Rerum medicarum Novae Hispaniae thesaurus Vol.2-2

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. SCHOLIA

H

661

EIVSDEM.

F. Greg. de Vnc priusquam Commentarium auspicer, visum fuit F. Gregor ij de Boli-- Boliuar Au uar, exactissimam animalis huius descriptionem & historiam, quam mihi thori hanc Ouis huius ad Americanos denuo abituriens, reliquit, præponere: quæ ex Hispanico in descriptionem comlermonem latinum versa, ita habet. muncauit.

Aries, siue Ouis Peruana, animal est, quod maiore ex parte, in Regno Peru, veluti in proqria, ac naturali Tua terra, suoque magis temperamento con- Locus. ueniente, ac vera patria, nascitur. Conducuntur hae oues ad alias quoque regiones, vt eft Noua HIspania : sed curiositatis magis, quam gratia vtilitatis. Verùm in Peruano Regno omnibufq. eius prouincijs, quæ quatuor milliariorum Numerus maximus. millium includunt spacium, à Potosi ad Caracas vfque, numerus prorsus excedens, & infinita ferè eiufinodi animalium multitudo inuenitur, adeo vt 4000000. fiue quatuor milliones, vt dicitur, fingulis annis absumantur : & ita paulatim numerus vfque ad Ciuitatem Cusco in pluribus prouincijs, quæ includunt spatium quadrigentorum & quinquaginta milliariorum, gradatim decrefcit vfque ad Caracas.

Animal hoc vtilissimum tam indigenis, quam aduenis existit. Incolae enim Vtilitas fiu ius. omnes suas prope opes ex hoc solo lucrantur. Hispani vero breui temporis interuallo, adeo huius opera ditescunt, vt in Hispanias inde Iocupletissimi reQuantum deant . Quia praeterquam quod efui fit valde commodum, omnis etiam gene- oneris por ris merces ex vno in alterum locum transportat. Imponitur autem ipfi com- tet. muniter centum & quinquaginta librarum, quarum quaelibet sedecim pendet vncias, onus : & quod robuftius paulo est, ducentas ac quinquaginta ferre non recusat.

Quantum Singulis diebus decem milliariorum iter absoluunt, idque ad quinque dies itineus cóha: oues continuant, quarto enim vel quinto die plerunque quiescunt, & fic ficiant. iuitinera etiam longiora ad quingenta milliaria perficere solent. Firmo ac secu- Securè cedunt. ro admodum, passu incedunt, ita vt haud necesse sit, farcinas diligentius ipfis alligare, quando præsertim iam bene cicuratæ fuerunt. Occupantur maxime In mineris in tràsportandis mineralibus, precipuè vero ex Monte Potosi Oppidi Imperialis, vbi portandis valde occontinuo trecenta millia horum animalium vecturæ adhibentur, yt ex monte cupantur. illo infectum argentum, siue venas metallicas argentiseras, ad illos artifices conuehant, qui argentum a petris ac fecibus separant. Reuehunt postmodum ad eundem montem commeatum, & alimenta, pro eorum qui fodinis præsunt, & operam suam ibi insumunt, sustentatione.

Quanto Hæ Oues post tertium artatis antium portare valent, & ad duodecimum vsq. tepore laborare pos perseuerant, quo exacto, iam fenio confectæ moriuntur. Est hæc beftia valde pi- sint. tuitosa, cicur, domestica, & ad Indorum naturam seu confuetudine maxime ac- Cicur est commodata. Quando iter conficit, eique alicubi mora diutula stando transigen- valdè hæc bestia. da est ; tum cautissimè genua demittit, tenditurque corpore suo ad terram deorfum directè fecundum longitudinem, ne ipfi quod portat onus, de dorfo inCamelum decumimidecidat, non secus plane, atque Cameli facere consueuerunt. Quod si sibilo bendo tatur.

Kkk à suo

662 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. à suo ductore moneatur, erigit se in pedes statim, suumque decenter iter per Noctu nù- agit, nec in alterutrum magis latus declinat. Comedit autem modo hìc, moquam etià in summa do illic, vtcunque & vbicunque potest. Nodu vero nunquam comedit, mafame come xima, licet fame conficiatur, fed solum illud quod interdiu dentibus raditer dit. commolitum ingessit, nocte ruminat. Dormit directè, reflexis tamen pedibus .

Patientes Plurimum has pecudes laborando sufferunt : fi quando vitra modum sunt in laborando. fatigantur , oneri succumbunt , nec ratio vlla, quo resurgant, compellendi eas repetitur, etiamsi percutiantur, vel ipsis tefticuli, quod vltimum est remePertinac issimè aliquá dium, comprimantur. Vt aliquando propter colli longitudinem, ex vtroque do succum- latere caput terras illidant, nec cessent priùs, quam foras ipsis oculi, ac cebunt oneri. rebrum erumpant, atque ita miserè moriantur.

Spuunt in Non habent, quibus fe desendant alia arma, quam sputum, quo sibi vicinos vicinos, conspuunt, quod etia Camelus facit ; cui, auribus & dorso exceptis, ouis hæc valde Lanarum eft similis, nisi quod lanam hasc habet & circa ventrem quidem longiorem, vncolor. de aliquando ad dimidiæ vlnæ longitudinem, ex vno atque altero latere dependet . Sunt has in colore similes nostratibus ouibus, albi, nigri, pardi, vel ex omnibus mixti, quas vltimi coloris oues, vocantur ab incolis Moromoro.

Longitudo ipfarum odo palmorum, siue spithamarum (quæ Romanis Cannæ Longitudo & alsitudo ipsarum. eft menfura)excedit, altitudo ad quinque vel iex palmos ascendit. Collum solum Collum. quinque in aliquibus eft spithamarum. Caput habent bene figuratum , oculos magnos, os aliquantulum eminens seu longum, labra crafla /inferius autem-» Caput.

Dentes. nonnihil pendulum . Dentes solummodo in parte inferiore, anteriores nempe feu incilorij adsunt, quibus fuperior caret maxilla, in qua soli funt molares, quibus & fui in inferiore respondent. In hac inferiore duo præterea, in vtroque laAures. tere singuli nimirum , acutiores & longiores. Aures medij palmi longitudine Pedes. roftrum versus porredas gerut, quas ad auditum facillime mobiles habent. PeCauda. des ad vaccæ pedum formam sunt. Cauda eft lõgitudine vnius palmi ereda paGenitale. rumper, pauxillum lanæ obtinés. Stercus, caprinum aemulatur. Genitale masculum tenue eft, & recuruum, posteriores pedes verfus declinàs, ita vt inter fæmoLuxurio- ra meiendo, eodem loco, quo faeces cadunt, vrinà profundat. Est autem luxuriosum eft ani mal sed dir sum valde, & turpius in exercendo Venereo actu, quam vllum Mundi animal • siculter Fæmina enim vuluam habet nimis paruam, que in terra iacens ita fe componit» coit. vt mas illi fuperuenire queat, qui tunc temporis gemitus specie maximè vociferatur, nec aliud tuc quasi fit, quam quod vnu alterù conspuat, & non rarò diem integrum confumant, antequam actum ipsum Venereum incipiant, & absoluant. Ita necesse sæpe est, vt paftor siue curator earum, ipsa ad inuicem acccommodet, & adaptet, fi modo velit, vt pecudes fe luas multiplicent. Pariunt poftea nostratium more.

Sunt autem harum duas species, & cuilibet fpeciei fua denuo differentia Species ha rum duæ mum genus feu fpecies illa eft, de qua modo diximus, & in hac aliquas collum Debiles ali habent ac pedes subtilia, & infirmarum virium, vt sic non nisi pro lanæ & quæ dus quotidiani gratia educentur. Alias sunt paruæ & pygmææ, & curtos quiFortes al- dem pedes obtinentes, fed fortes inierim , vt quas ad portanda omnia domui teræ. necessaria onera, prout eft aqua, frumentum &c. adhibentur, Sunt

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 663 Sunt hæ ita robustæ, vt quælibet harum pondus ferre possit ducentarum & quinquaginta mercatoriarum librarum. Aliam specié vocant incolæ Pacos, que Alia species Pacos non funt ita corpulentæ, vt iam dictæ. Hæ minores omnes corporis partes, caput dicta. præsertim, ac aures, habent, & exigui ob id roboris : nunquam (e onerari permittunt, nisi harum aliqua: iuxta onerarias educentur, & paulatim ferre asfuescant, quæ cibum postmodum ac veftimenta Indorum portant, quando hi Lana maad Campos prosiciscuntur. Ita lana abundant, vt in solo collo, ac capite plus ximè abuncius lingulae habeant, quam tota noftra Ouis, & maximam eius proinde co- dant. piam ex toto corpore Indi detondent. Sunt aliquae ita nigrae , vc ex sola fana, nullo adhibito alio artificiali colore, pannum conficiant, qui cum aterrimo quouis ferico comparari facile possit. Aliae funt alterius coloris, vt pardi, Lanarum color & valbi, nigri diluti, subruffi & similium colorum, vc apud nos quoque viderem tilitas. licet : estque ipsarum lana ita mollis, subtilis, tenuis ac delicata, vt ex hac pretiosissimi parentur panni , ex quibus aulaea, fiue peristromata, stragulæ, quibus lecti, mensæ & animalia insternuntur, ac veftimenta demum varia concinnan- Vera pannificia ex tur, ferico bombycino haudquidquam cedentia. Diutius quoque, quam vlla eiusmodi lanea alia ac sericea fu pellex, durant. Quin ex hac lana panni quoque texuntur, lana. qui Damascenos noftros & vndulatos imitantur,& qui floridum suum colorem, post centesimum etiam annum adhuc conseruant.

Solent he Indis delicatiores, quam relique, pro cibis estimari. Quamuis vtreq. In cibis. folitum & quotidianum ipsis alimentum praebeant. Bezoardici lapilli speciem in Bezoar ex fe procreant, verum parui admodum ,vilius vix efficaciæ, aut æstimationis. his.

Pleru mq. vnum pro vice foetum edunt, raro gemellos. Proles vbi nata eft, su- Vnum fœbitò matrem fequitur. Vbera tantum duo habent, & perpusilla. Complexio- tum ferunt pro vice. nis funt pituitosæ, & propterea quò magis regiones ad frigidum celum tendunt, Bina vbeeo magis generatio earum multiplicatur: peius fe habent in calidioribus pro- ra : uincijs, quia statim moriuntur ex pruriginofa, & combusti sanguinis quadam Cóplexiosunt pifcabie . Quinimo in propria fua patria, infirmitate hac, fcabie videlicet, perfæ- nis tuitosæ. pe vexantur, in qua curanda Indi maximam curam adhibent, ex sulphure & Scabie laborant. pinguedine mixto linimento, eas inungendo .

Opportune maxime hic accidit, vt poft Taurum & Suem de Oue nunc quoque Hucusq. hiF. tractario suscipiatur. Hæc tria enim animalia sunt, qua: celebratissima an- storia hhhhhhh tiquis illa Suouetaurilia, siue Solitaurilia constituebant. Horum cumprimis RoSuouetaumana conditor historiæ Liuius lib. 1. in geftis Seruÿ, meminit, qui Rex censum rilia à Sue, oue & Tau Populi Rom. tanto futuro Imperio, rem primus instituit saluberrimam. Censu au- ro dicta. tem perfecto, inquit ibidem Liuius, quem matur auerat metu legis deincensis lata, cum Census Ro manus qua, vinculorum minis, mortisq. edixit, vt omnes Ciues Romani, equites, peditesq. in suis quisq, do institucenturÿs in campo Martio prima luce adessent, ibi instructum exercitum omnem, sue, oue, tus. taurilibus lustrauit, idque conditum lupum appellatum, quia in cenfendo finis factus est.

Et cum hic cenfus populi, quinto quoq. exacto anno sieret, ac lustrum, siue expiatio illa nouaretur : sic pro quinquennali tempore, quod erat Græcis Olympias, Lustrum dici Latinis cæpit. Peracta autem fuit illa luftratio in Campo Martio, Lustrum. & forfan hac ipsa, quà ego núc habito VRBIS regione, ad Agrippa Pantheon. Erat cur siguisicet quinenim, vt apud eundem discere Liuium licet lib. 2. Ager Tarquiniorum, qui inter quennium.

Kkk 2 VRBEM.

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. Vbi fuerit VRBEM ac Tyberim fuit consecratus Marti , Martius deinde Campus dictus campus Martius. Ex quo liquet, quicquid inter Capitolium & Tyberim interiacet, Campum fuisse Martium. Nam Vrbs prima ad Capitolium finiebatur. Ne quis forsan existimet Campum Martium solummodo illum censeri, qui flumini vicinior, hodieque quasisolus id nominis apud Romanos nostrosadeptus est.

Marti tria Vetustissimum autem institutum fuisse, Marti dcita hæc tria animalia imdicta aniOratore, malia im- molari, ex M. Catone summo antiquæ Roma Imperatore, Senatore & molabátur. de re ruBica doceri possumus, cuius me verba, quo priscam magis redolent latinitatem, eo delectant magis : quæ Lectori etiam grata fore existimo, ideoq.

Verba Ca- subiungo. Agrum lustrare sir oportet imperans Solitaurilia (fiue suouetaurilia) tons de hac re. circumagi cum diuis volentibus. Sic' dicito. Mars pater, te precor, quasoque, vti sies volens propitius mihi , domo, familiaque nostra quotus rei ergo agrum, terram, fundumque meum, solitaurilia circumagi iussi, vti in morbos visos, inuisisque viduertatem, vastitudinemque, calamitates, intemptriesque prohibessis, defendas, auerruncesque: vineta, tu fruges, frumenta vtique, virgultaque grandire, beneque euenire sinas, pastores, pecuaque salua seruassis, duisque bonam salutem, valetudinemque mihi, domui, familiaque nostra. Et paulo post, vbi porcum, inquit, imPlura de Suouetaurilibus, Soli & Sollitauribus Qui de molabis, agnum, nntulumque. solitaurireperies apud Dionys. Halicarnass. Cornelium Tacitum, Quintilianum, Festum, bus scripserint.

Asconium Padianum, & alios, qui etymi etiam rationem, quam hic lubens relinquo, afferunt.

An verò hæc tria animalia Marti accepta, an inimica fuerint, quod de An hostiæ antiquæ gratæ an fimilibus hostijs dubitare licet, non eft longioris indaginis hic locus. Supra-» inimicæ certè ex Labeonis mente apud Macrobium, Sus Terrae videbatur ideo oblata. falsis suis Dijs fue- quia segetem , quam Ceres mortalibus tribuit, porca depasta esset : ideoque inrint. uisa potius Deæ, quam grata fuisse, asserebatur. Quare in Metamorphosi Ouidio prima putatur Hostia Sus meruisse mori, quia femina pando Eruerit rostro, spemque inter ceperit anni.

At Goropius meus lib.5. Gallicorum : Egregium vero, ait, epulum Cereri apponunt, qui inimicum animal apponunt. Idem faciunt videlicet, fi ludao ad conuiuium vacato, Quid ouis solam fuillam dent comedendam. Ne vero & pacatissimæ Oui de esset, quam culpam meruerit vt hostia affingerent, vt ad sacrificium raperetur Ouidio I. Fastor. Verbenas carpsisse dicitur. fieret.

Pauit ouis pratum, verbenasq. improba carpsit, Quas pia Dÿs ruris ferre folebat anus.

Improba- Aft mihi hostiæ gratas semper, puræ, sinceræ & immaculatæ esse debere vitur hæ opinio. sæ fuerunt. Et propterea a M.Varrone de Re ruft. cap. I I. porculinon nifi decimo iam die mundiores facti, sacrificio adhibebantur, & obid Puri, sinceri & Sacres appellabantur. Qui etiam loci Plautini in Menæchmo meminit, cuius face tissimi Poetæ hæc verba sunt.

Adolescens quibus hìc pretÿs porci veneunt Sacres, sinceri ? nummos eos d me accipe, lube te piari de mea pecunia, Nam ego quidem insanum esse te certo scio, 664

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 665 Qui mihi molestus homini ignoto .

Sic oues in sacrificijs lecta vocabantur, vt Virgilius Hostiæ nó MActant lectas de more bidentes. debent esse merebantur, quòd præstaritiores ex armentis exi- inuisæ.. merentur, Boues egregÿ, quòd è grege (eligerentur. Et quis nescit hostias & minime inuisas effe debere, & eum ijs, quibus offeruntur, similitudinem aliquam & congruentiam habere ? Hoc apud Aldrouandum Dempsterus quoque obseruauit, cum caederentur Boues forda, idest, prægnantes in Curijs 17.

Cal. Maias, Telluri, ipfa similitudine placituræ, vt annus proueniret fæcundior : Terra enim hoc tempore grauida quoque conspicitur . Pordicalia, & fordicalia vocabantur istiusmodi sacrificia : & Hordicalia, quia Vacca praegnans Varroni Horda dicebatur. Ouid. 4. Fast. hæc habet.

Nunc grauidum pecus est, grauida quoque femina terra, Telluri plena victima plena datur.

Et veris principio,propter pabuli præstantiam, pinguissimi quoque agni immolabantur, vt videre est I. Georg. Tibullus eo alludit 3. Elega» Agna cadet vobis, quam circum rustica pubes Que in hoClamet Io messes, & bona vina date. stijs gratis Vtque acceptiores victimæ essent, non claudæ solummodo, morbosæ atque requirebávitiosæ excludebantur, sed floribus insuper coronabantur, & cornua auro in- tur. ducebantur. Sic DE VS Opt Max. apud Hebraos offerri sibi iussit meliora, pulchriora, & robustiora holocausta : Et odoratus est odorem suauitatis. E diuerso Gentiles etiam Plutoni suo nigram pecudem dedicabant, vt Tibullus habet : Interca nigras pecudes promittite Diti.

Ouis olim paci offeIta Terra etiam aliquando ceu nigræ, nigram : & Soli albam pecudem offerebant, & rebatur.

Neptuno Arietem ad collaudandam maris placiditatem, Quæ causa fuerit, credo, vt apud Aristophanem victima Ouis fieret. Hanc quoniam Pacem tam ob- Hác nobis nixis nunc precibus Orbis Christianustimer vniuersus exoptat, & profusis a DEO la- desideratif simam imchrimis implorat , concedat illam nobis Ouis illa purissima, & immaculata Ho- maculatus Agnus stia DEO Patri in Cruce pro peccatis olim. nostris oblata, de qua D. loannes Ba- Christus le largiaptista ; Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Ad hoc sacrificium quæcunq. sus tur. priscorum oblationes non referebantur, è æ vanæ, mendaces, idolomania plead mortem, non ad vitam comparatæ erant.

