Thesis Transformation Volkskrantgebouw by Sebastien Leveque

TRANSFORMATIE VAN HET VOLKSKRANTGEBOUW

HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM BOUWKUNDE TRANSFORMATIE / RESTAURATIE HANS PHILIPS 04-JAN-2012

STUDENT | STUDENT |

SEBASTIEN LEVEQUE DAEN MCCARROLL

| |

500538201 500206589

| VOLKSKRANTGEBOUW | VOORWOORD |

VOORWOORD it onderzoek is geschreven in het kader van het afstudeertraject Transformatie/ Restauratie van de opleiding Bouwkunde van de Hogeschool van Amsterdam. Dit verslag vormt de afsluiting van de opleiding Bouwkunde.

Het onderzoek is bestemd voor docenten en studenten van de opleiding bouwkunde en alle personen die geĂŻnteresseerd zijn in het onderwerp herbestemming van bestaande gebouwen en. Er zijn verschillende publicaties over dit afstudeerverslag verschenen op oa. de website van de Hogeschool van Amsterdam, erfgoedstem.nl en website van bouw & wonen. Wij bedanken onze begeleider Hans Philips voor alle feedback, het snelle reageren, de wekelijkse begeleiding, enthousiasme en inzet die hij in het project heeft gestoken.

SAMENVATTING et Volkskrant is opgeleverd in 1964. Het gebouw is een duidelijke voorbeeld van de architectuurstroming functionalisme en wederopbouwarchitectuur. Het gebouw is gelegen aan de Wibautstraat in Amsterdam. Door de sloop van het Rijnspoorstation kon de Wibautstraat ontstaan om de stad een nieuwe verbinding te geven van het IJ naar de A10. De nieuwe architectuurstroming met zijn schaalvergroting en de daarbij horende dubbele rijbanen zijn in Amsterdam nooit populair geworden. Dit heeft er voor gezorgd dat de Wibautstraat een slecht imageo heeft gekregen. De nieuwe bestemmingen en het creatieve gebruik van de omliggende gebouwen lijken deze trend echter te doorbreken.

Analyses Uit de stedenbouwkundige analyse blijkt dat het Volkskrantgebouw gelegen is op een centrale locatie en dat hetr gebouw goed verweven is in het stedelijk netwerk. Het gebouwd in ligt in een stedelijk gebied dat wordt geherstructureerd. Het gebouw heeft een goede verbinding met snelwegen. Met de fiets is het de locatie ook goed bereikbaar. Er gaat een belangrijkste fietsroute voor het gebouw langs. Met het openbaarvervoer is het gebouw goed bereikbaar. Binnen 150 meter bevind zich een metrostation en binnen 450 meter een tramhalte. Het treinstation Amsterdam-Amstel bevindt zich slechts op 900 meter van het gebouw. Het Wibautgebied kent divers aanbod aan functies zowel buurtniveau als op stedelijkniveau. Voorbeelden hiervan zijn een ziekenhuis(OLVG) een Hogeschool (HvA), een universiteit (UVA) en een MBO school (ROC). Al deze bovenstaande onderwerpen zijn positieve factoren voor de herbestemming van het Volkskrantgebouw. HerbestemmingsWIJZER Uit het onderzoek naar de functiebepaling voor het Volkskrantgebouw blijken de functies; hotel, congres, horeca, winkel en bedrijfsruimtes tezamen het beste gebouwconcept te vormen. Uit de globale financiĂŤle toetsing blijkt dat het geformuleerde gebouwconcept haalbaar is. Ontwerpfase In het ontwerp is er een evenwicht gezocht tussen de cultuurhistorische waarde en het ruimtelijk gebruik van het gebouw. Om dit te bereiken is er een polariteit in tussen de hoog- en laagbouw ontworpen. De laagbouw doorkruist de cultuurhistorische hoogbouw en steek door tot aan de wibautstraat. Op dit kruispunt zijn de vloervelden weggebroken en is er een nieuwe ruimte vrijgekomen waar zich de centale hal bevindt. Hierdoor is er een centrale plaats gecreerd waar alle functie sin het gebouw samen komen. Ook het terrein ondergaat een metamorfose. Het voormalig gesloten parkeerterrein is nu onderdeel geworden van een openbaarplein dat de Wibautstraat en de Weesperzijde voor voetgangers verbindt. In het ontwerp is er ook veel aandacht besteed aan de flexibiliteit van het gebouw. Zo kunnen er in de toekomst andere functies worden ingebouwd zonder grote ingrepen te doen in het gebouw of in de installaties. Dit is terug te brengen op het life-cycle denken wat steeds belangrijker wordt bij het herbestemmen van gebouwen. Principefase De principefase bevat de onderbouwingen van de bouwtechnische beslissingen. Onderwerpen als ingrepen in de constructie, installaties, inbouw, schil en toegang worden onderzocht. De argumenten voor de keuzes voor verschillende oplossingen zijn in de uitwerkingen

| SAMENVATTING | VOLKSKRANTGEBOUW |

INLEIDING “Transformatie en haalbaarheidstudie van leegstaand kantoorgebouw in Amsterdam.”

en actueel en maatschappelijk probleem is die van het overschot in het aanbod van bestaande kantoorgebouwen. In de huidige politiek is er een debat gaande over de enorme kantooroverschotten. Een onderdeel van deze discussie is de leegstand in kantoorgebouwen in stedelijke gebieden. Er zijn verschillende initiatieven genomen om dit probleem op te lossen. De gemeente Amsterdam probeert doormiddel van een discussiekaart waarop leegstaande kantoorpanden staan aangegeven het kantorenprobleem aan de kaak te stellen. De kaart geeft aan welke kantoorpanden er al geruime tijd leeg staan en stelt de vraag stelt wat ze hiermee zouden kunnen doen. Een van de gebouwen die op deze kaart staat is het Volkskrantgebouw. Mede doordat het Volkskrantgebouw op deze lijst staat en het feit dat het een bekend Amsterdams gebouw is, is er voor gekozen om voor dit gebouw een herbestemmingsplan te schrijven. Het verslag is opgebouwd in drie fases; analysefase, ontwerpfase en uitwerkingsfase. In de analysefase zijn allereerst de historische elementen van het Volkskrantgebouw onderzocht. Vervolgens is de stedenbouwkunde context bekeken. In de stedenbouwkundige analyse is er onder andere gekeken naar; morfologie gebied, bereikbaarheid, functies, bouwlagen groen in buurt etc. Ook zijn er twee fotoreportages toegevoegd om de lezer een beeld te geven van staat van het interieur en exterieur van het gebouw. Bij het herbestemmen van een bestaand kantoorgebouw is de draagconstructie bepalend voor de haalbaarheid van de transformatie. In de analysefase is gekeken naar draagstructuur en de kansen die deze biedt. Ten slotte is er een cultuurhistorische waardebepaling gemaakt en zijn de in de gehele analyse gesignaleerde kansen overzichtelijk in één tekening weergegeven. Het programma van eisen voor het Volkskrantgebouw is afkomstig uit de resultaten van het workshoprapport ‘HerbestemmingsWIJZER’ dat is geschreven door auteurs van dit verslag. Dit verslag is als losse bijlage bij dit verslag toegevoegd. In de ontwerpfase zijn eerst de visie en uitgangspunten over herbestemming beschreven. Vervolgens is het ontwerpproces behandeld om vervolgens op een vijftal aspecten in te zoomen. Er is ingezoomd op; de materialisatie, vlekkenplan, de hal, het congres en het terrein. Na de fase van vormgeving is ingegaan op zestal bouwkundige aspecten van het ontwerp. Deze zes aspecten zijn; constructieve ingrepen, gebouwschil, installatie, toegangen, inbouw en de gebruikers. De uitwerkingsfase bestaat uit het pakket met technische tekeningen. De tekeningen zijn onder te verdelen in brandveiligheidsplan, plattegronden, doorsneden, aanzichten en details.

| VOLKSKRANTGEBOUW | INHOUDSOPGAVE|

ANALYSE

ONTWERP

PRINCIPE

GESCHIEDENIS

VISIE EN UITGANGSPUNTEN

CONSTRUCTIE

STEDENBOUW

ONTWERPPROCES

GEBOUWSCHIL

OMGEVING

NETWERK VAN FUNCTIES

INSTALLATIE

EXTERIEUR

MATERALISATIE

TOEGANGEN

NTERIEUR

VLEKKENPLAN

INBOUW

GEBOUW

HAL

TRIAS ENERGETICA

CONSTRUCTIE

CONGRES

GEBRUIKERS

GEBOUWSCHIL

TERREIN

7. 8.

FLEXIBILITEIT

HERBESTEMMINGSWIJZER

PUBLICATIE

10.

WAARDEBEPALING

BRONNEN

11.

KANSEN

9. 9,

INHOUSOPGAVE | VOLKSKRANTGEBOUW |

PLATTEGROND

DOORSNEDE

P00.

BESTAANDE SITUATIE

D01.

AA OOST-WEST

BDA-BDB

P01. KELDER

D02.

BB OOST-WEST

BDA

P02. BEGANE GROND

D03.

CC NOORD-ZUID

BDA

P03.

EERSTE VERDIEPING

D.04

DD NOORD-ZUID

BDB

P04.

TWEEDE VERDIEPING

P05.

DERDE TOT ZESDE VERDIEPING

P06.

ZEVENDE VERDIEPING

P07.

DAK

PXX.

BRANDVEILIGHEIDSPLAN

DETAIL

GEVEL

G01.

NOORD

G02.

OOST

G03.

ZUID

G04

WEST

VLIESGEVEL DB09. FUNDERING DB10. KOLOM-LIGGER DB11. VLOER-KOLOM DB12. KOLOM-DAK BOUWDEEL A F03. FRAGMENT BDA VLIESGEVEL MET BORSTWERING DA.13 TERRAS - BORTSWERING DA.14 RAAM DA.15. BEVESTIGINGSELEMENT STRUC. GLAZING DA.16. VLIESGEVEL - STRUC. DA.17 BALUSTRADE DA.18. VLOER - VLOER DA.19 FUNDERING HORIZONTAAL DA.20 VLIES - STRUC. 00 DA.21 VLIES - STRUC. 01 DA.22 VLIES - STRUC. 02

| PAGINA 01 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | GESCHIEDENIS

INLEIDING

e start van het ontwerp van een transformatieproject begint bij het kijken naar het verleden. In het geval van het Volkskrantbouw is er historisch onderzoek gedaan naar een aantal onderwerpen. Allereerst is er onderzoek gedaan naar de oorsprong van het gebouw. Er onderzocht door wie en wanneer het gebouw is ontworpen. Ook is gekeken waarom het gebouw op deze plaat in Amsterdam is neergezet en in welke context dat gebeurde, zowel op stedelijke als op gebouwniveau. Het is essentieel te begrijpen wat tijdens het ontwerp de gedachtegang achter het gebouw was. Het is interessant om te weten waarom het gebouw op die specifieke plaats is gebouwd en hoe de omgeving zich heeft ontwikkeld. Daarnaast zegt de bouwwijze van het gebouw veel over de tijd waarin het gebouwd is. Ook is het interessant om te weten wat het functieverloop is geweest door de jaren heen. Functiewijzigingen in het gebouw kunnen bouwkundige aanpassingen in het gebouw verklaren. Heeft het gebouw door eventuele aanpassingen nog de zelfde allure die het had toen het net voltooid was? En indien ja, welke elementen gaven het gebouw dan zijn allure? Dit zijn allemaal vragen waarvoor de antwoorden noodzakelijk zijn om tot historisch verantwoorde herbestemming te komen.

ARCHITECTEN

et Volkskrantgebouw is ontworpen door het architectenbureau Kraaijvanger. Dit architectenbureau van de gebroeders Evert en Herman Kraaijvanger is opgericht in 1927. Tijdens de Tweede Wereld Oorlog ontwikkelen de gebroeders Kraaijvanger zich tot wederopbouwarchitecten. Na de Tweede Wereld Oorlog zijn de gebroeders zeer betrokken geweest bij de wederopbouw van Rotterdam. In Amsterdam heeft het bureau Kraaijvanger het Volkskrantgebouw en het Vroom & Dreesmann gebouw ontworpen in de wederopbouw stijl. De wederopbouwarchitectuur kent vele stromingen maar wordt gekenmerkt door robuuste- en schaalvergrotende bouwwerken. Omdat de wederopbouwstroming een hele groep architectuurstromingen aanduidt zijn er veel verschillen tussen de gebouwen uit deze stroming. De verschillende uitingsvormen hebben echter veel terugkomende kenmerken zoals degelijkheid, een solide bouwwijze en duurzame materialen. Het Volkskrantgebouw is in te delen in de architectuurstroming functionalisme. In deze stroming staat het zakelijke vormgeven centraal. Deze zakelijke vormgeving van het Volkskrantgebouw is te zien in de strakke horizontale lijnen. Het functionalisme wordt ook gekenmerkt door belangrijke ontwikkelingen in de bouwmethode van gebouwen. In het Volkskantgebouw is gebruik gemaakt van gewapend beton en staal . Gewapend beton en staal komt veel terug in de wederopbouwgebouwen net als montagebouw en standarisatie. Dit zijn beide specifieke kenmerken van het functionalisme. In het Volkskrantgebouw is het Dom-ino principe van Le Corbusier terug te vinden. Doordat de draagstructuur uit kolommen en vloeren bestaat ontstaat er een vrij in te delen ruimte. Uit het programma kunnen vervolgens functionele plattegronden worden ontwikkeld.

