Joanna Nicklasson - Młynarska
POLSKA 2
Joanna Nicklasson-Młynarska
POLSKA 2 – en fortsättningsbok
Folkuniversitetets förlag Skomakaregatan 8 SE-223 50 Lund Telefon: 046-14 87 20 Fax: 046-13 29 04 www.folkuniversitetetsforlag.se info@folkuniversitetetsforlag.se
Kopieringsförbud Detta verk är skyddat av upphovsrättslagen. Kopiering, utöver lärares rätt att kopiera för undervisningsbruk enligt Bonus Presskopias avtal, är förbjuden. Sådant avtal tecknas mellan upphovsrättsorganisationer och huvudman för utbildningsanordnare, t.ex. kommuner/universitet. För information om avtalet hänvisas till utbildningsanordnarens huvudman eller Bonus Presskopia. Den som bryter mot lagen om upphovsrätt kan åtalas av allmän åklagare och dömas till böter eller fängelse i upp till två år samt bli skyldig att erlägga ersättning till upphovsman/rättsinnehavare.
© 2014 Joanna Nicklasson-Młynarska och Folkuniversitetets förlag Foton & illustrationer: Joanna Nicklasson-Młynarska (s. 6, 7, 9 a, 12, 14, 20, 23, 27, 35, 41, 46, 61, 62, 63, 71, 75, 76, 83, 90, 93, 94, 98, 101, 102, 107, 118, 119, 125, 128 & 143) Mikael Backman (s. 9 b, 17, 21, 24, 32, 33, 36, 44, 49, 51, 54, 56, 67, 73, 77, 78, 84, 105, 111, 112, 114, 134 & 137) Bukovina Terma Hotel Spa (s. 89) Wikipedia (s. 110) Mieczysław Młynarski (s. 10, 31, 37, 42, 45, 106, 122 & 136) Omslagsbild: Joanna Nicklasson-Młynarska Granskare: Magdalena Rogulska Grafisk form: Dan Abelin och Agata Sowicka Tryck: Bulls Graphics 2014 ISBN 978-91-7434-676-3
Förord För att lära sig ett främmande språk i vuxen ålder krävs ett stort engagemang. Ta hjälp av alla sinnen och hämta inspiration från alla tänkbara områden. Från historien, litteraturen, konsten, musiken, resorna, maten och människorna du möter. Var nyfiken och frågvis. Fråga: vad, vem, när, hur och inte minst varför? Var också beredd att svara på dessa frågor och berätta om dig själv. Glöm inte nyckelordet ”proszę” – som betyder kan jag be att få och var så god – det brukar öppna många dörrar. Polska 2 är en fortsättningsbok till Polska 1, vilken ger grunderna i polskt uttal, grammatik och ett elementärt ordförråd. Med Polska 2 kan du dels repetera men också utvidga dina kunskaper i grammatik samt bygga upp ett bredare ordförråd. Dialogerna i boken har karaktären av ett avslappnat vardagssamtal, som ger en bra grund till enklare konversation. De berättande texterna kan vara till hjälp vid muntliga och skriftliga presentationer. Polska 2 innehåller textdel, övningsdel, facit, ordlista och en cd-skiva. Lyssna och försök härma de olika rösterna på bokens ljudinspelning, vilken även kan strömmas från webbplatsen www.polska2.se. Hoppas att Polska 2 kan stimulera dig till vidare studier. Information om mina andra läroböcker finns på hemsidan www.polenkunskap.se. Tack till mina duktiga studenter Birgitta, Charlotte, Peter och många andra som har bidragit till utgivningen av Polska 2. Tack också till Mikael Backman för många bilder till boken.
