش و چەند والتی تری هەژرانشینی دروستکەری جلوبەرگ ڕەد کردووەتەوە بەاڵم دەستەی بەڕێوەبەری کۆمپانیاکە لە سوید لە ٦ی مەی ٠٢٠١ ڕایگەیاند کە H&Mبە سەرکەتوویی لە پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا دێتەدەر .
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
ژمارە ()٣
مەی ٠٢٠٢
الپەڕە ٣
کرێکاران ڕوستاڤی لە جۆرجیا خوازیاری چوونە سەری مووچەکانیانن بە ڕێژەی %٥٢
پاش ڕەدکردنەوەی بەڕێوەبەرایەتی کارگای ڕوستاڤی ئازۆت ) (Rustavi Azotلە زیادکردنی مووچەی کرێکاران بە ڕێژەی %٠٢النی کەم دوو هەزار کرێکاری ئەو کارگە کیمیایییە دەستیان لەکارکێشایەوە ،کۆمپانیاکە بەرهەمهێنەری نایترۆجینە و بە یەکێک لە دابینکەرە سەرەکییەکان لە ناوچەی قەوقاز هەژمارئەکرێت ،جگە لە بەرهەمهێنانی ئامۆنیا بە ڕێژەی ٠٠٢هەزار تۆن لە ساڵێکدا .کرێکاران سەرجەم بەرهەمهێنانیان ڕاگرت جگە لە بەشی بەرهەمهێنانی ئۆکسجین نەبێت .بەڕێوەبەرایەتی کارگاکە ئامادەیە مووچەکان لە %3.0تاکو %64بە پێی کار و ئەرک زیاد بکات ،ژمارەیەک لە کرێکارەکان ڕازین بەو بڕەو ژمارەیەکی زۆریان پێداگرن لەسەر خواستی زیادکردنی بە بڕی %.٠٢
هەڵکشانی خەرجییەکانی بواری سەربازی بە بڕی نزیک لە ٠تریلیۆن دۆالر لە ساڵی ٠٢٠٢ بە پێی دواین توێژینەوەی پەیمانگای نێونەتەوەیی توێژینەوەی ئاشتی لە ستۆکهۆڵم ) (sipriکە لە ٠٦ی ئاپڕڵ باڵوکرایەوە خەرجییەکانی بواری سەربازی بەرەو ١٨٩١ملیار دۆالر هەڵکشاوە لە ساڵی ٠٢٠٢دا ،کە ئەکاتە زیادبوونی خەرجییەکان بە ڕێژەی %6.2لە چاو ساڵی ٠٢١٨دا . پێنج واڵتی گەورەی وەک ئەمریکا ،چین ،هیندوستان ،ڕوسیا و بەریتانیا زۆرترین خەرجی سەربازییان کردووە ،کە هەر پێنجیان پێکەوە %26ی سەرجەم خەرجیەکانی جیهان پێکئەهێنن ،ماوەی ٠٦ساڵە چین ساڵ دوای ساڵ خەرجییە سەربازییەکانی زیادی کردووە. لە کاتێکدا کە ڕێژەی داهاتی ناوخۆیی بە بڕی %5.5کەمی کردووە بەالم لە ساڵی یەکەمی تەشەنەکردنی پەتاکەدا ،خەرجییەکانی سەربازیی %6.2زیادیان کردووە .سەربازی تەرخانکردنی بودجەی بواری سەربازی بەاڵم هەندێک لە واڵتان وەک چیلی و کۆریای باشوور خەرجییەکانیان کەمکردووەتەوە بۆ وەاڵمدانەوە بە پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا ،هەروها بەرازیل و ڕوسیاس کەمتر لە بودجەی تەرخانکراویان سەرف کردووە . خەرجییەکانی سەربازیی ئەمریکا لە ساڵی ٠٢٠٢بڕی 773ملیار دۆالر بووە کە هەڵکشانە بە ڕێژەی %5.5لە چاو ساڵی ٠٢١٨دا .سێ ساڵە بەدوای یەکدا ئەمریکا خەرجییەکانی لەو بارەیەوە زیاد کردووە. خەرجییەکانی هەندێک واڵت بەم شێوەیەن ،هیندوستان ( 76.7ملیار دۆالر) ،یابان ( 57.4ملیار دۆالر) ،کۆریای باشوور( 54.7ملیار دۆالر) ، ئوسترالیا ()67.4ملیار دۆالر .هەروەها بیابانە گەورەکانی خواروو لە ئەفریکا بە رێژەی 43.4تریلیۆن دۆالر هەڵکشانی بە خۆوە دیوە ،چاد( زیادبوونی ،)%٠١مالی (زیادبوونی ،)%٠٠مۆریتانیا( زیادبوونی ،)%٠٠نایجیریا (زیادبوونی ،)%٠٨ئۆگەندا(زیادبوونی %).٦٦ هەروەها سعودیە هاوشانی واڵتە زلهێزەکان زۆرترین خەرجی سەربازییان هەبووە