Ouium esus, &vsus tam antiquus est, vt Varro dere rust. putauerit has ex fetis primas fuisse, ab hominibus comprehensas ac mansuefactas. Hic enim lib. 2. cap. I. inquit, summum gnadum fuisse natur alem, cum viverent homines ex ijs rebus, Pastoritiú ab inviolata vltro firret terra, ex hac vita in fecundam descendisse pastoritiam, e feris studium ouibus cæarboribus ac virgultis decerpendo glandem, arbutum, mora, ptum esse. pomaque colligerent ad vsum : sic ex animalibus, cum propter eandem vtilitatem, qua possent siluestria deprehenderent, & concluderent ac mansuescerent. In queis primum non sine causa putant oues assumpias, & propter vtilitatem & propter placiditatem: maxtmeenim hæ naturà quietæ, & aptissima ad vitam hominum . Ad cibum, enim tac & caseum adhibitum : ad corpus vestitum, & pelles attulerunt. Tertio denique gradu, à vita pastorali ad agriculturam descenderunt.

Et Kkk 3

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI. ANT. RECCHI. Et quid ni hoc factum exictimemus ? cum Oues ferarum omnium (feras Huius causa & ani- autem has quoque exstitisse grauissimi scriptis prodiderunt authores) placidismalis placiditas' & simæ sint, ac quietissimæ, & facillima cura mansuescant. Ælianus profectò libro vtilitas 6, cap. 35, Omnium maxime animalium enes ad parendum faciles sunt, inquit, Etefuit. canibus pbtemperant, & Capras sequntur, simul nim ad verba pastoribus obediunt, & & inter fe amant. Luporum, insidÿs minus idcirco patent , quòd non ita separatim à reliquis errant, quemadmodum singulæ Capræ à gregibus suis segregantur.

Vtilitatem autem pastoribus suis maximam viuentes, dum lanam præbent, & varia lactis opera ministrant, & plurimam in cibis quoque occisæ afferunt.

Non ignoro tamen nonneminem vix agninam carnem commendare, ex hoc Horatij loco lib . epist. I. epist. 15. caro aPatinas cenabat omasi. gnina olim Vilis & agnini, fuerit in pretio.

Fuisse tamen Agninum caput inter gulae cupedias, ab Athenao olim repositum, & à Plauto exta agnina, veteribus in delitijs habita esse obseruatum, Aldrouandus refert, Plautinis his in Pseudolo verbis.

Pseudole arcesse hodias ; Victimas, lanios, vt ego huic sacruficem summo loui : Nam hic mihi nunc est multo potior Juppiter, quam Juppiter.

BA. Nolo victimas, agninis me extis placari volo.

C. Propera, quid stas ? accerse agnos, audin, quid ait Juppiter.

Caro ver- Et nos certè hìc Rome tam ægrotantium nonnullis, conualescentiumq. plerisq. uecina lauquam sanorum omnium mensis, Veruecinas fine castratorum arietum cames datur. tam alias quam elixas non fine palati delectatione apponimus, Qui in HispaHispanica nÿs egerant, non satis superque mihi hanc carnem, per Antonomasiam Hisp anis piæsertim.

Carnero dictam, ob saporis excellentiam, nutriendi præstantiam, malium horum abundantiam, laudare & deprædicare potuerunt; Vescuntur enim ibi Thymo, Serpillo , Satureia, Libanotide coronaria, quam Rosmari num vocant, Cytiso, Lotoq. & alijs aromata prope olentibus herbis & fruncibus, aere quoque gaudent liberiore, quibus omnibus, & carni nimia adirnitur humiditas, & odor acquiritur gratissimus, compactior denique substantia ad alendum commodissima roboratur* Tradit autem Damiavus Goes Eques Lusitanus, hac etiam tempestate m Hispania regulos multos, quos pastores, inquit ,Hispani vocant, tricena & quadragena millia ouium possidere Proximam ab his reor, dignitatem meretur nostra hic veruecum caro, qui in Poflea Ro- Ostiensi agro, eique finitimo Portuensi, consimilibus fere pascuis saginantur. Inmana. ueni enim ad maris illa littora, decimo ab vrbe lapide, ad quæ non semel ante plufculos diucrti annos, vt Hortum Pontificium nostrum Vaticanum, maritimis inde petitis plantis ornarem , plurimam Rofmarini illius copiam spontè nascentem, in siluulis filis & dumetis campestribus, Bernadinus Gomesius quidem lib. I. Desale; vix in vllo alio locorum fe suauiores, teneriores, acpunguiores veruecinas carnes, quàm has Romanas feu Ostienses guistasse affirmauit, quas dotes eisdem præter dictas herbas, ipsi praæcipuè sali tribuit. Circumfusi enim funt hi agri multis paludibus atque Salinis. Salem autem pecori maxime 666

10.

FABRI

LYNCEI

EXPOSITIONE.

667

maximè prodesse Plutarchus & quærit, & prægnates quæsiti huius rationes deducit.

Non improbabili igitur coniecturà duci quis cum Varrone possit, si afferat Reges & Dij gentipastoritium studium , quod apud Veteres adeo viguit, vt non Reges id modò lium pasto res olim exercuerint, sed etiam Deos suos immortales Homerus, Apollinem scilicet, Mer- habiti. curium, Mineruam pastores fecerit. Et apud Apollinium Orpheus Nymphas ........, hoc est, vt scholiastes interpretatur, ouium curam gerentes, appellauit. Non errabit igitur, fi quis inquam, dicat, primos omnium pastores ouium facile parabilium pecudum greges sociare & curar e cæpisse, ad maiora postmodum armenta transijsse, Verum ad noftras nunc oues Perannas redeamus. De quibus quid alij etiam De Oeibus Peruanis Scriptores memoriæ prodiderint, volupe est hic memorare, vt noflra magis hi- aliorum au storia vel dilucidetur, vel fi aliqua se ingerit varietas, dextrè eadem explicetur. thorum loca laudanEt quoniam non omnes mihi nunc ad manus libri sunt, ex Aldrouando, quæ tur. capite de Ouium loco habet, paucula huc transcribam. In Perù, inquit, regione, quod sit calida, oues ad asellorum magnitudinem crescere asserit Cardanus in opere Cardanus. de Rerum Varietate, longis crimhus, crasso torpore,capite longo, collo & essigie quasi Cameli, carne optima, agnorum maxime, castratos aratrum, ducere, & aorso ferre ligna, alia, non clamare nec motestos esse, colore esse albo, nigro & cinereo, Et Leuinus Leuinus AApollonius Gandobruganus Middelburgensis, in opere de Peruuia regionis inuentio- pollonius. ne & rebus in ea gestis, de hisce ouibus diligenter in hæc verba scribit. Equorum egentiam quanquam imparibus, & ineptis ad bellum viribus, ouium copia supplet, quæ equis magnitudine pates, & ceterà forma prater torosi pectoris strumam Camelis persimiles, quinquaginta meris pondo sustinent, & virum in terga sublatum ad aliquod passuum milita vebunt, V esci tamen fi vrgeantu, sedentes ore conuerso, ringentes fædo odore conspurcant. Si onustæ sint, tum humi se acclinant, nec inde vllà verberum vehementia ipsis asinis contumaciores, nisi penitus clitellis exonerent ur, propelli possunt. Vtile prefectò animantium genus, non ad supplendam modo absentiam equorum in sarcinis, virisq. vehendiis commoditatem, sed ad alimoniam etiam, & optimi lucrivsum. Lam enim tenuitate, longitudineq. & copià facite nostras superant, & ipsius carnis suaui gratitudine veruecum atque iuuencorum nostratium, delectabilem saporem adaquant, Frumento vestuntur, fed paucissimi cibi sunt, vsque adeo verò exigui potus, vt illo triduo, quatriduoue obstineant. Hæc ex aldrouando seu Dempstero. Hìc Cardanus cum F. Grigorto nostro minime congruit . Existimauit Cardanus enim is Peruanas oues magnitudine asinis æquales, quod m calidiore degant re- examinatur. gione : cùm hic contra referat , perire has oues , fi ad calida deducantur loca, & vice versa in frigidioribus non meliùs motio habere, sed mirè etiam prolisicare. Et noftras similiter oues Arist. 9. Hist. animal ; frigoris patientiores esse, quam sunt capræ.

Quod autem Leuinus Apollonius scribit, afinis illas esse contumaciores , & Idem sit de de Leuino quandam ica fatuitatem ipsis attribuit, non aberrat. Nam & Aristoteles iam Apollonio. dicto loco, nostratibus ouibus amentiam assignat, & mores stultissimos. Ouile enim genus quadrupedum omnium ineptissimum, dicit, cum sapestent oues nec abire velint, nisi mares à pastore ducantur, ita enim reliquus grex . M iratus ego meherclè,

668

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

mehercle, non .femel harum ruditatem cum risu fui, dum laniones, vt quo vellent perducere oues, possent ; si arietem, quem illæ sequuntur præeuntem, forsan ad manus non haberent, cani Molosso alicui pellem arietinam induerent, & eundem, tintinnabulo simul e collo suspéso, præmitterent, quem stultus grex reSæpè imus liquus non aliter atque ductorem solitum arietem, sequebatur. Atque vtinam quà itur non quà nos quoque Naturalium nostros duces ac magistros scientiarum, non fæpiuscueunduin lè pecudum more, vt alias monui non qua eundem esset, sed qua itur, improuiesset. dè sequeremur. Hæc pecudum stupiditas etiam in prouerbium ceffit, dum Veruecum in patria, crassoq. sub acre natos, Homines Dicimus, quibus ingenium non ita perfpicax est, fed subtiliore spiritu animali stupidi cur pecudes minùs irradiatum, quos itidem minimè emunctæ naris homines appellamus, vocentur. quòd ouibus nares semper muco quodam diffluant. Ouis & asinus, inquit, nus lib. 5. cap. 20. ineptissimis funt moribus & degeneribus animis. Non sibi tamen Sopitur ali ideò contradicit, cum de Ouibus loquens (vt paulo supra memini) ad parenqua contra dictio Ae- dum eas faciles dixit. Ferocitatem enim tantum, atrocitatem & vafritiem cæteliani. ris fermè communem feris, ab illis remouere, & placidam, quandam potius simplicitatem, aut stupiditatem inesse, innuere voluit : quæ in comparatione versutiæ & fraudis Vulpium & Luporum manifesta sit, quam imbecillam radonem vocat Gryllus apud Plutarchum, Vlyssi de ingenio bestiarum respondens, & inefle ouibus voluit, si cum Vulpe conferantur. Reliqua quas Leuinus habet, non attingo : cum quilibet facilè perspiciat historicam F. Gregorÿ relationem multo ampliorem esse, & quæ ouium harum naturam magis ac intimius rimetur, & ob oculos ponat.

Alia authoNon desunt tamen alia authorum testimonia, quae conelusionis loco hic rum loca habeant, quod nostræ defepro nostræ breuiter interserenda existimo, si quid præsertim historiæ ctum narrationis supplere queat. Iasephus à Costa imprimis lib. 4. cap. 41. ait, confirmatione.

DEVM pauperculæ huic genti, de iumentis simul seu onerarijs bestijs, & cibis atque amictu, in hoc vnico animali prospicere voluisse. Hoc enim Indi absque vlla ferme cura, sine victus certè delectu, cum obuio vbique. gramine vescaCues Pe- tur, nec soleis ferreis calceetur, nec frænis aut ephippijs cingatur, maxima ruanæ duo vtilitate vti possunt. Recenset autem duas species seu genera, laniferum rum gene- cum rum. vnum, & alterum quodammodo lanis carens oneribus aptius-, ex quo nisi fallor, notrum in Icone propositum est animal : lana enim vt apparet, exigua ipsi appingutur.

Pacos priPrioris generis Oues vocat Pacos, quæ obstinatissimæ suntvtinde prouermas dicunt obstinatissi bio pertinacissimum & duræ ceruicis hominem impacatum dicant. Hæ vbi in mas & laterram femel ira percitæ prouolutæ, iacent, remedijs vix vilis inde dimoueri nigeras. & erigi possunt. Aliquando tamen placantur, vbi Barbarorum quispiam illorum, trium vel plurium horarum spatio eis assideat, blandiatur, & suauibus ipsarum iram verbis deliniat. Ex lana huius, duplicis differentiæ, pannos texunt incolæ : viliorem Hauasca vocant, delicatiorem Cumbi: & quod mirum est, ex vtraque panni parte, ita lana prominet, vc nulla silorum vestigia emiSecundas neant. Tinguntur colore ex herbis, expresso minus laSecundi generis, quæ breuioris nempe lanae funt, hbc habent, quo risum monigeræ. uent, Oues Canem pelle arietina vestitù sequuntur..

669 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. Hæ habent uent, cum aliquando erectis capitibus diutissimè adores suos aspiciant, quali quid ridiadmirabundæ, imperterrito quodam , & nec metus nec gaudij participe ani- culi. mo, elatæ. Nonnunquam tamen perterritas fugam arripientes in fcopulos cum onere recipiunt, vnde vt dimoueantur, arte nulla effici potest, nisi sclopetis interfectæ decidant, vt argentum, quod plerunque geftant, recuperetur.

Addit Iosephus infuper non semel(e miratum, cum videret ex Monte Potosi vsq. ad Aricam, septuaginta spatio leucarum, aliquando 2000. Barras, siue argenteas quadras, quas ad minimum 3 00000. ducatis cenferi possint, ab his ouibus gestatas fuisse, nullo comitatu aut latellitio stipatis. Nam praster pauculos In- Securitas in dos, qui viam præirent, & onera moderarentur, vix vnus atque alter Hispanus viarum Perù. congrediebatur. Tantam esse ait viarum in Peru securitatem. Ita vt etiam sub dio dormirent, vbi adores tentoria erigebant, & succensis lignis potu ac epulis viarum tædio medebantur Si iter longum conficere coguntur, quatuor lingulis diebus leucas absoluunt : sin vnius folius iter diei aggrediantur : odo vel decem etiam leucas emetiuntur . Quas fequente capite de Bezoardicis lapidibus, quorum ex his ouibus, Pacis nempe, aliqui extrahuntur, fed, vt supra quoque dictum, minimæ efficacias ; ea ad alium a nobis locum referuantur, vbi data opera forsitan de Bezoar fuerit disputandum.

Quæ de Ioannes Baptista Cortesius Medicus Messanesis in fuo laborioso, ingenioso ta- his ouibus Ioan. Bamen Miscellaneorum medicorum opere,Decade 8. Bezoar lapidis historiam de- pt sta Cortesius hascribens ex Iosna Ferro duorum meminit horum animalium, Glamæ & Paci. Et beat.

Glamam ait effe maiorem Paco, & vbi cum onere ceciderit illa & forfan irritetur, tanta nonnun quam bile commoueri, vt mordeat, & simul quicquid comederit ac biberit, ad os reuocet, & huius partem violenter in hominum faciem inspuat.

De Paco nihil aliud addit,, quam obftinationem ipsi summam, quas vocabulo Pacos Indis designatur, inesse : carnem etiam habere sapidam, & vtilem .

Si quas adhuc restant, ad ouium harum naturam explicandam attinentia, Videantur etiam ea apud alios rerum Indicarum Occidental. Scriptores legi possunt : non lubet huc alij scriptores. omnia transcribere . Hoc vnum interim non leue alicui dubium ciere possit : An reuera inter oues hæc animalia cenfenda veniant ? Ego profectò, quid hic Dubitatur an ad oues certi constituam, non habeo. Forma has oues, fi gibbositas, & strumositas in an ad Cadorso essent, cum Camelis haud difficulter conuenirent. Bisulcæ imprimis sunt, melos potius pertiparuo capite, elongato collo, ruminant, & non funt cornigeræ : quod Aristo- neant ? teles nulli excornium, excepto Camelo & pisce Scaro, concessit : qui, Idem lib. 5.

Hist. anim. cap. 2. ait, quod vterque mas & femina Camelus, totam diem coitu transigant, quod supra de nostris his quoq. Indicis ouibus asseruimus. Cruribus quoq.

Camelorum more , onera aut deposituræ, aut recepturæ, se humi componunt.

Atqui hæc non prorfus euincunt argumenta, licet enim excornes sint has oues, fors hoc non mutat speciem fubitò. Cum Boues etiam in Scythia Hippo-crates lib. de aere, aquis & locis, absque cornibus nasci teftatum reliquerit, quod præ frigore regionis cornua eis non enascantur. Et ceruæ Arift. & sensu teste, cornibus carent, & pleræque in Gallia, quod Scalirer quoque aduertit, & in.

Germania sine cornibus fæminæ oues sunt : non ita in Italia tamen, vbi arietes mire quoque præ alijs regionibus cornibus luxuriant. Vidi hic non bicornes modo,

670 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI. ANT. RECCHI. quadricornes, quinquecornes, & fecornes. Vnicornes Ex denti- modo, sed tricornes, signa bus nondum conspexi. veriora sumi potuisQuod fi mihi capitis earum, aut folorum copia dentium concessa fuisset, iam sent. ad Oues, an ad Camelos accederent, magis perfectè, quod in alijs quoque præstiti animalibus, diiudicassem. Carere eas dentibus incisorijs in fuperiore maxilla, & in inferiore duos grandiores & erectiones ex incisoribus, eminere, iam in hiftoria notatum suit. Horum occafione hic plura de Bidentibus dicere pofsem, quæ rixa tamen ad politioris tantum literaturæ viros pertinet, quamque apud Aldrouandum, vbi de Oue tractat, videre poteris, satis bene enucleatam.

An sui ge- Quid ? fi quis hanc Glamam, & hunc Focum, nec Oues, nec Camelos, fed sui geneneris sint Neque enim-» animalia. ris animalia appellaret ? non video cur grauiter ideo peccaret.

Aristoteli propterea error affingendus foret, quod praeter cornigera solum inter quadrupedia Camelum ruminare scripsit : hæ autem Peruana nostræ pecudes, nec cornigerae sint, nec Cameli, & ruminent tamen. Ignoti enim nulla scienAristotelis tia, aut dementia est : Aristoles autem nec animalia Noui mundi esse sciuit, error circa nec ibi viuere posse vnquam credidit, intra Tropicos præsertim, a quorum torrizonam tor ridam. da regione & bruta, & homines, & piatas ipfas longe exulare,ob infirmas rationes quasdam, a fenfu & experientia funditus iam euersas, & solo datas, voluit.

Sunt autem in America plurima animalia a nostris essentiali quadá ratione, non externo saltem habitu discrepantia, vt alias quoque monui, quorum in numero, fi quis Peruanas has Oues collocare velit, per me licebit : sin minùs, Oues sui generis appellitet, vtrarumque enim historiam, mores, ac proprietates fi intimius examinet, quid ipfi iudicare ac credere opus fuerit, probè & cófestim intelliget.

