POLYVAGAALTHEORIE
POLYVAGAALTHEORIE VERGROOT KANS VAN SLAGEN
Volgens wetenschapper prof. dr. Stephen Porges hebben we een blinde vlek als het om het stresssysteem van het zenuwstelsel gaat. Therapeuten, maar ook wetenschappers, veronderstellen dat het menselijk zenuwstelsel over slechts één verdedigingssysteem beschikt: de vecht- en vluchtmodus, die de sympathicus inzet als we ons bedreigd voelen. Hij ontwikkelde de polyvagaaltheorie als gevolg van een levenslange zoektocht om fundamenteel te begrijpen hoe de menselijke fysiologie invloed uitoefent op gevoel en gedrag. Inmiddels werken veel therapeuten en artsen over de hele wereld met zijn theorie. Hierin stelt Porges dat gevaar en levensbedreiging meer dan één defensieve respons van het zenuwstelsel kunnen oproepen. Er is namelijk nog een tweede systeem, en dat is verantwoordelijk voor ‘downregulatie’. Een soort ‘bevriezingsmodus’ waar iemand in terechtkomt als vechten of vluchten niet (meer) mogelijk is. Dit wordt aangestuurd door de parasympathicus1. Misverstand Porges is een van de meest vooraanstaande experts wat de relatie tussen het autonome zenuwstelsel en sociaal gedrag betreft. Volgens hem blijven neurofysiologische responsen op trauma moeilijk te doorgronden zolang we trauma als een stressgerelateerde stoornis blijven opvatten. Want daarmee hebben we geen oog meer voor een aantal belangrijke, specifieke kenmerken van psychotrauma als we kijken naar de oorzaak, het mechanisme en de behandeling. ‘Het is een probleem dat voortkomt uit het misverstand dat het menselijk zenuwstelsel altijd met dezelfde stressreactie op gevaar en levensbedreiging reageert’, zo stelt hij. Met als gevolg dat ernstig trauma moeilijk te behandelen is omdat mogelijke biologische reacties op bedreiging zo buiten beschouwing blijven. Reacties die te maken hebben met hoe ons systeem zich aanpast aan bedreigende situaties. Zonder dat we het beseffen is ons zenuwstelsel continu bezig om risico’s in de omgeving te beoordelen, afwegingen te maken en prioriteiten te stellen voor adaptief gedrag. Zulke processen verlopen buiten ons bewustzijn om.
Lijvige boeken Porges’ theorie biedt daarom nieuwe inzichten in hoe je mensen met sociale, psychiatrische en gedragsstoornissen als angst, depressie, trauma en autisme kan helpen. In 2019 bracht Uitgeverij Mens! twee lijvige boeken van hem op de markt: De polyvagaaltheorie, de neurofysiologische basis van emotie, gehechtheid, communicatie, zelfregulatie en De polyvagaaltheorie en de transformerende ervaring van veiligheid. Traumabehandeling, sociale betrokkenheid en gehechtheid. In hetzelfde jaar verscheen ook nog een derde boek, De polyvagaaltherapie in therapie, het ritme van regulatie, geschreven door Deb Dana, klinisch maatschappelijk werkster, therapeut en consultant, die gespecialiseerd is in de gevolgen van complex trauma. Zij beschrijft heel overzichtelijk dat de theorie is gebaseerd op drie organiserende principes: . Hiërarchie: het autonome zenuwstelsel reageert via drie systemen op sensaties in het lichaam en prikkels uit de omgeving. Die werken in een specifieke volgorde en reageren op voorspelbare manieren op moeilijke situaties. . Neuroceptie: een term die Porges heeft bedacht om te omschrijven hoe ons autonome zenuwstelsel reageert op innerlijke, externe en relationele signalen van veiligheid, gevaar en levensbedreiging. In tegenstelling tot perceptie, gaat neuroceptie om reflexen die ontstaan buiten het bewustzijn om. . Coregulatie: gaat over de biologische noodzaak om in leven te kunnen blijven. Door onze autonome gesteldheden
TCC Magazine | 37