Ilustrowany Atlas Europy

Ewelina Szełęg

Ilustrowany

Atlas EUROPY Ilustracje Celina Kirchner

dla dzieci

Autor Ewelina Szełęg

Członek Polskiej Izby Książki:

Redakcja Jadwiga Kwiecień

Członek Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek:

Redakcja techniczna Jerzy Kuśmierz Projekt graficzny Bogusław Trybus

Członek Stowarzyszenia Wydawców Katolickich:

Projekt okładki, skład i łamanie tekstu Natalia Ginalska

Partnerzy:

(na podstawie projektu i składu Bogusława Trybusa)

www.wiaraiksiazki.pl

Ilustracje Celina Kirchner Aktualizacja informacji Ireneusz Korpyś Korekta Józefina Kępa Copyright © by Wydawnictwo Sfinks, Częstochowa 2017.

Wszystkie prawa autorskie zastrzeżone. Wydanie pierwsze.

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.

Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując ją, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo!

Polska Izba Książki

Wydawnictwo SFINKS ul. Mirowska 35 42-200 Częstochowa tel. 34 372 48 50 wew. 2 kom. 517 732 994 www.wydawnictwosfinks.pl wydawnictwo@sfinks.info

SPRZEDAŻ DETALICZNA tel. 34 372 48 53, 34 372 48 59 kom. 517 600 593 KSIĘGARNIA INTERNETOWA tel. 34 372 48 54, 34 372 48 84 kom. 517 585 650 SPRZEDAŻ HURTOWA tel. 34 372 48 55, 34 372 48 56 kom. 517 583 636

ZAMÓWIENIA MOŻNA SKŁADAĆ RÓWNIEŻ TELEFONICZNIE: 34 372 48 53, 34 372 48 59 ORAZ PRZEZ STRONĘ INTERNETOWĄ: www.wydawnictwosfinks.pl INFOLINIA: 801 555 550 wew. 2

ISBN KSIĄŻKI 978-83-63624-96-5 ISBN SERII 978-83-63624-94-1

Spis treści Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Kraje Europy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Historia Europy i sławni Europejczycy. . . . . . . . . 8 Geografia Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Przyroda Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Polska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Niemcy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Kraje Beneluksu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Wielka Brytania, Irlandia. . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Francja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Hiszpania, Portugalia, Andora. . . . . . . . . . . . . 24 Włochy, Watykan, San Marino, Malta . . . . . . . 26 Austria, Szwajcaria, Liechtenstein. . . . . . . . . . . 28 Czechy, Słowacja, Węgry.. . . . . . . . . . . . . . . . 30 Kraje bałkańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Grecja, Turcja, Cypr.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Bułgaria, Rumunia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Białoruś, Ukraina, Mołdawia . . . . . . . . . . . . . . 38 Rosja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Kraje bałtyckie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Kraje skandynawskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Wstęp Drogie Dzieci, Atlas w miły i prosty sposób zapozna Was z podstawowymi informacjami dotyczącymi Europy oraz poszczególnych państw położonych w obrębie kontynentu.

Na początku dowiecie się pokrótce o historii, geografii i przyrodzie Europy. Potem omówione zostaną poszczególne kraje zarówno te duże, jak i najmniejsze.

Na mapach zaprezentowane jest ukształtowanie terenu (góry, niziny), rzeki i jeziora oraz zaznaczone są stolice państw i ważne miasta. Za pomocą rysunków przedstawione są charakterystyczne dla danego miejsca budowle, pomniki, rośliny oraz portrety słynnych Europejczyków.

Zapraszamy więc w podróż po Europie i życzymy Wam przyjemnej lektury i łatwego zdobywania nowych wiadomości!

5

Kraje Europy Europa to kontynent, który rozciąga się od Oceanu Atlantyckiego na zachodzie do Uralu na wschodzie oraz od Morza Arktycznego na północy do Morza Śródziemnego i Czarnego na południu.

Nie jest kontynentem odrębnym. Europa połączona jest z Azją granicą lądową, razem tworzą jeden wielki kontynent Eurazję.

Powierzchnia Europy to około 10,2 mln km2, liczba ludności wynosi około 743 mln.

Na kontynencie europejskim znajduje się kilkadziesiąt państw. Największym państwem Europy pod względem wielkości obszaru jest Rosja (jej europejska część liczy 4,37 mln km2). Najmniejszym państwem jest natomiast Watykan (0,44 km2).