LOCATIE

et Volkskrantgebouw is gebouwd in Amsterdam op de Wibautstraat. De Wibautstraat is een ontwikkeling die is voortgekomen uit de sloop van de oude Rhijnspoorlijn en het Weesperstation. Hieronder is het Weesperstation met zicht op de Mauritskade weergegeven. De Rhijnspoorlijn en het Weesperpoortstation zijn gebouwd in 1848 en het was een directe verbinding met Utrecht en het achterland. De schematische kaart linksonder geeft de locatie weer van het oude Rhijnspoor en het Weesperstation. Hierin is te zien hoe het Weesperstation een eindstation is die ingesloten ligt tussen de Nassaukade en de Amstel. In latere jaren kreeg het station concurrentie van het nieuwe en veel centraler aan het IJ gelegen Centraalstation. Het station met oude Rhijnspoorlijn liep dwars door de Weesperbuurt en is in 1939 volledig ontmanteld. De luchtfoto geeft de locatie van de Weesperbuurt met het oude Rhijnspoor en het Weesperpoortstation weer. Deze foto geeft de omvang van de vrijgekomen stadsgebied aan na de ontmanteling Na de Tweede Wereldoorlog lag Amsterdam Oost, wat van origine een Joodse wijk was)er verlaten en gestript bij. Na de oorlog is er dan ook voor de gemeente Amsterdam een grote mogelijkheid voor herinrichting van het stedelijk plan. Er wordt een grote verkeersas gemaakt die start vanaf de ringweg A10 en dan dwars door Amsterdam Oost loopt en aansluiting vindt met het centrum van Amsterdam en de IJ-tunnel). Voor de aanleg van deze weg worden veel panden met de grond gelijk gemaakt. In het directe gebied om de nieuwe verbindingsweg rijzen veel nieuwe gebouwen op. Het eerste deel van de as krijgt de naam Wibautstraat en het tweede gedeelte heet de Weepserstraat. Het is dan ook een logisch gevolg dat veel van de gebouwen aan de Wibautstraat in de wederopbouwstijlen opreizen. Deze nieuwe gebouwen zijn ook gericht op de veranderde vervoersvraag van de jaren vijftig en zestig waarin er een explosieve groei is in het gebruik van de auto.

Weesperstation 1848

Volkskrantgebouw 1969

Kaart Amsterdam Oude Rhijnspoor

Weesperstation en oude Rhijnspoor 1930

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 02 GESCHIEDENIS

BOUWMETHODIEK e constructie van het Volkskrantgebouw te omschrijven als een monolieten betonconstructie van kolommen, balken en vloeren. Monoliet houdt in dat de constructie één geheel is. De Franse tuinman Joseph Monier deed halverwege de 19de eeuw de ontdekking van het gewapende beton. De Franse Constructeur Francois Hennebique verwierf echter het patent (1892) op de skeletconstructie met kolommen, balken en vloeren. In het Volkskrantgebouw is een duidelijke structuur van kolommen, balken en vloeren waarneembaar. De opbouw van grote balken, kleine balken en vloeren hebben veel weg van een houtconstructie. Alle vloeren en kolommen werden in die tijd in het werk gestort omdat men nog niet de techniek bezat om de constructie te prefabriceren. Ook is gebruik gemaakt van montagebouw en standaardisatie. Een voorbeeld hiervan is terug te vinden in de geprefabriceerde geveldelen van het Volkskrantgebouw.

VOLKSKRANTGEBOUW 2011 a de bouw in 1964 was het Volkskrantgebouw een teken van vooruitgang en welvaart. Het afgelopen decennia heeft de Wibautstraat meerdere malen op een minder positieve manier het nieuws gehaald. Amsterdammers waren het vele jaren met elkaar eens dat de Wibautstraat met stip de lelijkste straat van de stad is. Deze uitspraken geven een duidelijk beeld van de bevindingen van de Amsterdammers. Als men het beeld van ‘de lelijkste straat’ afzet tegen het oorspronkelijke stedenbouwkundige ontwerp kan gesteld worden dat de buurt de allure van het moderne functionalisme heeft verloren. Zoals wel vaker bij gebieden die rijp zijn voor stedelijke vernieuwing zijn het de kunstenaars en overige creatieve initiatieven die intrek nemen in de buurt. In de Wibautstraat is dit gecentraliseerd rond de Parooldriehoek. Het Volkskrantgebouw ligt tegenover de Parooldriehoek. Het Volkskrantgebouw huisvest kunstenaars en overige creatievellingen. Deze creatieve plekken zorgen voor een bruisende ontmoetingsplek van innovatieve en artistieke activiteiten. Zo zijn er in het Volkskrantgebouw kunststudio’s, vergaderzalen en een restaurant/club in het gebouw gevestigd.

TOEKOMST WIBAUTSTRAAT e gemeente Amsterdam heeft inmiddels het belang van een goed functionerend gebied rond de Wibautstraat erkent. De gemeente heeft het Projectbureau Wibaut aan de Amstel opgezet met als doel de Weesperbuurt te herstructureren en in te richten. Het projectbureau heeft een aantal punten geformuleert die het gebied aantrekkelijk maken. Dit zijn punten zoals de diversiteit in de buurt en de goeie bereikbaarheid. Onderwijs is ook een functie waar in de Wibautstraat veel nadruk op zal liggen. Het projectbureau heeft een aantal doelen geformuleerd om van de Wibautstaat een volwaardige Metropolitaans entreegebied te maken. Er veel grote bouwprojecten in de buurt gepland. De vier grootste bouwprojecten zijn; de Amstelcampus, de Parooldriehoek, het Eenhoornsgebied en de omgeving van het Amstelstation. De Wibautstraat wordt ook geherprofileerd. De Amsteloevers krijgen een herinrichting en de dwarsverbindingen tussen de Amstel, het Oosterpark en de Wibautstraat worden verbetert. Bij de verbeteringen van de openbare ruimte wordt er gestreefd naar een meer voetganger- en fietsvriendelijke inrichting. Ook de barrière die de Wibautstraat op veel plaatsen is zal worden aangepakt. Het wonen is altijd een belangrijke functie in de stad Amsterdam. De Weesperbuurt wordt gekenmerkt door overwegend middelduur- en sociale woningen.

Ontwerp Dom-Ino huis Le Corbusier

FUNCTIE

et gebouw is ontworpen in opdracht van de toenmalige eigenaar van de Volkskrant. Het gebouw is zo ontworpen dat zowel de redactie en de drukpersen zich in het zelfde gebouw bevinden. In 2007 is de redactie en productie van de Volkskrant verplaatst naar een nieuwe locatie. Vanaf 2007 wordt het gebouw, wat op dat moment eigendom is van Stadsgenoot, verhuurt door de organisatie Urban Resort. Urban Resort is organisatie die leegekomen panden tijdelijk verhuurt. Urban Resort verhuurt het gebouw per verdieping aan kunstenaars, creatievellingen en innovatieve ondernemers. Deze nieuwe huurders hebben een contract tot 2014. In laatste weken voor het drukken van dit verslag is bekend geworden dat het gebouw zal worden ontwikkeld tot Hotelcomplex.

Oorspronkelijke functies Volkskrantgebouw

CONCLUSIE e historische infrastructuur heeft een belangrijke rol gespeeld in de locatie van het Volkskrantgebouw. Na het verdwijnen van het treinstation bood het gebied een kans voor de gemeente om in dit gebied een nieuwe verbinding te maken van het IJ naar de ringweg A10. De Wibautstraat is een voorbeeld van het nieuwe bouwen waar schaalvergroting en bereikbaarheid per auto centraal stonden. Het Volkskrantgebouw is een vertaling van de architectuurstroming functionalisme. Het ontwerp sluit dus aan op ontwerpgedachte van het gebied. Ook de functie van het gebouw, een moderne krant als de Volkskrant paste bij deze nieuwe architectuurstroming. Een van de kwaliteiten van het het gebouw is dat het zijn oorspronkelijke functie tot 2007 ook heeft vervult. Hierdoor hebben er nagenoeg geen constructieve wijzigingen plaast gevonden. De Wibautstraat heeft echter een negatieve ontwikkeling doorgemaakt. Veel bedrijven zijn, eveneens als de Volkskrant, verhuist naar andere locaties. De straat wordt jaar op jaar verkozen tot lelijkste straat van Amsterdam. De gemeente Amsterdam heeft daarom een projectbureau opzet om de Wibautstraat te herstructureren. In veel van de leeggekomen gebouwen bevinden zich nu creatieve instellingen, zo ook in het Volkskrantgebouw. Hierdoor heeft het Volkskrantgebouw een hip, rauw en creatief karakter gekregen. De creatieve instellingen zitten er echter maar tijdelijk want in 2014 lopen de contracten van de huurders van het gebouw af. Wanneer deze contracten aflopen is het de bedoeling dat het Volkskrantgebouw een nieuwe bestemming krijgt.

Oorspronkelijke functie

Huidige functie

| PAGINA 03 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | STEDENBOUW

INLEIDING

MORFOLOGIE

FUNCTIES

De mofologiekaart geeft een overzicht van de huidige stedenbouwkundige opzet van het Wibautgebied. Hierin zijn de vormen van gebouwen, water, spoor en het Oosterpark weergegeven. Deze morfologische kaart vormt de onderlegger van alle themakaarten in de stedenbouwkundige analyse.

De themakaart functies geeft een overzicht van de locaties en de diversiteit van de functies. De functies op buurtniveau zoals winkels en horeca zijn verspreid terug te vinden in de buurt. In de Eerste Oosterparkstraat is echter een verhoogde concentratie van buurtfuncties. Door de goede bereikbaarheid zit er op en in de buurt van de Wibautstraat een verhoogde concentratie aan stedelijke functies zoals een ziekenhuis (OLVG), een Hogeschool (HvA), een universiteit (UVA) en een MBO school (ROC).

en van de belangrijkste punten voor de haalbaarheid van een herstemmingsproject is de locatie en context waarin het bestaande gebouw ligt. Dit wordt onderzocht in een stedenbouwkundige analyse. Voor deze stedenbouw is gebruik gemaakt van het document ‘Ruimtelijke hoofdlijnen Wibaut aan de Amstel’. Dit document is afkomstig van het Projectbureau Wibaut aan de Amstel. De stedenbouwkundige analyse begint met het bepalen van de morfologie. De morfologie geeft het gebied weer wat onderzocht wordt. Vervolgens aan de hand van deze morfologie de volgende onderwerpen behandeld; • functies, • groen en verblijf, • auto & fiets, • openbaar vervoer, • pleinen en plantsoenen, • gecombineerde bouwperiodekaart, • bouwlagen, • bebouwingcategorie, • hoofdelementen, • architectuurorde.

1.06 Verkeerskaart Amsterdam

Locatie Vokskrantgebouw kaart Amsterdam

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 04 STEDENBOUW

GROEN EN VERBLIJF

AUTO & FIETS

TRAM, TREIN & METRO

Het Wibautgebied is ingeklemd aan de westzijde door de Amstel. De Amstel is een levendig stuk water waar veel activiteiten plaatsvinden. Verschillende roeiverenigingen maken veelvuldig gebruik van de Amstel en zorgen voor levendigheid aan de kade eveneens als de woonboten die er hun vaste ligplaats hebben. Ook vindt er veel pleziervaart plaats op de Amstel. Er zijn verschillende horecagelegenheden die met hun terrassen de aantrekkingskracht van de Amstel versterken. Aan de noordzijde van het Wibautgebied bevindt zicht de grens met de binnenstad namelijk de Singelgracht. In het noord-oosten van het Wibautgebied bevindt zich het Oosterpark. Het Oosterpark is een park dat zowel op stedelijk als op buurtniveau een belangrijke functie vervult. De rest van het gebied in het zuid-westen wordt afgesloten door een treinspoor. Ook bevindt zich nog er een klein park schuin tegenover het Volkskrantgebouw. In de toekomstvisie van de gemeente Amsterdam zal er ook een driedubbele bomenrij komen over de Wibautstraat. Het Volkskrantgebouw bevindt zich in een omgeving waar veel aanbod is aan groen en aan water. Met zowel de Amstel als het Oosterpark op loopafstand geeft dit een positieve impuls met betrekking tot de kansen voor het herbestemmen van dit gebouw. De straat zelf waar het gebouw aan ligt krijgt ook een groen karakter.

In deze themakaart zijn de hoofdroutes door het Wibautgebied weergegeven. Deze weergave is opgesplitst in twee verkeersstromen; de auto en fiets. In het midden van de Wibautstraat is een duidelijke kruising te zien van fietsverkeer en autoverkeer. Hierin kan worden opgemaakt dat de Wibaustraat een grote verkeerstroom heeft van zowel fietser als autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Dit kan dan ook een direct gevolg hebben voor het Volkskrantgebouw. De overige verkeersroutes door het Wibautgebied zijn met name bestemd voor het fietsverkeer.