Quas autem F. Gregorius de Quium earundem fcabie, & huius medela ex sulphure monuit, cum noftris ea plane ouibus conueniunt. Quando quidem & nostræ contagiofa hac lue, vnde Morbida facta pecus totum corrumpit ouile, non Nostræ o- raro corripiuntur, & fulphure etiam rectè percurantur. Cum enim ante annos ues cum hos viginciquatuor, Tibur animi gratia, & ad motem inde Ianuarÿ didtum, PrinPeruanis morcipis Casÿ nostri proprium, videndarum, & colligendaru ibidem stirpium causa eodé bo vexantur & ijs- proficisceremur, Ego & Henricus Coruinus, solertissimus Roma pharmacopœus, dè rememirus phytognostes, amicus mihi percharus : vidimus per Albulas Aquas, dijs curan- & tur. sapore non fatis grato, odore sulphureo, coloreq. albo & corrupto præditas, in Henricus in via Tiburtina, oues quamplurimas sæpius transigi. Et cum rationem huius Coruinus miram stir- ab Vpilionibus sciscitaremur, oues fcabie laborare respondebant, cui sulphupium nobreuissimus fluuius mederetur. Diftat autem hic a Tiburtina Vrbe titiam ha- reus hic & bet. quatuor passuum millibus, quod olim Martialis quoque I. Epig. 13. notauit .

Albularum Itur ad Herculei gelidas qua Tiburis arces, aquarum origo & Canaque sulphureis Albula fumat aquis. progressus.

Rura nemusque sacrum, dilectaq. iugera Musis, Signat vicinà quartus ab vrbe lapis.

Hæ ex Lacu sulphur olente (quem simul vidimus, & in eo breues insulas herbis confitas, quæ sæpe aliquot paria boum fuftinent, fluctuare admirati sumus ) effluentes, ad Anienem vsque dolabuntur. Has Virgilius 7. Æneidos, ver sibus designauit.

At

671 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. At rex folliti tus monstris, oracula Fauni Fatidici genitoris adit , lucosque jub alta Consulit Albunea , nemorum quæ maxima sacro Fata sonat, sæuamque exhalat opaca mephitin.

Quem fulphuris putorem, Martialis itidem innuere voluit 4. Epig.4.

Quod siccæ redolet palus lacuna , Crudarum nebula quod Albularum , Malles, quam quod oles, clere Bassa.

Sed proh DEVM immortalem, quam rerum omnium est vicissitudo ! Vbi in nunc sunt quae ad Albulam olim fuerant, Albunea nemus ? Fauni oraculum ? di- Tempus ducit malecta Camœnarum , siue Mularum iugera ? & Sybillæ Tiburtinæ fanum? Haec gnam remna Metaomnia eo loci in pallorum nunc tuguria, & bestiarum stabula commutata, morphogementes admirati sumus. Vt vere Seneca scripserit, de Consolatione, vel quis- sin. quis ille poeta fuit, Omnia tempus edax depascitur, omnia carpit, Omnia sede monet, nil sinit esse diu.

Et quo nunc quæso earundem dignitas aquarum recellit, quae Strabone scri- Albulæ oin vsu bente lib.5. ad multos sajutiferæmorbos, tum potu, tum lauationibus adhi- lim medico bitæ laudabantur ? Atque vt Andreas Baccius, quem in hac professione mea An- laudatissimæ nunc tecessorem habui, opere suo non satis laudando de Thermis testatur, illas in Au- in desuegusti Cafaris & Neronis quoque vsum cesserunt. Hæ a primarijs priscorum tudinem abierunt. temporum Medicis approbatæ fuerunt, Antonio Musa Andromacho, Asclepiade Archigene, Cælio Aureliano, Galeno, Aetio, Paulo Ægineta, alijsque, ad neruorum morbos, coxendicum dolores, seminis profluuium, muliebres fluxus, sanguinis vomitum & tardas vesicæ passiones. Recentiores etiam ad vrinæ ardorem, vesicæ vlcera, callos, arenulas, lapides extenuandos, ad calidas hepatis intemperies, &manantia vlcera pustulasque mire commendarunt.

Sed quotusquisques nunc Romanorum est Medicorum, , qui Galenum suum lib.I. de simpl facult. cap.7 secutus, in v sumhasce reuocare, vel tentet ipse, Vel consulat solummodo ?

Tantum æui longinqua valet mutare vetustas I Vt vetera plerisque & præsencia lordeant, longinqua & noua mirifice placeant. &Recentia absentia veteribus Et sic, quae olimImperij RomaniPrincipibus medebantur, nunc abie& propinquis præfe ctæ ac neglectæ, vilissimarum vix ouicularum ad scabiem meruntur. dicina remanserunt. Cum tamen nunc eadem sit Natura , idem cælum, tellus illa, quæ olim fuit. An igitur medicamenta, quæ quondam profuerunt , nunc eadem obfutura existimemus ?

Sed, ne hic iterum nimietatem accuses meam lector, hæc de Ouibus Feruanis latis sunto.

ATO-

672

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHL. ATOTOTL ALCATRAZ.

.

Onocrotalus Mexicanus dentatus

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO OSTRVM in hac Aue crocei est coloris, dentes albi, lingua rubescit, quæ non fatis porrea apparet- Sacculus, quem piscatoriam pera dicere queas ; inferiori roftro nexus ex rubro flauescens pendet, plurimis ijsque rubellis fibris, venulifq. distinctus. Superioris acumen rostri, vnguis inftar recurui,ad inferiora prominet. Oculorum area flauer, quorum albumen croceum, pupilla rubet, cuius centrum citrinescit. Circulus vero tunicas oculorum ambiens, albus est admodum, vt hæc colorum varietas, miram incuenti hos oculos delectationem præbeat.

Totam hanc peripheriam alia adhuc exterior linea ambit, carnei coloris, à naribus incipiens (quæ oculis sunt vicinissimæ) ad aures recurrens, & ab his ad oris fidum pertingens . Cæterum caput albicat, crifta ad collum reflexa, alba croceaque, & densa conspicitur. Collum integrum, & venter inferior totus ad caudam vfque albentis funt , & suauerubentis coloris. Alarum principium candicat, postea nigret, dein iterum albet,extrema in longumdenuo nigrent. Cauda capiti ae cristæ,colore respondet. Pedes trifidi diftindi apparentes, intermedia tamen membrana cohærentes, vngues conspicui, at recurui, calcar inposteriore pedis parte, crocei coloris omnia, rubedine intermi xta, Totus animalis huius habitus magnam auem repræsentare videtur : in qua hoc etiam valde mirabile est, quod dentes, vel dentata roftra habeat,quibus ill æ, quas noftris in regionibus vel captas vidimus, vel descriptas legimus, prorsus carent.

ATOTL

IO. FABRILYNCEI EXPOSITIONE.

673

ATOTOTL Onocrotalus Mexicdnus non dentatus.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. VIS hæc vt clare patet, priori congener est : hæc sola inter vtramque differentia conspicitur , quod dentes in hac nulli adsint. In superiori roftri parte membranaceum quid eminet, eiufdem cum roftro coloris, rubri nimirum, quo facculus etiam venis hinc inde discurrentibus tinctus apparet. Oculi in hac omnino minores , quorum medium nigricat, circulus autem & veluti halo, ipsos ambiens, est croceus. In crifta plures, fubtiliores, ac longiores funt plumæ. Reliquum corus & alae, a priore aue non differunt colore . Pedes autem non flauent, sed ruent . Sacculus in vtraque alite principium suum a gutture desumit, & ad roftri vfque inferioris extremum protenditur, & vt apparet, cum hoc ipso pertuso ac peruio continuatur. Lingua in hac tota rubra, quae conspiciendam valde fe præbet. Adeft tamen adhuc insignis in vtriufque collo discrepantia, vt intuenti eft manifestum ; quod illud in priore cygnæum quafi ob longitudinem, hoc columbaceum veluti, ob breuitatem existat.

E

SCHOLIA

A

EIVSDEM.

Dmiranda magis, abstrusiora, & pluribus inuoluta controuersijs, non puto in vniuerso animantium genere , quam quod Auium est, a natutam ralium Scriptoribus hiftoriarum,literis consignata fuisse, Causam hanc ego effe Cur perplexa Auium racile conijcio, quod a nostra, in qua nos viuimus regione, pleræque aues dis- sit historia. sitissimæ volent, quae aerias habitare domos, vt plurimum assolent. Quare & Psaltes dixit: Benedicite omnes volucres cæli Domino, per cadum aerem ipsum intelligendo. Hinc mirum minimè est, si minorem earundem, quàm aliaLII rum

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. rum bestiarum quæ terram & aquas incolunt, notitiam possidemus, fi non tam exterum corporis habitum, quam mores atque ingenium earundem confideremus .

Maximam itaque gratiam debemus Aristoteli, Plinio, Solino, Æliano & Alberto Quibus authoribus cognitionem reliquerunt: nec minorem ex plurimum Magno , qui auium diffusam nobis debeainus Iunioribus Vlyssi Aldroumdo, qui tribus luis Ornithologiæ voluminibus ea in auium historia. posteritati consignauit, quæ antiquorum non modo scripta dilucidarunt, sed & veteribus noua plurima adiunxerunt.

Verumenimuero, cum Naturæ campus tam fit amplus, vtrectè Plinius dixerit , Nos omnem experimentis naturam abequi non pobe, nedum vt vnius hominis vita, breuis illa & ærumnosa, peruideat omnia ; commendandi sunt quorumcunque etiam conatus, qui antiquis recentia, & non raro veriora addere Ex horum ego numero laudare polium Illustris. Equitem CassiaCassianus moliuntur....

Puteus Lyn num Puteum Lynceum, & Caroium Antonium ipfius Gerrnanum, nobile par fraceus & Carolus Ant. truriu fratres lau( (Queis non desidi as molles, nec marcida luxu datissimi, in animal.

Otia, nec somnos animus permittit inertes) hist. enucleanda. Qui animi scilicet, gratià ad iucundissirmam animalium contemplationem, a grauioribus fubinde negotijs studijsque diuercentes , nullis parcunt sumptibus, vt ex peregrinis etiam regionibus Aues conquirant,& præsertim domi suæ detineant atque examinent, per proprium ad id operis deputatu pictorem delineari quoque curent, hunc solum ob sinem ; vt veritatem, quæ tam profundo latitat Puteo, ex hoc eodem,qui ipsis pro nomine, & armis Gentilitijs est datus, expifcentur , Naturae studiosis libentissimè communicent vniuersis. Id quod quidem simili cum ipsis stadio decurrrens, loan. Petrus Olina I. V. Doctor Ioan. Pet. nuper Olinæ auia familiaris eorundem,in praeclaro fuo Romæ euulgato Auiario comprobauit. rium lauda Perplexam autem effe auium historiam, vel hinc saltem dignoscere licet. Vt tur. enim iam nihil dicam de auibus illis, quas etiam Plinius lib. 10. cap 49. pro fabuPegasos ex volucriu genere, & Gryphas aurita rostri adunCur auium losis habet, alatos effe tractatio sit citate, licet idem lib. 7. cap. z. ex Herodoto & Aristea Arimaspos ad Septentrioperplexa • nem sitos populos,( fine vlla fere hæsiratione) cum gryphis ferarum volucri genere,vt aurum his custodientibus eripiant, bellum gerere scribat. Et fabuFabulosæ aues. la quoque sit, ex Democriti mente aues esse, ex quarum confuso sanguine serpens nalcatur, quem qui comederit, alitum colloquia fit intellecturus de his ac similibus nugis nihil memorem ; an non æquum fuerit, de alijs nonnullis dubijs non minus, quamuis pro certiffimis a nonnemine creditis, inquirere, & quid firmi statuendum sit, semel tandem explorare ?

Præter faEt de Phoenice quidem quid referam de qua licet Plinius dubitet, Manilius bulas meras sunt eundem , hanc annis viuere dixit centum & sexaginta, & senescenmulta du- tamen apud bia in aui- tero, ex Casiæ & Thuris furculis construere nidum,rogumq. replere odoribus, bus explo& superemori: atque vt Herodotus Mela, Solinus,pluresque fide digni Scriptores randa.

De Phœni- contestantur, inde renasci quoque , Quid de Vulture ? num verum sit, omnes ce. hoc auium genere effe fœminas, vt Mimus affirmat, quæ ex vento concipiant, De Vultu ideoque nec nidificent, nec oua ponant & excludant, sed statim alatos & volare. tiles 674

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 675 tiles pullos pariant. Quid de auibus illis ? quas Bernecas quidam doctissimi viri , Bernestas alij vocant, & Anates Scoticas in Scotia & Hibernia ex putrido li- De Anatibus Scotigno in mare delapso nasci scribut, quas ideo quadragefimali ieiunio esiles cen- cis. lent, veluti ab animantibus non procreatas e sanguine . De his Fabius Columna Lynceus noster circa finem Phytebasani sui, doctissimè disputat, & Balani marina speciem esse arguit. Quid de Isida aue ? cuius detractam cum plumis pellem, & parieti affixam Libro de Natura rerum Author, & alij tradunt,quotannis pen- De Isida. nas mutare, ac fi auis vineret. Albertus magnus hoc negat, Simon Maiolus vero in Simon Madiebus fuis Canicularibus, adhuc Neapoli id videri asseueranter affirmat. iolus colApud hunc eundem Maiolum sexcenta alia de nostri etiam Orbis auibus re- loquiacanidier. peries, quæ lecta vel audita miraculi indar animum concutiunt, & Authoribus cular. scritamen luis fidem his adruentibus , minime destituuntur. Effe nimirum aues psit. hunc cornutas,deplumes. pilosas, noctu lucentes, solo aere victitantes, ferru deglutien- Apud plurima de tes & digerentes,humanas voces tam Latine quam Græcè imitantes,in deferen- auibus mira legutur. dis epistolis nuntiorum loco seruientes, perpetuo volatu vitam sinientes, nidos suos mari soli credentes,supinas etiam ; cu pleræq. pronæ hoc faciant, volitantes.

Sed vt propius ad instituti nodri rationem accedam, controuersia minime caret,quid fit Pelicanus, adeò à veteribus decantatus, a pictoribus delineatus, & à plebecula, veneratione ferme quadam cultus & æstumatus, quem aliqui Ono- Pelicanus etiam ducrotalum (de quo inpræsentiarum nobissermo est) esse voluerunt, alij negarunt, bius. alijeiusmodi auem quæ, veluti depingitur, pectori vulnus suo infligat, & ex sanguine proprio semimortuos suos pullos resuscitet, in rerum vniuersicate reperiri audacter pernegarunt.

Quare nec ego operam omnino lusero, nec me labor iste grauabit, si eandem adhibuero diligentia in Auibus,quas prae manibus nunc habeo, qua in Quadrupedibus a me hiflorico stilo expeditis, vel prestiti, vel prestare salte annisus fui, cu à F.Gregorio præsertim in his parum adiutus fuerim: operi itaque me accingo .

Commodum certe euenit, vt Quem Peruanam ruminante scilicet bestiam, Auis Onocrotanunc insequatur inter omnes forfan volucres, hec sola illud admirationis habes, lus quasi vt ruminanti quid simile moliatur, Onocrotalus nimirum, de quo Plinius lib 10. ruminans auis, aliam cap.47. hec concepta verba habet. Olorum similitudinem Onocrotali habent, nec di sta- ruminatem bestiam hie re existimarentur omnino, nisi faucibus ipsis inebet alterius vteri genus. Huc omnia inex- sequitur. plebile animal cogerit, mira vt fit capacitate. Mox perfecta rapina semsim inde in os reddita,in Vera aluu ruminatis modo, referi. Gallia hos Septentrionalis proxima Oceano, mittit.

Atqui Vt vt sit, Cygno in multis Onocrotalum efie similem, cum vtræq. aues sint σεγovόϰoδεs siue palmipedes, & aquas non modò ament, sed in his ob pedum praecipue structuram, etia natent ; quod Ciconiæ, Ardeæ, & Grues, licet frequentissimè aquis adsint,facere tamen raro folent, quibus volatus quam natatio magis congruit: & vt corporis datura , & pennarum colore vix etiam differant (nisi quod Cygni candidissimi, Onocrotali alterius coloris efie possint, qui etiam, vt Conueniur differunt mihi videtur, Cygnis longè maiores excrescunt) vt ob dictam iam similitudi- & inter se & nem, Aldrouandus etiam in tertio suæ Grnithologiæ volumine Cygno Onocrota- Cygnus Onocrocalum fubiungere no dubitauerit. Differunt tamen haud parum,no ob ingluuiem lus. (seu vt Plin. vocat, vterum) solummodo rostro subnexam, sed ipsa etiam forma LII 2. tam

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD, ANT. RECCHI. tam rostri, quod longius multo est in Onocrotalo, quam colli, quod vice versa iin Cygno longitudine præcellit. Hæc mihi vtramq. gnauiter intuenti auem comperta sunt, non solùm cum politissimum ex Cygno ( quem fel. mem. Virginius Cæsarinus Lynceus mihi donauerat) sceleton confici curarem, quod domi adhuc meæ asseruo ; sed cum aliquoties Onocrotalum viuutn quoq. Romæ Anno Iubileo 1625, visum accederem.

676

Verumenimuero, antequam de proprio hic ego quicquam dicturus sum, pro ad quodna mei ratione instituti disquiredum erit, sub quo nam auium genere Onocrotalum genus auiu Onocrota- collocandum censeamus. Et an communi præceptori nostro Aristoteli is innolus pertituerit ? De hoc enim plurimum inter se Aldrouandus, & Germanus Ornit holoneat gus(a quo Aldrouandus pleraq. in suos defumpta commentarios transtulit) altercantur. Et est haec non omnino de nihilo disputatio. Aldrouandus igitur in vestihistoriam bulo statim suæ de Onocrotalo tractationis,Sed priusquam ait, huiusce alitu exordiar, beneuolum lectorem volo admonitum, eum vero potissimum qui Ornithologi ( hoc Aldrouaq- autem nomine Gesnerum intelligit) de auibus lucubrationes legit, ne vnà cum ipso dus putat Onocrotalum diuer sum à Pelecane Aristotelis existimet. Ornithologi enim Pelecan (siue vt Aristotelis pelicanem vocant recentiores Pelicanus) Ardeæ genus est. Vult igitur Aldrouandus, cum apud Ariesse Onocrotalum. stotelem, nusqua Onocrotali vox reperiatur, quotiescunq. Pelecan apud ipsum legitur, intelligi a nobis Onocrotalum debere. Quam etiamopimonem suam firinisVidentur fimis probari posse argumetis, sibi persuadet. Interpretes AriBotehs Gaza & Scahuic repuCum enim Arist. lib. 9 Hist. gnate Ari- liger, & ante hos Plinius,pro Pelecane Plateam reponut stotelis indixisset Platea(Grecum verbum eft τέλƐχαr) fluuiatilis conchas materpretes. animal.cap. 10. iusculas læuesq. deuorat, quas vbi sua ingluuie coxerit, euomit, vt hiantibus tam legat, testis exuens, atque edat. Et haec ex Gazæ versione . Haec ipsissima pene verba Plideuoratis fe impleuit conchis, calore Ventris Hi potius nius lib.I o.cap.40. repetit. Platea, ait, cum Pelecanem euomit , atque itaex ijs esculentas legit , te fias excernens. Plimus igitur, quod vocant Pla- coctas team.

