smultuin LENTE oogst

GROENTE, FRUIT, KRUIDEN EN BLOEMEN ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN UIT JE EIGEN

SMULTUIN Lente oogst

Claudia Reina

BEN JE DOL OP TUINBONEN?

INHOUD ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN MET CLAUDIA REINA 7 OOGSTMAND 11 BIOLOGISCHE SMULTUIN 13 RABARBER, AARDBEIEN EN AALBESSEN 22 RABARBER 26 AARDBEIEN 48 AALBESSEN 62 ASPERGES, SLA EN VIOOLTJES 74 ASPERGES 78 SLA 104 VIOOLTJES 114 FRIS, LENTEBLADGROEN 118 BRANDNETEL 120 SPINAZIE 130 TUINMELDE 142 BONEN, KRUIDEN EN BLOEMEN 148 TUINBONEN KWEKEN 154 DOPERWTEN LEGGEN 186 PEULTJES 204 SUIKERERWT 214 KRUIDEN 118 PLATTE PETERSELIE 221 BRONZEN VENKEL 224 SMEERWORTEL 226 BLOEMEN 230 OOST-INDISCHE KERS 236 KAMILLE 240 PIOENROZEN 244 KLAPROZEN 250 HEMEROCALLIS 254 KORENBLOEM 256 MALVA 258 FAVORIETE BIOLOGISCHE EN DUURZAME ADRESSEN VOOR ZADEN, PLANTEN, GEREEDSCHAPPEN 263 TUINBOEKEN 266 UITGEVERIJ SMULTUIN 268

OOGSTMAND Droom je er wel eens van? Lekker eten uit je eigen Smultuin?

Wat zit er straks in je oogstmand? Uitgaande van een oogstmand met de inhoud van jouw dromen, hoe pak je dat aan en wat moet je ervoor doen?

Wil je weten hoe je dat het beste kunt aanpakken? Laat je dan inspireren door mijn oogstmanden. Ik vertel je hoe je dat eindresultaat voor elkaar krijgt.

Na een lange winter van zware gerechten droom ik van fris spinaziegroen en knapperige sla. Ik verlang naar boterzachte rabarber en wil ik mijn tanden zetten in stevige groene asperges. Voordat deze cultuurgewassen er zijn duurt het nog even en kan ik me eerst verheugen op onkruiden in een omelet van de eerste eitjes van de kippen. Groene sla en paarse asperges, jonge tuinboontjes van roodbloeiende struiken en roze bloeiend bonenkruid, dat is toch een feest in een oogstmand!

Ik zie mezelf alweer lopen met oogstmanden vol groente, fruit, kruiden en bloemen. De eerste, kleine schaaltjes oogst zijn mij het dierbaarst. En ondertussen luisterend naar vogelgeluiden om mij heen en een warm zonnetje op mijn rug voelend, de wind die langs mij heen strijkt.

Met jouw oogstmand in gedachten, een stukje aarde met veel zon op een volkstuin, of op een balkon of in een stadstuin kun je een oogstmand vol lekkers mee naar de keuken nemen. Of begin klein in een pot, een groeizak of een gieter die lek is.

BIOLOGISCHE SMULTUIN Een biologisch smultuin, wat is dat? Zonder pesticiden natuurlijk, en mèt respect voor de aarde gekweekte eetbare gewassen, die er ook nog mooi uitzien. Een smultuin waar aarde, planten en dieren in evenwicht zijn op een voedzame bodem.

Een biologisch-dynamische smultuin is de overtreffende trap. Met de maanagenda van Maria Thun, Guurtje Kieft of Nick Kollerstrom in de hand kweek je nòg succesvoller.

Biologisch voedsel is onder zo natuurlijk mogelijke omstandigheden gekweekt. Op mijn stukje land wordt gewerkt met compost en natuurlijke mest, helemaal zònder kunstmest, fungiciden, pesticiden en andere chemisch-synthetische hulpmiddelen.

Een gezonde, vruchtbare bodem is het allerbelangrijkst voor een biologische smultuin, want die levert gezonde producten op. Ik kies voor gewassen die passen bij de natuurlijke omstandigheden van mijn grond. Ik help de natuur een handje, met nestgelegenheid en houtrillen voor vogels en andere nuttige dieren. Daar wordt mijn smultuin ook nog eens aantrekkelijker door.