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
کرێکارانی کۆمپانیای کۆفی مانگرتنی ٠٦کاتژمێریییان ڕاگەیاند ئینگلتەرا -بانبێری ،لە بەرامبەر بۆسەر خاوەنکار هێرشەکانی مافەکانی مووچە ،خانەنشینی و هەلومەرجی کارکردن لە ڕۆژی ٧ی مەی ٠٢٠١کرێکارانی کۆمپانیای کۆفی )Jacobs Douwe (Egberts مانگرتنیان بۆ ماوەی ٠٦کاتژمێر ڕاگەیاند .ئەم ناڕەزایەتییە پاش شکستی دانیشتنەکانی نوێنەرانی کرێکاران و بەڕێوەبەرایەتی کۆمپانیا دێت کە نەگەیشتنە هیچ ڕێکەوتنێک دەربارەی چارەنووسی ٠٨١کرێکار کە لە دواین بڕیاری کۆمپانیادا ئاگاداری (دەرکردن و دووبارە دامەزراندنەوە) بەمەرجی نوێ و گرێبەستی نوێ کراونەتەوە. بڕیار وایە ڕۆژی ١٠ی مەی بۆ جاری دووەم کرێکاران دەستلەکاربکێشتنەوە و مانگرتنی ٠٦کاتژمێریی ساز بکەنەوە .ئەگەر نەگەنە هیچ ڕێکەوتنێک ئەوا دیسانەوە ڕۆژی ٠٦ی مەی ٠٢٠١دیاکراوە بۆ جاری سێهەم مان بگرنەوە. کرێکاران ڕایانگەیاندووە ":نەک تەنها سێ جار بەڵکو دەیان جاری تر ئامادەی مانگرتن تا خواستەکانیان دێتە دی".
ژمارە ()٣
مەی ٠٢٠٢
الپەڕە ٤
کرێکارانی ناسراو بە چاالکوانانی تەندروستی خوازیاری مووچەی بەردەوامن نەک هاوکاریی دەورەیی هیندوستان ،ڕۆژی دوو شەممە ١٢ی مەی ، ٠٢٠١کرێکارانی ئاشا( چاالکوانانی تەندروسی کۆمەاڵیەتی) ناڕەزایەتییەکی هێمنانەیان بەڕێخست بۆ پێدانی مووچەی مانگانە بە شێوەیەکی فەرمی نەک قەرەبووکردنەوەو هاوکاریکردنی مانگانە .ناڕەزایەتییەکەیان بە بەستنی قردێلەی ڕەش و بەزرکردنەوەی پالکارد دەربڕی و خوازیاری سەرنجڕاکێشانی حکومەتن بۆ سەختی بارودۆخی ئابوورییان. کرێکاران خوازیاری مووچەی مانگانەن لەگەڵ پێدانی ٠٢٢ڕوپیە( نزیکەی ٦دۆالر)ی زیاتر لە ڕۆژێکدا لەسەر ئەو پەیمانەی کە بە کرێکارانی ڕووبەڕووبووەەوە لەگەڵ ڤایرۆسی کۆرۆنا بڕیاری خەرجکردنی درا و تا ئێستا جێبەجێ نەکراوە. ئەم کەرتە لە الیەن وەزارەتی تەندروسییەوە دامەزراوە لە ساڵی ٠٢٢٠ەوە ،کە لە هەر ناوچەیەکدا ژمارەیەک چاالکوانی تەندروستی هەن و کار لەسەر پرۆژەی هۆشیاری تەندروستی گشتی کۆمەڵگا ئەکەن. سەرجەم ئەو چاالکوانە تەندوستییانەی لەم بوارەدا کارئەکەن نزیک بە ٩٦٢هەزار کرێکار ئەبن. یەکێتی کرێکارانی ( )Asha Gat-Pravastak Karmachari Unionڕایگەیاند ":چەندین جار ئەم داخوازییەمان بۆ دەسەاڵتداران بەرزکردووەتەوە بەاڵ م پێئەچێت هیچ خۆشییەکیان بەم داخوازییانە نەیەت ،ئەم کرێکارانە لە ژێر ناوی چاالکواندا بۆ ماوەی ١٢سەعات کارئەکەن و هەر ئێستا سەرجەمیان لە بەرەی پێشەوەی ڕووبەڕووبوونەوەی پەتای کۆڤید ١٨-ەن لە ناوچە جیاوازو دووردەستەکان و ژیانی خۆیان خستووەتە مەترسییەوە .ئەو بڕە هاوکارییەی کە ئێستا پێیان ئەدرێت لە مانگێکدا تەنها ١٢هەزار ڕوپیە(١٠٦دۆالر)ە ،کە بەشی دابینکردنی پێداویستی ڕۆژانەیان ناکات.