Największą organizacją Europy, która jednoczy już 28 państw, jest Unia Europejska. Istnieje od 1993 roku. Kolejne kraje starają się o przyjęcie do Unii. Jej celem jest zacieśnianie współpracy gospodarczej, likwidowanie barier między krajami członkowskimi oraz prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej. Dąży ona do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty. Głównymi instytucjami politycznymi Unii Europejskiej są: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej oraz Komisja Europejska.

ISLANDIA

LA

N

DI

A

WIELKA BRYTANIA

HO

IRLANDIA

BE

LG

IA

LUKSEMBURG

FRANCJA

kraje kandydujące do Unii Europejskiej pozostałe kraje

6

TUG

kraje członkowskie Unii Europejskiej

POR

Flaga Unii Europejskiej

ALIA

MONAKO ANDORA

HISZPANIA

IA RW

EG

FINLANDIA

NO

ROSJA SZWECJA

ESTONIA ŁOTWA LITWA

DANIA

BIAŁORUŚ POLSKA

UKRAINA

NIEMCY CZECHY

LIECHTENSTEIN

SZWAJCARIA

AU

S

I TR

A

W SŁO

M

A ACJ

WĘGRY

W ŁO CH

BOŚNIA SERBIA I HERCEGOWINA

Y

CZARNOGÓRA KOSOWO

ALBA

WATYKAN

ŁD

AW

IA

RUMUNIA

IA EN W O SŁ CHORWACJA

SAN MARINO

O

IA

N EDO

C

MA

BUŁGARIA TURCJA

N IA

GRECJA CY

MALTA

PR

7

Polska Polska

Polska leży w samym sercu Europy nad Morzem Bałtyckim. Naszymi sąsiadami są: Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa i Rosja (Obwód Kaliningradzki).

Na­zwa Polska wy­wo­dzi się od ple­mie­nia Po­lan, któ­re przed wie­ka­mi za­miesz­ki­wa­ło te­re­ny obec­nej Wiel­ko­pol­ski. Sło­wo Po­la­nie moż­na tłu­ma­czyć jako „miesz­ka­ją­cy na po­lach”. Ich głów­nym za­ję­ciem była naj­pew­niej upra­wa roli.

Pol­ska jest re­pu­bliką, de­mo­kracją par­la­men­tarną.

Za­sa­dy funk­cjo­no­wa­nia pań­stwa okre­śla kon­sty­tu­ cja z 2 kwiet­nia 1997 roku. Głową pań­stwa jest pre­zy­dent. Pol­ska jest człon­kiem Unii Eu­ro­pej­skiej, NATO oraz ONZ. Zna­ne krainy geo­gra­ficz­ne Pol­ ski to m.in.: Ma­zow­sze, Wiel­ko­pol­ska, Ma­ło­pol­ ska, Śląsk. Kraj po­dzie­lo­ny jest na wo­je­wódz­twa.

Ję­zy­kiem urzę­do­wym jest pol­ski, a jed­nostką mo­ ne­tarną złoty. Sto­licą jest War­sza­wa. Mia­sto jest sie­dzibą naj­waż­niej­szych urzę­dów pań­stwo­wych, a tak­że waż­nym cen­trum go­spo­dar­czym, kul­tu­ral­nym i na­uko­wym. Znaj­du­je się tam za­byt­ko­ we Sta­re Mia­sto, od­bu­do­wa­ne (zre­kon­stru­owa­ne)

po znisz­cze­niu w cza­sie dru­giej woj­ny świa­to­wej, z Zam­kiem Kró­lew­skim i ko­lumną kró­la Zyg­mun­ ta III Wazy. In­ny­mi waż­ny­mi ośrod­ka­mi w kra­ju są mia­sta: Po­znań, Gdańsk, Czę­sto­cho­wa, Kato­wi­ce, Kra­ków, Lu­blin i Wro­cław. Kra­ków to jed­no z naj­ star­szych miast Pol­ski o wspa­nia­łych za­byt­kach i cie­ka­wej ar­chi­tek­tu­rze. Znaj­dują się tu Su­kien­ni­ce, Ko­ściół Ma­riac­ki ze słyn­nym oł­ta­rzem Wita Stwo­sza, licz­ne sy­na­go­gi i za­byt­ko­we domy. W prze­szło­ści

Zamek królewski na Wawelu w Krakowie

Kra­ków był sto­licą pań­stwa, a w Zam­ku Kró­lew­skim na Wawelu re­zy­do­wa­li wład­cy Pol­ski.