Combinatieteelt, wisselteelt of een heerlijk chaotische teelt? Groente en fruit kweek je in combinatie met kruiden en bloemen. Die laten elkaar gezond opgroeien. Ze helpen elkaar beschermen tegen belagers.

Traditioneel is de wisselteelt als volgt: de tuin is verdeelt in 4, 6 of 8 vakken.

In ieder vak teel je nà elkaar de volgende groente: eerst de tuinbonen, die de grond van stikstof voorzien. Het jaar erna in dat vak kool, wortel, aardappel, erwt, blad en vrucht, wortel, aardappel en dan weer bonen.

Probeer eens plantcombinaties zoals aardbeien en knoflook die elkaar versterken, ‘Messidrome’ knoflook doet het goed op zandgrond.

In een fruitkooi kweek je zorgenvrij kleinfruit. Aalbessen, bosbessen, kruisbessen en frambozen worden ook graag door vogels gegeten.

Met een blauw net over een stellage van stokken en bouwbollen staan aardbeien ook goed beschermd.

En hoe zit dat met de slakken? Als er een poes in de buurt is, heeft een lijster of merel geen rust en tijd om het slakkenhuis op de grond stuk te slaan en de slak te verorberen. Loopeenden, egels en kikkers eten ook slakken. Of zet een koperen rong om de miniplantjes.

Kiezen voor kwaliteit van ingrediĂŤnten Gezondheid is ons grootste goed dat we voor 70% in eigen hand hebben. De rest is genetisch en omgevingsbepaald. Biologische producten bevatten geen onnodige toevoegingen en zijn zo min mogelijk bewerkt. Puur natuur, met zoveel mogelijk smaak. Biologische producten bevatten hogere gehaltes aan ijzer en vitamine C dan gangbare producten. Wanneer je echter meer gaat eten van bespoten groenten, krijg je ook meer gifstoffen binnen. Het is daarom zaak te letten op de kwaliteit van onze groenten.

Is biologisch(-dynamisch) geteelde voeding gezonder? Biologische producten bevatten minder bestrijdingsmiddelen en zware metalen. Antroposofen zijn van mening dat biologisch-dynamisch voedsel gezonder is door de levenskracht die het bevat. Een krop biologisch-dynamische sla die doorschiet krijgt een stevige stengel en kleine stralende bloemetjes. Een met veel kunstmest geteelde krop sla die doorschiet vormt een massa blad en rot vervolgens weg. Omdat biologisch- dynamisch geteelde land- en tuinbouwproducten geen bestrijding middelen en antischimmel middelen, giftige, lichaamsvreemde chemische stoffen, bevatten, is de kans op allergie minder.

Als je gekozen hebt wat je uit eigen smultuin wilt eten, kun je op vele manieren gaan zaaien. Volg je de astrologische of astronomische kalender, ga

RABARBER, AARDBEIEN EN AALBESSEN RABARBER EN AARDBEIEN IS EEN ONWEERSTAANBARE COMBINATIE Aardbeien en rabarber zijn vaste planten. Die geven in dezelfde tijd oogst.

Voorgetrokken rabarber als eerste, met bleekroze stengels en geel blad, doordat het zonlicht is buitengesloten door de bleekpot die over de plant heen is gezet.

Vaste planten rabarber en aardbeien zijn makkelijk te verzorgen en geven samen een geweldige oogst in juni. Daar kun je heerlijke gerechten mee maken. En als de rode aalbessen vroeg rijp zijn kan ik mijn geluk bijna niet op.

Het Lievevrouwenbedstro bloeit ook al vroeg en een paar takjes, eventueel met bloemen, toegevoegd tijdens het koken, maakt de rabarber nòg smaakvoller èn er is minder suiker nodig. De bloemen van deze Galium odoratum (Asperula odorata) ruiken verrukkelijk bloemig. Deze plant is te koop bij kwekerij Bastin, net als rabarber en aardbeiplanten.

Al deze planten staan jarenlang zonder zorgen in je tuin en geven veel oogst mits ze voldoende zon, voeding en water krijgen.

Asperges en rabarber oogsten tot 21 juni, de astrologische zomer.