De bereikbaarheid van het Volkskrantgebouw is weergeven met een themakaart met tram-, trein- en metrostations. Hierin is te zien dat er zich binnen een straal van 150 meter een metrostation bevind en binnen een straal van 450 meter tramhaltes. Het Amstelstation, welke in een direct verbinding staat met de tram- en de metrohaltes in het Wibautgebied , ligt op 900 meter of 12 minutenloopafstand van het Volkskrantgebouw. Er kan worden vastgesteld dat het Volkskrantgebouw zeer goed bereikbaarheid is met het openbaarvervoer.

| PAGINA 05 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | STEDENBOUW

PLEINEN EN PLANTSOENEN

GECOMBINEERDE BOUWPERIODEKAART

BOUWLAGEN

In de toekomst wordt er een vrije doorgang gemaakt om de ringvaart geheel met de Amstel te verbinden. Deze verbinding creëert een belangrijke nieuwe fietsverbinding onder het spoortalud door. In het Wibautgebied zijn er veel openbare ruimte in de vorm van pleinen en of plantsoenen. Het Volkskrantgebouw is zelf echter niet direct verbonden aan één van de pleinen of plantsoenen. Er is een herinrichting nodig voor het Volkskrantgebouw als deze direct met pleinen en of plantsoenen te verbonden kunnen worden.

In deze themakaart is de bebouwing van het Wibautgebied in kaart gebracht. De nadruk van deze kaart ligt op de Wibaustraat. Uit deze analyse is op te maken dat de diversiteit van verschillende bouwperiodes erg groot is. Deze diversiteit geeft de Wibautstraat een unieke uitstraling. Het Volkskrantgebouw valt in de eerste tijdscategorie (jaren ‘50/’60) valt. Een kwaliteit van het Volkskrantgebouw is dat het een van de weinige overgebleven gebouwen uit zijn tijdscategorie is.

Deze themakaart behandel de de bouwlagen van de gebouwen in het Wibautgebied. Het merendeel van het Wibautgebied bestaat uit 3 tot 5 bouwlage welke correleert met de oorspronkelijke bouw uit 19de eeuw. De meeste hoogbouw met 9 of meer lagen is geconcentreerd langs de Wibautstraat en het Amstelstationsgebied. Het Volkskrantgebouw is opgebouwd uit verschillende bouwlaagvolumes. Het achterste deel van het gebouw is twee verdiepingen hoog. Het bouwdeel dat ligt aan aan de Wibautstraat is zeven verdiepingen hoog. Een kernmerkend aspect van het Volkskrantgebouw is dat het bestaat uit twee groepen bouwlagen.

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 06 STEDENBOUW

BEBOUWINGSCATEGORIE

HOOFDELEMENTEN

ARCHITECTUURORDEKAART

In deze themakaart is waar te nemen dat het overgrote gedeelte van het Wibautgebied bestaat uit de 19de eeuwse bouwstructuur. De 19de eeuwse bebouwing is in zeer gering mate terug te vinden in de straatwand van de Wibautstraat. Het Volkskrantgebouw valt binnen de westelijke straatwand. Deze straatwand bestaat uit een ongelijkmatige reeks van onderling niet verwante grootschalige kantoorgebouwen.

In het Wibautgebied bevinden zich vier grote bouwprojecten; de Amstelcampus, Parooldriehoek, Eenhoorn en het Amstelstation. De herontwikkeling van deze gebieden geeft een Wibautgebied een positieve impuls. Dit zal resulteren in een opwaardering van de waarde van het gebied en daarmee ook de waarde van het Volkskrantgebouw. Deze opwaardering van het gebied kan een positieve impuls geven aan de haalbaarheid van een transformatieproject. De oriëntatie van het Wibautgebied zal veranderen van een strenge noord-zuid oriëntatie naar een oost west oriëntatie waar de nadruk ligt op voetgangers en fietser. Door de Parooldriehoek komen twee nieuwe oos-west verbindingen die aan beide kante langs het Volkskrantgebouw lopen.

In de architectuurordekaart van de gemeente Amsterdam is het Volkskrantgebouw ingedeeld in de orde 2. Deze orde houdt in: ‘ monumentwaardige bouwwerken met een nadrukkelijke architectonische verbijzonderingen en bouwwerken met een bijzondere cultuurhistorische betekenis’. In de visie van gemeente wordt er het volgende gezegd dat van toepassing is op het behoud van het Volkskrantgebouw; ‘De Wibautstraat heeft al veel van zijn oorspronkelijke kopbebouwing verloren. Er moet voor worden gewaakt dat niet alles rigoureus vernieuwd wordt. Zo blijven de verschillende ‘jaarringen’ van bebouwing zichtbaar en tonen zij de roerige ontstaansgeschiedenis van de Wibautstraat met zijn specifieke karakter.’

| PAGINA 07 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | STEDENBOUW

1-2-3 ORDE

1STE ORDE

2DE ORDE

n het vorige hoofdstuk is de locatie van Volkskrantgebouw besproken. Er is aangetoond dat het gebouw centraal in de stad ligt en goed bereikbaar is met diverse vervoersmiddelen. Maar een centrale ligging alleen geeft geen uitsluitsel over de kwaliteit van de locatie van het gebouw. Het is belangrijk om te weten hoe het gebouw verweven is in het stedenlijk netwerk. Om dit te bepalen is een 1-2-3 orde analyse uitgevoerd.

Het Volkskrantgebouw is gesitueerd aan de Wibautstraat. Deze straat start op het Prinsbernardplein om vervolgens ter hoogte van de singel over te gaan in de Weesperstraat. De Weesperstraat gaat vervolgens door de IJtunnel naar Amsterdam Noord. In Amsterdam Noord gaat hij verder te gaan als de Leeuwarderweg om vervolgens over te gaan in de n247. De n247 gaat verder Noord Holland in. De eerste orde is zeer groot. De eerst orde doorkruist bijna de hele stad en groot deel van Noord-Holland.

Op de tweede orde sluiten heel wegen aan. Door de stedenbouwkundige opzet van Amsterdam is bijna de hele binnenstad van Amsterdam bereikbaar binnen de tweede orde. De grootste wegen die aansluiten op de eerste orde zijn bijvoorbeeld de Stadhouderskade, Prinsengracht, Herengracht, Keizersgracht, Singel en de Prins Hendrikkade. Wat niet in de themakaart past is dat in Amsterdam Noord de tweede orde ook aansluit op de ringweg van Amsterdam.

In het zuiden sluit de eerste orde aan op de Gooiseweg. In het zuiden is de tweede orde minder goed verweven in het stedenlijk netwerk is dit in mate aanwezig doordat de Amstel als onderbreking zorgt voor de oost-west oriĂŤntatie.

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 08 STEDENBOUW

3DE ORDE

De derde orde bestaat met name uit de radiaalwegen die aansluiten op oost-west orientatie van de stad. Dit zijn vaak lange straaten die doorlopen tot aan ringweg A10. Voorbeelden van dit soort wegen zijn de Haarlemerweg, Jan van Galenstraat, Rozengracht, Overtoom. Hierdoor beslaat de derde orde het grootste deel van Amsterdam binnen de ring. In het zuiden staat de Gooiseweg ook nog in verbinding met de ring A10. Uit de 1-2-3 orde wordt geconcludeerd dat het Volkskrantgebouw is zeer goed verweren in het stedelijk netwerk. Binnen de drie orden valt het grootste deel van Amsterdam. Het Volkskrantgebouw ligt ook op een centrale locatie in de stad. Dit biedt een goede uitgangspositie voor de haalbaarheid van de herbestemming.

PROFILERING WIBAUSTRAAT

e Wibautstraat heeft recent een nieuw profilering gekregen. Het straatprofiel krijgt brede stoepen, vrij liggende fietspaden en twee maal twee rijstroken voor autoverkeer, gescheiden door een 8,5 meter brede middenberm met daarin een dubbele rij bomen in een afwisselende opstelling. Samen met de enkele rijen bomen tussen rijbaan en fietspad aan weerszijden van de Wibautstraat krijgt het profiel in totaal vier rijen platanen. De herprofilering van de Wibautstraat is de eerste fase in het herstructuren van het gebied. Het nieuwe straatprofiel heeft een positieve invloed op het gebied. In het ontwerp zal rekening gehouden moeten worden met de nieuwe profilering van de Wibautstraat.

CONCLUSIE it de stedenbouwkundige analyse blijkt dat het Volkskrantgebouw gelegen op is op een centrale locatie en goed verweven is in het stedelijk netwerk. Het gebied waar het in ligt in onderdeel van een stedelijke gebied dat wordt geherstructureerd. Bijna het hele gedeelte van Amsterdam dat zich binnen de ring bevindt ligt binnen de drie ordes van de analyse. Ook heeft het gebouw een goede verbinding met snelwegen. Met de fiets is het de locatie ook goed bereikbaar. Er gaat een belangrijkste fietsroute voor het gebouw langs. Met het openbaarvervoer is het gebouw goed bereikbaar. Binnen 150 meter bevind zich een metrostation en binnen 450 meter een tramhalte. Het treinstation Amstel bevindt zich slechts op 900 meter van het gebouw. Het Wibautgebied kent divers aanbod aan functies zowel buurtniveau als op stedelijk zoals een ziekenhuis een Hogeschool (HvA), een universiteit (UVA) en een MBO school (ROC). Het diverse aanbod aan functies op zowel stedelijk als op buurt niveau is groot. Al deze bovenstaande onderwerpen zijn positieve factoren voor de herbestemming van het Volkskrantgebouw.

| PAGINA 09 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | OMGEVING

TOEGANKELIJKHEIDSMAP n de toegankelijkheidsmap wordt de toegankelijkheid in de directe omgeving van het Volkskrantgebouw weergegeven. Met toegankelijkheid wordt de publieke ruimte bedoeld. Deze publieke ruimte is toegankelijk voor iedereen. Voorbeelden hiervan zijn; straten, pleinen, restaurants en ziekenhuizen. Met gesloten ruimte wordt bedoeld dat deze niet voor het iedereen toegankelijk is. Voorbeelden hiervan zijn woningen, kantoren en privé grond.

Om het Volkskrantgbouw bevindt zich een binnenterrein. Dit gebied is afgesloten van de openbare ruimte door middel van hekken en borden. Dit binnenterrein is dus een gesloten ruimte. Wat opvalt in de toegankelijkheidsmap is de insluiting van het binnenterrein. De Wibautstraat is de enige toegankelijke openbare ruimte die een directe relatie heeft met het Volkskrantgebouw. Dit verklaard ook de oriëntatie van openbaar toegankelijke ruimte binnen het Volkskrantgebouw. De openbaar toegankelijke ruimte zijn de entreehal en het restaurant op de 7de verdieping. Het openbaar maken van het binnenterrein kan de kwaliteit van dit gebied verhogen.

SITUATIEKAART n de situatiekaart is te zien welke aspecten zich om het Volkskrantgebouw begeven. In deze kaart zijn te zien; bebouwing, tuinen en groen, boulevard, hoven, barrières en het binnenterrein. Het binnenterrein is omringt met bebouwing en tuinen. Daar waar het binnenterrein niet is afgesloten door tuinen of bebouwing wordt het afgeloten met hekwerk. Het terrein wordt met name gebruikt als parkeerplaats. Aan de straatkant creeërd de nieuwe straatprofilering van de Wibautstraat een boulevarduitstraling. Aan de achterzijde van het binnenterrein ligt er een hof dat doorloopt naar de Amstel. Dit hof is echter afgesloten met een hek.

KANSEN 1. Door deze barrière te verwijderen onstaat een directe verbinding naar de Amstel. 2. Zonder deze twee barrieres wordt kan het hele Volkskrantgebouw opgenomen worden in de stadsstructuur. Het gebouw wordt dan niet alleen meer waargenomen vanuit de Wibautstraat. Maar dan is het mogelijk het gebouw te benaderen vanuit de Wibautstraat, Gijsbrecht van Aemstelstraat en de Weesperzijde. 3. Het Volkskrantgebouw kan in navolging van kansen 1 en 2 een kwaliteitsruimte worden. Zo zou het gebied meer als een hofje van het Volkskrantgebouw functioneren. 4. De tuinen bevatten veelal groen en kunnen een verlengstuk zijn in de groenaankleding van een hofje. 5. De boulevard uitstraling biedt kansen voor het herinrichten en verbeteren van de plint. Deze plintinrichting kan een toegevoegde waarde zijn in de verbinding van het gebouw en de straat. 6. Dit fietsenhok is onderdeel van het Volkskrantgebouw maar wordt niet goed benut. Een betere oplossing voor de stalling van fietsen is een kans.

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 10 OMGEVING

DAGLICHTSTUDIE Daglichttoetreding in en om een gebouw heeft een grote invloed op het gebruik van het gebouw. Om inzicht te verkrijgen in het daglichtverloop is er een schaduwstudie gemaakt van het Volkskrantgebouw en de directe omgeving. Het Volkskrantgebouw is hoger dan de gebouw in zijn directe omgeving. In de herfst en in de winter is vanwege de laagstaande zon en dichte bebouwing het binnenterrein volledig in schaduw gehuld. De zomer en lente geven echter een heel ander beeld en zetten het binnenterrein aan de zuidzijde de gehele dag in de zon. Dit biedt mogelijkheden voor een actieve gevel aan de zuidzijde van het gebouw en het gebruik van het binnenterrein aan de zuidzijde. Ondanks de dichte bebouwing rond het Volkskrantterrein is de zuidzijde zeer geschikt voor buitengebruik.