Aristoteles Pelecani tribuit,ad Plateam,& non Onocrotalum, traduxit, Quin diuerso etiam capite de Onocrotalo locutus est,quem locum fupra attulimus, cum Cygno Onocrotalum simillimum fecit., Volui porro ad vasta Scaligeri Patris commentaria, ceu aliquod veritatis triaequum ie iudicem inter litigantes holce interponeret,& Scaliger bunal appellare,vt iple consulitur, rixas has tandem coponeret. Verum nihil excorsi, hic enim modo affirmat, mosed amphibologicè do negat,& nos sub cultro relinquit. Cum enim Arist. lib. 8 cap. 14.vt ipse texloquitur, tum Scaliger diuidit, dixisset. Et Platea locum mutant, volantq. d Strymone fluuio ad Danubium, atque ibi par tum. Scaliger haec in commentario. πελεϰάυεs Plateaex Plind Onocrotalum Decimo, quem miror, quod nomen Græcum non apposuit, Qui Plateam putant esse eafdem aues, Plinij authoritate suam si velint, tueri possunt opinionem :videtur tamen eas diuersas facere . Onocrotalum quidem Gallia septentrionalis facit incolam : at Plateam Aristoteles Strymonis, & Danubij. Hic idem Scaliger tamen ad iam Aristoptelis laudatum locum 9. Histor. Plateas quæ in fluuijs degunt , deuoram magnas conchas, eafque læues &c. Hæc in commentario adiungit, Plinius in Decimo Plateam πελεϰáva. vocat. Puto ebe Onocrotalum , quem etiam nonnulli Italorum Tarahusum dicunt. H me prolobus, siue ingluuies vastis(ima Conchas quia non potest frangere, integras deuorat Ex calore coactæ hiant, ita Quæritur

.

.

677 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. ita euemi vt carnes exeant. Vides, vt dormienti similis modo annuit, modo abnuit.

AldrouanAldrouandus interim pertinacissimè sua in opinione persistit, Pelecanem Ari- dus suam tuestotelis esse nobis dictum Onocrotalum ; & quam pro Platea, Pelecano auem adhuc tur opinioOrnithologus depingit,quæ etiam Cochlearia , Anser Cochlearius , ab Italis Cu- nem. chiarella, à Germanis Læffelgans, appellatur;quòd roftrum huius auis Cochlear apprimè imitetur, hanc inquam Aldrouandus Ardeam potius Albam, siue Albardeolam, & λευϰoρὠδiov Aristotelis firmissimè credit, vt qu cum Aristotelis Pelecane commercij, prorsus nihil habeat.

Aldro Argumenta suæ huius opinionis duo promit plane Herculea , quorum Duo uandi arprimum , sed minoris vt ait,ponderis hoc est: Pelecanem Aristotelis TCP tV TQlf 'TOTd.ft.oTi gumenta. yiYcfJLiVQ V ] > id efiyin flmffs agentem, hoc eB> palmipedem ejfe. Leucorodms ruero, /tue Platea ilia & Ornithologi putatus Pelecanus > prope tantum fluuios (fff aquas ver fatur, ergo Ariflotelis Pelecdn minime e (Te poterit. zAlia ratio e fi, ait, eaque longe maioris momenti : capacijjima ilia ingluuies, quam <vt diximus, Plinius tribuit Onocrotalo, nam (gff AnfloteUs [ua Pelecani eam attribuit, nimirum T3V T»? MIKIM TO'TOP . Quod Hem pe Arifl. dixerit Pelecanem fuum ingerere conchas in ingluuiem &c c. , non talia funt, qux fi Ornicho- Hæc tamen Veruntamen hsec, yt quckf res parum mologo fauere velim, in partesAldrouandi me trahere valeant, Neque etiam Or- uent. nichologi rationes eiufmodi funt, quas, vt ipfis affentiar, me cogere poilint .

Eueifft huic plane , quod nonnullis luris & asqui peritis accidere ioIet,qui bonam dum catifam &: actionem , non bonis fatis, firmifq. legibus tueri moliun. tur , fine-fuo haud quaquam potiuntur.

Quod autem Aidromndusminoris efficacia argumentum , & primo loco , Primum ar gumeutum quod maximum tamen eft, fe afferre dixit, hoc fuit. Plateam, fiue Ornitho- efficax est, logi Pel ecantrm effe Ardea fpeciem, Ardea autem no funt palmipedes,eft autem & examinatur.

MtfottlisiPelOcari palmipes j confequitur igitur facile vibforia cAldrouandum.

Et habet is Ornithologum hic fibi obiequentiffimum, qui lib. 3. de auibus Cap. de Pelecane, his verbis Pelecanum ex Ardearum familia facit. Videtur Jane mihi Pelecanus nofter, ardearum generi admmerandus , in quo non tam alio infigni, quam rojlri latitudine differt^quamquam Arifioteles etiam Arde A alb<z roBrum latum & porrettum attribuit . Verba haec totam euertunt Ornithologi machinam, & sAldronandoluffrao-antur. Si enim hi c Aldr otiandus euicerit Plateamyfme Pelecanum Ornithologi,(rue anferem hunc Cochlearium ex Ardearum effe genere, iarru merito de lua caufa triumphabit.

Duo igiturhic pro indubitatis funt pradupponenda, priufquam priori huic Vt quæstio hæc resolobiebfidni refpondeatur. Primum nempe, Pelecanem nAnJloteks auern effe aqua- uatur, duo præticam & palmipedem , quod fuperius quoque probatum eft. Palmipedesau- sunt supponeni^em eodem tefte AriBotele,in aquis maximam partem viuunt, vnde edam Na- da. tiua pedum digitos ipfarum membrana coniunxit latiore, vt his tanquam rernis,ad natandum vti valerent. Fidipedes vero illcc appellantur, quarum pedum Differeninter digiti funt diuifl.Harum aliquz nonnunquam etiam aquas ingredi lolent,& ex tia palmipeharum genere funt Ardea:Ariflotelis textus lib. S.cap.j.hift.anim. clariflitne hoc des & fidipedes. docet • Omnium fere auium ali<e viBum e terra petunt, alite a fluuio7alia a lacu , aliae LII 3 a mari :

f

678

ALIA ANIMALIA NOVÆL HISP. NARD. ANT. RECCHI.

à mari, Sed palmipedes in ipsa aqua partem maximam ver fantur , & aliqua ingurgitantes se, quærunt quod comedant Fidipedes urca aquam, earumque nonnulla terra contentis altilibus vescuntur, quæ scilicet carnem non tangunt. Petit lacus & fluuios Ardeola && Albardeola , qua magnitudine minor est, rostro lato porrectoque, Secundum vero,quod tanquam concessum pono, & iam ex Aristotele probaSecundum præsupporum existimo , hoc est. Ardeas non effe palmipedes, nec in aquis (quod tamen, siturn.

Pelecan facit) vt plurimum agentes Cum enim ait Aristoteles: petit lacus & fluvios Ardeola & Albardeola, iam præsupponit eas non esse ex fluuiatilibus, de quibus paulo ante locutus fuerat. Et eo magis, quia de his mentionem facit, cum iam de fidipedibus deseruissec, quod his potius Ardeas associaret.

Ornithologus quoque de Ardeis in genere agens, hæc habet verba Digiti pedum terni , longi, membranis modice iuncti, & quartus retro pro calce similiter lonPelecan gus. Quæ ipsissima verba Aldrouandus, ardeasin genere explicans, repetit, Non non est ex Ardeas fuerint palmipedes, Accedit huc, quod vterque picturà & iconiArdearum igitur genere. bus ostendant, quantum Ardearum pedes liberi, explicati, nulla fere membranà connexi,differant a Cygni, Onocrotali, Anseris, Anatis & similium palmipedum volucrium pedibus, qui non aliter ac vespertilionum alæ tenaci & coriacea membrana compinguntur. Et ego,qui Ardeæ sceleton adhuc inter alia habeo, olim etiam Plateam, fiue Cochleariam secui, quod dilcrimen in harum pedibus repererim, adhuc bene memini .

Non igitur, quia apud Aristotelem Pelecan scribitur fluuiatilis auis, qualis Onocrotalus est, ideo Onocrotalus est Pelecan Aristotelis, vt iam Aldrouando, hoc Vt Pelecã Arist. non probare tentanti, cum rationibus firmis refragati sumus. Neque Ornithoest Onocrotalus, logo me addico asserenti, Placeam sibi dictam, fiue Cochleariam, effe ex Ardeasic neque rum genere : certissimum enim eft , longe differentem Ardeis magis faciem Cochlearia est Ar- effe, quam huiufmodi Plateis, quod ex supra dictis itidem deduximus. Ego itaq dea. e.xiftimo plateam, siue Cochleariam , ad Anserorum ferorum speciem potius redumodò quia Anfer cochlearius, Germanis ( quod idem eft ) ein LœfCochlea- cendam , non ria videtur felgans nominatur , fed quia rostri, colli, alarum & pedum constructio ad ansead auseres accedere. rem multo vicinius, quàm ardeam accedit.

Videndum modo , an fecundum Aldrouandi argumentum tantas fit efficaciæ Respodetur secudo vt in ipfius nos manibus pedibusq. cogat ire sententiam . Eft autem hoc, quòd Aldrouan- pelecani suæ Aristoteles velit ineffe ingluuiem, in quam conchas nonnihil coquendi argume to das, indeq. reuomendas conijciat: hanc autem ingluuiem non effe in alia aue, quàm in Onocrotalo.

Sed hic Aldrouandus pro vero supponit, quod probandum prius fuerat, per ingluuiem Pelicanis, sacculum illum Onocrotali externum intelligendum esse.

Gaza Aristotelis textum ita vertit; Quas conchas, vbi sua ingluuic coxerit, euornit, Variæ in- vt hiantibus iam legat, testis exuens, atque edat, Paulo aliter Scaliger: Quas rerpretum Aristot. receperint eum in locum, cui ventriculus subest, euomunt, vt hiantibus illis, exempta versiones. vescantur carne. Scio quidem Scaligerum hic prolobum, fiue peram illam externam designare velle, Plinius loco citato, hunc locumsuisita verbis retulit : Eadem Placea,cum deuoratis se impleuie conchis, calore ventris copias euornit, ita exÿs esculentum legit, testas excernens.

Hæc

10.

FABRI

LYNCEI

EXPOSITIONE.

679

Hæc omnia adducta simul loca, nescio quomodo nos cogant, vt potius expet ternam, quàm internam, vel ingluuiem proprie in. auibus dictam, vel ventri- Quid ingluuiem culum, vel aliud huic annexum, concharum receptaculum intelligamus. Pli- possit intel nius manifestis inquit verbis, calore 'ventris ( qui intus est, & non extra propen- ligi • det venter, quem non ventrem in Onocrotalo, sed alterum veluti vterum appellauerat,) conchas prius macerarin, & postea euomi. Augustinus Niphus quoque Augustin Niphus dictum Aristotelis locuna ita explicatvt de interno aliquo, non externo sinu ristot. commentator loquatur. Æliano, inquit Niphus, eluuies, & inglutties, & receptaculum gulæ ap- in lib. de positum : dem est, quam Albertus perperam pappam appellat, quoniam pappa secundum animalibus Latmum sensum est puerorum cibus, tamen Albertus consueuit accipere pro receptaculo auis, in quo primum cibus reponitur, scilicet antequam deducatur in ventriculum, vbi concoquitur. Viden’ vt huic non de illa determinata Onocrotali pera,quam alias non habent volucres, sed auium plerarumq. aliquo ante ventriculum posito receptaculo, sermo est ? Et est quidquam Æliani verbis clarius ? qui lib. 15. cap.

46. Pelecanes, ait, quæ alio nomine Plateæ, siue Platealeæ appellantur, fluuiatilibus se conchis complent, easque, cum flomachi calore concoxerint, euomunt, atque testis tam alui calore diductis, eligunt ex his, quæ sunt esculenta.

Sed quid amplius nos authontatibus pugnamus ? ipfummet Aldrouandum Aldrouanconsiten em reum habemus, reperiri prope Plateæ,siue Cochleari* nostræ quoq. dus ipse no ventriculum, intus scilicet, ingluuiei loco, magnum aliquem sinum ; in quo, stram tuetur sentenquin Platea haec conchas possit reponere (id quod Aldrouandus soli proprium tam Onocrotalo putabat) reuomere, carnes secernere, & ad verum postea ventriculum demittere, atque digerere, quis amplius dubitabit ? Cum is enim auem hanc, quam minime cum Ornithologo Aristotelis Pelicanem, sed huius Ardeam, Qualis vetriculut sit albam esse contendit, sectam examinasset, ait se præter alia, quæ ibi descri- in Platea bit, sequentia reperisse. Ventriculus, inquit, nullis finibus aut asperitatibus inœqualis, sed lœuis & simplex. intus, Lucij piscis frusta quatuor semitocta continebat. Ingluuiei loco, quam nullam habebat ( cum sint plurumæ aues, quæ hanc obtinent) proxima ventriculopars, seu orificio superiori imminens, amplam satis habet capacitatem, seu sinum. Vorax enim auis est, & integra omnia esculenta deglutit, & in ventrem demittit, traijcitq.

Exhisiaminvtramque partem agitatis, duo hæc elucere manifestissimè arbitror ; Primum, Aldrouandi argumenta, hoc vltimum præcipuè, non id quod præseferebant, probare : Secundum, apertum simul fieri, quam arduum sit, Quæ certa incerquod initio quoque dixi, ex antiquorum scriptis aliquid certi eruere. In- quæ ta in hac di certum igitur est, an Aristoteles Onocrotalum nouerit : Incertum pariter, ad quod- sputatione sint. nam auium genus eundem referre æquum sit. Hoc interim ex ductis certum est, Pelecanem Aristotelis, non esse Onocrotalum, vt Aldrouandus sensit . Obscurum autem, an Pelecan fit Platea illa, fiue Cochletaria Ornichologi, & Recentiorum . Neque enim haec sola, Pelecan nempe, cibum deglutit & reuomit, facie hoc idem Æliano teste, Ciconia & Ardea: nec Pelecan tamen ideo Ciconia, aut Ardea est. Nunc itaque ad Onocrotalum properare libet.

Principium hic ab epistola sumam Francisci Stelluti Lyncei nostri, viri non tam ob Mathematica Poetica studia spectabilis, quam ob moderatioris animi

680

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT RECCHI.

mi virtutem amabilis, de quo alias quoque memini . Hic itaque ex patria fua Fabriano, ante fefquiannum sequentia de aue hac ad me perscripserat .

Amicissime

doctissime Domine. Faber

Epistola in Non dubito , quin iam alia ; tibi meæ ; redditæ sintliceræ, quibusfelicem qua Franciscus Stella- meum,DEO fauente, reditum in patriam significaui. Cum autem iam noua tus Lyn- scribendi se offerat occasio, quam tibi non iniucundam fore spero, propter anceus auem hãc descri- notationes, quas in libri Mexiani A nimalia meditaris, hanc praetermittere nec bit, ad authorẽ mis- volui, nec debui

sa.

Scias itaque, cum ab amicis hìc inaudijssem, auem peregrinæ formæ, & flaturæ non solitæ, huc perlatam esse, ego absque mora, qui eiusmodi rerum naturalium curiosissimus sumspectator, eo me loci contuli, vbi ostendebatur. Et ex primo statim picuræ, quæ præ Poribus prostabat, intuitu, Onocrotalum esse cognoui, cum plures ante annos ; in celeberrimo Feridiriandi Imperati, tibi olim amicissimi, Mulseo Neapoli, eiusmodi auem sed mortuam, suà tamen forma integra conseruatam, vidissem. Volupe mihi est, hac in re opellam tibi meam vsui esse, & libro simul Mexicano symbolam meam conferri, cum non ignorem, in ijs animalibus, quas doctà tua indigent explicatione, Onocrotalum quoque reperiri.

Est autem auis hæc, longè maximo Ansere maior, Cygno vel par, vel magniStatura Onocrotali. tudine etiam superior : coloris albicantis, verùm no candidi omnino, sed qui fuscedine & rubedine aliqua obscuratur. Nec vniformis hic etiã totius est color, Color.

Pedes. cum alarum penna; reliquis totius corporis plumis sint magis fusæ. Tribus diRostrum. gitis membrana quadam connexis, & retro calce, pedes constituuntur Rostrum brachialis fere est lõgiuidinis, sed minime dentatum; superior rostri pars ad extremitatem instar vnguis alicuius auis, recurua deorsum flectitur. Non potui linguam videre . Conspexi tamen, vbi alioquin linguæ radix fixa hæeret, corpuscula quædam perforata. In Capitis vertice eleuatæ quaedam pennæ emicabant, cristam æmulantes.

Ingluuies.

Bursa, quæ fub rostro pendet, & quæ ab alijs Onocrotalum alitibus differentem admodum efficit, membranacea est, quam ita nonnuriquam auis hæc rostrum versus retrahit, vt amplius ferme non fit confpicua,eandem postmodum Capacitas ita sibi dilatari permittit,vt plurimaru etiam aqua; librarũ capax reddatur. Imo ingluuiei. is ipse, qui auem hanc circumducebat, totum plane huic caput proprium inferebat, & in aliquam etiam Oesophagi partem penetrabat. Hanc etiam saltitare, & in spectatorum gratiam ludos alios exercere iubebat. Sed quoniam mihi certo persuadeo, eandem sequente anno, qui lubileius erit, Romam deferendam fore, ideo reliqua breuitatis gratia, quæ ibi obseruare poteris, data hìc operà, relinquo . Hoc solum adhuc mihi dicendum restat : dum, vbi locolocus na- ru Onocrotalus hic captus fuisset,inquirerẽ, hoc rrie retulisse resposi ; in Germania tiuus. captu prope Danubium,dum adhuc iuueiiculus esset : quauis postea intellexerim* quod ab Indijs allatus esset, ductorem eius aliquibus persuasisse. Piscibus nutrieVictus. batur recentibus, quando ad manus erant ; sin minus, sale saltem conditis. ratione in fluminibus pilearetur,& irigluuiem suam inferciret, se monstraturum

pro-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

681

promisit, quod prætermissum tamen fuit. Atque hæc quæ obiter obseruare potui, boni fac consulas : felicissimum interea tuorum tibi studiorum progressum apprecor. Fabriani 10. Decemb, 1625.