De astrologische lente start op 21 maart, dus heb je ruim 3 maanden oogstplezier van deze vaste planten.

Aalbessen zijn struiken die veel oogst geven, als er goed gesnoeid wordt. Je kunt heel makkelijk van de takken die je snoeit weer nieuwe planten maken door ze gewoon weer ergens anders in de grond te steken.

De beste aalbesstruiken koop je bij kwekerij de Vrolijke Noot.

RABARBER Rheum rhabarbarum ‘Queen Victoria’ Rheum rhabarbarum ‘Holsteiner Blut’ Rheum rhabarbarum ‘Valentine’ Rheum rhabarbarum ‘Hawkes’ Rheum rhabarbarum ‘Oude Groninger’ De lekkerste zoete soorten heten Rheum rhabarbarum ‘Champagne Rood’ Rheum rhabarbarum ‘Frambozen Rood’

RABARBER In een hoek van mijn Smultuin staat een hele rij rabarber Rheum rhabarbarum, een plant uit de duizendknoopfamilie.

De wortel van een rabarberplant is een grote stronk onder de grond, bestaande uit wortelstokken. Aan die stronk zitten uitlopers die zich vertakken zoals gewone wortels. Door die stronk kan een rabarber in het voorjaar met flinke snelheid stelen en bladeren laten groeien. Het rabarberblad is niet eetbaar, giftig zelfs, maar wel nuttig in de composthoop.

RASSEN Er zijn een aantal soorten rabarber. De meeste soorten die in de groentewinkel verkocht worden zijn groen. Er zijn rassen met groene en rode stelen. De rode is veel zoeter dan die groene met dikke stelen. De rode rabarber heeft dunnere en zoetere steeltjes. Het is ook een goede soort om vóór te trekken.

Er is rabarber variatie genoeg: ‘Champagne’, ‘Hawkes’, ‘Holsteiner Blut’ of als je in Groningen woont ‘Oude Groninger’.

De lekkerste zoete rassen heten ‘Champagne Rood’ en ‘Frambozenrood’.

Ken je iemand die mooie rabarberplanten wil delen, steek dan in november de pol in vieren en plant die op een meter van elkaar uit. Goed water geven en pas na twee jaar gaan oogsten.

RABARBER VOORTREKKEN Mijn ongeduld is groot. Ik wil zo snel mogelijk rabarber eten in de lente. Dat doe ik door een rabarberplant te forceren door er een bleekpot op te zetten.

Door het gebrek aan licht en door de extra warmte van de terracotta pot groeien er heel zachtroze stelen met gele bladeren. Boterzacht smaakt die roze, gebleekte rabarber, heerlijk. Je hebt geen suiker meer nodig! Kijk af en toe onder de deksel van de rabarberpot of je al gele bladeren met zachtroze stengels ziet. Dan kun je de voorgetrokken rabarber oogsten. Trek de hele steel eruit bij de aanzet, snij het blad eraf en doe dat op de composthoop.

Dat voortrekken heeft extra kracht van de plant gekost. Geef de rabarberstruik, die je hebt gebruikt om stelen voor te trekken, extra mest om aan te sterken. Laat hem tot volgend jaar even bijkomen, door er verder niets meer van te oogsten dit jaar.

RABARBER ONDER BLEEKPOT GEKWEEKT

Ik zit in de vroege ochtend op mijn knieën voor een bedje ‘Lieve vrouwe bedstro’. Gallium odoratum laat de vluchtigheid en jachtigheid van het dagelijks leven aan mij voorbij gaan. Het werd vroeger gebruikt als vulling voor matrassen en om linnengoed meet te parfumeren.

Roze, boterzachte rabarber

Ingrediënten 3 stengels bleekroze, voorgetrokken rabarber zonder blad, in stukjes gesneden; 1 theelepel rozenwater; een takje Lievevrouwebedstro (met of zonder bloemen); scheutje ahornsiroop of schepje voorjaarshoning.

Bereiding Zet de rabarber op, met aanhangend water, een takje Lievevrouwebedstro in een klein roestvrijstalen pannetje.

Kijk na 5 minuten of de rabarber al zacht is. Eventueel iets langer laten koken.

Haal het takje Lievevrouwebedstro eruit en gooi weg.