Lente 9:00 uur

Zomer 9:00 uur

Herfst 9:00 uur

Winter 9:00 uur

Lente 12:00 uur

Zomer 12:00 uur

Herfst 12:00 uur

Winter 12:00 uur

lente 17:00 uur

Zomer 17:00 uur

Herfst 17:00 uur

Winter 17:00 uur

| PAGINA 11 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | EXTERIEUR

FOTORAPPORTAGE Om een impressie te geven van het exterieur en het terrein van Vokskrantgebouw is een fotoreportage gemaakt. Op de situatiekaart is het punt weergeven waarvan de foto is genomen. Bij elk punt staat ook de richting ervan. Er zijn een aantal dingen die opvallen. Het Volkskrantgebouw gebruikt het eigen omliggende terrein vooral voor de parkeergelegenheid van autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Ook bevindt er zich op het terrein een overdekte fietsenstalling. Desalniettemin staan er veel fietsen aan de voorgevel van het gebouw. Het terrein wordt omringt door tuinen die veel groenkenmerken hebben. Er ligt een grote kans om het terrein om het Volkskrantgebouw beter te benutten. Het terrein zal beter betrokken moeten worden bij het gebouw om dit een meerwaarde te laten zijn voor het ontwerp.

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 12 EXTERIEUR

| PAGINA 13 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | INTERIEUR

FOTOREPORTAGE m een impressie te geven van het de staat van de inbouw van het Volkskrantgebouw is er een fotoreportage gemaakt van verschillende delen van het gebouw. Hieronder worden de fotoâ&#x20AC;&#x2122;s kort toegelicht.

de karakteristieke overstek van het Volkskrantgebouw met de hui dige gevelbekleding te zien. Over de oude tegels aan de gevel is momenteel een donker net gespannen om vallende tegels tegen te gaan.

2t/m5

gesloten karakter van de verkeersruimte

6t/m7

trap en lift in hoofdgebouw.

9t/m12

verouderde installaties

Uit de fotoreportage wordt geconcludeerd dat er het oorspronkelijke ontwerp van licht en lucht en open plattegronden weinig meer is terug te vinden. De gehele inbouw is dan ook als verwaarloosbaar te beschouwen. Het is zeer waarschijnlijk dat installaties in het gebouw ook als verwaarloosbaar beschouwd kunnen worden.

In dit verslag wordt vaak verwezen naar Bouwdeel A of Bouwdeel B. In de afbeelding hieronder wordt weegegeven wat er met deze termen bedoelt wordt.

Bouwdeel A (BDA)

Bouwdeel B (BDB)

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 14 INTERIEUR

| PAGINA 15 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | GEBOUW

FUNCTIES et Volkskrantgebouw is geheel vanuit de visie van het Functionaliteit ontworpen. Een bijzonder aspect van het gebouw is dat de gehele productie van de Volkskrant in ĂŠĂŠn gebouw plaats vond. In de BDA (hoogbouw) waren de kantoorfuncties gevestigd zoals de directie, redactie en de administratie. In BDB (laagbouw) bevonden zich de functies ter productie van de krant zelf. Hieronder zijn in de afbeelding de plaats van de functies in het gebouw schematisch weergegeven. De routing van het productieproces van een krant is hieronder schematisch weergegeven.

ARCHITECTUUR et gebouw kent van origine een grote vorm van transparantie. Doormiddel van de transparante horizontale raamstrook werden de verschillende functies in het gebouw zichtbaar. Nu zijn de ramen in de hoogbouw zijn bewerkt met een folie om zonlicht uit het gebouw te weren. Deze zonwering zorgt ervoor dat het gebouw geen transparantie kent en het gebouw een anoniem bouwblok maakt.

Het is van groot belang dat het gebouw niet een anoniem bouwblok blijft en dat de functionaliteit van het gebouw weer zichtbaar wordt. Met deze transparantie zal het karakter van het gebouw weer herleven. De originele kleur van de geveldelen van de hoogbouw zijn voornamelijk wit. Deze witte kleur is niet meer zichtbaar door donkergekleurde netten die over de tegels zijn gespannen. De netten zijn toegepast vanwege loslatende tegels. Deze kleur is architectonisch en historisch van belang voor de stroming functionalisme. Voorbeelden van vergelijkbare gebouwen met witte geveldelen uit het functionalistisch bouwen zijn de van Nelle fabriek in Rotterdam en de openluchtschool in Amsterdam. Dit aspect dient meegenomen te worden in het nieuwe ontwerp.

zetterij redactie

rotatiepers

verpakking

De gevel van BDA (hoogbouw) aan de Wibautstraat is in de architectonische waardering het meeste van belang. Met de gevel worden de verdiepingen 1 tot en met 7 bedoelt. De horizontale lijnen zijn een belangrijk kenmerk van de wederopbouwarchitectuur. Deze lijnen zijn dan ook van groot belang voor de cultuurhistorische waarde van het gebouw.

Schets associatie Volkskrantgebouw

Volkskrantgebouw 1985

Volkskrantgebouw 1964

expeditie

functies oorspronkelijk ontwerp

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 16 GEBOUW

INDEELBAARHEID PLATTEGRONDEN et Volkskrantgebouw heeft 8 bouwlagenlagen. Het gebouw kent 5 varianties in plattegronden; de kelder, begane grond en 1ste , 2de verdieping, 3de tot 6de verdieping en de 7de verdieping.

Van alle bouwlagen is de kelder de verdieping met het grootste oppervlak. De kelder heeft aan de zuidzijde een extra ruimte waar de luchtbehandelingsinstallatie staat. De plaats van de constructieve elementen zijn op de beganegrond en

eerste verdieping zijn gelijk aan elkaar. De tweede verdieping is gelijk aan de 1ste verdieping met uitzondering dat het in bouwdeel B een grote vrije ruimte zonder kolommen heeft. In deze ruimte bevond zich het productiedeel van de krant. Heel bouwdeel A heeft de zelfde structuur. Zo ook de 3de tot 6de verdieping. Op de zevende verdieping staan de kolommen niet op het zelfde stramien maar wijken er in één richting vanaf. Op alle verdiepingen biedt het gebouw goede kansen tot indeelbaarheid voor meerdere functies.

tweede verdieping

kelder

begane grond en 1ste verdieping

derde tot zesde verdieping

zevende verdieping

VERIDIEPINGSHOOGTE et Volkskrantgebouw lijkt geheel symmetrisch te zijn. De geveldelen en de horizontale raamstroken suggereren een gelijke opbouw achter de gevel. Maar achter deze ogenschijnlijke symmetrische gevel gaan toch verschillen schuil. Niet elke verdieping heeft dezelfde verdiepingshoogte. De verschillen in hoogte zijn weergegeven in de illustratie die hieronder is te zien. Er is te zien dat de verdiepingshoogtes ligt tussen de 3,7 meter en 4,9 meter. De verschillen van de verdiepingen bieden kansen in het creëren van diversiteit. Deze diversiteit kan gevonden worden in de aansluitingen van functies en volumen.

verdiepingshoogte

| PAGINA 17 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | CONSTRUCTIE

OPBOUW DRAAGSTRUCTUUR e benaming:van de constructie van Volkskrantgebouw is een monoliete betoncontructie. De constructieve onderdelen zijn de fundering, vloeren, kolommen en de stabiliteitskernen De verticale krachten worden via de vloer en het dak afgedragen naar de kolommen en de stabilteitskernen. De kolommen en stabiliteitskernen dragen deze krachten af naar de fundering. De horizontale krachten worden opgevangen door de stabileitskernen. Hieronder is het constructieve principe weergegeven.

5. kolommen

8. vloer tweede verdieping

1. fundering

3. kolommen

6. vloer eerste verdieping

9. vloer derde veridieping en dak tweede veridieping

2. kelderwanden en stabiliteistkeren in de vorm van trappenhuizen en liftkernen

4. vloer begane grond

7. kolommen

10. overzicht

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 18 CONSTRUCTIE

VAKWERK DAK BDB In BDB (laagbouw) is op de tweede verdieping een open ruimte gecreerd. Om deze vrije ruimte mogelijk te maken is een stalen vakwerk gebruikt om deze overspanning realiseren. De grote open ruimte bied een kans met betrekking tot de diversiteit van functies is het gebouw. Het dak op de laagbouw wordt met een uitzonding van en klein gedeelte niet gebuikt. Het dak op de laagbouw biedt veel kansen voor het toevoegen van waarde aan het gebouw.

doorsnede CC

doorsnede AA

| PAGINA 19 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | GEBOUWSCHIL

GEVEL BDA m een duidelijk beeld van de gevelopbouw te krijgen is er een detail doorsnede van het geveldeel weergegeven. In deze detailweergave zijn de bouwonderdelen genummerd welke in de tabel worden toegelicht.

TEMPERATUURBEREKENING A

Op twee punten in de gevel is er een bouwfysische berekening gemaakt. Deze berekening geeft de Rc- en U-waarde weer. Ook is er een grafiek met de dampspanningslijn in de constructie. Zo kunnen we als verwacht zien dat bij beide berekeningen Rc- en U-waardes uitkomen die lager zijn dan de norm. Bij de dampspanningslijn kunnen we vaststellen dat er condens aan de binnenzijde van de constructie ontstaat. Deze condensatie vormt zich dus niet in de constructie zelf maar zal wel opgenomen worden vanuit het geveloppervlak. onderdeel

opmerking

stalenraamprofiel Kleine profielering maakt het estetisch mogelijk om transperantie te vergroten. Deze profilering heeft als nadeel dat de slechte bouwfysische eigenschappen.

vensterbank (hoogte 67,5 cm)

ruimte in element Veel ruimte om te gebruiken voor bijvoorbeeld leidingen of andere installaties

verlijmde tegels

Estetisch horizontale lijnen worden door het tegelpatroon geaccentuerd. De lijmlaag van het tegelwerk voldoet niet aan de veiligheidseisen (momenteel laten de tegels los).

geprefabriceert gevel element

Dunne profileren van het betonne element dus weinig modificatie mogelijkheden.

isolatie materiaal De Rc waarde van het isolatie materiaal is te laag omdat de isolatie eisen zijn verscherpt sinds 1964. (25mm)

aangestorte gevelverbinding

Deze verbinding is zeer sterk maar zorgt wel voor een grote koudebrug.

lamellen

De lamellen zijn estitisch mooi weg gewerkt. Door het in onbruik geraakte lamellensysteem zijn in deze ruimte voor eventuele klimaatgevelsystemen

negge

Door de diepe negge wordt de transpirantie van het gebouw vergroot.

De veiligheidnorm stelt dat de hoogte van de borstwering 1,2 meter moet zijn.

TEMPERATUURBEREKENING A

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 20 HERBESTEMMINGSWIJZER

HERBESTEMMINGSWIJZER n dit verslag wordt de bepaling van de functies en de bijbehorende haalbaarheid van de transformatie van Volkskrantgebouw onderzocht. Voor dit proces wordt gebruik gemaakt van de HerbestemmingsWIJZER. Deze methode wordt toegepast om geschikt gebruik voor een bestaand gebouw te onderzoeken, in te passen en door te rekenen. De HerbestemmingWIJZER bestaat uit vier fasen. Elke fase bestaat uit een aantal stappen. Zie ook de schematisch weergeven in afbeelding hieronder.

In de tweede fase worden de geselecteerde functies binnen het gebouw gecombineerd, op elkaar afgestemd en gepositioneerd. De functiecombinatie past de meest geschikte functies uit fase 1 toe binnen het bestaande gebouw. Functies worden daarbij beoordeeld op gecombineerd gebruik binnen het gebouw.Het blijkt lastig om de functie wonen te combineren met de meeste andere functies. In de derde fase is een schematisch ontwerp gecreëerd. Vanuit de functiecombinaties zijn indelingsvarianten ontwikkeld waarbij de vierkantenmeter verdeling, de onderlinge relaties en de positionering in het gebouw worden bepaald. Het gebouwconcept bestaat uit een hotel, congrescentrum, horeca, winkels en bedrijfsruimte. In stappen 6/7 is uit de brainstorm een gebouwconcept uitgewerkt. In dit gebouwconcept hebben de functies belangrijke relaties tot elkaar en of de omgeving. Zo is in het concept het hotel de spil in de functies van het gebouw. Functies als verschillende horeca en congres zullen een directe een relatie hebben met elkaar. Verder zijn er functie die de relatie met de context aangaan namelijk; winkel, horeca, hotel en bedrijfsunits. Met de context wordt de boulevard voor- en het terrein om het gebouw bedoeld. Ook zal in het dak op de laagbouw worden benut.