Idem OnoEuenit prorfus ita,vt Stellutus prædixerat,anno enim proxime elapso, qui fuit crotalus post Christum natum millesimus, sexcẽtesimus & vigesimus quintus, isque Iubi- Romam de llatus ab leius, Romæ eundem Onocrotalum aliquoties cum voluptate vidi, & eadem singula, authore viquo ad me Stellatus perscripserat, annotaui. Miratus autem in primis sum, cum sus . amplissime diducto rostro, in vastam illam prolobi, siue ingluuiei voraginem , a Prolobus viri viro magno flaturo caput integrum abscondi viderem, in quam postea trigin- caput magni abta ferme librarum aquam fundebat, & effundebat, adeo sacci illius mem- scondebat, & triginta brana distentà, vt transparens etiam plurimis intercurrentibus fibris venu- libras aque recipiebat. lifque, appareret.

Gula quãDuo recentes pisces Merlucij dicti, qui quatuor facile libras pendebant, fu- tum dilataniculo colligati, aui præbebantur, quos vlla abfque mora non in sacculum suum ri possit. recondebat, sed per Oefophagum repente in ventriculum deglutiebat. Paulo post deducto denuo animalis roftro, vir is cubitura cum manu integrum in gulam demittebat, & apprehenfo funiculo pisces minime fractos extrahebat. Te- Voracissimu est aninuiter ipsum Dominus suus, & vilioribus piscibus nutriebat, quod fi mediocris mal. pretij pifces offerre voluisset, aureus vix vnus in singulos dies nummus suffecisfet. Vorax enim, quod alij omnes quoque annotarunt Scriptores admodum hoc volucris est . Addebat i dem auis ille ductor, naturalis quodammodo loco miraculi, hanc solam reperiri bestiam, quæ narium foramina non in capite, sed An mares habeat inintra rostrum ad gulam sita haberet,ibi enim foramina duo manifefta mõstra- tra rostru. bat. Sed fallebatur vir bonus: erant enim illa non Narium, sed Aspera arteria foramina, membranula quadam intermedia disclusa, quo principium laryngis Asperæ anteriæ foraconstituebant. Nam in capite quoque duo manifesta, quamuis exigua valde fo- mina pro naribus ra minula, ad cerebrum penetrantia deprehendi, quo olfactui seruiebant. credita.

De Lingua ( quæ in altero ex nostris Mexicanis clarissimè perdpicitur) hoc veLingua nul rum est, hic eam me sedulò perquisiuisse, reperire minime potuisse. Ornitho- la inhacaue logus in anatome huius auis, quam in suo opere describit, mecum sentit, Lin- visa. guam nullam esse. Solius igitur Laryngis organo, absque linguæ opera, absonam illam rudenti Asino fimilem vocem edit, a qua ipsi nomen, cum òνòς gnet, impositum arbitrantur. Ego hanc non audiui, verum magifter huius auis , ad iram cum ipsam prouocaret, & rostrum percuteret, hocque mordenti sosimilis facta, manum ipsius aliquando apprehenderet, stridorem & sonum Quem num edat, Ciconiæ ( de cuius voce author philomelæ, Gloterat immenso de turre Ciconia rostro ) aut anseris instar emittebat, eumque fatis exilem, & raucum. Bellomus vult, illam dum volat;sonum alarum ictu ciere instar Cygni. Et quamuis videripossit,hanc grauem, tardam, melancholicam,& ad volatum ineptam Quis ipsis prorsus esse; sunt tamen qui mihi referunt, Florentia in Serenissimi Magni volatus sit.

Ducis Theriotropheio visam esse, quo valde in aerem se libraret, & in eundem fe placide poftea locum demitteret. Hoc autem, quam ego diligenter contemplabar, mensulæ cuidam quieta semper infiftebat, quam cum ipfius curator in terram deponeret, iuberetque, vt ad eundem locum, qui vix sexerat palmorum altitu-

682

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

altitudinis, euolaret, hoc ab illa ægrè impetrabat • Atqui hoc ego illi causæ quod cicurata fuerit, & domi perpetuo detenta torporem quendam & corporis & animi contraxerit, tribuendum putaueroScribit enim Bellonius, alioquin illam alacrem, animosam, & capite redo ac sublimi esse.

Valde duDe Patria huius certi nihil asseuerare valeo Is ipse enim, qui Stellato meo bium est, quod sit hanc auem Germanicam ; alijs poftea Indicam, mihi Lusitanicam esse affirmauit, natiuum . ab Indijs in Lusitaniam allatam fortasse voluerit. Plinius Gallicam, Martiaipsius solũ. lis his verbis .

Turpe Rauennatis guttur Onocrotali: Italicam, & Rauennatem, Matthiolus Hetruscam fecit, dum ait. In Hetruriæ maritimis vulgaris est,omnibus præsertim his, qui circa Argentarium promontorium habitant, nam circa Herculis portum, & Vrbicelli stagnum frequens reperitur : Incolæ agrotto nominant. Hæc quantum fidei mereantur haud scio: hoc scio, plures Matthioli populares, vix pidos aliquando Onocrotalos vidisse, qui fi ibi adeò frequentes essent, Roma & alijs Italia locis non tam peregrini ultimarentur.

Alijs dicuntur Padum, alijs Mantuanum lacum amare ; quibusdam Danubij accolas perhibentur, Quod si ita est, non subitò tamen Aristotelis Pelecan fuerit Onocrotalus ; quod hoc authore Pelecan à Strymone ad Istrum (eu Danubium migret, cum & in Danubio frequenter Platea fiue Cochlearia, nonnullis Pelecan credita, capiatur.

Retulit mihi Nobilis Dominus loànnes Carolus Schaad, quem fupra quoque In Danu- dum de Lynce agerem, laudaui ; tres olim in Danubio qui Bauariam interfluit, Onobio sæpe videntur. crotalos globulis bombardicis petitos fuisse, & duobus incerfectis, tertium adhuc viuum, ad Serenissimi Bauariæ Ducis Aulam perlatum, ibidem annos quadraginta integros vixisse, hominum conuersatione apprimè, & musicà tam vocali Onocrota. lus 40. an- quam inftrumentali mire deledatum fuisse . Canentibus enim, ac tubis clannis in aula Bauarica vi gentibus, libencissimè assistebat, & eredo capite, atque inclinata ad musicam xit & mirè tamen ipse asininum dicitur ruditum edere, dulcissimam illam sonomusica har aure, qui monia ca- rum harmoniam hauriebat. Confirmant hec illa, que apud Aldrouandum legunpiebatur . tur de ætate Onocrotali,qui Mechiniæ quinquaginta annis altus fuit, & octuagenarius certo credebatur.

Cum autem sciscitarer ego,an Bauariæ incolae essent eiufmodi aues, à GeorArchiaGeorgius gio Grembsio populari meo, & Serenifsimi Electoris Bauariæ doctissimo Grembsius Consiliario, his ille verbis respondit. De Onocrotalo hoc scias velim, hanc primarius tro & Electoris auem non esse Bauariæ indigenam. Cum enim Sereniffimi nostri Electoris aucupes Bauarie Me dicus. terrogarem, anin Bauaria nidificaret, hoc ad vnum omnes negarunt, fed à maritimis capi,asserebant : In Bauaria subinde locis huc aduolare, tam in Danubio,quam alijs Bauariæ lacubus sæpe viden Præterpisces nihil vorare aliud. Memini me Bambergæ, dum puer adhuc essem, iuxta tur.

Geiersvverd dictam,eiusmodi auem, cum oblongo collo, enormi gutture, Danubium Peninsulam præcipuè meo aliorum plurium cum stupore vidisse, Plurimæ etiam circa Danubium amant, in Vngaria conspiciuntur,minus plures in Croatia, & pauciores in Polonia • In noua Heluetia rarissimè capiuntur. In Ægypto sæpe Onocrotalorum greges se vidisse "BelloHispania nidulãtur. nius memorat,Orientales etiam, Author de Natura rerum, facit. In Finlandia verò, & Septentrionalibus regionibus, Olaus magnus frequentes enumerat • minis

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

683 minis ratio huic nostræ Aui hic præfixi Nouæ Hispaniæ incolam esse similiter Ouiedus conuincit. Ouiedus quoque in Summaria fua Indiarum Occide. Histonria, & Onocrotaillius præcipuè tractus, qui Terra ferma Hifpanis appellatur, animalia enarrans, los in Indiæ OcciAuis recordatur Alcatraz ibi dictæ, similis planè Onocrotalo eiusmodi, qualem dent. Terra ait ipse Bruxellis prandente Caro/o V. ad iocum productum viderat, magna firma esse. ex pelui piscibus & aqua plena, rostro suo piscantem, & pisces integros deuorantem ; Auem ait esse aquaticam & marinam, anserinos pedes habentem. Horum Americanorum autemOnocrotalorum scribit maximum sæpenumero gregem conspici volantem,circa Panamam præcipuè, vbi mirum iucundum ad fluxum & refluxum maris habitatoribus spectaculum præbeatur.

Cum enim Oceano intumescente, & ad Panamam appellente, ingens piscium Quomodo ibi pisces Sardorum acernus & alluuies simul congregetur, infinita Onocrotalorum eorun- suffurétur. dem multitudo aerem ibi obnubilat, qui in mare se modo præcipites dant, vt pisciculos suffurentur, modo in aera se subleuant, vt illis tuto vescantur, idque toties repetunt, donec dirae suæ fami satis parentauerint . Sed quod adhuc magis ad (pedatorum voluptatem facit, hoc eit; quod alias ibidem grandes admodum, rapacissimæ volucres dimorentur, Caudæ infurcatæ dictæ quae mirum est, quam Onocrotalos holce persequantur, vt coacti etiam sint piscium praedam euomere, quam aues rapacissimæ illae priusquam in mare decidat,inter volandum in aere piscantur. Subiungit demum tantum ibi Onocrotalorum numerum reperiri, vt Christiani ad scopulos, St infulas Panamæ vicinas fubinde mittant, pullos volatui adhuc ineptos deprædatum, quibus nauiculas & Canoas luas impleant, domumq. reportent, Verum cum propter nimium hi adipem haudquaquam esui sint idonei, eundem liquant & lucernarum vfui adhibent. Nouo itaque & veteri Orbi haud desunt huiusmodi volucres. Ita vt Onocrotalus iure Onocrots lus est Cos merito dici possit Cosmopolitanus, hoc est vniuersi orbis terrarum ciuis & incola mopolitanus hoc est Insignes adeo duæ in Onocrotalis Mexicanis notae elucescunt, vt per has a no vniuersi or stratibus prima statim facie, a quouis etiam internoscantur. Intuere fi placet. bis ciuis», Secundum : quid huic cum Oloribus similitudinis quæso est ? a quibus Plinius ta- Duae notæ quibus Memen vix Onocrotalos distare aiebat, nisi illo e faucibus altero veluti vteri gene- xicani à no stris Onorepropendente, Habet enim Cygnus collum longum : secundus hic Onocrotalus crotalis dinoster breuissimum, nec rostrum adeo eredum, quod supra quoque insinuaui. stinguũtur.

Primus autem à secundo, & nostri fimiliter Orbis Onocrotalis, rostro suo denticulato, manifesto satis discrimine separatur .

Aldrouandus in sui anatome Onocrotali, c onspectam sibi fuisse ait superioris ro- NostriOno crotali hastri mandibulam Plantaginis angustifoliæ, quinqueneruiæ dictæ, intus exa- æbent tuberquæctè figuram expressam gerentem, excurrentibus per eam quinque lineis, quas cula dam loco cum asperæ fuerint, ac veluti oblonga tubercula, se credidisse eadem huic aui dentium. ideo data, vt comprimendo pisces ad inferiorem mandibulam, totidem veluti dentibus illos interimeret. Ast nostri huius Onocrotali longe diuersior est figura rostri, quod euidentibus sanè dentibus est conspicuum, tam fupra enim quam infrà, rostri margines dentiformibus apicibus insigniuntur .

Aliæ dentatæ aues Aldrouandum, Mergum Similes dentatas aues apud eundem reperio nimirum apud Aldro Cirrbatum, in quo dentes esse scribit duros, firmos, serratos & retrorsum flexos. uandum Hoc

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. Hoc ipsum in aue Fibro Bellonij reperitur. Anseres quoque serratis esse dentibus scimus, quos elegant issimis a puti Petronium Arbitrum verbis, Encolpius ille fabularum dux, nobis descripsit. Vix ad casæ, inquit, hostiolum processeram, cum ecce tres 684

Anseres sacri, qui vt puto, medio die solebãt ab anu diaria exigere impetum in me faciunt, fædèq. ac veluti rabioso stridore circumsistunt trepidantem, atque alius tumcam meam lacerat, alius vincula calci amentorum resoluit, ac trahit: vnus etiam dux ac magister sæuitiæ non dubitat crus meum serrato vexare morsu . Cardanus tamen lib. 10. subti-litatum, inter omnia animantia minimo esse capite aues ob volatum voluit.

Ad huius paruitatem duo ait sequi: primum, vt stolidæ effent, alterum yt dentibus carerent.

Hunc StaHuncScaliger Exercit.2 4i.more suo false ridet. Et ne de paruitate capitis hìc liger refutat. quicquam aduersus ipsum ex eodem Scaligero afferam, dentes ait esse & auibus Diomedeis, & Anserino generi, & alteri illi Cornicis magnitudine Oceani incolæ, quæ Balæntæ os hiantis ingrediatur, vẽrriculum erodat,cor petat, & tam vastam belluam interficiat, quæ a fluctibus eiecta postmodum & secta, aues eiusmodi viuas intra se nutritasplures habeat pinguissimas, & in cibis gratissimas.

Non destituitur suo interim patrocinio Cardanus. Plinius enim grauissimus author lib. II. cap. 37. Volucrium nulli, inquit, dentes præter ter vespertilionem. Veros autẽ, & alueolis suis infixos Vespertilioni dentes esse, meum inter murem & auem ambigentis huius animalis Sceleton ostendit, quod maiore ideo est industrià filo argenteo connexum , quia subtilissimis a Natura fuit ossiculis compactum.

VespertiSed quid Vespertilioni cu auibus commune est, si solum excipias volatum ? Huic lionis meũ Sceleton enim nec pẽnæ, nec veræ sunt ale, nec pedes habet auium. Adsunt præterea vbemonstrat huic cum ra, & eft viuipara bestiola, & caudam insignem trahit, quæ quoniam non nifi in auibus nividetur, aliquibus deesse fuit credita. Eftque vt vno dicam verbo,Mus hil esse cõ- Sceleto mune volans . Poterat igitur abfoluto potius sermone Plinius nullam auem dentatam esse Aues veræ pronuntiare. Nam eiusmodi veros dentes in nulla adhuc volucri inueni, quanon habẽt dentes ve- rum plures tamen & vidi, & aperui. Quid igitur ? monstrane Naturæ fuerint, si ros, quas aues dentibus minaces exhibemus ?

At non libet hic omnem dentium notionem excutere, fiet id alio magis Quid ad hanc con- commodo loco.

Hac sola puto, controuerfiam hanc distinctione interea sotrouersiam respondẽ- pitum iri : si dicamus nempe, analogice quosdam dentes dici, quod aliquam dum. cum veris similitudinem ; tam si ipsam figuram intuearis , quam fi actionem respicias, gerant.

Dentes igitur quoque nominabuntur, licet haudquaquam alueolis infixi per gomphofin, ex illis vel arte eximi possint, vel morbo vetuftateue excidere foleant, quemadmodum in perfectis plerisque quadrupedibus vsuuenit : ex ipfa vel maxilla, vel roftro exorti non contigui, fed concinui illis, Serras cuius denticulatas figuram exhibeant, non forma vt in noftris findentibus, Natura stincti, nec ad determinata ac varia masticationis officia distributi. Concenonnunmequam denda enim nonnunquam videtur Naturæ etiam, non Oratoribus solummotaphora vtitur, do & Poetis metaphoras vsus, fi loco hæc verorum dentium præsertim, pinnis quibufdam dentiformibus abutatur. Quinetiam abfque his solà labrorum-» acutie ad frangendum, & scindendum in nonnullis tantiùm pollet, vt dentibus nihil

Cardanus a Plinto de fenditur.

IO. FABRILYNCEI EXPOSTIONE.

685

nihil concedant • Noui cum quidam temerario prorsus aura , ex Testudinis marinæ maximæ ore, pressum ad huc, fixumq. Tructtæ caput (nam plurimis hæc alijs Truttis, capita saltem, in pilcina quidam morsu præsciderat) extrahere fatageret,nec dentes eius,quod nullos haberet,pertimesceret ; huic semipollicem subitò a beftia hac præmorsum fuisse, fine dentibus quidem, ast non Rostrum fine vicario dentium iustrumento, nouaculæ instar ferme incidente . Habet acutissimũ enim hæc rostri margines præacutos, itaque artificiose compositos, vt inferio- loco dentium Teres simplices à superioribus bifidis, pyxidis modo recipiantur, & arde adeo studine daclaudantur, vt quicquid apprehendant, diuidant necesse sit, atque commi- tum. nuant. Sunt mihi tam marinæ,quàm terrestris exquisita sceleta Testudinum : in quibus hoc mirabile valde extiterit, quòd Pulmones nõ in medio ventre feu tho- Pulmones race , verum fub diaphragmate, inusitatissimo Naturæ ordine, repererim . De in ventre inferiore quarum anatome alia vice . Hoc meum magis magisq Paradoxon interim Testudinibus. corroborat, nullum à pulmonibus receptum aerem cor ingredi, de qua re supra aliquid, dum de vitulo bicipite agerem commentus fui Cui vsuì Sed hic mirari subit, cur Onocrotalo Mexicano dentes dati fuerint, qui ad esse poffitn Ono tria in plerisque alijs animantibus inseruiunt officia, ad vocem inquam expla- detes crotali • nandam, masticationẽ, iuuandam, & vim aduersus alia animalia propulfandam.

Atqui vox nostris etiam edentulis est Onocrotalis : masticatio molaribus potiùs quam serratis, quales hìc conspiciuntur, fit dentibus : defensio verò exerris tributa eft, exerit autem nulli sunt, quibus serrati, Plinio teste : nec auis hæc no stra multum est belligera, vt exertis egeat dentibus. At natura nihil frustra molitur . Quid igitur stabiliendum ? Plinius idem lib. 11. cap. 37. Præterea in os vergentes sunt dentes, ait, ne excidant cibi, nullum habentibus retinendi adminiculum.