Laat de rabarber afkoelen, voeg rozenwater toe en zoet met ahornsiroop of honing.

Lente in je mond!

LIEVEVROUWE BEDSTRO

AARDBEIEN Fragaria ananasa ‘Mara des Bois’ Fragaria ananasa ‘Evie’ Fragaria ananasa ‘Madame X’ Fragaria ananasa ‘Lambada’ Fragaria ananasa ‘Polka’ Fragaria ananasa ‘Charlotte’ Fragaria ananasa ‘Korona’ Fragaria ananasa ‘Sonata’ Fragaria ananasa ‘Anabelle’ Fragaria ananasa ‘Selva’ Fragaria ananasa ‘Elsanta’ Fragaria ananasa ‘Darselect’ Bosaardbeien Fragaria vesca ‘Baron Solemacher’ Fragaria vesca ‘Yellow wonder’ Fragaria vesca ‘Red wonder’

AARDBEIEN Droom je er wel eens van... Lekker eten uit je eigen Smultuin?

Ooit wel eens ‘Mara des Bois’ aardbeien gegeten? Met dit aardbeienras is mijn smultuinpassie ontstaan, ruim 25 jaar geleden.

AARDBEIEN EN ROZEN Juni is de maand van aardbeien en rozen. Aardbei Fragaria is een geslacht van bloeiende planten uit de rozenfamilie Rosaceae, vooral bekend om zijn eetbare vruchten. Botanisch gezien is de aardbei een schijnvrucht. Er zijn meer dan twintig soorten en van de geteelde aardbei zijn er vele honderden rassen.

Tot de rozenfamilie behoren ook bekende vruchtplanten als braam, appel, framboos, peer en pruim. Herkenbaar aan de vijf vrijstaande bloemblaadjes, met meeldraden als haartjes in een penseel en stampers als een dikke kwast vol haren.

AARDBEIEN KWEKEN Verwijder al het oude bruine blad na de winter, zodat het nieuwe frisgroene blad kan groeien. Geef een beetje lavameel en organische bemesting rond de aardbeiplantjes.

Als de vruchten van de aardbeien beginnen te rijpen, leg ik stro onder de planten, om hun naam eer aan te doen: strawberries. Zo blijven de vruchten droog en krijgen ze niet de kans te gaan schimmelen.

Geef ‘s morgens water en niet ‘s avonds en pas als ze gaan bloeien, zodat er vruchten aankomen en niet teveel blad.

Ook in een groeizak of verhoogde plantenbak kun je aardbeien kweken.

Kijk uit voor de woekeraar ‘Schijnaardbei’ met gele bloemen en waterige vruchten die naar niets smaken.

Bijen en hommels zorgen voor bevruchting.

BODEM Aardbeien zijn hongerige planten en hebben een goede bodem nodig vol compost, vochtvasthoudend, vruchtbaar en humusrijk. Voeden kan met compost of zeewier.

AARDBEIEN IN 60 DAGEN KWEKEN De meeste aardbeiplanten geven pas het tweede jaar een goede oogst. Als je bevroren plantjes koopt en die in april in de grond zet, kun je al binnen 60 dagen aardbeien eten!

BOSAARDBEI ‘RED WONDER’

AARDBEIEN ‘PINK PANDA’ BLOEIT ROZE

FRAGARIA ‘FRAU MIESE SCHINDLER’

ANANAS AARDBEIEN WIT OF ROZE MET RODE ZADEN

Het liefst sta ik deze tijd stil in de tuin, met het tuingereedschap werkeloos in mijn handen. Er is altijd (te)veel te doen.

Het groen neemt bezit van de lucht en van mij.

Het gelige wit van de ‘Yellow wonder’ overstraalt de rode kleur van de ‘Red wonder’ bosaardbeitjes.

Ik verzamel ze voorzichtig in een schaaltje en snuif het heftige parfum op.

‘ZON IS SMAAK’

Aardbeien zijn echt zonnekoninkjes. Ze absorberen de zon en geven die aan ons door.

‘Zon is smaak’.

Ik heb mijn buikje al menigmaal rond gegeten met aardbeien: ‘Eva’, ‘Red Wonder’, ‘Yellow wonder’ en ‘Mara des Bois’.