بڕیار وایە ڕۆژی ١١ی مەی ، ٠٢٠١لە ١٥شاری ئەمریکا و بە بەشداری سەدان کرێکاری فاست فوودی ماکدۆناڵد
ناڕەزایەتی لە بەردەم شوێنی کارکردنیان بەڕێوە بچێت. خواستی سەرەکی ناڕەزایەتییەکە بریتییە لە دیاریکردنی ١٥دۆالر لە کاتژمێرێکدا وەک النی کەمی کرێ!
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
ژمارە ()٣
مەی ٠٢٠٢
الپەڕە ٥
پالنی دوو هەزار کرێکاری چاودێری تەندروستی بۆ مانگرتن
ناڕەزایەتی دکتۆرو کارمەندانی تەندروستی لە تونس
بڕیاروایە ٠١ی مەی دوو هەزار کرێکاری چاودێری تەندروستی کە لەنێو مااڵندا چاودێریی خەڵکانی پێداویستی تایبەت ،پەککەوتە و قوربانیانی مەوادی بێهۆشکەر ئەکەن لە والیەتی ( )Connecticutکۆنێکتیکت ی ئەمریکا دەست بدەنە مانگرتن .مانگرتنەکە پێش دامەزراندنی ٠٦٢٢کرێکار دێت کە بڕیار وایە لە خانەی چاودێریی خەڵکانی بە تەمەن لە کۆتایی ئەم مانگەدا دابمەزرێن .ئەم هەنگاوە فشاری زیاتر ئەخاتە سەر بەرپرسانی والیەتەکە تا بایەخی زیاتر بە بواری تەندروستی و چاودێری خەڵکانی پەککەوتە بدەن. یەکێتییەکە ناڕازییە بە مووچەی کرێکاران ،هەلومەجی سەختی کارکردن ،بێبەشبوون لە ژمارەیەک دەرماڵەی کار .هەروەها پێی وایە چوونەسەری مووچەی کرێکاران ئەبێتە وازهێنانی کرێکاران لە چەند کاریتر کە بە ناچاری بۆ پڕکردنەوەی پێداویستییەکانی ژیان و خێزانەکایان پەنایان بۆ بردووە و خۆ تەرخانکردنی بۆ ئەم کارە.
تونس ،ڕۆژی ٠ی مەی ٠٢٠١سەدان دکتۆر و کارمەندی تەندروستی لە بەردەم وەزارەتی تەندروستی لە تونس گردبوونەوەیان ئەنجام دا و ناڕەزایەتییان بەرامبەر بە خاوخلیچکی و ناڕێکی وەاڵمدانەوەی دەسەالتداران لە بەرامبەر پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا دەربڕی. ڕێپێوان لە الیەن ڕێکخراوی گەنجانی دکتۆر لە تونس ڕێکخرابوو و خوازیاری دابینکردنی پێکووتە بوون بۆ سەرجەم کرێکاران و کارمەندانی تەندروستی لەگەڵ سەرجەم پێدویستییەکانی خۆپارێزی بۆ نەخۆشخانەکان .سەرەتا ڕێپێوان لە بەردەم کۆلێژی پزیشکییەوە دەستی پێکرد،دواتر خۆپیشاندەران لە بەردەم وەزار ەتی تەندروستی بە بەرزکردنەوەی پالکارد و وتنەوەی دروشم گردبوونەوە .هەروەها خۆپیشاندەران بێزاریی و توڕەیی خۆیان لە بەرامبەر ناردنی سەدان پێکووتەی تایبەت لە ئیماراتەوە بۆ بەرپرسانی حکومیی وسیاسی و حزبی و دارودەستەکانی دەسەاڵت، و فەرامۆشکردنی هاواڵتییانی ئاسایی دەربڕی.