Joanna Nicklasson-Młynarska
Innehåll Textdel 1 Kuchnia polska 6 2 Marzenia 14 3 W podróży 22 4 Rodzina 32 5 Na wsi 40 6 Gdańsk – Gdynia – Sopot 50 7 Chory, lekarz, apteka 58 8 Tatry 66 9 Na polskich drogach 74 10 Ogłoszenia 82 Övningsdel 1 Kuchnia polska 92 2 Marzenia 98 3 W podróży 103 4 Rodzina 108 5 Na wsi 113 6 Gdańsk – Gdynia – Sopot 119 7 Chory, lekarz, apteka 122 8 Tatry 126 9 Na polskich drogach 132 10 Ogłoszenia 138 Ordlista till övningsdelen
144
Facit till textdelen
148
Facit till övningsdelen
159
Polsk-svensk ordlista
170
Textdel
1 Kuchnia polska uMaciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla:
Gunilla, zaprosiłem do nas kilka osób z pracy. Świetnie. Na kiedy? Na dzisiaj, między czwartą a piątą. Musisz zrobić coś polskiego. Maciek, jestem zupełnie nieprzygotowana na przyjęcie gości. Nie mogłeś powiedzieć wcześniej? Zapomniałem. Zaraz coś wymyślimy. Masz buraki? Tak, ale na co ci buraki? Zrobimy barszcz. Dobrze, ale to za mało. Musi być coś jeszcze. Są jajka. Może zrobić jajka w sosie musztardowym? Wspaniale. Zrobimy jajka na przystawkę. Na pierwsze danie zupę, a na drugie pierogi z kapustą i z grzybami. Nie wszyscy lubią kapustę kwaszoną. Nie martw się. Bierzmy się do roboty. Musimy zrobić obiad na siedem osób. Przyniosę książkę kucharską. Nie znam wszystkich przepisów na pamięć.
uJajka w sosie musztardowym Składniki 4 jaja ¼ litra śmietany 2 łyżeczki ostrej musztardy sól, cukier, pieprz Jaja należy ugotować na twardo, ostudzić, obrać, podzielić na połówki i ułożyć na półmisku. Zalać sosem ze śmietany i musztardy doprawionym do smaku. Przybrać listkami sałaty, zieloną pietruszką i pomidorem. 6
Barszcz
u
Składniki ½ kg (kilograma) buraków 20 dkg (dekagramów) warzyw: marchew, pietruszka, seler 1 łyżeczka octu lub sok z ½ cytryny sól, cukier, pieprz Buraki należy obgotować, obrać, pokroić drobno i zalać dwoma litrami wody lub wcześniej przyrządzonego bulionu. Warzywa pokroić drobno i gotowć razem z burakami pół godziny. Dodać do smaku ocet lub sok z cytryny i przyprawy. Podawać na gorąco. Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek: Gunilla: Maciek:
u
Maciek! Nakrywaj do stołu. Nie wiem jaki obrus. Musisz najpierw rozstawić stół. Zaraz znajdę jakąś serwetę. Mamy tylko cztery widelce i pięć noży. Jest za to dużo łyżek. W trzeciej szufladzie są nowe sztućce. Podaj mi ten półmisek. Jakie talerze? Duże, płaskie? Tak. Duże i małe. Głębokie talerze trzeba najpierw umyć. Jakie serwetki i jakie kieliszki? Czy musisz o wszystko mnie pytać? Zdecyduj sam, na pewno będzie bardzo dobrze. Dziękuję za zaufanie, ale w takich sprawach wolę żebyś ty decydowała.