Aardbeien ontbijt Ingrediënten Zoveel rijpe aardbeien als je hebt; yoghurt; geraspte kokos; walnoten; eventueel ahornsiroop.

Bereiding Was de aardbeien, vóórdat je de steeltjes en het hart eruit haalt met een aardbeienstekertje.

Meng door een kommetje yoghurt een beetje geraspte kokos, een hand walnoten en eventueel een scheutje ahornsiroop.

Aardbeien eroverheen leggen en je hebt een fantastisch gezond en voedzaam ontbijt!

Snelle aardbeienshake Ingrediënten rijpe aardbeien met een paar jonge blaadjes; een paar takjes aardbei voor decoratie apart houden; volle yoghurt; vanillepeul; vloeibare lentehoning.

Bereiding Spoel de aardbeien en het blad voorzichtig af.

Schraap het merg uit de vanillepeul en doe samen met de rest van de ingrediënten in een hoge snelheidsblender en laat 30 seconden blenden.

Schenk in een mooi glas en hang een takje aardbei over de rand.

ASPERGES SLA VIOOLTJES

Oogst

Aspergesalade IngrediĂŤnten sla of ander bladgroen; blije eitjes; takjes peterselie erwt; even dunne of dikke paarse en groene asperges; olijfolie en grasboter; citroen; zeezout en vers gemalen peper; goudsbloemen.

Bereiding Was alle groente en droog het bladgroen in een slacentrifuge.

Scheur het bladgroen in kleine stukjes en doe op een schaal.

Kook de eitjes op jouw manier.

Snipper het groen van het peterselie erwt blad en knip de steel fijn.

Gril de asperges of bak in roomboter. De dunne asperges korter dan de dikke asperges bakken. Of halveer de dikke asperges.

Leg de gegrilde asperges op het bladgroen en en strooi de peterselie erwt snippers erover.

Rasp er citroenschil overheen en maak op smaak met zeezout, peper en druppeltjes olijfolie.

Haal de bloemblaadjes van de goudsbloemen en strooi over het gerecht.

SLA Lactuca sativa var. ‘Purple Passion’ Lactuca sativa var. ‘Purple Passion’

SLA Ik ben dol op eetbaar groen. Maart is de start van een seizoen verse bladgroente. Nu begint de tijd om volop te genieten van bijzondere soorten sla met beeldende namen die een onweerstaanbare aantrekkingskracht hebben op mij.: kleinduimpje sla, merlot, little gem, teigetje, crisp mint, red velvet, rouge d’hiver, sproetjessla.

ZAAIEN Sla Lactuca sativa kun je zaaien in de volle grond, in zakken, potten, kisten, balkonbakken of een houten wijnkistje.

VOORZAAIEN Voorzaaien doe ik meestal in een zaaibakje. Voor het voorzaaien heb ik losse grond nodig. Deze maak ik zelf van de berg blad die al jaren ligt te vergaan en die naar ‘aarde’ ruikt. De lenteachtige aardegeur is vol beloftes van lekkere gezonde groente en fruit.

Ik kan bijna niet wachten. Aan de slag: bladgrond zeven door een grove zeef en mooie, rulle, fijnkorrelige zaaigrond is het resultaat. Een beetje lavameel erdoorheen scheppen. Door dit mengsel kan ik een gezonde start verwachten. Hmmm, wat zullen de zaadjes groeien als straks de zon meer kracht heeft.

Zaailingen met een ‘echt bladpaar’ zijn aan verplanten toe. Als ik een zaailing voorzichtig aan het blad optil, en niet aan het steeltje, zie ik dat er wortelen aan zitten onder de grond. Ik verspeen de zaailingen en plant ze op hun definitieve plaats in de volle grond en ook een paar in een pot.

PLANTEN Sla wordt ook wel als mini plantgoed aangeboden bij kwekerijen. De keus is vaak niet bijzonder.

Sla kroppen staan her en der tussen ander planten door. Ze zien er zo botermals en sappig uit in rood, groen, gespikkeld en knapperig blad.

Piepjong lente sla IngrediĂŤnten twee handel vol veldsla; groene asperges; topjes knoflookgroen; blaadjes oregano; paardenbloemblaadjes en bloemen; walnoten; 2 rijpe peren; zachte geitenkaas; olijfolie; honing.