پاش ئەوەی کە کرێکارانی جلوبەرگ دروستن لە بەنگالدش لە ناوچەی پیشەسازیی تۆنگی لە گازیپوور ( )Tongi industrial areaو دەکای پایتەخت دەستیان دایە ناڕەزایەتی بۆ زیادکردنی ڕۆژانی پشوو لە کاتی جەژنی ڕەمەزانی موسڵمانەکان ،لە الیەن پۆلیسەوە درانە بەر دەستڕێژی گوللـە .کرێکاران خوازیارن کە ٠ڕۆژی تر پشووی زیادتر وەربگرن و بەو پێیەش هەفتەیەک پشوو بدەن. ئەمە لە کاتێکدایە کە ٩ی مەی ٠٢٠١ژمارەیەک ڕێکخراوی کرێکاریی لە بەردەم یانەی نیشتمانیی ڕۆژنامەگەریی بانگەوازیان لە حکومەت و دەسەالتداران کرد کە هەنگاوی جدی بنێن بۆ چارەسەرکردنی کەمی -
مووچەو کرێی کرێکاران بە گشتی و ئاوڕ لە هەلومەرجی سەختی کارکردنیان لە کارگەکان بدەنەوە .بە وتەی ڕێکخراوەکان ژمارەیەکی زۆری کارگاکانی هاڕین و جلوبەرگ مووچەی کرێکاران نادەن یان بێبەشیان کردوون لە دەرماڵەکانی مەترسی و تەندروستی. بانگەوازیان لە خاوەن کارگاکان کرد کە پێش ١٢ی مەی مافەکانی کرێکاران لە مووچەو دەرماڵە پێشکەش بە کرێکاران بکەن ،چونکە ژمارەیەکی زۆریان لەبەر نەبوونی و دەستکورتی ناتوانن خەرجیی پشووەکانی جەژنی ڕەمەزان بۆ خێزان و منداڵەکانیان دابین بکەن. ژمارەیەکی زۆری کرێکاران لە بەنگالدش لە کەرتی تایبەتدا کار ئەکەن .ژمارەی کارگاکانی دروستکردنی جلوبەرگ لە پێنج هەزار کارگا نزیک بووەتەوە و نزیک لە چوار ملیۆن کرێکار تیایدا کار ئەکەن کە %٩٠یان ژنانن .کرێی کرێکاران بە پێی کار جیاوازی هەیە ،مووچەی بەرگدرووی تەواو بە سەعاتکاری زیادەوە ئەگاتە ١٦هەزار تەکە( ١٧٧دۆالر) لە مانگێکدا ،لە کاتێکدا کە کرێی خانوو لە ٧هەزار تەکەوە بەرەو ژوور دەستپێئەکات. بە هەزاران کرێکار لە ساڵی پاردا و بە هۆی داوانەکردنی ئۆردەر لە الیەن براندە جیهانییەکانەوە هەزاران کرێکار بێکار کران و لە هەمان کاتدا ژمارەیەکی زۆری خاوەن کارگەکانیش کرێی کرێکارانیان بە چەندین بیانووەوە نەدا .جگە لەوەی کە کرێی کرێکارانیش لە هەندێک کارگا تا ڕاددەەی ١٢هەزار تەکە کەمکرایەوە و لێیان بڕدرا.
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
ژمارە ()٣
مەی ٠٢٠٢
الپەڕە ٦
پاش ئەوەی لە الیەن خاوەنکارەوە چەند پێشنیارێکی زیادکردنی کەمی مووچە خرایە بەردەم کرێکاران بەالم %٨٨ی کرێکارانی گەورەترین کانەکان لە کیوبیک ناڕەزایەتییان دەربڕی و خواستی زیادکردنی مووچەکانیان بەو شێوەیەی کە ڕایانگەیاندووە ،سەرجەم کرێکارەکان کە ژمارەیان ٠٠٢٢کریکارە مانگرتنی کراوەیان بۆ کاتی نادیار راگەیاند تا ئەوە کاتەی بەڕێوەبەرایەتی کۆمپانیا وەاڵم بە خواستەکانیان ئەداتەوە. سەرۆکی یەکێتی کرێکارانی میتاڵ Syndicat des Métallosرایگەیاند کە ":کۆمپانیا فرەڕەگەزییەکان بۆ ماوەیەکی زۆر قازانجی گەورەیان چنیوەتەوە ،ئەم کۆمپانیایانە لە کاتی خۆیاندا زۆر سەرکەوتنیان بەدەستخستووە ،ئێستا کاتی ئەوەیە کە ڕێز بۆ کار و ماندووبوونی کرێکاران دەرببڕن و هەلومەرجی کارکردنیان ڕوو لە باشی بکەن.