In de eerste fase wordt systematisch vanuit een overzicht van alle mogelijke bestemmingen de meest geschikte grove functies bepaald. Alle mogelijk grove functies worden in eerste instantie onderverdeeld in 7 functiecategorieën. Na de eerste selectie zijn er 6 functiecategorieën geselecteerd die naar de volgende stap gaan. In stap 2 worden de uit stap 1 overgebleven functiecategorieën opgedeeld in deelfuncties. De haalbaarheid van de geselecteerde functie(s) wordt getoetst door zowel het gebouw als de locatie te waarderen. Daarbij worden vier verschillende aspecten bezien, namelijk: 1. Financiële haalbaarheid 2. Maatschappelijke wenselijkheid 3. Technische mogelijkheden 4. Procedurele bezwaren. De functies krijgen per punt een waardering. De waarderingen worden opgeteld en vormen een eindscore. Deze eindscore ligt tussen de 12 en 60. Als de score hoger is dan 48 gaat de deelfunctie door naar stap 3. In stap drie worden de deelfuncties onderverdeeld in functies. De functies doorlopen de zelfde stappen als de deelfuncties in stap 2. Uit de beoordeling uit stap 3 zijn de een aantal functies overgebleven.

In de vierde fase is door middel van een integrale kostenbenadering de haalbaarheid van herbestemming berekend. Er is een financiële exploitatie voor de resterende levensduur van het gebouw gemaakt. Naast het investeringsniveau is het huurprijsniveau of de verkoopwaarde vastgesteld op basis van de mogelijke functionele invullingen van uw gebouw. De financiële toets toont aan dat het gekozen gebouwconcept met indeling niet alleen financieel haalbaar is maar ook rendabel. Dit maakt het interessant voor investeerders en betrokkenen. In de tabel is af te lezen wat de opbrengsten zijn over een periode van 25 jaar. Ook is het totale bruto aanvangsrendement BAR weergegeven.

| PAGINA 21 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | WAARDERING

WAARDEBEPALING n de waardebepaling is er een waardering gegeven aan verschillende gebouwonderdelen. De waardering is hoog, positief of indifferent. De kleur blauw vertegenwoordigt een hoge waarde, de kleur groen een positieve waarde en geel is indifferent. Ook worden er storende elementen aangegeven. De storende elementen worden aangegeven met de kleur rood. De waardebepaling geeft een kader voor het verdere ontwerpproces waarbinnen aanpassingen aan het gebouw verantwoord kunnen worden vanuit monumentaal oogpunt.

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 22 WAARDERING

| PAGINA 23 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | KANSEN

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 24 KANSEN

KANSEN

• Karakteristieke verhouding en horizontale van de gevel behouden. Horizontale belijning en verhoudingen in de gevel benutten. In de historische associatie van het Volkskrantgebouw zijn de horizontale belijnening en de verhouding tussen de borstwering en het glasvlak van groot belang. Het gebruik van deze Historische associatie is dan ook een belangrijke kans. • Transparantie in gevel .Het zichtbaar maken van wat er in het gebouw gebeurt kan een toevoeging zijn in de beleving van het gebouw. Zo kunnen functies een relatie tot de context vormen. • Kwaliteitsruimte maken van Volkskrantterrein. Door het terrein in kwaliteit te verbeteren en toegankelijk te maken voor de stad wordt er een stuk toegevoegd aan de buurt. Deze toevoeging zou onder de noemer plein kunnen vallen. • Oorspronkelijke functionalistische kleurenschema terugbrengen en daarmee link met verleden leggen. Omdat de architectuurstroming functionalisme werd gekenmerkt door licht kleurgebruik zoals wit kan dit een kans vormen de historische associatie te benutten. • De plint in de hoogbouw een sterke laten connectie maken met de boulevard en een verbinding laten aangaan met de omgeving. Door de plint openbaar te maken met functies die aansluiten op de boulevard ‘Wibautstraat’ kan het gebouw beter opgenomen worden in de buurt. • De plint in de laagbouw een verbinding aan laten gaan met de openbare ruimte en een connectie aan laten gaan met de functies in de plint. • Door een functie te kiezen die gebruik maakt van het Volkskrantterrein kan er kwaliteit toegevoegd worden aan deze buitenruimte. Er zou zodoende een hofje worden gecreerd. • Efficient parkeren in de kelder. Door parkeren in de kelder mogelijk te maken kan er een parkeernorm worden gehaald zonder het Volkskrant terrein te gebruiken. • Ruimte toevoegen op de daken. Door de daken van zowel de hoog- als laagbouw te benutten kunnen er kwaliteitsruimte aan het gebouw worden toegevoegd. • Gebruik maken van vrij indeelbare plattegrond. Zo kan er in de kolom vrije ruimte in de laagbouw een functie worden toegepast die gebruik maakt van de vrije ruimte.

| PAGINA 25 | VOLKSKRANTGEBOUW | ONTWERP | VISIE EN UITGANGSPUNTEN

VISIE OP HERBESTEMMING

erbestemming is momenteel erg belangrijk voor het Nederlandse en het Europese culturele landsschap. Door goed te kijken naar monumenten en de belangrijke cultuur-historische waarde vast te leggen wordt de waardering van de bestaande geschiedenis vastgelegd Zodoende kan de geschiedenis worden hergewaardeerd en kan deze geschiedenis een bepaalde zekerheid uit het verleden geven. Cultuurhistorische gebouwen en of gebieden staan vaak op gespannen voet met de maatschappelijke belangen. Het is van groot belang dat in dit spanningsveld een groter besef en waardering van de culturele geschiedenis ontstaat. Door op een juiste manier cultuurhistorische aspecten te hergebruiken kan er en gevoel van verwachting, verassing en hoop ontstaan. In het cultuurhistorische besef wordt er vaak gerefereerd naar oudere monumenten en wordt de jonge geschiedenis uit de 19de eeuw vaak vergeten. Zo zijn er veel kenmerkende en belangrijke architectuurbewegingen geweest die nog steeds invloed uitoefenen op de hedendaagse architectuur. Voorbeelden hiervan zijn: de Amsterdamse school, wederopbouwarchitectuur, functionalisme, organisch. Het is van groot belang dat historische gebouwen en of gebieden hun functies behouden of anders een nieuwe functies krijgen

Een transformatie is succesvol als een gebouw wordt gebruikt in plaats van het verbruikt. Het is noodzakelijk dat niet alleen naar de vraag van de dag wordt gekeken maar ook rekening wordt gehouden met de toekomst. Zo kan de vraag naar functies in een gebouw veranderen en moet het ontwerp hier rekening mee houden. Zodoende kan een cultuurhistorisch gebouw hergebruikt blijven worden in oneindig onderdeel blijven uitmaken van het collectief geheugen. De in de waardebepaling geformuleerde historische waarde kan vormt de leidraad in de herbestemming. De gevel in de hoogbouw (BDA) zit verankerd in het collectieve geheugen en vormt een belangrijk onderdeel van de gebouwhistorie. De draagconstructie geeft ons een belangrijke handvat in het hergebruik van een historisch Dom-Ino principe. Het grote belang van flexibiliteit zoals geformuleerd in de architectuurstroming van de wederopbouw heeft een prominente plek in het ontwerp. Een aantal voorbeelden van in onze visie geslaagde herbestemmingprojecten staan hieronder weergegeven.

ATTITUDE ij een herbestemming is er altijd sprake van een combinatie van oud en nieuw. In het ontwerpproces is gewerkt aan hand van de attitudes. Deze attitudes zijn geformuleerd door Jo Coenen. De verschillende attitudes zijn; continuiteit, polariteit, dialoog, congruentie en versmelten.

• Continuiteit is een ononderbroken voorzetting van samenhang. • Polariteit heeft een sterke tegenstelling en of contrast tussen oud en nieuw. • Dialoog samenspraak tussen oud en nieuw met het acent op verduidelijking van het bestaande ontwerp. • Congruentie is het voorzetten van het bestaande ontwerp in gelijkvormigheid. • Versmelten het het oude en nieuwe ontwerp tot een ontwerp over laten gaan. In dit ontwerpproces is er gekozen voor de attitude polariteit. Bij de architectonische vernieuwing wordt er gestreefd naar polarisatie. Hierin bestaat het esthetische principe van het nieuwe deel onafhankelijk van het bestaande. Het oude vormt de basis voor de betekenis van het nieuw te ontwerpen gebouwdeel. De laagbouw (BDB) is nog onbekend bij het publiek en moet onderdeel uitgaan maken van het gehele gebouw. Omdat het oude laagbouwdeel niet bekend is bij het publiek kan het in de ontwerpopgave alsware als een nieuw deel beschouwd worden.

Cultuur historische gebouwen vormen een onderdeel van het maatschappelijke collectieve geheugen. Ook vormen deze gebouwen ons associatieve betekenis voor vormen, kleuren, gebruik, etc. Er dient gestreefd te worden naar gebruik van monumenten in de plaats van verbruik. Ieder monument heeft zijn specifieke waarde en vraagt om een specifiek bouwplan. Wij streven naar behoud van structuur en stijl in een cultuurhistorisch gebouw. Deze structuur en stijlkenmerken vertalen zich in de constructie, de materialen, de kleuren en de verscheidene details. De context van een cultuurhistorisch gebouw is van groot belang en wij streven naar een samenspel in context en gebouw. Samengevat zoeken wij naar mogelijkheden binnen de herbestemmingopgave die een evenwicht vinden tussen de cultuurhistorische waarde en het ruimtelijke gebruik.

van Nelle factory, Rotterdam

Scheepsvaartmuseum, Amsterdam

Zonnestraal, Hilversum

de Enk, Arnhem

Ambassade, Rome

Carré d’Arts, Nimes

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 26 VISIE EN UITGANGSPUNTEN

TECHNISCHE ONDERDELEN oor de uitwerking van de herbestemming wordt het gebouw opgedeeldt in zes categorien. Vijf van de zes worden in dit verslag uitgewerkt. De vijf punten die in dit verslag worden uitgewerkt zijn; draagstructuur, gebouwschil, inbouw, toegang, installaties. De locatie is al apart behandeld in het verslag van de Herbestemmingswijzer en zal daarom niet nog een keer in dit verslag worden meegenomen.

In het ontwerp zullen er per categorie verschillende opties worden gegenereerd om tot een passende technische oplossing te komen. Deze technische inderdelen zullen in de uitwerking terug te vinden zijn.

DUURZAAMHEID uurzaam bouwen staat voor kwaliteit van de gebouwde omgeving voor nu maar zeker voor de toekomst. Het staat voor het creëren van toekomstwaarde. Bij herbestemmen ligt de nadruk op het verduurzamen van het gebouw. De grootste kansen liggen hiervoor in het optimaal benutten van de flexibiliteit en een herbruikbaarheid van het gebouw.

Voor het bereiken van een zo duurzaam mogelijke energievoorziening heeft de TU Delft een strategie ontwikkeld, die ook bekend staat onder de term ‘Trias Energetica’. Het ontwerp zal worden ontworpen aan de hand van de trias engetica. • Stap 1. Beperk het energieverbruik door beperking van de vraag (goed geïsoleerd en luchtdicht bouwen). • Stap 2. Gebruik duurzame energiebronnen (bodemwarmte, zonne-energie, wind, etc.) • Stap 3. Gebruik eindige energiebronnen efficiënt (hoog rendement). Het principe van deze trias is dat stap 1 de meest duurzame stap en stap 3 relatief de minst duurzame.

BRANDING GEBOUW randing is essentieel voor het succes van de herbestemming van een gebouw. In dit verslag wordt een opzet gegeven voor de branding van het Volkskrantgebouw. Er is een doelgroep geformuleerd. Aan deze doelgroep zijn een aantal merken gekoppeld. De doelgroepen zijn zijn; arty-farty, young professionals, hippe stedelingen en entrepreneurs en stedentrippers. Dit sluit aan bij het stedenbouwkundig plan van de gemeente Amsterdam om van de Wibautstraat een grootstedelijke boulevard te maken. Een boulevard die plaats heeft voor creatieve en bedrijven. Om een indruk te geven van de bedrijven en merken die hierbij passen zijn er een aantal merken hieronder geïllustreerd.

| PAGINA 27 | VOLKSKRANTGEBOUW | ANALYSE | ONTWERPPROCES

1. BESTAANDE SITUATIE

3. BDB RELATIE LATEN AANGAAN MET DE WIBAUTSTRAAT

5.POLARISATIE BOUWDELEN

2. BOUWDEEL B IS ONBEKEND

4. ONSTAAN KRUISPUNT BOUWDELEN

6. BDB TEGENPOOL VAN BDA

| ONTWERP | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 28 NETWERK VAN FUNCTIES