Bereiding Was alle groente en doe in een kom.

Meng de zachte geitenkaas met olijfolie en honing tot een romig geheel.

Grill de peren.

Strooi de walnoten en een paar paardebloemen over de sla en leg de peren erop.

Druppel de saus eroverheen.

BONEN KRUIDEN BLOEMEN

Oogst

ROZE ‘KARMAZYN’ TUINBONEN

Als ik mijn eerste eigen Smultuinboontjes heb gedopt, ben ik zo blij als een kind.

Een bord vol pinknagelgrote, piepkleine malse boontjes.

Met een beetje grasroomboter gestoofd en een blaadje basilicum erbij, op het bord versiert met een paar oranje bloemblaadjes Calendula.

Ik zit echt te smullen.

Wat een verwennerij.

BRONZEN VENKEL

Foeniculum vulgare ‘Giant Bronze’ zaait zich makkelijk uit in de tuin. Jong geoogste pluimpjes hebben in het voorjaar een heerlijke dropsmaak.

Lente thee van bronzen venkel Ingrediënten: Bronzen venkelblaadjes met een stengel; stokje zoethout; blaadjes groene matchathee.

Bereiding: Zet groene thee en voeg de stengel bronzen venkel er los aan toe.

Zet een stokje zoethout als roerstaafje in de thee. Lekker lang laten trekken, is ook koud heel lekker.

SYMPHYTUM CAUCASICUM

Bonen groeien, insecten zoemen, zelfs een vlinder fladdert op een mooie zonnige voorjaarsdag. Insecten zijn driftig op zoek naar bloeiende bloemen en vinden crocusjes, sneeuwklokjes, smeerwortel en longkruid.

SMEERWORTEL Er verschijnt ook veel blauw in mijn tuin. De kleur van de lucht, hemelsblauw, waar rustige gedachten zweven die mij even meenemen op een glijvlucht in het wijze niets. Blauw in het water, vlinders, bloemen en ogen.

Russische vergeet me nietjes, zilverblauwtjes, azuurblauwe smeerwortel en paarsblauw gekleurde knoppen van salie trekken insecten aan.

Smeerwortel is een fantastische plant in de tuin. Eetbare bladeren in het voorjaar, het blad is te gebruiken als compostversneller. Gier maken van het blad om aardappelen op een natuurlijke manier te voeden, zonder kali te hoeven gebruiken.

De gewone smeerwortel Symphytum officinale is te vinden op vochtige gronden die voedsel en stikstofrijk zijn. De bloemen hangen in kleine trossen als lampjes in paars, violet, roze en wit. Ze worden druk bezocht door bijen, hommels en andere insecten.

Wist je dat smeerwortelbloemen van kleur verschieten na bestuiving? Toch verbazend hoe inventief de natuur is.

De twee verschillende soorten smeerwortel die in mijn tuin staan, zijn nu duidelijk aan het blad te herkennen. De lichtgroene heb ik gekregen, ik weet daar geen naam meer van.

De smeerwortelplant met donkergroene bladeren is de blauw bloeiende Symphytum caucasicum van kwekerij Bastin.

Symphytum x uplandicum is een hard groeiende smeerwortel, zeer geschikt om te mulchen.

Waarom is smeerwortel zo voedzaam? Ik ken veganistische boeren die met de inhoud van hun composttoilet de smeerwortel bemesten en met dat smeerwortelblad hun groente weer bemesten.

KORENBLOEM BLAUW

KORENBLOEM Korenbloem Centaurea cyanus is een sierlijke plant met hemelsblauwe bloemen met prachtige, geschubde kelkblaadjes.

Oorspronkelijk heel algemeen voorkomend in korenvelden.

Door de platte vorm zijn de bloemen populair bij zweefvliegen. Het is een waardplant voor de korenbloemkaartmot Agonopterix laterella.

KORENBLOEM HYBRIDE ‘BLACK BALL’

GROENTE, FRUIT, KRUIDEN EN BLOEMEN ZAAIEN, OOGSTEN EN SMULLEN UIT JE EIGEN

SMULTUIN Lente oogst € 20,-

S M U L T U I N®