Stek med kantarellsås, rödbetor och klimp (kopytka) 7
Ordlista kuchnia f kök polski -a -e polsk zaprosić bjuda osoba f person zupełnie fullständig nieprzygotowany -a -e oförberedd przyjęcie n mottagning gość m gäst zapomnieć glömma zaraz strax wymyślić tänka ut buraki pl rödbetor jajo, jajko n ägg sos musztardowy m senapssås wspaniale härligt przystawka f förrätt pierogi pl piroger kapusta f kål grzyb m svamp wszyscy alla kapusta kwaszona f surkål martwić się bekymra sig bierzmy się låt oss ta itu med robota f jobb, arbete przynieść hämta książka kucharska f kokbok przepis m recept na pamięć utantill składnik m ingrediens śmietana f grädde łyżeczka, łyżka f tesked, matsked ostry -a -e stark, skarp sól f salt pieprz m peppar należy, trzeba man bör, det behövs ugotować koka twardo hårt ostudzić kyla ner obrać skala podzielić dela 8
połówka, połowa f hälft, halv ułożyć lägga i ordning półmisek m uppläggningsfat zalać hälla över, ösa doprawiony -a -e smaksatt, kryddat smak m smak przybrać dekorera listek, liść m litet blad, blad sałata f sallad pietruszka f persilja warzywa pl grönsaker marchew f morot seler m selleri ocet m ättika cytryna f citron obgotować förvälla pokroić skära drobno i småbitar, smått przyrządzony -a -e tillredd bulion m buljong dodać tillsätta przyprawa f krydda nakrywać duka obrus m duk rozstawić fälla ut znajdę (znaleźć) jag ska hitta serweta, serwetka f servett, liten servett widelec m gaffel nóż m kniv szuflada f byrålåda sztućce pl bestick talerz m tallrik płaski -a -e flat głęboki -a -e djup decydować, zdecydować besluta, bestämma zaufanie förtroende sprawa f sak żebyś att du …
Övningar A. Svara på frågorna. 1. Kogo Maciek zaprosił do domu? 2. Na kiedy Maciek zaprosił gości? 3. Co będzie na przystawkę? 4. Co będzie na pierwsze danie? 5. Co będzie na drugie danie? 6. Ile osób będzie jeść obiad? 7. Co to jest książka kucharska? 8. Jakie składniki potrzebne są na przystawkę? 9. Jakie składniki potrzebne są na barszcz? 10. Co można dodać do barszczu?
B. Vilka frukter och grönsaker ser du på bilden? Owoce – warzywa Singular: jabłko, gruszka, śliwka, pomarańcza, cytryna, agrest, fasola, pietruszka, papryka, marchew, czosnek, kalafior, sałata, kapusta, cebula, seler, por, koperek Plural: truskawki, winogrona, maliny, czarne porzeczki, borówki, ziemniaki (kartofle), pomidory, buraki, ogórki 9
C. Skriv upp några av dina favoritfrukter. ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ D. Diskutera betydelsen av följande verb: Gotować – ugotować – obgotować – zagotować – przygotować
? Fråga Gunilla 1. A: Co robisz? B: Gotuję obiad. 2. A: Lubisz gotować? B: Nie, nie lubię gotować, ale lubię jeść. 3. A: Kto gotuje u was w domu? B: Czasami ja, a czasami Maciek. 4. A: Kto lepiej gotuje ty, czy Maciek? B: Chyba Maciek. 5. A: Co ugotowałaś na kolację? B: Ugotowałam bigos. 6. A: Co ugotujesz jutro? B: Jutro ugotuję jakieś jarskie danie. 7. A: Gdzie kupujesz warzywa? B: Na rynku. 8. A: Lubisz polskie jedzenie? B: Nie, wolę szwedzkie. 9. A: Co wolisz rybę, czy mięso? B: Wolę mięso. 10. A: Jesteś głodna? B: Nie jestem najedzona. 10
Grammatik Substantiv, adjektiv och personligt pronomen i ackusativ singular och plural. Direkt objekt. Prepositioner. Nominativ: kto? co? Ackusativ: kogo? co? SINGULAR adjektiv substantiv
PLURAL adjektiv
lev. -(i)ego M.
-(i)ów -ych -y -i pf. -ich
-(i)a
N. =N =N -------------------------F. -a -(i) ę -(i) ą kons. =N
substantiv
------------------------ sf. =N =N
G Ackusativ används som direkt objekt efter verbet i jakad sats. Exempel: Mam rower/brata. Mam kawę. Mam piwo.
E. Byt ut adjektiv och substantiv i exemplen. Läs i ackusativ singular och plural med hjälp av tabellen ovan. Znam mały teatr: dobra restauracja, przyjemny klub, młody student, stare miasto, nowa kawiarnia Czytam małą książkę: polska gazeta, stare dokumenty, ostatni list, ciekawa nowela, nowe opowiadanie Dom ma małe okno: duże pokoje, nowoczesna kuchnia, białe ściany, czerwony dach, nowe podłogi
G Possessiva pronomen (min, din …) böjs som adjektiv i ackusativ. Maskulina levande = -ego, feminina = -ą, övriga = nominativ.