Prze­w a­ż a­ją­c a część ob­s za­r u Pol­s ki to ni­z i­ ny, któ­re roz­cią­gają się na pół­no­cy i w cen­trum.

Na po­łu­dniu znaj­dują się te­re­ny wy­żyn­ne i gór­skie.

Naj­wyż­szym punk­tem kra­ju są Rysy – szczyt w Ta­ trach (2499 m n.p.m.). Naj­waż­niej­sze rze­ki w Pol­sce to: Wi­sła, Odra, War­ta i Bug. Warszawa – Zamek Królewski i kolumna Zyg­mun­ta III Wazy

14

MO

E RZ

B

­T AŁ

Y

POLSKA

IE C ­K

powierzchnia: 312 679 km2 liczba ludności: ok. 38,3 mln

15

Gdynia

Ruchome wydmy w Łebie

Żuraw w Gdańsku

Gdańsk

Mikołaj Kopernik astronom

Józef Piłsudski polityk, wódz, stwo­rzył pod­sta­wy nie­pod­le­gło­ści Polski

Malbork

Stocznia w Szczecinie Szczecin Zamek w Malborku Byd­goszcz Ostoja żubrów w Puszczy Białowieskiej

Pomnik Syrenki Warszawskiej Osada prasłowiańska w Biskupinie Poznań Maria Curie-Skło­dow­ska fizyczka polska, wraz z mężem odkryła polon i rad, laureatka Nagrody Nobla

WAR­SZA­WA

Fryderyk Chopin kompozytor i pianista Lublin Wrocław

SU

DE

TY

Od

ra

Klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie

isła

W

Katowice Śnieżka – schronisko na szczycie

Kopalnie na Górnym Śląsku

Kraków Smok wawelski

Szyby naf­to­we

K A R ­P A ­ T Y

TATRY Rysy

•

2499 Adam Małysz skoczek nar­ciar­ski

Adam Mickiewicz poeta i dramaturg

Papież św. Jan Paweł II

Jan Matejko malarz

15

Francja Francja

Monako

Francja to państwo położone w Europie Zachodniej pomiędzy Oceanem Atlantyckim a Morzem Śródziemnym. Granice naturalne oprócz morskich stanowią góry Alpy, Pireneje, a także rzeka Ren. Krajami sąsiadującymi z Francją są: Włochy, Szwajcaria, Niemcy, Luksemburg, Belgia, Hiszpania, Monako oraz Andora.

Francja jest republiką, co oznacza, że władze wybierane są na określony czas. Państwo dzieli się na regiony i departamenty. Do Francji należy także wyspa Korsyka i 20 drobnych wysp przybrzeżnych.

Katedra Notre Dame w Paryżu

Językiem urzędowym jest francuski, a jednostką monetarną euro. Francja jest państwem członkowskim Unii Europejskiej.

Stolicą Francji jest Paryż. Miasto leży nad Sekwaną. To wielki ośrodek gospodarczy, polityczny i kulturalny oraz siedziba licznych organizacji, np. UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do 22

Spraw Oświaty, Nauki i Kultury). Miasto charakteryzuje się bogactwem zabytków i licznymi zbiorami muzealnymi. Jedną z największych atrakcji Paryża jest wieża Eiffla, której wysokość przekracza 300 m.

Zbudowana została w latach 1887-1889 przez francuskiego inżyniera Gustawa Eiffela z okazji Wystawy Światowej. Do innych równie ciekawych zabytków Paryża należą m.in.: Luwr (zespół budowli pałacowych, obecnie zajętych przez muzea), Katedra Notre Dame, Bastylia.

Ważnym wydarzeniem historycznym w dziejach Francji był wybuch w 1789 roku Rewolucji Francuskiej, która doprowadziła do zniesienia władzy absolutnej i do utworzenia Republiki.

Francuzi obchodzą jej rocznicę 14 lipca.

Ponad połowę powierzchni kraju stanowią niziny położone w północnej i zachodniej części Francji (głównie Nizina Francuska). W części środkowej znajduje się Masyw Centralny, a w części południowo-wschodniej Alpy z najwyższym szczytem Francji i Europy – Mont Blanc (ok. 4808 m n.p.m.).

Wzdłuż południowo-zachodniej granicy wznoszą się trudno dostępne Pireneje. Główne rzeki to: Loara, Sekwana, Rodan i Garonna. Graniczną rzeką jest Ren. Paryż – Wieża Eiffla

MORZE PÓŁNOCNE

FRANCJA

powierzchnia z zamorskimi posiadłościami: 643 801 km2 liczba ludności: ok. 66 mln

Monako

powierzchnia: ok. 2,02 km2 liczba ludności: ok. 36 tys.