Huiufmodi planè funt dentes huic Onocrotalo exotico in os recurui, vt his capiat commodiùs, retineat faciliùs, deglutiat perfectiùs Et tales prorfus in os vergentes dati sunt dentes etiam inter pisces voracissi- Terribiles & mo, & anthropophago, Lamiæ inquam seu Carcharæ, veluti cura admiratione in dentes rictus in capite carnibus denudato vidi sesquipedalis tantum longitudinis, quod in Cas Lamia. siani Putei Lyncei, iam sæpius laudati musæo adseruatur. Hoc quatuor solummodo dentium ordinibus est instructum, & ob id vt conijcio iuuenculæ alicui fuit ablatum, cum sexalioquin ordines habeat, & ad eam, bestia haec Cerberum infernalem rictusuo terribilissimo aemulans, immenfitatem excrescat, vt Rondeletius scripserit, aliquando Massiliæ Niceæ captas fuisse Lami as, in quarum ventriculo homo loricatus inuentus fuerit. Quinimo seipsum, ait, in Santonico litore eam oris gulæq.vastitate Lamiam conspexisse, vt hominem etiam obesum facillime capere potuerit, & canes ventriculum eius, piscum reliquias voraturi subire commode valuerint. Quare existimare se Ionam in eiusmodi piscis. ventriculo, diuina prouidentià viuum triduo cõseruatum fuisse. Sunt igitur huiufmodi serrati dentes, non ad masticandum, sed rapiedum potius, escæ suæ vulnera raptim infligendum, a Natura efficti. Hinc non eft mirum, alicui ex Onocrotalis etiam Amerieanis noftris, voraciori quippe animali, ex rapto furtim, & vt diximus in fluxu ac refluxu maris Sardarum prædà viuenti, tales etiam dentes concessos fuisse, Et sic finio, plura qui velit Aldrouandum adeat.

Mmm ACI-

686

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. ACITLI Mergus Americanus.

IO.

FABRI

LYNCEI

DESCRIPTIO.

ERGORVM familiæ aggregari hanc auem debere, totius videtur corporis habitus præseferre, Penitus enim ad Anates pertinere eam, rostrum refragatur, quod minimè largum, sed omnino acutum longumq hic existit. Nigricat autem, nisi quod extremitatem versus luteolum fit/ Oculi flammantes cum nigerrima pupilla. Superior pars capitis cum crista ad collum reflexa, ad fufcedinem tendit, quo colore superior quoque pars corporis tingitur . Alarum pennæ maiores in marginibus albicant. Cauda, quam reliquum corpus, dilu tioris nigriusculi est coloris. Inferior tamen colli, ventrisque regio plumis albentibus vestitur.

Instar Anatis pedes gerit, tres in digitos quidem diuisos, (calce sua addit a) sed hos membrana simul coriaceà, & latiusculà coniunctos natationi idoneos. Crura pedesque eiusdem sunt coloris,castanei nimirum.Notandum hìc, rostrum gius paulo, & acutum magis, quàm sculptum est, in pictura prostare .

SCHOLIA

EIVSDEM.

Vò penitiùs in hoc aquaticarum auium pelagus, pileandi illas, captandiq. gratià me promoueo, eò in Syrtes magis incido laboriosas, & obscuhabemus, Videtur rato cælo meras palpo tenebras. Hanc enim,quam præ manibus, hac auis egregie depictam, & membrorum proportione sua aptè scriptam, ad mergos loribus suis pertinere In Mergorum genere reponendã esse Auem,animus diu suasit, nec adhuc penitus dissuadet. Ast cum Mergis interim ipsis, & ego mergor, & dũ auxilium à veSed Mer terum nostrorum monumentis imploro,auxiliatricem quidem hi manum migis apud obscuritatum , & veteres ma hi porrigere tentant, verum ambo demum a vorticibus illis xima est perplexitatum inuolucris, quae oscitancia nobis, antiquorum in describendis difficultas. auibus peperit, prorius absorbemur.

Q

In

IO. FABRILYNCEI EXPOSITIONE .

687

In primis enim, cum Mergi vocabulum haud Græcæ# sit originis, & à Græcis illis scientiarum culminibus Aristotele præcipuè, nos pleraq. nunc tempoDubitatur ris mutuemur, variæ Iuniorum qui Græcos interpretati sunt, natæ fuerunt qua; vox laGraeca vbiuis enim Mergos vox Græca,Mergos debeat. significare opiniones, quænam tinis Merin aquis obuias volucres quin veteres Graeci nouerint, extra omnem contro- gũ signet. uersiam esse debet. Sed cum & Anates aquis (e mergant, & Mergis vulgò, hoc tempore ita appellatis, in pluribus signis sint simillimæ, hinc non leuis & haec dubitatio orta fuit : an Mergorum etiam nomine Anates donare aequum esset.

Aristoles lib. 2. cap. I, vbi aquaticorum animalium differentias assignat, inter ea, qu# in aqua quidem degunt,in hac victum, sed non aquam pro viscu Putant alicapiunt, nec ibi pariunt, etiam Mergum collocat, Græcà voce Aethiam eum ap- qui Mergũ Aristo pellans : hanc enim vocem & Gaza & Scaliger ita vertunt. Et hic quidem eo lo- esse telis Aeci, Mergum, inquit, Latini, quoniam mare agat: hoc enim est mergere, Græci a chiam . colore fusco αιθηαν. E fi autem jub vno summo genere cum Ardeis. Atqui hoc ipsum Scaligeri argumentum, Aethiam Ariflotelis effe Mergum à colore fusco que Mergus obtinet, desumptum ; vnde & nomen Aethiopibus datum, persuasit forsan per Edoardo Vuotono Anglo cap. 144.1ib. 7. de different, animal, pro Aethia Aristotelis Alij Aethiam Cornicem marinam potius reponedam esse . Eandem esse, inquit, Aethiam cum Kορώνn alias aues signant. ϑαλά νιψ id est, cũ Cornice marina : Authores sunt Hesichius & Suidas: Quãuis rurfus Aethiam & Cornicem marina separet Arrianus, vt apud eunde legere est Vuotonum. eAldrouandus & ipse audiendus : Ornithologus, inquit, ex cuiusedam eruditi Hispani relatu Mergum cornum marinum ( Cueruo marino) Hispanis appellari asJerit . Sed hoc nomen apud eos vnam tantum forte Mergi speciem significat ; illam scilicet, quam Mergum magnum, nigrum, & Carbonem aquaticum Albertus vocat , & multi Ariflotelis Coracem seu coruum marinum esse volunt. Idem de Anglorum Cormorant est dicendum. Sed idem Aldrouandus ait postea, hic more suo cuique suum se relinquere indicium, cum nihil certi hic statui posse videatur. Quid ? quod aliqui, vt Perionius, credunt Virgilium Fulicas appellare , quas Aratus Aethias dicit. Alij, inter quos Scaliger quoque, existimant Mergos ad Ardeas pertinere. Bellonius aliam ac peculiarem aue producit, in Creta vrinari folitam,diuersam à Cormorant & reliquis Mergis, eamq. Aristotelis Aethiam esse arbitratur.

Huc facit non exigui momenti argumentum, quod Aristoteles lib. 5. cap. 9. Argumenex PliHist. An. dixerit, Mergi (hoc est Æthiæ) & Gauiæ saxis maritimis oua bina, ter- tum nio Aethia & Mernaue ponunt. Plinius verò lib. 10. cap. 22 Mergos suos in arboribus nidificare gum esse scripserit. Ex quo loco cogere nonnulli volunt, Mergos Latinos non esse Aethias differètes. apud Græcos,cum aues quæ in marinis (copulis nidos fabricant, quam maxime differre videantur ab illis, quæ in arboribus pariunt. Quamuis hoc ego tanti non faciam, cum Plinij hæc ibi verba legantur . Gauiæ in petris nidificant, Mergi Huic argumento reetiam in arboribus. Quafi dicere velit, Mergos, & in saxis, & in arboribus nidum spondetur. ponere (olere. Anates certe siiuestres siue lacuistres, a quibus Mergi non multu differunt, licet cõtinuò in aquis degãt, fide dignissimorũ tamen, partim relatione, partim experientià ipsa edoctus noui eas non modo turmatim in Germa-nia, ex locis illis, vbi aque gelu rigescũt, & corio durissiimo claudũtur, discedere, calidiora loca petere,& in itinere sepe integros agros herbis fatis luxuriantes M m m z denu-

688

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NAR. ANT. RECCHI.

denudare, & herbam illam ad radice vsque demetere ac deuorare : sed sua semAquaticae per oua in proximis arboribus veteribus ponere, ibique, ne a maribus reperianaues etiam tur, abscondere. Mares enim harum vbi ouainuenerint, frangunt, & deuoIn sicco ouaponũt, rant, vt suis cum fæmellis denuo coire queant. Exclusis vero pullis, vnura post alterum ore arripientes in vicinum deportant lacum,donec omnes cogregauerint. Deinde matres per totum diem pullos comitantur, donec pennis hi corpore tecti libere natare, securè auolare, & cibum sua sponte quærere valeant . Interea tam ardenti suos amore pullos prosequuntur, vt licet fugentur, redeant tamen subitò, ipsosque imbelles filios fub alis, ab omnibus tutos insidijs tegant, & quantum licet, tueantur.

Sed non est mirum aquaticas aues etiam ad sicca concedere. Nam Virgilius etiam lib. 5. Æneidos ipsos gaudere Mergos locis siccis nouit, cum apricos eos his verbis, & apricis statio gratissima Mergis, vocat: licet hoc ita Aldrouandus interpretetur, quod ament loca ideo aprica, vt siccescant, cum aquis continuo fere immergantut. Mirum hoc magis est, quod mihi iucundum simul & ridiculum praebuit spectaculum : cum viderem gallinam, terrestrem volucrem, quæ pullos Anatinos excluferat, quæq.eos ceu mater ascititia comitaretur, quando Gallina ter restris vo- iam ad paludem forte fortuna anaticulæ illæ prima vice peruenissent, & relucris etiã aquas pe- lictis pullis gallinaceis socijs suis, ‘Natura duce, aquas petijssent ; cum videtijt. rem inquam, gallinam eam hæsitantem diu, gemebundam, glocitantem, & anaticulas suas euocantem : tandem, quòd plus apud has Natura: motus, ceu veræ matris amor & instinctus posset, quàm affectus quo in nouercam veluti suam, gallinam inquam nutriculam, ferebantur, redire noluisse comperi. Vnde & gallina aduersus naturalem suam inclinationem, materno potius amore, quam nouercali odio commota, aquam ingressa & ipsa, & aliquoufque anaticulas illas natando comitata fuit, Authoris Verumenimuero nondum de Mergo sopita haec lis tota est: nouum hic ego nouus Mer gus ex O- ex Ouidio argumentum, & nouum simul emergere Mergam procurabo . Cùm uidio allaÆsacus regia pxogenie fatus, nymphen adamasset Hesperien, hæq.infectantem tus. fugisset, & a Colubro morsa interijsset ; Æsacus dolore motus, vt mortem fibi fi mul conscisceret, è scopulo in mare se præcipitem dedit. Sed huius Tethys miserata cadetis,molliter ipsum excepit, & plumis texit, Se in Mergum vertit. Qupd du ille aegre ferret,& mori continuo tentaret, sub mare repetitis vicibus mergeHic ex li- batur. Huius descriptionẽ ex Ouidij libri vndecimi fine Metamorphoseon, cum ad bris Metamorpho- nostrum iuuentum mire faciat, huc adferre plane necessarium eft. Ait seon deIndignatur amans se inuitum viaere cogi, scribitur.

Obstariq, animœ, misera de sede volenti Exire, vtque nouas humeris assumpserat alas, Subuolat, atque iterum corpus super aquora mittit.

Pluma leuat casus, furit Æsacus, inque profundum Pronus abit, lethiq, viam sine fine retentat, Fecit amor maciem : longa internodia crurum, Longa manet ceruix, caput est à corpore longè.

Aequor amat, nomenq. manet, quia mergitur ilio.

-

Consi-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 689 Considerandi hi quoque diligenter sunt, qui in principio huius fabulæ leguntur versus : Protinus aut idem, si fors tulit, hic quoque dixit, Quem mare carpentem substrictaq. crura gerentem .

Aspicis, ( ostendens spatiosum in guttura mergum) Regia progenies, & c.

Hæc profectò verba, nifi omnia me fallunt descripta ligna, minimè nobis OuidijMer gus non eam depingunt auem, quam hoc tempore pro Mergo venditamus, Quare lo- potest esse quem cus hic Ouidianus etiam Aldrouando negotium facessit : ob id inquit, peculiarem ille nuc ita vohic Mergum describi : quis autem ille sit, vnicuique ex his Ouidij verbis hariolari licitum esse. Certum enim est, nostris vulgaribus Mergis collum nec adeò productum, nec longa internodia crurum esse, quin ab anatum cruribus non multùm ea recedere . Et propterea Omithologus dicebat, veteres non plura Mergorum genera fecisse, quod cum’ Anatibus ea confuderint. Sunt enim Mergis nostris crura

camus .

Rationes afferuntur.

non admodum absoluta, & breuiora potius, & non eodem situ, fed posteriùs : quamobrem incommodè ingrediuntur. Et vt lib. de Natura rerum legitur:pedes habent in cauda, ita, vt in terra Mantes instar hominis pectus erestum præseferant.

An autem Ouidianus hic Mergus tam affabrè destriptus, sit idem cum Virgiliano & Lucretiam (hi ambo Poetæ enim non corporis figuram, sed clamorem potius designant, varium pro varia tempestate) adhuc valde est ignotum. Et Virgilius quidem Georgicor. lib. I. Iam sibi tum curuis male temperat vnda carinis, Cum medio celeres reuolant ex aquore Mergi, Clamoremque ferunt ad littora, cumque marine Insicco ludunt Fulicæ.

Lucretius autem lib.

Accipitres atque ossifragæ, mergiq. marinis Fluctibus in salso victum, vitamq petentes, Longe alias alio iaciunt in tempore voces, Et cum de victu certantprædaque repugnant, Et partim mutant cum tempestatibus vna Raucisonos cantus.

Dubitatur an Virgilij & Lucretii mergi sint

ijdem cum Ouidiano

Hæc cum animo meo probe confideranti omnia, in mentem venit ; nullam ex illis auibus., quas Aldrouandus , & ante hunc Omithologus Germanus pro Mergis Probabile descripserunt, verumOuidianum Mergum esse. Quare quouis contendere pi- valde est gnore ausim, nulli aptius aliti, carminibus supra delineatam formam, quam Ciconiam nigram diilli , quæ omnibus nunc Ciconia nigra vocatur, conuenire. Videtur hanc meam ctam, esse Ouidijmer coniecturam Oppianus quoque ratam habere, cuius verba (cum is ad ma gum. nus mihi iam haud fit) ex Aldrouando recitabo. Æthiæ ( has mergos plerique vertunt) insatiabiles sunt, ait, & maxime voraces, pisces ingestos mox al Rationes affeuo reddunt, atque etiam viuos nonnunquam . Sola inter amphibias aues volitando piscantur, ita rvt simul vtrumquefaciant. Congros, Anguillas, alios lubricos læuesq. pisces deglutiunt. Alios quoque pisces Delphinorum Canicularum inM m m 3 star

huius runtur

ALIA AIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI. star per sequuntur, Ex his luce clarius est meridiana : Æthiam, sine Mergum hunc in magnarum subsellijs auium volitare, cum Congros Anguillasq. possit & viuas deuorare, & viuentes per aluum recidere . Hoc autem Ciconias albas factitare ( quibus nigræ magnitudine respondent) Germani norunt, quibus auis hæc est communissima, In vulgo dictis Ciconijs quid hactenus minime est animaduersum ; vt qui carporis mole longè a Cico& pauoni, cum sæbus sæpe nijs superantutNoui, qui autopsià didicerunt, Ciconias, & Pauones per podi- pius serpentes, quos deglutiuerant, per podicem viui illis exijssent, ereco vrocem viui pygio adparietem, tam diu anũ applicuisse ne inuitis elaberentur, donec sensisserpentes exeunt. sent nempe intus serpentem demortuũ fuisse. Vocamus autẽ Ciconiam commuQuæ diffe- ni nomine Albam, licet nigris quoq. pẽnis vestiatur. Nigram verò marinam hanc rentia sit Mergum credimusesse, quòd excepto ventre, tota nigriinter Cico niam nigrã & Galliæ communis& albam . cet : albis Vero nigrisque alatũ pennis-altera illa Germaniæ sima, in kalia verò rarissima, adornatur. Ego sanè viginti odo his annis, quos Comitum Ciconie al Romœ egi, non nisi semel, & vnicam quidem albam in culmine Turris bæ in Gerconspexi Ciconiam, nescio quo Vento huc perlatam. Aldromania fre- (Torre di Conti vulgò) qaétissine. uandus quoque Ttalus se nondum, ium ramen senex capularis Ciconiam (quòd in Italia ra rissimæ • ager hanc Bononiensis non alat) vidisse fatebatur . Sed mirandum prorsus : cùm & Vnam solã certum sit Ciconias a ute hyemis aduentum, exGermani ad l o c a repidiora, author Ro contigua, & calidior, quòd huc mæ vidit in viginti non peruolent . Quare optimè Plinius dixit lib 10 cap. 20 æinocqCu amèlooctoanuis. co veniant, aut quo se referant, incompertum adhuc est E longinquo venire non dubium, Ciconiæ, eodem quo Grues modo, illas hyemis, has œtatis aduenas. Aristoteles quoque lib. 8. rescitur vn de veniãt Hist. anim ; cap. 16. inter aues quæ hyem latent, & Ciconiam numerat. Ve& quò arùm apud Aristotelem capitis huius lendis adeò latet, vt neque Gaza, nequeo beant.

Niphus, neque Scaliger illum fatis hadenus eruere potuerint, quos adire poteris interpretes. Atque de Ciconia alba hæc obiter dicta satis sint.

Nigram verò Ciconiam, siue Mergum hunc nostrum Ouidianum diligentius Nigræ Ciconiæ, siue hunc domi meæ & exenterari, & perpolitum ex hoc SceMergi Oui describere lubet, cum diani exa- leton,integrum inter alia plura adhuc existens, erigi curauerim. Huius longicta destritudo a rostri cufpide ad pedes vsque, sex cum dimidia, est spithamarum, quam ptio .

Author ha eandem mensuram expansæ alae conficiunt. Rosostrum solum, ( in quo lingua subet Scelebrubens & breuis conspicitur,) Romanum pedem est longum, duarum vero tos huius. spithamarum crura sunt. Capacitas gulæ tanta erat, vt aue per pedes appensà, ex eadem sua sponte rana grandis excideret, & adhuc quatuor integræ in eius ingluuie reperirentur. In stomacho vero ex duriore carne compado, ossicula erant plurima ranarum, & exucca quasdam massa, fimo haud absimlis • Ceruix etiam sesquispithamam erat longa. Pedes & crura macilenta. Quæ omnia Ouidianœ descriptioni apprimè quadrant: substrictaque crura gerentem, Ouidij de- Hoc est, non in breuitatem contrada : sed macra, & exilia, veluti substrictam, lineatio cutem dicimus. Dixerat enim postea Ouidius : Fecit examina- hoc est, aridam pellem tur. amor maciem . Et addit, Aspicis (ostendens spatiosum in gutture mergum) Hoc est, tantæ capacitatis gulam, vt & ranas integras, eafque plures, & vt Oppianus vult

690

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 691 Visit , viuas quoque Anguillas & Congros ingurgitare. valeat. Hunc Mergum quoque nostrum,siue Ciconiam nigram , vt iam a me annotarum est , inlinuare voluit , vbi dixit,idem Naso: Longa manet ceruix, caput est à corpore longè. Adsunt demumlonga internodia crurum.Solum pennarum colorem Quidis depinxit ,qui talis est, vt & ipfum ego examinaui, & adviuum.artifice picto ris sui manu , coloribus exprirmi curauit sæpe iam memoratus Cassianus Puteus nofter Lynceus..Alarum,dorsiq.totius color subniger est,vsque ad ventré imum.