11
F. Fråga och svara. Lubisz mój rower? … nasz dom? Lubisz mojego brata? … naszego syna? Lubisz moją siostrę? … naszą córkę? Lubisz moje dziecko? … nasze mieszkanie?
Tak, lubię twój rower. Tak, lubię wasz dom. Tak, lubię … Tak, lubię … Tak, lubię …
G Personliga pronomen i ackusativ. KTO? KOGO? ja (jag) ty on ona ono
mnie (mig) ciebie, cię jego, niego, go ją, nią je
my wy oni one
nas was ich, nich je, nie
G. Vem älskar vem? Kto kocha kogo? Översätt meningarna nedan. Jag älskar dig. Kocham cię. Älskar du honom? Han älskar henne. Hon älskar dem. Vi älskar er. Älskar ni mig? De älskar oss.
12
G Prepositionerna nedan förekommer med ackusativ i fråga om riktning
dokąd? – vart? – och med lokativ eller instrumentalis i fråga om befintlighet gdzie? – var? DOKĄD? g GDZIE? . przez – – między między – nad nad – pod pod – przed przed – za za – na – na o – o po – po w – w ackusativ instrum. lokativ
genom, över mellan över, vid, till under, vid framför, före bakom, om, för på, i, till om, efter, på efter i, till, på
H. Jämför meningarna. Läs i första person singular (jag). Exempel: Chodzę na pocztę. Dokąd? – vart?
Gdzie? – var?
Chodzić na pocztę. Jechać nad morze. Iść za dom. Przyjść nad rzekę. Uciekać pod most.
Być na poczcie. Mieszkać nad morzem. Siedzieć za domem. Pływać w rzece. Stać pod mostem.
G Prepositioner med ackusativ med andra betydelser. Za rok = om ett år, za dużo = för mycket, za 100 złotych = för 100 zloty Na śniadanie = till frukost, na godzinę = i timmen/per timme We wtorek = på tisdag/i tisdags Iść po wodę = gå efter vatten Ordspråk Pytać o drogę = fråga efter (om) vägen
Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść!
13
Ă–vningsdel
1 Kuchnia polska 1. Byt ut de markerade orden mot orden till höger och läs. A: Czy lubi pani polską kuchnię? B: Tak, lubię bardzo. A: Jaką potrawę lubi pani najbardziej? B: Najbardziej lubię befsztyk tatarski.
co, jakie danie śledzie, kaczkę
A: Co robisz na kolację? B: Nie mam pojęcia. A: Może naleśniki. B: Dlaczego nie.
śniadanie, deser nie wiem, co proponujesz? kaszę, tort dobry pomysł, bardzo chętnie
A: Zna pani moją kuzynkę? B: Tak, znam ją. A: Od kiedy? B: Poznałam ją w środę.
Adama, mojego brata go, twojego brata jak długo? go; niedzielę, piątek
szwedzką, angielską
A: Nie idę dziś na zebranie. spotkanie, kawę B: Dlaczego? z jakiego powodu? A: Mam gorączkę. pilną pracę, grypę B: To trudno. szkoda 2. Skriv en dialog med substantiv i ackusativ. A: _________________________________________________________ B: _________________________________________________________ A: _________________________________________________________ B: _________________________________________________________
92
3. Byt ut substantiven och läs meningarna i rätt form. 1. Chodźmy na spacer. lody, obiad 2. Jedziesz na urlop? wczasy, wakacje 3. Wracam za miesiąc. godzina, chwila 4. Ile płacę za kawę? bilety, wino 5. Wracamy przez las. most, miasto 6. Idź po mleko. chleb, gazety 7. Proszę o uwagę. pomoc, spokój 8. Wyjeżdżam w sobotę. czwartek, środa 9. Proszę wyjść przed dom. szkoła, budynek 10. Wjechałem między rowery. domy, samochody 11. Uważaj, wpadniesz pod samochód! tramwaj, pociąg 4. Välj rätt preposition: po, nad, przed, w, o, przez, za, na. 1. Chcę iść _____ spacer. 2. Przed chwilą zapowiadali pogodę _____ radio. 3. Idziemy _____ wycieczkę _____ góry. 4. Adam wyjeżdża _____ granicę. 5. Gdzie idziecie _____ kawę? 6. Dziewczynka pobiegła _____ dom. 7. Chcesz iść _____ jezioro? 8. Mam wolne _____ sobotę. 9. Ewa lubi rozmawiać _____ telefon. 10. Zimą jedziemy _____ narty. 11. Chcę jechać _____ morze. 12. Wracam _____ sekundę. 13. Idź _____ mięso i _____ kiełbasę. 14. Proszę _____ ciszę!