Tunel pod kanałem La Manche August i Louis Lumiére pionierzy kinematografii, twórcy pierwszych filmów Rouen

Opactwo Saint Michel

Zagłębie Północne Szampania PARYŻ

Reims

Nancy Edith Piaf pieśniarka

a

an

kw

Se

Pałac w Wersalu

Nantes a

Loar

Disneyland pod Paryżem

Charles Perrault bajkopisarz an

d Ro

Claude Monet malarz impresjonistyczny

Juliusz Verne powieściopisarz

Ga

Lyon

MASYW CENTRALNY

ron

PY

Bordeaux

AL

OCEAN ATLANTYCKI

Joanna d’Arc bohaterka narodowa

Grenoble

•

Mont Blanc 4808

Szczyt Mont Blanc

na Kasyno Royal w Monte Carlo Tuluza

PIR

EN

EJE

Festiwal filmowy MONAKO „Złota Palma” Cannes Marsylia Pont du Gard – most rzymski Bastia

Tour de France Ajaccio

Saint Tropez

MORZE ŚRÓDZIEMNE

Napoleon Bonaparte cesarz Francuzów

KORSYKA 23

Czechy, Słowacja, Węgry Czechy

Słowacja

Czechy i Słowacja to południowi sąsiedzi Polski.

Kraje te tworzyły kiedyś jedno państwo Czechosłowację. Po zmianach politycznych w 1992 roku pokojowo rozdzieliły się na dwa osobne, lecz związane z sobą kulturowo kraje. Węgry są ich sąsiadem historycznie i kulturowo związanym z Polską.

Węgry

Czechy to państwo śródlądowe w Europie Środkowej. Graniczy z Polską, Słowacją, Austrią i Niemcami. Stolicą jest Praga. Mieszkańcy kraju posługują się językiem czeskim, a jako pieniądza używają korony czeskiej. Głową państwa jest prezydent.

Praga leży po obu stronach rzeki Wełtawy, nad którą znajduje się dzielnica Hradczany z Zamkiem Królewskim.

Znaczna część państwa leży w Masywie Czeskim.

Pozostałymi górami na terenie Czech są Karpaty

Dzielnica Hradczany w Pradze

i Sudety z najwyższym szczytem Śnieżką (1603 m n.p.m.). W środkowej części Masywu Czeskiego znajduje się Kotlina Czeska. Głównymi rzekami są Łaba, z dopływami Wełtawą i Izerą, oraz Odra i Morawa. Ciekawostką są gorące źródła (Karlowe Wary, Mariańskie Łaźnie, Cieplice).

Słowacja graniczy z Czechami, Polską, Ukrainą, Węgrami i Austrią. Stolicą jest Bratysława, językiem urzędowym słowacki, używa się także 30

Zamek w Bratysławie

węgierskiego i czeskiego, a jednostką monetarną jest korona słowacka. Większość obszaru Słowacji zajmują Karpaty Zachodnie, ich główne pasma to Wysokie Tatry z najwyższym szczytem Gerlachem (ok. 2655 m n.p.m.) oraz z wyniosłym szczytem Krywaniem (2494 m n.p.m.).

Niziny znajdują się na południu. Główne rzeki kraju to Wag, Hron, Ondava.

Węgry graniczą z Austrią, Słowacją, Ukrainą, Rumunią, Serbią, Chorwacją oraz Słowenią. Jest to republika ze stolicą w Budapeszcie, językiem urzędowym jest węgierski, jednostką monetarną forint.

Węgry są niemal w całości położone w nizinnej i równinnej Kotlinie Panońskiej. Wyjątkiem jest należące do Karpat pasmo średnich gór Mátra z najwyższym szczytem Węgier Kékes (ok. 1014 m n.p.m.) na północnym wschodzie kraju oraz Alpy Węgierskie na granicy zachodniej. Największe rzeki Węgier to Dunaj, Cisa i Drawa.

Na Węgrzech leży największe jezioro Europy Środkowej – Balaton.

