SILESIANA 1/2021
W wyniku trzech wojen śląskich (w latach 1740–1763) i na mocy pokoju w Hubertusburgu w Saksonii większa część Śląska wraz z Ziemią Kłodzką stała się własnością Królestwa Prus, a potem Cesarstwa Niemieckiego. W granicach Korony Czeskiej pozostała jedynie skrajna południowo-wschodnia część regionu – Śląsk Austriacki. Powstałe w połowie XVIII wieku nowe warunki polityczne sprawiły, że w XIX stuleciu środowiska protestanckie wespół z pozostałymi ośrodkami artystycznymi Śląska orientowały się w dwojaki sposób: na północy w kierunku Wrocławia i Berlina, na południu zaś w kierunku Wiednia. W początkowym okresie XIX wieku nie uległy również zerwaniu silne dotychczas więzi oraz nawiązania do wzorców z Czech i Polski. Dopiero po upadku Napoleona w budowlach nie ma już śladu baroku i związków ze wschodnimi oraz południowymi sąsiadami. Od tego czasu zjawiska artystyczne wykazują niemal wyłącznie filiacje niemieckie. Wraz z przejęciem władzy na Śląsku przez Fryderyka II, pojawia się nowe zjawisko: mecenatu,
którego rolę tym razem będzie pełniło państwo. Mecenat ten w znacznym stopniu różnił się od tradycyjnego czyli szlacheckiego, mieszczańskiego i duchownego. Mecenat państwowy był mecenatem nie monarchy, ani nawet nie władcy, ale instytucji państwa, jako tworu biurokratyczno–administracyjnego. Wyróżniał się on wielką dostępnością środków przeznaczonych na inwestycje, ich rozmachem, ale często nie śmiałością i innowacyjnością. Do głównych obszarów inwestycji budowlanych państwa należą przedsięwzięcia fortyfikacyjne. Dla Śląska pruskiego zagrożeniem było Cesarstwo Austriackie, dlatego w paśmie podsudeckim przeprowadzono modernizację starych i budowę nowych twierdz, ryglujących południową granicę Ślaska, takich jak twierdze w Koźlu, Kłodzku, Srebrnej Górze i Nysie. Państwo popierało i inwestowało także w kolonizację, przemysł i budynki użyteczności publicznej. Do zasiedlania, szczególnie na obszarach leśnych od Namysłowa po Górę św. Anny, sprowadzano ewangelików niemieckich, a także Czechów, ale zdecydowaną większość stanowi-
Architektura
Sztuka Górnego Śląska w XIX wieku