زیاد لە ٠٢٢کرێکاری هیندی کە لە هیندوستانەوە رەوانەی ئەمریکا کرابوون بۆ دروستکردنی مەزارگای ئاینی هیندووەکان لە ئەمریکا لەوپەری سەختی هەلومەرجی کارکردندا چەوسێنراونەتەوە بە زۆرترین کاتی کارکردن تا راددەی ١٠کاتژمێر لە ڕۆژێکدا و بە کەمترین کرێ کە تەنها ٦٠٢دۆالر بووە لە مانگێکدا کە ئەکاتە نزیکەی 4.63$دۆالر بۆ هەر کاتژمێرێک. سەرباری ئەوەی تەنها ٠٢دۆالریان پێدراوە لە کۆتایی مانگ و باقییەکەی کراوەتە سەر هەژماری بانکەکانیان لە والتی هیندوستان. ئەمە لە کاتێکدایە کە کرێی کارکردنی کرێکارانی بیناسازیی لە نیوجەرسی -ئەمریکا لە ١٠ دۆالر لە کاتژمێرێکدا کەمتر نییەو لە هەندی والیەت ئەگاتە ١٦دۆالر بۆ هەر کاتژمێرێکی کارکردن .ئەم بێمافییانەی دەرهەق بە کرێکاران ئەنجام دراون هاوکات بووە لەگەڵ هەڕەشە کردنی بەردەوام لە کرێکاران بۆ باسنەکردنی هەلومەرجی سەختی کارکردنیان ڕوو بەدەرەوە جگە لەوەی هەمیشە لە ژێر چاودێریدا بوون ،تەنانەت هەندێکیان هەڕەشەی گرتن و زیندانیکردنیان لێکراوە لە کاتی ناڕەزایەتی دەربڕین بە بارودۆخیان و لە کاتی گەڕانەوەیە بۆ هیندوستان .هاوکات رێگا بە چوونە دەرەوەیان بە بێ مۆڵەتی چاودێرەکانی کار نەدراوە. کرێک ارەکان لە والتی هیندەوە کە هیچ زمانی ئینگلیزییان نەزانیوە ناچار بە واژۆکردنی گرێبەستی کار کراون لە هیندوستان ،لە کاتی گەیشتنیان بە ئەمریکا لە الیەن خاوەنکارەوە پاسپۆرتەکانیان وەرگیراوە و ناچار بە کارکردنی ١٠کاتژمێر و زیاتر کراون لە ڕۆژێک و بوونی چەند ڕۆژێکی کەم وەک پشوو لە هەر ماوە جارێک.
ڕۆژی چوارشەممە ١٠ی مەی ٠٢٠١سەدان کرێکاری کۆمپانیای نێتوێرکی ئوسترالیی NBNدەستیان لە کارەکان هەڵگرت و رایانگەیاندکە لە سەرتاسەری ئوسترالیا هیچ خزمەتگوزارییەکانی دامەزراندن یان چاکردنەوەی لە الیەن کرێکارانی فەنییەوە پێشکەش ناکەن .کۆمپانیاکە لە ساڵی ٠٢٢٨ەوە دامەزراوە و تا ئێستا خزمەتگوزاری نزیک لە ١٠ملیۆن بەکارهێنەر پێشکەش ئەکات. یەکێتی کرێکارانی پەیوەندییەکانی CEPUرایگەیاند چاالکییەکە لە سەرجەم ئوسترالیا بەڕێوە ئەچێت، لەسەر زاری سەرۆکی ڕێکخراوەکەوە ڕایگەیاند چەند کارمەندی بااڵی بەڕێوەبەرایەتی مووچەی بێئەندازەیان هەیە و بە ملیۆنەها دۆالر خەاڵت ئەکرێن لە کاتێکدا فشار لەسەر کرێکارانی خوارەوە دروست ئەکەن سەخت تر کاربکەن .یەکێتیکە خوازیاری لێکۆڵینەوەیەکی سەربەخۆیە لەمبارەیەوە.