93
5. Läs texten och ange sedan alla ingredienser, hushållsartiklar och arbetsmoment som behövs för att tillaga piroger. Kapustę kwaszoną gotować pół godziny. Odlać wodę. Grzyby suszone namoczyć, potem pokroić drobno i wymieszać z kapustą. Cebulę pokroić i usmażyć. Dodać kapustę z grzybami, łyżeczkę mąki, pieprz, sól i wymieszać na patelni. Zrobić twarde ciasto z ½ kg mąki, 1 jajka i odrobiny wody. Rozwałkować, wykroić krążki szklanką i na każdym położyć łyżeczkę nadzienia. Złożyć na pół i zlepić dokładnie. Pierogi kłaść do garnka na gotującą wodę z solą. Gotować 3–4 minuty. Podawać z tłuszczem na gorącym półmisku. Ingredienser
Hushållsartiklar Arbetsmoment
__________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ __________________ Piroger med saltgurka 94
__________________
6. Gör en egen meny. Välj bland orden nedan. Mój jadłospis Na śniadanie jem ________________________________________________________ piję ________________________________________________________ Na obiad jem ________________________________________________________ piję ________________________________________________________ Na kolację jem ________________________________________________________ piję ________________________________________________________ Jajecznica, omlet, frytki, sok pomarańczowy, wódka, ziemniaki/kartofle, kotlet mielony, zupa grochowa, mleko, kasza, kawa, herbata, masło, piwo, befsztyk, woda, sałata, kiełbasa, wino, jogurt, pomidor, sznycel, koniak, naleśniki, owoce, kanapki: z szynką, z serem, z dżemem. 7. Välj lämpliga substantiv till adjektiven dobry och smaczny. Dobry -a -e = bra, god Smaczny -a -e = god, gott, smaklig Kolacja, danie, restauracja, chleb, książka, kanapka, film, mięso, koniak, ryba, wino, bar. ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ 95
____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ 8. Vilka är dina favoriträtter? Ta hjälp av internet eller en kokbok. Polska Svenska Bigos Jägargryta ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ ____________________________ ______________________________ 9. Bilda meningar med följande ord: Ekologiczny, świeży, młody, mrożony, witaminy, minerały, uczulenie, alergia, dieta, wegan, wegetarianin, jarskie danie, bezalkoholowy, domowej roboty, lokalny, krajowy, z importu, sezonowy. Exempel: Lubię młode kartofle z masłem i koperkiem. ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 96
10. Berätta om middagen hos Gunilla och Maciek. Ta hjälp av dialogen på sidorna 6–7 (avsnitt 1). ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 11. Gör en egen kostcirkel med hjälp av orden nedan. Utvidga ditt ordförråd. Dieta = styl życia (från grekiska livsstil) ◆◆ ◆◆ ◆◆ ◆◆ ◆◆
mięsa – tłuszcze ryby – owoce morza warzywa – owoce nabiał – zboża zioła – grzyby
97
POLSKA 2 är en fortsättning på POLSKA 1. Den vänder sig till ung domar och vuxna som redan kan grunderna i språket och vill fördjupa, repetera eller strukturera sina kunskaper. Boken innehåller textdel, övningsdel, grammatiska för klaringar, facit och en polsk-svensk ordlista. Texterna, ofta i dialogform, har vardagskaraktär och finns inspelade på den cd som följer med boken. POLSKA 2 är avsedd för: • studiecirklar • självstudier • modersmålsundervisning. POLSKA 2 är rikt illustrerad med foton och teckningar. Joanna Nicklasson-Młynarska har 30-årig erfarenhet av undervisning i polska på olika nivåer och har gett ut flera läromedel på Fokuniversitetets förlag.