OP HET KRUISPUNT VAN BOUWDELEN ONSTAAT EEN NETWERK VAN FUNCTIES

RESTAURANT

HOTEL

CAFE RESTAURANT

CONGRES

BEZOEKERS

BEDRIJFSUNITS

EXHIBITIE

| PAGINA 29 | VOLKSKRANTGEBOUW | ONTWERP | MATERIALISATIE

INNOVATIE

NIEUW

BETON

STAAL INDUSTRIEEL

HISTORIE

CREATIVITEIT TRANSPARANT

GLAS

LIJNEN

HORIZONTALE LIJNEN KRUISPUNT POLARITEIT

DUURZAAMHEID

CULTUUR

RAUW

DUURZAAMHEID

| ANALYSE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 30 MATERALISATIE

LOGO BEHOUDEN

BEGLAZING MET STALEN KOZIJEN

SEDUMDAK

BORSTWERING BETON

VLIESGEVEL

STRUCTURAL GLAZING

LIJNEN GEPRINT OP BEGLAZING

| PAGINA 31 | VOLKSKRANTGEBOUW | ONTWERP | VLEKKENPLAN

GEBOUW 11322 m2

KELDER 1839 m2

HAL 1251 m2

HORECA 738 M2

07 06

BEGANE GROND

KELDER

Functie Kelder Hal Horeca 0416% Congres Bedrijfsunits Hotel Overige totaal

1839 1251 738 1658 1610 3586 640 11322

16% 11% 7% Kelder 15% 14% Hal 32% Horeca 6% Congres 100% Bedrijfsunits

Functie Kelder Hal Horeca Congres Bedrijfsunits Hotel Overige totaal

1839 1251 738 1658 1610 11% 3586 640 11322

16% 11% 7% Kelder 15% Hal 14% 32% Horeca 6% Congres 100% Bedrijfsunits

Kelder Hal 7%

Horeca Congres Bedrijfsunits

Hotel

Overige

| ONTWERP | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 32 VLEKKENPLAN

CONGRES 1658m2

Functie Kelder Hal Horeca Congres Bedrijfsunits Hotel Overige totaal

1839 1251 738 1658 1610 3586 640 11322 15%

BEDRIJSUNITS 1610m2

16% 11% 7% Kelder 15% 14% Hal 32% Horeca 6% Congres 100% Bedrijfsunits

Functie Kelder Hal Horeca Congres Bedrijfsunits Hotel Overige totaal 14%

1839 1251 738 1658 1610 3586 640 11322

HOTEL 3586 m2

16% 11% 7% Kelder 15% Hal 14% 32% Horeca 6% Congres 100% Bedrijfsunits

Kelder 32%

Hal Horeca Congres Bedrijfsunits

Hotel

Overige

| PAGINA 33 | VOLKSKRANTGEBOUW | ONTWERP | CENTRALE HAL

VERBINDEN VAN FUNCTIES e hal is het centrale punt waar alle functies van het gebouw samenkomen. De centrale hal bevindt zich op het kruispunt van de bouwdeel A en bouwdeel B. Op dit kruispunt tussen hoogbouw en laagbouw is een ruimte ontworpen waar alle functies van het gebouw samenkomen. Deze ruimte is gecreerd door een vide te maken. Voor deze vide is een deel van de eerste verdiepingsvloer verwijderd. De vide heeft een hoogte van 9 meter. Door deze vide ontstaat een centrale ruimte waarin er zichtlijnen onstaan die de functies met elkaar in contact brengen. In de doorsnedes hieronder is zien hoe de vide in verhouding staat met de rest van het gebouw en hoe deze zichtlijnen lopen.

doorsnede AA

doorsnede BB

doorsnede AA

doorsnede BB

| ONTWERP | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 34 CENTRALE HAL

ZICHTLIJN IN DE CENTRALE HAL BIJ BINNENKOMST HOOFDENTREE

| PAGINA 35 | VOLKSKRANTGEBOUW | ONTWERP | CONGRES

FLEXIBILITEIT CONGRESRUIMTE

1000

n bouwdeel B is op de tweede verdieping een congresruimte geplaatst. Ook in dit congres is flexibiliteit een belangrijk punt. Het congres biedt niet alleen ruimte voor open zalen maar ook voor het gebruik van bijvoorbeeld een presentatiezaal. In het voorbeeld hieronder is te zien hoe deze presentatiezaal in het gebouw past. Het systeem wat toegepast wordt is een inschuifbaar tribunesysteem. Hierbij kan de presentatie zaal geheel in elkaar worden geschoven om zo een open plan te creeren.

1700

2300

inklapbare tribune

150

900

doorsnede AA

13000

• vrij indeelbaar congresruimte

• presentatiezaal • cap. 200 pers • afm. 13x13 m

inklapbare tribune

mobiele scheidingswanden

doorsnede AA

| ONTWERP | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 36 TERREIN

PLATTEGROND VOLKSKRANTTERREIN

binnenterrein vanaf teras café

terras café

| PAGINA 37 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | CONSTRUCTIE

A. VIDE CENTRALE HAL BDA

en belangrijk punt uit het ontwerp is de vide in de centrale hal. Om de centrale hal mogelijk te maken moeten er constructieve ingrepen gedaan worden. Hieronder zijn een aantal mogelijkheden weergeven om de vide mogelijk te maken. In het ontwerp is gekozen voor de optie A.3. centrale hal

doorsnede AA

A.1 VERWIJDEREN VLOERVELDEN AANBRENGEN DRUKSTAVEN

kolommen behouden, vloervelden en liggers verwijderden. liggersen vervangen door drukstangen

A.2 VERWIJDEREN VLOERVELDEN AANBRENGEN KNIKVERSTEVIGING

A.3 VERWIJDEREN KOLOMMEN EN VLOERVELDEN

kolommen behouden en verstevigen, vloervelden en liggers verwijderden

kolommen, liggers en vloervelden verwijderens plaatsen vakwerk

• belastingsafdracht neemt af

• knikbelasting in kolom tegen gaan

• klein ingreepniveau

• klein ingreep niveau

• optische verticale beeld wordt onderbroken

• optische verticale beeld vergroten

• reversibel

• sluit niet aan op architectonisch concept

draadkabel+ligger onder vloer

drukstang

centrale hal

doorsnede AA

Bestaande situatie

• diameter kolom wordt groter

• past in het ontwerp concept oud/ nieuw

versterking kolom dmv. koolstofstrip laminaat

• geen optische belemmering in de • groot ingreep niveau vorm van kolommen/balken • fundering onder kolom afdracht niet • past in het ontwerp concept berekend op belasting afdracht • ruimte verlies op verdieping

draadkabel+ligger onder vloer

vrije ruimte

vakwerk

centrale hal

doorsnede AA

draadkabel+ligger onder vloer

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 38 CONSTRUCTIE

doorsnede BB

doorsnede CC

B.1 AANBOUW BDA

C.1 AANBOUW EN NIEUW DAK BDB

•

ligger opleggen

•

windbelasting

•

drukstang afdragen

•

vloeroplegging met dillitatie windbelasting

•

nieuw aan te brengen funderingpaal met -balk

C.1 AANBOUW EN NIEUW DAK BDB

•

geprofileerde staalplaat

•

ligger IPE 500

•

nieuwe dak

•

momentvaste verbinding

•

kolom HEA 120

•

windbelasting

•

betonvloer als schijf, bied stabiliteit voor de nieuwe gevel

•

nieuwe vloer windbelasting

•

drukstang afdragen

•

gevel op bestaande fundering

5000

•

schoren en gekoppeld aan liftschijf

oude situatie

1600

C. AANBOUW EN NIEUW DAK BDB n bouwdeel B komt er aan de zuidkant als de nieuwe centrale hal structural glazing. Ook krijg dit bouwdeel een geheel nieuw dak. Door het nieuwe dak wordt de vrij hoogte in het congres met een meter verhoogt.

3400

B. AANBOUW BDA e centrale hal neemt een prominente plaats in bij het ontwerp. De hal komt aan de Wibautstraat zijde naar buiten. De constructie bestaat uit kolommen en als termische scheiding structural glazing. De verschillende aanpassingen aan de bestaande en nieuwe gebouwdelen zijn hieronder schematisch weergegeven.

centrale hal

doorsnede BB

isometrie nieuwe situatie

doorsnede nieuwe situatie

| PAGINA 39 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | GEBOUWSCHIL

GEVELELEMENTEN ij de keuze van voor de gevelopbouw is er naar verschillende bouwkundige oplossingen gekeken. Hieronder zijn er zijn verschillende opties weergegeven met daarbij hun positieve en of negatieve kenmerken. In het ontwerp is gekozen voor optie vier.

1. ISOLATIE BUITENZIJDE EN VERNIEUWEN KOZIJN

2. THERMISCHE SCHIL VERPLAATSEN NAAR BINNEN EN VLOER ISOLEREN

3. THERMISCHE SCHIL VERPLAATSEN NAAR BUITEN

•

onderhoudsgevoelig

•

tegelprobleem niet opgelost

•

geen koudebrug (beton geisoleerd >1m)

•

geen koude brug

•

onderhoudsgevoelig

•

onderhoudsgebreken zoals betonrot

•

verlies m2 in gebouw

•

behoud originele gevelbeeld

•

lage investeringskosten

•

onderhoudsgebreken zoals betonrot

kleine flexibiliteit

•

minder flexilibiteit indeling gebouw

•

verduurzaming bestaande gevel element

•

verduurzaming van bestaande materiaal •

•

onderhoudsgebreken zoals betonrot

•

geen koudebrug

•

lage investeringskosten

•

verduurzaming van bestaande materiaal •

•

behoud gevelbeeld

• nieuw kozijn

• isolatie + gevelafwerking

• isolatie + vloer/plafond afwerking

verlies opties gevelbeeld

• structural glazing met spindels

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 40 INSTALLATIE

INSTALLATIES et installatieprincipe is een essentieel onderdeel van elke herbestemmingsopgave. Bij het ontwerp van het Volkskrantgebouw is gekozen om rekening te houden met mogelijke functieverandering. In het gebouw worden de installaties geplaatst voor nieuwe functies maar is er gekeken naar welke installaties er nodig voor de meest waarschijnlijke alternatieve functies. In de tabel hiernaast wordt er per functie groep weergeven welke klimaatinstallaties geschikt zijn. Ook is er gekeken welke mogelijke functies er in die ruimtes zouden kunnen.

Dubbele gevel

•

onderhoudsvriendelijk

Verwarming Watersystemen (natuurlijke luchtciculatie)

• vliesgevel met borstwering

1 lobby/cafe

- Vloerverwaming - Radiatorverwarming - Plafondverwarming - Wand/ gevelverwarming - Vloerverwarming Luchtsystemen (geforceerde luchtciculatie) - Lucht

2 kantoor/ congres

- Inductiesysteem - Ventilatie/convector systeem

Koeling -Koelplafond - Koelgevel/ wand - Vloerkoeling

3 hotel

Lucht/watersystemen (geforceerde luchtciculatie) - Const. vol. systeem - Multizonesysteem - Var. Vol. Systeem - Inductiesysteem - Ventilatie/convector systeem

4 cafe/ restaurant

Wonen

kwaliteit Volkskrantgebouw verhogen

Kantoor

•

Hotel

Combinatie

Cafe/

gevel installaties opnemen

Mechanisch

Functies

Wonen

•

Natuurlijk

eventuele

Functies Kantoor

lange gebruiksduur met functie wissel achter gevel

Functies

Hotel

•

Ventilatie

Functies

Hotel

optisch gevelbeeld behouden

Congres

flexibel/demontabel

•

Kantoor

•

#2 Congres

hoog investeringsniveau

varianten

#1 Cafe/

•

Het uitgangspunt voor het Volkskrantgebouw is dat het installatieprincipe geen belemmering mag opleveren indien er functieveranderingen in het gebouw plaatsvinden.

nieuwe functies mogelijke functies

Lobby

4. VLIESGEVEL

klimaatinstallaties

| PAGINA 41 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | INSTALLATIES

KLIMAATSYSTEEM In het ontwerp is gekozen voor een lucht/lucht systeem en een systeem met balansventilatie en radiatoren. Ook wordt er in de vloer een laag temperatuur vloerverwarmingssysteem toegepast. Een lucht/lucht systeem kan onder andere worden toegepast voor de volgende functies; kantoor, congres, aula, hotelkamer, cafe/restaurant, hotellobby, instructielokaal, kantine.

DOORSNEDE AA

Balansventilatie met radiatoren kan onder andere worden toepast bij de volgende functies; wonen, bibliotheek, hotelkamer, cafe/restaurant. Hieronder is per functies weergeven met welk systeem wordt toegepast.

C PLATTEGROND TECHNISCHE RUIMTE KELDER B

C D

DOORSNEDE BB

D B

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 42 INSTALLATIES

DOORSNEDE CC INSTALLATIEPRINCIPE LUCHT EN RIOLERING In doorsnede C-C wordt de situatie beschreven dat er in verdieping 03-06 een hotel zit. De riolering en luchtleidingen zijn geplaatst boven de centrale corridor. In de centrale corridor is een verlaagd plafond waar de leidingen worden kunnen geplaats. De riolering wordt geleid naar één van de twee standleidingen in de hoogbouw. De luchtleiding heeft één standleiding ter plaatse van de lift. Indien er in de toekomst woningen in dit deel van het gebouw komen dan kunnen er vier woningen om de twee standleidingen heen geplaats worden.

RIOLERING Het gebouw bevat op vier plaatsen in het gebouw een standleiding voor de leidingen van de riolering. Twee standelindingen zitten in bouwdeel A en twee standleidingen zitten in bouwdeel B.

HWA Zowel in Bouwdeel A als in bouwdeel B is de HWA inpandig opgenomen in een standleiding.

ELEKTRA/DATA In bouwdeel A en B zijn standeidingen voor elektra en data.

VOLAUTOMATSCH PARKEERSYSTEEM In de kelder van bouwdeel B is een volautomatische parkeergarage geplaatst. De ingang van het parkeersysteem bevindt zich aan de noordzijde van het gebouw op de begene grond. geplaatst. Door het gebruik van dit systeem kunnen er 74 inpandige parkeerplaatsen gerealiseert worden.