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
ژمارە ()٣
مەی ٠٢٠٢
الپەڕە ٧
کرێی کەم و سەختی هەلەمەرجی کارکردن لە خزمەتگوزاری خواردنگەکان کرێکارانی بەشی خواردەمەنی خوازیارن مووچەو هەلومەرجی کارکردنیان لەبەرچاو بگیرێت و خاوەنکار و کۆمپانیاکان لەو ڕووەوە هەنگاوی جدی بنێن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانیان .بە دوای هەڵگرتنی ڕێکارەکانی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا و کردنەوەی زۆرێک لە خواردنگەو شوێنەکان ژمارەیەکی زۆر لە کۆمپانیا و خاوەنکارەکان باس لە کەمی ڕێژەی کرێکارانی کەرتی خزمەتگوزاریی ئەکەن .بەاڵم کرێکاران هۆکارەکان بۆ کەمی کرێ و هەلومەرجی سەختی کارکردن ئەگەرێننەوە .تەنها لە ماوەی یەک ساڵی رابردوودا لە ئەمریکا زیاد لە ٦٢٢هەزار پێشێلکردنی یاساکانی کار لە الیەن خاوەنکارو کۆمپانیاکانەوە ئەنجام دروان دژ بە کرێکاران ،جگە لەوەی لە کاتی بەردەوامبوونی کارەکانیان لە پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا بێبەشکراون لە پێدوایستییەکانی خۆپارێزیی وەک دەمامک و دەستکێش و مەوادی پاکژکردنەوە.
گرنگیی گرێبەستی کار ژمارەیەکی زۆری کرێکار بێ بوونی هیچ گرێبەستێک لە کوردستاندا کارئەکەن .کەمترین هۆشیارییان بۆ گرنگی پێداویستی گرێبەستی کار هەیە. ئەگەرچی گرێبەست بە مانای مافی یەکسان و هاتنە هەموو ویست و داواکارییەکانی کار ناگرنە خۆ ،بەاڵم مافەو ئەبێت ئەم مافە پراکتیزە بکرێت، چەند خاڵی گرنگ هەن پێویستە سەرنجیان بدەین: بە پێی ئەو کات و کارانەی(ئەرکانەی) لە گرێبەستەکەدا دیاریکراون دیاریکردنی سنورەکانی کارکردنە ،سەرباری زامنبوون و دڵنیابوون لە بەدەستخستنی کارە بۆ ماوەیەکی دیاریکراو .دیاریکردنی کات گرنگی و (تا ڕاددەیەک)زەمانەت لە بوونی کار ئەدات ،تا ئەو جێیەی کرێکار خاڵەکانی گرێبەست جێبەجێ بکات هەروا و لە خۆوە لە الیەن خاوەنکار ناتوانرێت سزا بدرێت یان ڕەوانەی ماڵەوە بکرێتەوە. دیاریکردنی وەزیفەو ئەرکەکان لە گرێبەستدا گرنگی خۆیان هەیە .کاتی زیادکردنی کات و پێسپاردنی وەزیفەو ئەرکی تر بەسەر کرێکاردا هەروا بە ئاسانی نامێنێتەوە ،لەبەرامبەر ئەمانەدا کرێکار توانای وەاڵمدانەوەی هەیە بەو پێیەی لە گرێبەستدا نەهاتوون .خاوەنکار ناتوانێت هەرلەخۆوە کاری تر و وەزیفەری تۆ بگۆڕێت .لە کاتی هەر ناکۆکییەکدا خاڵی گەڕانەوەیە بۆ پاراستنی ئەو مافانەی بە دیاریکراوی لە گرێبەستەکەدا هاتوون. دیاریکردنی مافەکان وەک ڕۆژانی پشوو ،نەخۆشی ،تەندروستی،دەستەبەری کۆمەاڵیەتی ،هەڵوەشاندنەوەی گرێبەست پێش وادەی دیاریکراو لە کاتی گرێبەستی یەکەمدا گرنگن.