Hæc tamen nigredo subcæruleo,purpureoqlicet obscuriore,colore eft mixta, Vocatur ni gra & tased prædominante fuscedine,in maioribuspræcipuè alarum pennis. Collum men non eft vere nià dorsi colore iam amplius recedit, & gratissima quadam subcærulei, gra. rei, rubescentis, subuire sceneisq : miscela oculos mirè delectat. In Columbarum. Anaiumq. collo eundem repereris florentem colorem. Et quoniam non nifi inferior ventris regio longe sub pectore incipiens,habet albican. tes & molliores *, auis tota, nigra potiùs propterea,quam alba appellature. Gratissimus eft in oculorum orbita, in toto rostro in cruribu, pedibusq puniceus , & Minium antiquorum , siue, Cinabrium nostrum æm lans rubor : quæ omnia simul iuncta, hoc eft, magnifica corporis totius structura ex varijs iucundisq. coloribus composita symmetria,auem oculis nostris exhibentelegantissimam . Non est quidem omnino palmipes. vt Anates ; sed tres pedum digitrtenacitamen ad medietatem vsque membrana cónectuntur, calce sua retro satis longa, .& vngue forti roborata . Quare non sine ratione Oppianus Cur vocehanc amphibiam dixit,quòd nempe volando, & natando sibi victum indagare tur amphibia . p ossit . Et Ornithologus ideo in Heluetiu hanc reperiri in siluosis,montanis, simulq.in fluuiatilibus locis , bene animaduertit.

Huic nostræ opinioni robur addit, quòd à nullo veterum Ciconia nigra hæc Ciconia nigra «i vtde signata fuerit. Vnum enim genus solum ciconiarum, album illud, quod in vr- teribusnon bibus agit, in summis tectis, fumariorum cuspidibus, & turrium apicibus ni- re peritur descripta. dos ædificat, ab Aristotele & Plinio proditum fuisse, animalium historiæ ab ipsis editae probe nobis contestantur. Albertus tamen huncMexgum nostrum Ouidianum Ciconijs adoriat, dorso omnino nigram, ventre subalbam, & in locis non habitatis ab hominibus, sed in paludibus deleni nidificare eam voluit. At si colorem acutiore oculorum acie perlustres, non eft niger, qualis in veris Ciconijs; fed ex varijs mixtus, qui anatibus nonnullis, Indicis præsertim dictis, eft Hæc circa paludes & vsitatus. Atque,vt ex aucupum nostrorum mihi fide constat, paludibus,lacu- loca maritima repebus, & maritimis ripis hae allident aues, in has volant aquas rapinæ inhiantes, ntur. & sæpe fub has fele mergentes pileando vitam sustentant. Non est admodum frequens Romæ haec auis, quæ nonnunquam tamen cum alijs maritimis alitibus in Campo Plorat venu exponitur Ta vero piscosum caro habet faetore sapoCaro haremque,vt etiá Felis noftra illa fibi proiectam auersaretur,nec accingere vellet. bet piscoodoré.

Neque eft quod mihi obijcere quis possit : veros Mergos piscibus potius,qui- sum Varijs cibus insidiantur, vesi ; in hac autem Ciconia nigra nos nihil piscium , sed ranas bis vescitur meras reperisse : Insuper Ornithplogus in fua dissecta hac Ciconia nigra inuenerit iqsuilias quafdam stercorosas, cum reliquijs scarabæorum, vel l locustarum, eoem nempe capita & vaginasvnde conficit eam tum herbis tum crusta

qu

inte-

692

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

incedis vesci insectis. Existimo enim non inter quadrupedia solummodo,sed Hoc etiam quoque in volatilibus pamphaga quasdam reperiri animalia. Nouimus Ciconias Ciconiae lege albae fa- albas serpentibus, lacertis, ranis, non modò intentas & infensas; & ob id ciunt, quæ in quibusdam regionibus cautum esse, ne interficiantur, cum a venenatis illas ranas, serpentes & purgent animalibus : sed nouimus hoc quoque,inuisas simul esse illis,qui alueaapesvorat. ria plurima habent, & mellificio dant operam : mirum est enim,quàm ingens Apibus damnum inferant, cum floribus insidentes incautas adoriantur, & confestim deglutiant, vt in earum Ventribus myriades Apum non raro repertae fuerint. Quate huius gratia nocumenti, non arcentur modo’a pratis, fed sclopetis etiam petuntur nonnullis in locis, & prorfus necantur.

Cogete fa Verum quid magis mirabile,quàm cogente fame aliquando ab hominibus me animadeuorari alimenta,quæ nunlia non ra- non folùm, sed vilissimis quoque animalibus ea ro edut inguftauerunt? Talpas fub terra viuentes solo radicum esu vitam tra suetissima quam prius sibi. ducere certissimum eft . Nupetrimè tamen binas viuentes captas , viginExemplum ti quatuor horarum spatio ex pede suspensas domi habui: ac cum iuberem vt de Talpis , alteram viuam aperiret, vt internoru viscerum structuram in ea,& que carnes puer meus etiam vo- cordis rectiùs motum intuerer ; vbi primum alteram huic dilaniatas famentant. tem admouerem, tam rapido motu, tam auido morsu in mortuam viua inuolauit , vt non cessarit, nisi & intestina, hepar, ventriculum, cor, pulmonesq. prius,quin carnem omnem musculosam,sola pelle & offibus integris remanentibus, quam citissimè absumpsisset,atque ita integrum ferme animal in aluum suam recondidisset. Quas & ipsamet Talpa viginti alijs fufpenfa horis vixit, poft mortem vix quicquam in ventriculo fuo chyli, ex tanta carnis portione Mira stru- reliquum habuit. Inftruxit profecto Natura hoc caecum animal pulcherrimo ctura dentium.in dentium ordine,cui similem prorsus in nullo adhuc alio conspexi. Valde autem Talpis. ( quod vix credideram) murium dentes ab his variabant. Habent enim Talpa in vtrauis maxilla fex incisores, binofq. caninos, & hos fuperiores triplo longiores inferioribus, & quinque vtrinque molares pectnatim, & ad amussim seipsos recipientes,atque durissimam quamq.materiam comminuentes molentefq.ita vt tota dentium series, ad triginta fex ascendat, & tam abiedum,lucifugum , cæscum,subterraneum, pufillumq. animalculum, hominem Naturæ magnum miraculum, quaternario dentium numero etiam superet.

Atque hasc mea de Ciconia nigra,est sententia : quæ si cui minus arridet,is yeriora nos doceat, & auem cumprimis producat,cui Ouidiani Mergi notas competant magis, ad quam speciem similiter auium, hasc eadem Ciconia nigra in Cico- fit reducenda,astruat Non ignoro placere nonnemini, hanc Ciconiam nigram, «ia pigra sit Ibis. Ibin facere. Sunt enim lbes ex Aristotelis testimonio Iib. 9,Hist,anim. cap. 27. nigra . Sed obftat imprimis: quod hic nempe author lbes, Alba Ibides Ægypti incolas facit, quam mire amari ab illis scribit Ælianus, propter Ibis Aegy- humiditatem, lib. I 5. cap. 2 0. Si quis enim, ait, vi atque impetu Ibin ab Ægypte pto est pro pria tantu. exportet, illa quidem ab insidiatoribus ultionem capit,Vel cum magnasua pernicie :mortem enim sibi fame consciscens, raptoribus studium in se exportanda extra Agyptum vanum esse ostendit. Et idem Plinius lib. I 0. cap. 28. Inuocant & Ægyptÿ Ibes contra serpentium aduentum. Hanc alij timent rursus auem,vnde luuenalis Sat.I 5.

Cro-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

693

Crocodilon adorat

Pars hæc , illa pauet saturam, serpentibus Ibin.

Ibis adraPer ibin puto rapacem diramq. volucrem intellectam ab Quidio fuisse , quod paces vide tur pertiElegia fua in Ibin mordacissima demonstrauitcum detractorem, inimicum nere. & calumniatorem suum, suppresso proprio, Ibidis saltem nomine dire proscin- Quid Ouidius per dit, & mala huic simul omnia imprecatur.

Ibin suam habeat Secundo repugnat,quod Ciconia hæc nigra,siue Mergus Ouidij rostrum intellexerectum, Ibis vero aduncum. Plinius enim lib. 8.cap.27. Simile quiddam,nquit rit. & volucris in eadem Ægypto monsrauit,quæ ‘vocatur Ibis : rostri aduncitate per eam partem se perluens , qua reddi ciborum onera maxime salubre est Post tam varias igitur disceptationes hæc tandem subijt mentem lententia, Cur Ciconia nigra posse forsan non incongruè Gallis Anglisq. Auem dictam Cormorant, antiquo- non possie IbiS. dici necefie prorsus iudico hic illa enarrare, quæ rum Mergum appellari , de qua Carolus Antonius Puteus obseruauit in pifcatione, quam auis haec exercebat in Videtur Cormo a: Gallijs,præsentibus huic ludicro spectaculo Christianissimo Rege, & Illustnis- Gallorum ede ' simo Cardinale Barberino ; hoc verborum tenore ad me perscripsit.. gus antiSolent in Anglia assuefacere Coruos marinos ad pisicium prædam,nó aliter at- quorum que nos in Italia volucres rapaces ad auium rapinam edocemus. Vendútur au- Carolus Ant. tem ita edocti Comi marini pretio nó exiguo. Huiusmodi piscatoriam venatio- teus piscanem in gratiam Legati Cardinalis Barberini exhibitam, & Coruos seu Cormorants tioné q Auis. fimul piscantes in Fontebellaquensi,Gallicè Fontenablo,dicto loco quatuor vi morant Eta exercet dimus,qui omnes cum vulture quodam maximo galliarum Regi ab Angliæ Rege ad au dono missi fuerant, vnà cum harú auium magistris & instructoribus. Corui hi rem exactè perscripbu fæpius in canali ibidé in Truttarum piscatione exercitabátur. Dum aute e cubiculis suis, ad piscinastransportarentur, capita & oculi ipfis obuelabantur, ne in transitu perterrefierent..Detractis igitur vbi ad flumina peruentum erat, obuolucris illis,& ima colli parte prius per ligulam coriaceam leuituer astrictà,ne deglutire quos caeperant pisces, valerent, in torrente præcipitabantur. Hi repente aquis sese immergebant,diuque sub his pisces velocitate mirabili sequebantur fugientes,quas vbi assecuti rapuiflfent, ex aquis emergebant, piscemq. quilibet rostro suo leuiter compressum deglutiebat, donec quatuor vcl fex pilees hoc modo quiuis ingurgitasset. Tum demum à magistris suis A nglicanà linguà ad. manum feu pugnum vocabantur,ad quem obedientissimi conuolabant, & paulatim pilees omnes ,vnum poft alterum nempe, eosq. tantillum saltem. rostri pressurà læsos euomebantFinita autem piscatione, loco eminentiore his coruis collocatis, ligulam, ex collo soluebant, via ipsis ad ventriculum libera permissà, & pro cibo, prædæ partem cuilibet piscem vnum inquam,proijciebant, quem dexterrime hi per aera descendente hiante rostro excipiebant. Voces autem quibus ad manum vocitabantur hi Corui, erant Con, Con, (Germani dicerent Kum,Kum) quod lingua Anglicanà,nihil aliud sonat,quam Veni, Veni, Hæc Carolus Antonius puteus,cuius supra quoq.industriam in explorandis animalium plerorumque , Auium tamen præcipuè proprietatibus, iure ac merito laudaui. immensi laboris esset, si nunc eas quoque controuerfias componere ausim, quæ de hac ipsa aue Cormorant occurrunt. An fit Corax nimirum, siue Coruus zsdqua-

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI. Super sunt Aquaticus (vt Gaza vertit) Aristotelis? Et an Arislotelis hic aquaticus Coruus idem plurime de sit cum illo,qui a plinio fub hoc nomine producitur? An vero Plinianus hic Cohac au cormorant rax sit I-halacrocorax Iuniorum Græcorú ? Et an hic idem Phalacrocorax idem sit cotrouersiæ quas a- cum Arislotelis Corace? Has lites,quas neque Ornithologus,neque Aldrouandus , nec lij decidar. alij plurimi decidere hactenus doctissimi viri potuerunt ; cóponant,quibus maius est ocium. Hoc solum dicam,productam a nobis auem plicatricem hac Cormorant Gallis & Anglis didct am,prorfus ede illam,quam Albertus Carbonem aqua& Merticum ,& M ergum magnum vocat. Aues palmipedes sunt, ait, Mergus Varius gus magnus niger, quià quibusdam Catrbo aquaticus vocatur. Et cum hic niger sit, vt paulo post subiungam, ideo nonnullis, inter quos Ornithologus, non inepte Auhia esse Aristotelis existimatur.Alij potius Coracem,quàm Aethiam esse volunt eiusdem Aristotelis. Adeo Cimmerijs obruta omnia sunt tenebris in veterum Sæpius al- monumentis, vt veritatis tibi sol nusquam illuceat. Nobis certe non licet esse tercádo,& subtiliusve tam beatis, vel placet ede tam laboriosis, vt in abstrusis veterum sensibus, aut terum sensemper veritatem eruere, aut velimus subinde quod hodie plurimi sus inquire possimus do verita- conantur, dum Naturam negligunt, tempus perdere. tem & tem Hoc interim quod affirmem,nunc vnicum habeo : hunc Carbonem aquaticum pus perdimus . seu Corunm marinum siue Cormorant,plerifq. nunc Scharbum dici,vt coniecturam Cormorat non absonam prorsus Ornithologus ducit ; Vel, inquit, à Coruo, qui Italis Corbo & eur hodie Coruo dicitur, vel ab atro carbonis colore : nam vicini nobis Galli carbonem vocant Schatbus dicatur.

Scharbon, ipsi charbon scribunt:{pronunciant nempe aliter quam scribunt ) in qua sententia etiam Albertus fuisse videtur,carbonem aquaticum hanc auem nominans, vel ab acumine marginum rostrit eius, no stri Germani enim acutum dicunt Scharpf .

Haec ille.

Cormorat Atque ob hanc reor causam Galli Cormorant quoque, quod nihil aliud sonat Gallis sorat Coruus quàm Coruus moriens , appellant, id quod etiam ab eruditissimo, & reconditiomoriens. ris doctrinàphilosophiæ pollente , suauissimorumq. morum viro, amico meo Claudius le Feure Parisiano mihi approbatum fuit, quod ob colorem nempe luri]e Feure C laudio doctis. & dum , nigrumq. morti dedicatum, hoc nominis auis hæc sortita fuerit. Hic humanissimus vir. mihi idem affirmabat, dum Sequana Parisijs inundaret, eiusmodi Cormorant non paucos com paruisse , qui ipse eorundem piscationem paulo ante de scriptam in patria fua sæpius conspexerat.

Vera deHanc similiter auem idem Eques Puteus noster, genuinis fuis coloribus, & lineatio Scharbi fl- vera partium magnitudine in Gallijs exprimi curauerat, quam penes me icoue Cormo rant à Caf- nem habeo apprime Ornithologi & Aldrouandi defcriptioni competentem . siano Puteo autho- gitudo quatuor & amplius est spithamarum , corporis crassities Anserem ferme ri cócessa. æquat. Color niger, nisi quod capitis vertex capillatus, colli supremi mediocris portio, & sub capite ad rostri principium plumas albescant, macula inter hanc albedinem nigriusculà & non parua interclusa . Sub ventre quoque ad crura-» præcipuè candidas iunt pennæ. Reliqui corporis pennas omnes nigrent,verùm non tam faturo atroq.colore vt in Coruis nostris,sed aliquid cinerei fub obscuri, atroq. rubentis & in collo subcæsrulei admixtum habeat. One pennarum in cauda quoque albent. Crura quas breuia funt, & pedes valde nigrent, quorum digiti perpetuis circulis annulati, crassa coriacea membrana nigraq ad extre. mos 694

I0. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 695 mos vsque vngues valide fatis compinguntur. Rostrum (quod longum erat quinque digitos,& luteolum) hoc peculiare obtinet , quod superior eius pars in fine acumen habet, quo vnco veluti harpagone acutissimo, ad extrahendos firniandosq.pisces dexterrime vtitur. Gulam patentissimarn habeat oportet, cum hæc quatuor, & sex etiam mediocrium pifcium priusquam in ventriculum detrudantur, capax existat.

Tot igitur relictis alterationibus, hane quam hìc exhibemus aquatilem Mergus Americanus auem , Mergum Americanum asseueremus, quæcunque tandem auisilla sit ab effe hæc a-.. astruiAristotele Aethia appellata, quam Gaza Mergum vertit. namq.omnia argumen uis tur. ta pro vtraq.parte ad lancem exegerimus, silentium tamen indicetur. Pauca enim admodum sunt sine aduer sario , cetera etiamsi vincunt, litigant, vt Senecte hic verbis & ipsa rei veritate vtar. Mergum hanc auem voco, non q uod Mergis nostratibus, Non est camen omniquorum & icones desriptiones apud e,Aldrouandum & Ornithologum videre no nostris silicet varias, in omnibus fit similis, fi rostrum præsertim confideres ( quod huic Mergis milis.

Americano eft acutum magis, longiusq. & Collum, quod productius quam Europæis) sed quòd, auchoritate Americanorum hominum hocita esse edoctrus nunc probe fuerim Non ignoro a Carolo Clusio in Exoticorum suorum lib. 5. Mergum similiter Carolus aAmericanum proponi, verum is cum nostro hoc similitudinis prorsus parùm ClusiusMerlium habet . Mergum autem eam auem esse Iacobus Plateau, a Nautis ex America gum Ameredeuntibus acceperat, nautarum eorundem solo fretus testimonio, & Clu- ricanum producit. sio ita persuaserat - Hos ego nec laudo, nec vitupero testes. Possunt enim in America æquè,atque penes nos diuersæ Mergorum species exi st ere .

Veluti autem anno proxime elapso a F.Gregorio de Boliuar plurimum cognitionis & auxilij in hac mea componenda historia accepi, ita nunc iterum a Reuerendo admodum Fratre Petro de Aloaysa maxime fui adìu tus. Eft autem vir Frater Petrus de hic doctissimus, Ordinis S.dominici sodalis, in America & quidem in principa Aloaysa Li in lissima Peruant regni ciuitate Limana a natus , qui adfectum etiam librum mensis pluribus habet de Americanis fui ordinisnegotijs , prælo propediem committen. authorem iuuit. dam . Huius amicissima confabulatione , cum sæpe hic de Americanis . rebus colloqueremur , mirabiliter fui recreatus. His autem mihi verbis Mergum hunc delineauit.