Vaclav Havel pisarz, dramaturg, polityk, ostatni prezydent byłej Czechosłowacji

Antoni Dworzak kompozytor czeski

RU

W DA

Y

SU

Ła

ba

DE

TY

Praga Dzielny Wojak Szwejk – postać literacka Ostrawa

CZECHY

Janosik – Juraj zbójnik tatrzański działający na Słowacji i w Tatrach

We

K

a

łtaw

Brno

Jaskinia Demianowska na Słowacji

•

Gerlach

A

TATRY

R

PA

SŁOWACJA

Koszyce

2655

TY

Miskolc

Bratysława a

Du

Zamek Špilberk w Brnie

na

Cis

Franz Kafka niemieckojęzyczny pisarz urodzony w Pradze

Budapeszt

j

Gyor

Franciszek Liszt węgierski kompozytor i pianista

Debreczyn

WĘGRY

CZECHY

powierzchnia: 78 866 km2 liczba ludności: ok. 10,5 mln

SŁOWACJA

Szeged

powierzchnia: ok. 49 036 km liczba ludności: ok. 5,4 mln

2

Kąpieliska i uzdrowiska nad Balatonem Pecz

Gorące źródła w Miszkolcu

WĘGRY powierzchnia: ok. 93 030 km2 liczba ludności: ok. 10 mln

Budynek Parlamentu w Budapeszcie

Most Karola w Pradze

31

Kraje bałkańskie Albania

Macedonia

Bośnia i Hercegowina

Serbia

Chorwacja

Słowenia

Czarnogóra

Kosowo

Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Macedonia, Słowenia, Serbia i Czarnogóra to państwa położone w południowo-wschodniej Europie, na Bałkanach, powstałe po rozpadzie Jugosławii. Albania także leży na półwyspie. Słowenia leży poza Półwyspem Bałkańskim.

Państwa te nazywane są krajami bałkańskimi.

Widok na Dubrownik

Albania

graniczy z Grecją, Macedonią oraz Serbią przez Kosowo. Stolicą jest Tirana, językiem urzędowym albański, a jednostką monetarną lek.

Po wojnie została członkiem ONZ. Niewielki procent kraju zajmują niziny położone nad Morzem Adriatyckim oraz doliny rzek (dolina Drinu). Pozostała część kraju to wyżyny oraz góry w paśmie Gór Dynarskich.

Bośnia i Hercegowina graniczy z Chorwacją, Serbią oraz Czarnogórą. Stolica znajduje się w Sarajewie, językami urzędowymi są bośniacki, chorwacki i serbski, a jednostką monetarną jest marka transferowa. Państwo jest krajem górzystym.

Większość terytorium stanowią Alpy Dynarskie.

Najwyższym punktem kraju jest Maglic (2386 m n.p.m.), a głównymi rzekami są Bosna i Sawa.

Chorwacja graniczy z Bośnią i Hercegowiną, z Serbią, Węgrami i Słowenią. Położona jest nad Morzem Adriatyckim. Stolicą jest Zagrzeb. Językiem urzędowym jest chorwacki, jednostką monetarną kuna. Chorwacja jest republiką, z silną pozycją głowy państwa – prezydenta. Znajduje się tu malowniczy region turystyczny – Dalmacja.

Macedonia graniczy z Albanią, Grecją, Bułgarią, Serbią i Kosowem. Stolicą jest Skopje, językiem urzędowym macedoński, jednostką monetarną denar macedoński. To kraj w przeważającej mierze górski i wyżynny. Na całym jego terenie rozrzucone 32

są masywy górskie. Między masywami leżą kotliny i doliny większych rzek, np. Vardaru.

Serbia i Czarnogóra kiedyś tworzyły jedno państwo, ale w 2006 roku podzieliły się na dwa odrębne. Stolicą Serbii jest Belgrad, a jezykiem urzędowym serbski. Stolicą Czarnogóry jest Podgorica, a jezykiem urzędowym czarnogórski. W 2008 r.

Kosowo proklamowało niepodległość odłączając się od Serbii. Obecnie jest terytorium spornym, to oznacza, że nie wszystkie państwa uznały proklamacje niepodległości.

Słowenia graniczy z Austrią, Włochami, Chorwacją i Węgrami. Stolicą jest Lublana, językiem urzędowym słoweński, jednostką monetarną tolar. Jest to w większości kraj wyżynny i górski. Najwyższy szczyt to położony w Alpach Julijskich Triglav (2864 m n.p.m.). Główne rzeki to Sawa i Drawa wpadające do Dunaju. Na terenie Słowenii, zwłaszcza w części Krasie, licznie występują zjawiska krasowe: podziemne rzeki, groty i jaskinie (około 7000).