تا ئێستا دوو مانگرتنی گەورە دژ بە یاسای کاری نوێی حکومەتی کۆنسێرڤاتیڤی دیموکراسی نوێ بەرپاکرووە ،یەکێکیان لە الیەن یەکێتی کرێکارانی کەرتی تایبەت GSEEلە ٦ی مەی و ئەوی تریان لە ٦ی مەی لە الیەن کۆنفیدراسیۆنی کرێکارانی خزمەتگوزارییەوە ADEDYکە لە ئەسینای پایتەخت بانگەوازیان بۆکرابوو .یەکێتییە کرێکارییەکان پێیان وایە حکومەتی كرياكوس ميتسوتاكيس پەتای ڤایرۆسی کۆرۆناو بێکاری زۆر و سەختی ژیانی کرێکاران بە دەرفەت ئەزانێت تا بەرنامەی حکومەتە ڕاستڕەوەکەی بچەسپێنێت لە پەالماردان بۆ سەر مافەکانی کرێکاران .یاسای نوێی کار هاوشانە لەگەڵ دەستکاریکردنەکانی یاسای پەنابەرێتی و خێراکردنی وەالمدانەوەی داخوازیی پەنابەرێتی لە کەمترین ماوەدا کە ئامانج لێی دەرپەڕاندنی ١٢هەزار پەنابەرە تا کۆتایی ئەمساڵ لە یۆنان و ڕێگاگرتنی زیاترە لە هاتنی پەنابەرانی تر ،هەروەک لە کاتی بانگەشەکانی هەڵبژاردنیدا لە ساڵی پار بەڵێنی دابوو چیتر یۆنان نەبێتە "پەناگای پەنابەران". یاسای کای نوێ دەرفەتی زیاتر بە خاوەنکار ئەدات کاتی کارکردنی ڕۆژانە بگەیەنێتە ١٢کاتژمێر و تا ڕاددەی ١٠٢کاتژمێری ئیزافی لە ساڵەکەدا. یەکێتییە کرێکارییەکان پێیان وایە کاری ئاسایی ڕۆژانە هەشت کاتژمێرە کە دەیان ساڵە لێی بەهرەمەندن پەالمار ئەدرێت و زیاد ئەکرێت لە هەمان کاتدا شەرعیەتدانە بە ئیزافەکاریی و مافخ واردنی زیاتری کرێکاران تیایدا ،چونکە خاوەنکارو کۆمپانیاکان تەنها لەو ئاستە نامێننەوە و کاتەکانی کارکردن لە پێناو قازانجی زیاتر تا ڕاددەی شەکەت و ماندووبوون درێژە پێئەدەن. کرێکاران بە وتنەوەی دروشم و هەڵکردنی ئااڵی سووری داخوازییەکان و بە بەشداری چەند گروپی میوزیکژەن ڕێپێوانیان بە نێو شاردا تا باڵەخانەی پەرلەمان ئەنجام دا و هاتووچۆ لە ژمارەیەک شەقام ڕاگیرا.
سەکۆی هەواڵی کرێکاریی
ژمارە ()٣
الپەڕە ٨
مەی ٠٢٠٢
کرێکارانی گواستنەوە لە ئیتالیا لەپێناو دابینکردنی پێداویستییەکانی گواستنەوەی گشتی گونجاو ،تەندروست و ڕێزدارانە کە وەاڵمدەرەوەی خواست و پێویستی کرێکاران و هاواڵتیانیی ناوچە جیاوازەکانی ئیتالیا بن ، لەسەر داوای یەکێتی کرێکارانی USBکرێکارانی گواستنەوە لە ڕۆژی چوارشەممە ١٠ی مەی ٠٢٠١لە شارەکانی ڕۆما ،بۆلۆنیا ،میالنۆ ،تورینۆ ،پالمیرۆ و ...هتد دەستیان دایە مانگرتن و کارراگرتن بۆ ماوەی چوار سەعات. کرێکاران خوازیارن کەرتی گواستنەوەی گشتی فەرامۆش نەکرێ و بایەخی زیاتر بە خزمەتگوزاری هاواڵتیان و کرێکارانی کارکردوو لەو کەرتە ،و هۆکارەکانی گواستنەوەی مۆدێرن و تەندروست بدرێت ،هاوکات مەرجی کارکردنی بەزۆر و سەپێندراویان ڕەد کردەوە.