DOORSNEDE DD INSTALLATIEPRINCIPE LUCHT De luchtleidingen lopen vanuit de lbk in de kelder omhoog door de verkeersruimtes in de bovenliggende verdiepingen. De luchtleidingen blijven in bouwdeel B in het zicht.

GEVELREINIGINGSINSTALLATIE De gevel van bouwdeel A wordt gereinigt met behulp van een gevelwasinstallatie op het dak van BDA. De gevel van bouwdeel B kan vanaf de grond gereinigt worden.

| PAGINA 43 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | TOEGANGEN

LIFTCONFIGURATIE Het liftsysteem dat in het volkskrant gebouw zal worden gebruikta is het tractieliftsysteem. Hierbij kan de machinekamer boven of in de lift worden geplaatst. In de bestaande toestand kunnen beide oplossingen gekozen worden. Om er achter te komen of de liftschachten in het gebouw voldoende capaciteit bieden voor de nieuwe functies is er een liftconfiguratie berekening uitgevoerd. Deze liftconfiguratie berekening is een optelsom van het aantal mensen dat op het drukste moment van de dag toegang willen tot het gebouw. In de tabel hieronder zijn de verschillende functies en de daarbij horende piekbelasting weergegeven. Bij de tabel is een toelichting gegeven hoe de betreffende piekbelastingen zijn berekend.

Functies

piekbelasting in aantal pers.

congres

410

hotel

134

units

restaurant

108+54

Totaal

790

De maximale piekbelasting komt op 790 personen. Dit aantal wordt toegepast in de liftconfigutatieberkening (zie overzicht hieronder). De lift configuratieberekening stelt dat er minimaal drie liftschachten in het gebouw aanwezig moeten zijn. Dit betekend dat het huidige aantal liftschachten voldoende zijn om de nieuwe functies kunnen volledig te kunnen bedienen. In de liftconfiguratie is er echter geen rekening gehouden met de verschillende tijden van piek belastingen. Zo zou de functie units op andere tijdstippen op de dag piekbelastingenhebben dan de functie hotel. Het is te verwachten dat de berekenden liftbelasting (zoals in de berekening geformuleerd) in de praktijk niet zullen worden gehaald. Dit betekend in de praktijk dat het huidige aantal liftschachten met toepassing van de nieuwe liften het gebouw uitermate goed kunnen bedienen. Ook toekomstige functie wijzigingen zullen geen belemmering vormen voor de liftinstallaties.

combinatie functies TOELICHTING TABEL Congres Het congresdeel heeft in het ontwerp een grote sprekerszaal met 200 zitplekken en een open plan waar 150 mensen een bezoek kunnen brengen. Bij deze layout wordt er van een totale bezettinggsgraad van 410 mensen uitgegaan. Hotel In het ontwerp zijn 105 kamers opgenomen deze kamers bieden plek aan 210 gasten. Om tot een totale bezetting van hotelgasten te komen hanteren we de landelijke bezettingsgraad. Deze bezettingsgraad (63,6%) is een gemiddelde over het jaar 2010. Hierdoor komt de uiteindelijke piekbelasting op een totaal van 134. Units De units in het volkskrantgebouw zijn naar wens in te delen en geheel flexibel. Om aan de units een bezettingsgraad te geven nemen we een gemiddeld kantoor gebruik per vierkante meter. Dit gemiddelde gebruik is op temaken uit de ontwerprichtlijnen. Deze richtlijn geeft een gemiddeld gebruik van 8,5m2 per persoon. Het totale oppervlak van de units bedraagt 706m2 met de richtlijn komt dit totaal op 84 personen. Restaurant Het restaurant op de zevende verdieping heeft ook een ontwerprichtlijn. Deze richtlijn geeft het aantal vierkante meters per persoon nodig zijn. Een exclusief restaurant heeft een gemiddeld gebruik van 2m2 per persoon. De functie restaurant heeft een oppervlakte van 270m2 waardoor er maximaal 135 personen tegelijk aanwezig kunnen zijn. Hier wordt vervolgens een landelijke bezettingsgraad over genomen om tot een totaal van 108 personen te komen. Het ontbijt gedeelte op de 1ste verdieping heeft een soortgelijke berekening en komt hierbij op een totale piekbelasting van 54 personen.

1.2

7 30

11.85

790

Edit 12 2 30 25

TOELICHTING KONE CALCULATIE LIFTCONFIGURATIE In de afbeelding die hierboven is weergegeven staat de berkenening van de liftconfiguratie. De berekening is uitgevoerd in de functie kantoor (dit is de meest veel eisende liftconfiguratie). De berekening geeft het aantal mensen die het liftsysteem kan verwerken in 5 min tijdens het spitsmoment. Bij deze berekening wordt uit gegaan van een verticale toegang door 15-20% van de totale personen die in het gebouw aanwezig kunnen zijn. Aspecten die invloed uitoefenen op de berekening zijn de lift hoeveelheid, liftgrote en de snelheid van de liften. In het gearceerde deel in de afbeelding hieronder staat de uiteindelijke liftcunfiguratie die uitkomt op 3 liften.

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 44 INBOUW

BINNENWANDEN e keuze voor een bepaald systeem van binnenwanden heeft grote invloed op de flexibiliteit van een gebouw. Het gebruik van demontabele of gemakkelijk te verwijderen binnenwanden maakt functieverandering in het gebouw eerder haalbaar en hiermee wordt het gebouw flexibiler en waardevoller. De keuze voor de binnenwanden is gevallen op in het werk af te werken wanden met een metalen skelet. Hiervoor is gekozen door de hoge verwerkingssnelheid, flexibiliteit, uiterlijk, kosten en de grote scala aan toepasbaarheid voor verschillende functies. Een uitzondering hiervan zijn de wanden in het congres. De congresruimte bevat mobiele gesloten en glas wanden. Hiermee kunnen in een korte tijd verschillende ruimte indelingen gemaakt worden.

RELATIE CONSTRUCTIE MET INDEELBAARHEID PLATTEGROND Het gebouw bestaat uit twee bouwdelen met open structuur met daarin kolommen en de bijbehorende stbiliteitskernen. Bij de plaatsing van de binnenwanden zijn de kolommen en de stabiliteitenkernen (lift en trappenhuis) factoren waar rekening mee gehouden moet worden. Een ander belangrijk aspect die bepaalend is voor de indeelbaarheid zijn de betonnen liggers en balken die onder de vloer liggen. Het gebouw heeft een linear stramien waarop betonnen liggers liggen. Er zijn ook liggers die echter niet op het stramien vallen. De liggers die niet op het stramien vallen hebben een nadelige invloed op de indeelbaarheid van de plattegrond. Ook de kolommen en kozijnen zijn bepaalend voor de indeelbaarheid van de plattegrond. Dit is omdat er gekozen word om de binnen op de gevel aan te sluiten om zo weinig mogelijk m2 te verliezen.

BOUWDEEL A HOOGBOUW Het plaatsen van binnenwanden in de BDB (laagbouw) wordt bepaald door het stramien van de kolommen en ĂŠĂŠn extra liger die niet op het stramien ligt. De plattegrond van de hoogbouw leent zich goed voor indeling met een centrale coridor. Als er een corridor wordt toegepast dan zijn de plattegronden vrijndeelbaar binnen het stramien. In doorsnede A-A is te zien welke vorm de wand heeft indien deze niet op stramien wordt uitgevoerd. In doorsnede B-B is zien hoe de wand eruit ziet als deze op stramien wordt uitgevoerd.

BOUWDEEL B laagbouw

Het plaatsen van binnenwanden in de laagbouw wordt bepaald door de veelvoud van liggers in het plafond. Het is uitvoeringstechnisch niet wenselijk om de binnenwanden door de inspringening in het plafond te laten lopen omdat dit arbeidsintensief is. Door moeten de binnenwanden op een stramien van liggers in het plafond geplaats worden en aansluiten op kolommen of een kozijn in de gevel. Hieronder zijn doorsnedes te zien hoe het plafond loopt en het de binnenwanden daar rekening moet houden. In de doorsnede C-C is een wandaanzicht te zien die niet op het stramien valt. Hier is te zien welke hoeken er gemaakt moeten worden om daar een plafond in te zetten. Een makkelijke oplossoing is om de binnen wanden op stramien te houden . Dit wordt weergegven in doorsnede D-D.

doorsnede A-A

doorsnede B-B

doorsnede C-C

doorsnede D-D

plafondstructuur

kolommenstrucuur

doorsnede D-D

| PAGINA 45 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | TRIAS ENERGETICA

1. TERUGDRINGEN ENERGIEBEHOEFTE Een groendak kan ongeveer 50% van het regenwater opnemen en terug afgeven in de atmosfeer. Dit zorgt voor een aanzienlijke ontlasting van het rioleringsstelsel. Een groendak verhoogt de levensduur van de dakbedekking. Het schadelijke effect van het directe zonlicht en de regen wordt weggenomen en de temperatuurschommeling van het dak verkleint. Ook over de isolerende werking van een groendak valt heel wat te zeggen: koel in de zomer (als een kelder) minder verwarming in de winter. Het geluid van de omgeving of overvliegende vliegtuigen wordt tegengehouden of geabsorbeer Door het plaatsen van groen in het gebouw kan er een besparing worden gerealiseert op de bevochting en koeling van de lucht. Door het toepassen van ramen die geopent kunnen worden kan er afhankelijk van de functie gekozen worden om op een natuurlijke wijze te ventileren. Hierdoor kan dan het belansventilatiesyteem op non actief gezet worden dit leverd een enrgiebesparing op. De voordelen van LTV zijn legio; er treedt minder warmteverlies op in warmtedistributienetten en de efficiënte(re) inzet van duurzame energiebronnen als zonne-energie en aardwarmte komt binnen bereik. Om de energiebesparende toepassing van warmtepompen mogelijk te maken is LTV zelfs een voorwaarde. Voor de gebruiker levert LTV naast een lager energieverbruik, een betere binnenluchtkwaliteit, meer veiligheid en een aanzienlijk beter thermisch comfort op. De toepassing van LTV heeft een gunstige invloed op tal van aspecten die samenhangen met het binnenklimaat en de beleving van comfort.

Regelbare zonwering is essienteel bij terug dringen van de energiebehoefte. Met de regelbare zonwering kan zomers de warmte buiten worden gehouden en dit leverd een besparing op in enrgiebehoefte van het koelsysteem. Het omgekeerd geldt in de winter. In de winter houdt de zonwering de warmte juist binnen het gebouw.

3. BEPERKEN GEBRUIK FOSSIELE BRANDSTOFFEN Er kan een samenwerkingworden aan gegegaan met energiegebruikers in de buurt waar bijvoorbeeld overtollige warmte van het Volkskrantgebouw kan wordt gebruikt om woningen in de omgeving te verwarmen.

Het detectiesysteem zorgt ervoor dat er niet onndig energie wordt verbruikt in ruimtes waar daar op dat moment geen behoefte aan is. Voorbeelden hiervan kunnen zijn; verlichting, verwarming of ventilatie. Grijs water is een verzamelnaam voor licht verontreinigd afvalwater dat afkomstig is van huishoudelijke handelingen. De naam “grijs water” slaat op de kleur die dit water krijgt na verloop van tijd door de zeepresten die dit water bevat. Ook wordt de term grijs water gebruikt als overkoepelende term voor allerlei systemen om afvalwater te hergebruiken. Gebruik van een dergelijk systeem leverd een besparing op van water gebruik.

2. DUURZAME ENERGIEBRONNEN Koude- en Warmteopslag (KWO) is een methode om energie in de vorm van warmte of koude op te slaan in de bodem. De techniek wordt gebruikt om het gebouw te verwarmen en te koelen. 4. ISOLATIE KEUZE Het bouwbesluit stelt eisen aan het energiegebruik van een gebouw EPC (energieprestatiecoefficient). Onderdeel van het energie verbruik is de isolatie van het gebouw. De huidige energie waarde die een gebouw mag hebben is momenteel 0,8. Maar vanaf Januari 2012 zal deze norm naar beneden worden bijgesteld (namelijk 0,6). Om de energieverbruiksnorm met een EPC waarde van 0,6 in de toekomst te halen zijn er een aantal isolatie waarde vast gesteld. In de illustratie hieronder zijn de verschillende onderdelen aangegeven met de isolatie waardes die de EPC-norm zullen ondersteunen.

• borstwering RC 5,0 • HR++ glas U-waarde 1,2 • structural glazing U-waarde 1,2

bevochtinging door planten

koelen en verwarmen door straling

detectiesysteem

grijswatersysteem

groen dak

te openen ramen

zonnewering

warmte koude opslag

• dakvlak RC 5,0

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 46 GEBRUIKERS

beganegrond aanduiding verdieping 02 aanduiding hoofdingang looplijnen

GEBRUIKER CONGRES 1. Als congresdeelnemer aanmelden bij de balie en inchecken voor hotelkamer. 2. Spullen in kamer leggen en opfrissen voor het congres . 3. Congres over herbestemming van kantoorgebouwen in binnenstedelijke gebieden bijwonen. 4. Na het congres wordt er nog wat gegeten met de nieuwe netwerken die gelegd tijdens napraten van het congres 5. (Eventuele interactie displays)

| PAGINA 47 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | GEBRUIKERS

beganegrond aanduiding verdieping 03-06 aanduiding hoofdingang looplijnen

GEBRUIKER HOTEL (TOERIST uit Brazilie) 1. 2. 3. 4.