مانگرتنی سەدان کرێکارو کارمەندی دەزگای پەخشی میدیایی نامیبیا لە پێناو زیادکردنی مووچە بە بڕی ، %٩دابینکردنی ئوتومبیلی گواستنەوە ،فەراهەمکردنی بیمەی تەندروستی کرێکاران و کارمەندانی دەزگای پەخشی نامیبیا NBCکە لە ژێر کۆنترۆڵی دەوڵەتدایە،و هەروەها بۆ کەمکردنەوەی فشاری کار و باشترکردنی هەلومەرجی کارکردن لەو دەزگا میدیایییە ماوەی سێ هەفتەیە لە ٠٠ی ئاپڕلەوە سەدان کرێکارو کارمەند دەستیان داوەتە مانگرتن .ژمارەیەکی زۆریان گرێبەستی کاتییان هەیە کە %٦٢یان پەیامنێری شوێنە جیاجیاکانی ئەو دەزگا میدیایییەن .ڕۆژی ١٦ی مەی ٠٢٠١گەورەترین یەکێتی کرێکاریی گشتی نامیبیا Napwuحکومەتی تاوانبار کرد بە فەرامۆشکردنی کرێکاران و خواستەکانیان ، هەروەها قوربانیدان بەو دەزگا میدیاییە وەک بەشێک لە ڕێکەوتنی حکومەت لەگەڵ سندوقی نەختینەی نێودەوڵەتی بۆ وەرگرتنی 0.7ملیار دۆالریی نیوزلەندی لێیان.
لە ڕۆژی پەرستاراندا سەدان پەرستار لە فەڕەنسا ناڕەزایەتییان دژ بە هەلومەرجی کارکردن و کەمی کرێ دەربڕی .بڕیاریان دا گەر هەلەمەرجی کارکردن و مووجە ڕوو لە باشی نەکەن ناڕەزایەتییەکانیان لە داهاتوودا بەرفراوانتر ئەکەنەوە. سەدان مامۆستا لە قوبرس دژ بە دواکەوتنی دامەزراندنیان بە شێوەی فەرمی لە الیەن حکومەتەوە ،هەڕەشەی ناڕەزایەتی و مانگرتنی سەرتاسەرییان ڕاگەیاند .ئەگەر حکومەت وەالمی خێرایان پێنەداتەوە هەفتەی داهاتوو دەست ئەدەنە هەنگاونان بۆ ئەنجامدانی چاالکییەکانیان
ماوەی سێ هەفتەیە ناڕەزایەتی کرێکارانی مەزراکانی چا لە سیریالنکا شەپۆل ئەدات و سەدان کرێکارای ئەو مەزرایانە خوازیاری چوونە سەری مووچە و باشترکردنی هەلومەرجی کارکردنیانن. ئەگەرچی النی کەمی کرێ بە یەک هەزار ڕوپیە(واتە ٠دۆالری ئەمریکی) بۆ کۆکردنەوەی ٠٢کگم چا لە ڕۆژێکدا دیاریکراوە بەاڵم خاوەنکارەکان ئامادە نین بچنە ژێر باری ئەو زیادکردنەو ئەیانەوێت لەگەڵ زیادکردنی مووچەدا ،بڕی چای کۆکراوەش لە ٠٢کگم ەوە بکەن بە ٠٠کگم. ڕۆژی ١٢ی مەی سەدان کرێکار لە ناوچەکانی مورای Murrayو برونسویک Brunswickکۆبوونەوە و دەنگی دژ خۆیان بە کۆمپانیاکانی مۆنۆڵی چا دەربڕی.
سی هەزار پەرستار و کرێکاری جاودێری تەندروستی گشتی لە نیوزلەندا بڕیاریان دا کە لە ڕۆژی ٨ی جوونی ٠٢٠١مانگرتنی سەرتاسەری ڕابگەیەنن .ئەم هەنگاوە بە دوای ڕاگەیاندنی بڕیاری حکومەتدا هات کە مووچە تا ماوەی سێ ساڵی داهاتوو بۆ ئەو پەرستارانەی ٦٢هەزار دۆالری نیوزلەندی وەرئەگرن هەڵپەسێرێت. قسەکەری ڕێکخراوی پەرستاران NZNO رایگەیاند ":سەرجەم پەرستارەکان لەم بڕیارەی حکومەت ناڕازی و تووڕەن. پێشتر یەکێتییەکە ئامادەنەبوو بچێتە ژێر زیادکردنی مووچە بە بڕێکی یەکجار کەمی %4.03و خوازیارن لەو بڕە زیاتر وەرگرن کە شایانی ماندووبوون و خۆبەخشی پەرستاران بێت.
Worker’s News Stage