Inchecken bij balie eventueel in de lobby wachten tot kamer beschikbaar is Spullen in kamer leggen en opfrissen. Drankje/eten voor uitgaan naar centrum van Amsterdam. (Eventuele interactie displays)

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 48 GEBRUIKERS

beganegrond aanduiding verdieping 01 aanduiding hoofdingang looplijnen

GEBRUIKER UNIT 1. Bij aankomst parkeren in gebouw of fiets stallen op terrein. 2. Werkdag starten in bedrijfsunit. 3. Even een korte werkbespreking een op een met collega in de ontspannen zithoek die voor units staan. 4. Klant meld zich bij de balie en neemt plaats in de lobby totdat unit gebruiker er is. 5. In bar/restaurant wordt er geluncht met de zakenrelatie. 6. In de middag is er een vergadering met al het personeel in de gedeelde vergaderruimte die beschikbaar is voor alle units. 7. Display mogelijkheid voor verkoop van producten van bedrijven in units en buitenstaande bedrijven.

| PAGINA 49 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | INDELINGSFLEXIBILITEIT

1. HOTEL BDB verd.01

INDELINGSOPTIES IN PLATTEGRONDEN In de ontwerpvisie is er een uitspraak gedaan over de flexibiliteit. Om aan te geven wat deze flexibiliteit betekend voor het ontwerp zijn hier een aantal plattegronden weergegeven. Allereerst is de plattegrond van het ontwerp weergegeven en daarnaast dan een alternatieve indeling voor toekomstig gebruik van het gebouw. Deze tekeningen maken duidelijk dat eventuele functieveranderingen geen belemmering zijn voor een toekomstig gebruik van het Volkskrantgebouw.

Bouwdeel A (BDA) Bouwdeel B (BDB)

UNIT BDB verd.00

2. COLEGE ZALEN BDB verd.00

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 50 INDELINGSOPTIES

HOTEL BDA 03-06

1. OPTIE WONEN BDA 03-06

2. OPTIE WONEN BDA 03-06

3 3

| PAGINA 51 | VOLKSKRANTGEBOUW | PRINCIPE | PUBLICATIE

STUDENTEN HVA KOMEN MET SPRAAKMAKEND PLAN VOOR VOLKSKRANTGEBOUW

Wat doe je met leegstaande kantoorgebouwen? Dat weten Daen McCarroll en Sebastien Léveque inmiddels. Zij hebben de afgelopen 5 maanden van hun afstudeerperiode aan de Hogeschool van Amsterdam, intensief gewerkt aan de herbestemming van dit leegstaande kantoorgebouw. Hun ontwerp ziet er rigoureuzer uit dan het recent gepresenteerde plan van Heijmans. Het visionaire plan voorziet in een enorme hal in het gebouw waarin diverse functies overzichtelijk bij elkaar komen. In hun studie Bouwkunde aan de Hogeschool van Amsterdam volgen zij de specialisatie Transformatie en Restauratie. Hier hebben zij geleerd om dit soort, waardevolle, gebouwen te toetsen op monumentaliteit, flexibiliteit, duurzaamheid en energie zuinigheid. Zij hebben gebruik gemaakt van de herbestemmingswijzer. Daar is er een interessante combinatie van functies uitgerold. Hotel met ruimte voor congreszalen. Deze zalen zijn ook door derden te huren. Ook is er een broedplaats voor creatieve bedrijven, en, uiteraard, een caferestaurant op de bovenste etage. Als parameters in de herbestemmingswijzer, spelen de omgeving, financiële haalbaarheid en behoud van gebouw en functie een doorslaggevende rol. “Deze studenten hebben het aangedurfd om dure vierkante meters in de verdiepingsvloer weg te zagen voor een leefbaarder en aantrekkelijker gebouw”, zegt hun begeleidend docent Hans Philips. De nieuwe hal van 9 meter hoog tekent zich ook heel duidelijk af in de gevel. Nieuw en oud vormen een nieuw spannend beeld. “Ook van belang in deze tijd’, zegt Philips, ‘is dat we deze gebouwen heel flexibel maken. Zo kan er, in dit ontwerp, relatief eenvoudig van de hotelkamers, appartementen gemaakt worden zonder al te veel bouwkundige ingrepen. Dit life cycle denken is een van de speerpunten binnen onze opleiding Bouwkunde”. In hun ontwerp prikt de oude produktiehal van de Volkskrant als het ware door de voorgevel heen. Het gebouw ondergaat hierdoor een spannende transformatie en laat toch de functionalistische architectuur van het Volkskrantgebouw in zijn waarde. Daen McCarroll en Sebastien Léveque studeren op 12 januari 2012 af.

| PRINCIPE | VOLKSKRANTGEBOUW | PAGINA 52 BRONNENLIJST

1. BOEKEN

3. INTERVIEW

•

Bock, Manfried (1998). Wiel Arets. Rotterdam: Uitgeverij 010 Publishers

•

Bouwbesluit adviescentrum Nederland bv Soest, Redactie:/Meihuizen Ing. Y./Zeeland, Ir. H.H. van (2003) Een brandveilig gebouw bouwen. Den Haag: VNG uitgeverij bv

Perlot, Jaco (11:00-12:00u, 21/july/‘11). Toekomstvisie en structuurplan Oost/Weersperzeide. Projectmanager; Bureau Wibaut aan de Amstel (onderdeel van de Gemeente Amsterdam).

•

Fernandez Per, Aurora/Mozas, Javier/Arpa, Javier (2007). D-BOOK: Density, data, diagrams, dwellings. Vitoria-Gasteiz: Impresion Printing Graficas Santamaria.

Bierlaagh, Ing G.J. (11:00-12:00u, 06/12/’11). Constructie aanpassingen in ontwerp doornemen. Werkzaam aan de Hogeschool van Amsterdam: Docent betonconstructies.

•

Fischer, Joachim (2008) Design Destinations Worldwide. Potsdam: Ullman-Publishing

Paardekooper Overman, Armand (10:00-11:30u, 22/11/’11). Brainstormsessie ontwerp en bouwtechniek. Werkzaam bij O-drie architecten en gastlezer HvA: Architect.

•

Kloos, Maarten / Vlaanderen, Onno / Graaf, Rob de (1988). Boomtown Amsterdam: Ontwerpen om de stad. Amsterdam: Stichting ARCAM.

•

Leupen, Bernard/Grafe, Christoph/Kornig, Nicola/Lampe, Marc/Zeeuw, Peter de (2010). Ontwerp en analyse. Rotterdam: Uitgeverij 010 Publishers

•

Lootsma, Bart (2000). Superdutch: De tweede moderniteit van de Nederlandse Architectuur. Nijmegen: Uitgeverij SUN

•

Neufert, Ernst/Neufert, Peter/Baiche, Bousmaha/Walliman, Nicolas (2002). Artchitects’ Data; Third Edition. Oxford: Blackwell Science

•

Schaap, ton / Stotzer, Kari / Eng, Tom van der / Hall, Lineke van / Groot, Mark / Smits, Laura / Martinus, Herson (November 2009). Ruimtelijke hoofdlijnen Wibaut aan de Amstel: Beeldkwaliteit en inrichting van de openbare ruimte deel- Wibautstraat en omgeving. Amsterdam: Projectbureau Wibaut aan de Amstel.

•

Schittich, Christian (2006). Building Skins: New enlarged edition. Munchen: Birkhauser (Edition detail)

•

Spierings, Ir. T.G.M. (2004) Jellema deel 3; Draagstructuur. Utrecht/Zutphen: ThiemenMeulenhoff

•

Verbrugge, Ir. B.D., Heuvel, W.J. van (2005). Geschiedenis van de bouwkunst. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff.

2. INTERNET •

Koningklijke bibliotheek (2011).Geheugen van Nederland. Geraadpleegd; 12/okt/2011 http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/ANP01:133 86070/&p=1&i=13&st=Volkskrant&sc=%28Volkskrant%29/&wst=Volkskrant

•

Car parkers Nederland (okt 2011) Parkeersystemen vol automatisch. Geraadpleegd: 17/okt/2011. file:///Users/sebastienleveque/Dropbox/course%20 420%20afstuderen%20(1)/07.%20ontwerp/01.%20referentie/home%20%7C%20Car%20Parkers%20Nederland.webarchive

•

Ons Amsterdam (Februari 2009) Fluisterende muren: Wibautstraat 150. Geraadpleegd: 13/10/2011. http://www.onsamsterdam.nl/dossiers/149fluisterende-muren-wibautstraat-150.html

•

ITT Keep live moving (2011) wastewater solutions. Geraadpleegd: 22/11/2011. http://www.ittwww.com/keeplifemoving/

•

Wash & Coffee (2011) De nieuwe wassallon in Amsterdam. Geraadpleegd: 22/11/2011. http://www.wash-coffee.nl/

•

Inspirerende locaties (2011) Qurius inspirience center. Geraadpleegd: 22/11/2011. http://www.inspirerendelocaties.nl/qurius-inspirience-center.13850. lynkx?PostedField%5bsoortLocatie%5d=4458&straal=24&search=true

•

Justzeb (2011) Industrieel hoogstandje. Geraadpleegd: 22/11/2011. http://www.vergaderen-in-stijl.nl/locatie11.html

•

The playing circel (2011) Vergaderruimte Amsterdam. Geraadpleegd: 22/11/2011. http://www.theplayingcircle.nl/Vergaderruimte-Amsterdam/?gcl id=CK2nwumwyqwCFUGFDgodEWM6rg

•

Bris bv (2003) Bouwbesluit online. Geraadpleegd: 21/11/2011. http://www.bouwbesluitonline.nl/

•

Bouwen met staal (2008) Portalen. Geraadpleegd: 06/12/2011. file:///Users/sebastienleveque/Dropbox/Course%20420%20Afstuderen%20(1)/07.%20 ontwerp/07.%20constructie/portalen%20-%20Bouwen%20met%20Staal.htm

•

Hotelierfocus.nl (2011) KPMG: Voorzichtig herstel hotelbranche. Geraadpleegd: 05/12/2011. file:///Users/sebastienleveque/Dropbox/Course%20 420%20Afstuderen%20(1)/07.%20ontwerp/11.%20lift_capaciteit/Cijfers%20en%20Benchmarks%20Hotelbranche%20%7C%20Hotel%20Nieuws%20 %7C%20Hotelier%20Focus.webarchive

•

KONE corporation (2011). KONE Tools; Quick traffic. Geraadpleegd: 05/12/2011. http://www.kone.com/countries/nl_NL/tools/Pages/default.aspx

•

SBR (2011) SBR: Het kenniscentrum voor de bouw. Geraadpleegd: 09/12/2011. http://rps.hva.nl:2101/

•

omgevingsvergunning.com (2008-2009) Bouwbesluit thermische isolatie. Geraadpleegd: 09/12/2011. http://www.ekbouwadvies.nl/bouwbesluit/ energiezuinigheid/vervangenkozijnen.asp

4. TIJDSCHRIFT •

Hollmaan, Vivian/Zembrot, Dietman/Kretzer, Thomas/Geuder, Thomas/Schiemenz, Marina (februari 2010) lux/architecture: Shop reviewed. 3lux:Letters. P. 30-33

PLATTEGROND

P00.

SITUATIE

P01. KELDER P02. BEGANE GROND P03.

EERSTE VERDIEPING

P04.

TWEEDE VERDIEPING

P05.

DERDE TOT ZESDE VERDIEPING

P06.

ZEVENDE VERDIEPING

P07.

DAK

PXX.

BRANDVEILIGHEIDSPLAN

DOORSNEDE

D01.

AA OOST-WEST

BDA-BDB

D02.

BB OOST-WEST

BDA

D03.

CC NOORD-ZUID

BDA

D.04

DD NOORD-ZUID

BDB

GEVEL

G01.

NOORD

G02.

OOST

G03.

ZUID

G04

WEST

DETAIL

BOUWDEEL B F01. FRAGMENT BDB VERTICAAL F02. FRAGMENT BDB HORZINTAAL STRUC. DB01. FUNDERING DB02. KOLOM-LIGGER DB03. VLOER-KOLOM DB04. KOLOM-DAK OUD - NIEUW DB05. VLOER - VLOER DB06. BORDES - VLOER DB07. KOLOM - KOLOM DB08. KOLOM-DAK VLIESGEVEL DB09. FUNDERING DB10. KOLOM-LIGGER DB11. VLOER-KOLOM DB12. KOLOM-DAK BOUWDEEL A F03. FRAGMENT BDA VLIESGEVEL MET BORSTWERING DA.13 TERRAS - BORTSWERING DA.14 RAAM DA.15. BEVESTIGING ELEMENT STRUC. GLAZING DA.16. VLIESGEVEL - STRUC. DA.17 BALUSTRADE DA.18. VLOER - VLOER DA.19 FUNDERING HORIZONTAAL DA.20 VLIES - STRUC. 00 DA.21 VLIES - STRUC. 01 DA.22 VLIES - STRUC. 02