A C I TLI adspeciem illarum auium accedit, quæ Hispanico nominem MERGVS AMERICA Patodicuntur, & Mexicana hæc vox Acitli aliud proprie non significat, quam KVS hanc auem, quæ quoniam in aqua & subtus aqua continuo commoratur, ideo Auis hæc hoc nomen accepit. Acitnim idem dicit,quod Aqua, & Li rem aliquam , ad nostra Mer gus aqua nimirum pertinentem. Vocatur aute auis hæc- Peruanà linguà, Nunnuma Americanus à F. pe- Pe& duplex earum differentia reperitur. Vnæ earum eft quae longissime volant : tro di Aunt enim corporis in mole graciliores, & sapore in victu excellentiores, cum loaysa approbatur carnem habeant absque onerosa pinguedine. De his compertum eft,quod pul- & describi tur . os uos stati n v eos natare vident, derelinquant, vc.ip.fi pulli cibum sibi quæ rere cogantur inter luncos præci puè, vbi procreantur. Sunt hæ in natatu præ- Vocis Acitli explicastantes, & sub aqua quidem velociores, quam supra eàdem ; ita vt nullus eos tio. acilè plicis effugiat . Submergunt sese aquis, diuq. valde sub ipsis dimorantur. !

;

visu

696

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

acute cibum Visu pollent acutissimo. , ita vt turbata etiam aquà, & longè & suum fpeculentur , capitanq. Indi varijs has modis; capiunt sed præcipuum dicam . Ia Palude Mexicana, vbi harum plurimæ stabiulantur, Indus aquam-» habet Prima Mer intrat, suumq. caput in Angaram aliquamimmittit, quæ similitudinem gorum fpefubmerfus manet , cies descri- cum quadam cucurbita totunda; ibique ad collum vique bitur. eminente solo capite vah eidem infixo Vas itaque tantummodo supernatare illud esse putantes, cirModus ca- conspicitur., quod cum auibus imponat, securæ lignum piendi hos cumnatant. Quare Indus arreptis; auium pedibus,capit eas submergit,enecatq.

Mergus. donec ceteræ insidias olfacientes diffugiant.

Secunda fpecies earum est, quæ nunquam volant, licet alis haud quaquam Secunda fpecies dedestituantur, sed quoniam ab his grauior corporis moles, haud quaquam suscribitur. stentari potest. Propria harum imago auium hæc est , quæ hac in tabella proflat . Sum Mergi hi in natando admodum veloces & promptissmè ad piscium Ab harum raptum fe submergunt. Ponunt oua sua in terra, & pullos suos non aliter ac efu abstinent Indi gallinæ procreant . Indi has aues immundas censent, ideoq. ab earum esu abstinent, helcio qua vana persuasi opinione , quòd eas cum busonibus sub aqua Medicamé coitu commisceri censcant. Penis in his est longus valde &retortus ? Nescio ta ex , his desumpta. etiam an non superstitionem sapiat, quando Americani tantopere aduersus fascinationem laudant auium harum pedes & rostra , quas fubinde infantulis fuis e collo,ceu certissima quædam amuleta,suspendu n t, ne ipfis maleficus aspectus noceat. Hispani dicunt Aoiar con mal ojo. Vnde & Virgilius.

Nescio quis teneros oculus mihi fascinat agnos, Pinguedo harurn quoq. laudatur ad tollendas maculas,in facie oriri solitas, Hispano sermone Pecas ductas.Pennis quoq. earundé vtuntur ad medendum mulieribus vteri dolore vexatis.Harum enim combustarum pénarum fumus naribus ab ipfis Hauritur,quamuis hoc commune sit alijs rebus ferentibus crematis,laSuperstitio sordidæ,si ab hystericis fumus incésæ recipiatur. Verum Indi,qui Indorum.» næ præsertim de hac aue. vera CHRISTI fide nondum funt imbuti, existimant Deorum suorum futilium nutu,iussuq. auem hanc mulierum vuluis, & infantium morbis destinaHactenus tam atque dicatam fuiffe .

Hæc Frater Petrus, de Americano fixo Mergo.

F. Petrus Nos etiam nostros habemus maiores ,minoresq.Mergus maior aliquibus etia de Aloysa.

Colymbus maior, a KOM^QAV , id eft, natare,& Vrinatrix maior vocatur. Minorem soIn Franco- lenius Mergulum appellare. Talibus Franconia nostra in stagnis suis,ac piscinis nia plurima funt sta quarum plurimas & vtissimas habet, abundat, & in fluminibus etiam eiusdem gna & rimi Mer- Pegnitio & Moeno, vbi non rapide feruntur, sæpius cum voluptate mergentes & emergentes, veluti ludibundos eos confpexi .

De maioribus Mergis referebat mihi olim Theophilus Molitor Lynceus,hos se Relatio Theoph. per in aquis degere, in littore raro sedere, nidificare in lacubus, in folijs nemMolitoris Lyncei de p eluncorum ac Typharum inclinatis, in hisque tam artificiose nidum construenostris Mer re , & erigere, aquis innatantem, vt a vento hinc inde vllo abfque periculo mogis ueatur . Quinque etiam aut fex oua ponere . Minores' aiebat • frequentiùs su aqua se abscondere , quando præcipuè sibi insidias strui aduèrtunt, & post longum denuointeruallum , alio in loco erumpere. Quare a piscatoribus aqua interdum in retibus capi • .

PICS

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. P I C V S

697

A M E RI C A N S.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO OMEN hic nullam adscriptum est. Rostrum in aue nulla maius reperiri existimo. Superior autem huius pars rostri, inferiore dimidio latior est, variegantibus multa cum venustate coloribus ex viridi, albo, cæruleo, croceo, rubro,flauo versus extrema tamen,& acumen ipfius,magis magifq.rubello.Eft & hoc cù admiratione quadá spectandu,medietaté capitis, adeoq. frontem integram in roftrum absumi. Oculorum pupilla nigerrima, reliqua tunicarum pars flaua circulus has ambiens puniceus, & extra hunc area alba est. Colli inferior pars crocei diluti coloris,pectus vero caftanei saturati,inter hoc tamé & collú rubedo leuis apparet. Dorsum nigriusculum. Alae ex triplici colore conftant, fufco nempe, subsusco & caftaneo mixtas , qui in extremis magis diluitur . Inferior ventris & pofterior pars niuea, & caudam verius rubello colore scintillat. Cauda autem nigerrima simula, soblito longior, id quod a sculptore hìc non obseruatum fuit. Pedum digiti ante ac retro bini, ijque duplo, quam in hactenus descriptis auibus videre licet, longiores, coloris subalbidi sunt,& recuruis vnguibus, crura per interualla cæruleo colore notantur.

S C H O L I A

A

E I V S D E M.

Ntequam de meo hic quicquam addam , operæpretium esse censeo,eam prius breuiter delineationem similis ferme auis subnectere, quam Cæ- Antonius Puteus mihi lubens communicauit ex viua aue desumptanu, Nnn quam

Carolus Antonius Puteus fimilem aue viuá apud

698

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARDIANT. RECCHI.

Regé Galliæ vidit, cuius iconem autho ri dedit.

quam ipfe apud Galli arum Regem in Fontebllaquensi atrio,loco Gallis Fontainebleau dicto, videra Ouantum autem ex essigie coloribus luis inducta, mihi animaduertere licuit, hæc eius facies, hi colores fuerant.

Auis hæc Pica ordinaria paulo maior est. Roftrum quod latum est admoAdis hu us in Gallijs dum, superiore sui parte ,vbi capiti adhærescit, viridiusculo colore tinctum visæ desri ptio. ex eodem virore ad acumen ipsum lineam producit , inferiore vero parte capiti quoq. commissa caeruleo lucet colore Tocum reliquum rostrum inftar liMagnitudo . gniserpentini atro rubentis , interctirsanitibus nigris maculis ac lineis quamplurimis est pictum..

Rostrum, Roftrum autem eidem vacuum fuit & concauum, & adeo propterea leue, vt vires exiguas haberet, & neque morsibus acrioribus rem apprehenderet, neque perstringeret. Hocque interna fui parte croceo, verfus extremitatem tamen illius caeruleo , fulgebat colore . lingua mi Linguam gerebat compressissimam,non multum forma fua dissimilem praerabitis . longis pennis illis, quas in collo galli gallinacei habent, hanc per roftri longitudinem deducebat , & extendebat ; eratq. coloris vere carnei, & quod miratus esses, ex vtraq. lui parte quibusdam veluti plumulis filisq, minutissimis distinguebatur, quæ eandem verae pennae faciem aemulari faciebant .

Pennae autem in collo vfque ad pedoris medietatem, vt albicantes erant, pnnae in collo . quarum extrema fuligineus terminabat colors six in dorso & capite erant nigricantes. tamen aliquantulum Area rotundaoculosambiens,pennis, adun crispata Oculi. cernebatur, proutin Psutacis quoque videre licet . Reliquum Reliqui pilis corporis corporis cooperum erat pennis mustelinit coloris. Calidam non habebat,verpennæ. rum in procinctu etat, eandem emittendi , aut potius delapsam remittendi Cuius initia quidem ex pennis constabant obscurè albicantibus, nigri, muste lini ,& cinabrium æmulantis coloris Hæc etiam caudae suæ præludia ,, auis sæpissmè eleuabat , ac demittebat , quemadmodum facere Reguli auicul æ minimæ , aut Motacillæ assolent.

Pes qhilibet in binos erat fissus digitos, tam retro quam ance, & coloris quiPedes. dem superius violacei, inferiùs cinerei, Saltitabat frequenter, & cantum siue Vox. garritum picarum non absimilem voci, edebat.Hanc minime caueæ inclusam sed ligatis alis, in quodam afterculo parieti infixo, seruabant ; ibi garriebat & omnibus ferme , vti & psittaci faciunt, vescebatur ,auiVictus. spatiabatur. Rebus dissima tamen erat acinorum, ex vuarum racemis decerptorum, quos euulsos sibiq.proiectos dexterrime per aerem delapfos raptabat. Caro.totius Alia relatio de simi poris saturatum violaceum referebat colorem . Hac Carol. Ant. Puieus . li Aue Fra tris Petri Et cum inhoc sim,vt eorum qui similem auem viuam aliquando conspeAloaisij. runt,testimoniaproducam, non prætermittendum cenfeo quod Fr. Petrus Vocatur de Aloisa Americanus, quem supra edam cum laude nominaui, de eademmihaec auis Hispanica hi narrabat. lingua Quæ de hac aue, inquiebat, vernaculo ab Hifpanis fermone Carpintero, Carpintero, & Pe- lingua Peruanà, Tacataca dictà, commemorantur, haec sunt, Quod caput viruana Ta delicet habeat rubrum, & illius proprietas sit arborem excauare, multisque cataca .

in

10. FABRI EYNCEI EXPOSITIONE. 699 in partibus perforare, vt nidum ibi pullis suis conficere valeat.

Indis perPersuasum autem fibi habent indiam. huic aui notitiam esse cuiusdam her- suasum eft ba?-, qua? vim habeat, ferrum etiam disrumpendi, aperiendiq. omnes fe- hanc auem reperire ras. Vtautem herbam illam Indiam confequi valeant , aiunt se pessulo ni- herbá quæ claustra dum occludere, & ad arboris pedem aliqua linteamina apponere:tum ad Terrea etia herbam iftam confugere auem, eandem apportare, claustro admouere, quod aperiat • statim frangatur & dissoluatur; quo effracto , herbam dimittere, quæ ia terram cadens ab iftis colligatur. Vocatur autem Peruanis herba ha?c Pyto, ex qua Vocatui : etiam Pyto fimiliter auem Pyto quoque appellare consueuerunt. Si eos quærras irvbi loco- Americanis. rum herba ea reperiatur, omnes ad vnum se hoc ignorare fatentur.

Cerebrum huius auis fi dentibus applicatur, qui iam mouentur & casum minantur, tam firmiter iterum consolidat, vt nunquam laborasse videantur .Hæc Fr. Petrus de Aloaysa.

Nondum quicquam hic a me determinádum est, priusquam aliorum quoq. historiæ Americana, scriptorum de fimili aue cestimonia producam, vt quantum cum nostra conueniant aut discrepent eorundem descriptiones, vnicuiq. clarum euadat . Placuit autem primo loco ipsissima Ioannes Lerij verba recitare quæ cap.10. leguntur historiæ nauigationis fua? in Brasiliam fa. Inter reli- Quæ Ioanquas aues inquit, Americanorum, primus locus cuidam Toucan nomine, dabitur. Is nes Lerius de simili columbi est magnitudine , colore ceu Coruus, excepto pectore, quod crocei est coloris, torque aue (cripta miniato ab inferiore parte circumducto, detracto ‘Barbari ad venarum , aliarumq par- reliquerit. tium corporis ornatum vtuntur. Tum Verò maxime apud illos est in pretio, quod salia a- Color. turi ea vtantur. Nomen inde est sortium Toucan tabourace, hoc est, piume ad [altan- Ncmen. dum . Nihilominus tanta illis earum auium suppetit copiavt mercibus nostratibus permutare eas, non grauentur . Auis istius rostrum reliquum corpus longitudine superat, cum quo Gruis rostrum minimè est comparandum. Itaque pro monstrosissimo totius orbis rostro est habendnm. Ergo non immerito Bellonius vtnum cum nactus esset sub finem tertij libri descriptionis auium depingendum curauit : nomen quidem non edit, at ea omnia quæ ab illo narrantur, de isto roslro necessario sunt intelligenda.

Hic idem Lerius eodem libro capite 7. se magis his verbis de pelle detracta explicauerat.Par tis illius pellem ( quæ circa ingluuiem eft nimirum ) detractam siccant ( auis nomen retinet) siccatam vtiriq. gena applicant cera agglutinatam, quam Trayetic nuncupant. Quibus ita aptatis dicas vumbones lupatarios ex tere inauratos ab illisgestari.

Volupe fuerit lectoribus meis, huc ea similiter interserere, qua? in Summ Ouiedi historiæ Occident. India? Italico idiomate scripto , & quidem capite 43 • reperio. Ait!autem in Terra firma auem reperiri, quæ a Chriftianis Quæ Ouie Picuto appelletur, quod roftrum obtineat admodum grande , fi cum c orporis dus de eiusmodi reliqui paruitate hoc compares, & quod valde graue sit, & plus omnino quàm aue scripta reliquum corpus totum ponderet. Hanc enim auem non maiorem aut certe reliquerit. paulo maiorem esse Coturnice, plurimis tamen pennis veftitam, ideoque minus carnis habere quam plumarum, qua? venustæ plane sint, ac diuersorum.colorum. Rostrum ipsi datum maximè longum, & tellurem verius recuruunr, Rostrum.

Vbi capiti adhærescit tres digitos transuersos latum, Linguam quam obtinet,& Nnn

qua

700 ALIA ANIMALIA NOVÆ IHISP. NARD. ANT. RECCHI. lingua pesibilum edit,pennam videri potius.In arboribus foramina excauare in quæ na, videtur. qua intret, ibique sibi nidum fabricet. Auem esse profectò visu mirabilem, Cur sit mirabilis a quoniam plurimum ab alijs differat, tam quod linguam attinet, quæ vt diuis, ctum, potius penna sit, quam fi roftrum ad reliquum corpus, vbi ferme nulla videatur proportio, metiaris. Nec vllam reperiri auem,quæsecurior de fuis pullis fit, nec *Cercopithecos insidiantes plerisque aui um pullis , perQuomodo timescat. Siquidem non poliunt ipsi pullos suffurari ex nidis, quoniam viresistat Cer copithecis gilantissima hæc auis sit,nam vbi inimicorum aduentum animaduertit, iam pullorum- ita se in nido fuo componere, vt ex eiusdem foramine roftrum exserat, atque suorú raptoribus . eo modo Cercopithecos excipiat, vt confestim discedant, & gratiam edam aui habeant, ne peius quid ipsis contingat.

Sed nolo iam diutius iltis immorari, quæ de hac aue alij recensuerant, soQue Aldro uandus de Ornithohac aue lum ex rccentioribus Aldrouandum adducam , quilib. 12. capite 1 9. habeat. logiæ suæ historiam huius breuiter perstringit, sub nomine Picæ Bressilicæ, quòd. variæ sit simi lis, si roftrum demas, & quod in Bressilia reperiatur. ScriCur vocet Picá BrefIoannes F?rrerius hanc latinis Piperiuoram dici, silicam . pserat olirn ad Ornithologum Vocatur quod piperis nempe esset voraciffima , & vbi hoc ingessisset, egereret citissietiá pipe- me , quod postmodum eius regionis incolis maximo enet in pretio. Verùm riuora Americani amici mei, quibus hac æstate hic familiariter vsus sum Romæ,de hoc ne verbum quidem, quare non lenem haede re dubitandi ansamhabeo. DeQui scri- scribunt hanc fimiliter Theuetus in fua Gallica Antarctica historia, & Ambrosius ptores alij suis Relahuius me Pareus in opere luo chirurgico, Boterus demum fed breuissimè, in minerint tionibus.

Hoc monere fatis nunc habeo,duas ab Aldromando proponi icones, veluti ab vix vlla icon ab a quoq. Ornithologo ; sed neutram cum nostra vsquequaq. conuenire, sicut lijs produ- ipfo cta cum nec illa qua: in Gallijs à Carolo Ant.Puteo visa fuit, cum noftra quadrat prorsus. nostra cogruit, Id quod me, vt credam mouet, non vnicam tantum huius speciem esse. Theueipsum Ornithologus citat, duas agnoscit, vnam quae magnitudine Theuetus tus certè vt duas habet pipionem seu pullum columbinum, alteram quæ Picam referat . Et qui hafsecies . rum nobis depinxerunt effigies, in roftro non paruam dissimilitudinem ostenRostrum derunt. In altera enim denticulatum siue ferratum hoc faciunt: alteri aspein aliqua eam omnino adimunt . Noftra profecto effigies dentibus carere maharum auiú ritatem denticula- nifestè cernitur, tum depingitur .

Sed animaduersione dignum censeo, quod F.Petrus & socij ipsius Americani Hispaniq. diu Noui orbis incolæ, pro certo mihi affirmauerint, hanc auem roftro fuo arbores perterebrare: illa autem in Gallijs visa tenuissimum & leuisQuomodo simum roftrum habuisse asseratur, quo vix molliusculam materiam, nedum inelligendurn sit. duriorem arboris corticem lignumq. perforare potuisse indicata fuerit. EtAlquod tescripsit, renuissinuissimæ drouandus tale sibi rostrum in fuo Musæo adseruatum fuisse substantiæ mum membrana: instar, sed osseà tamensubstantià, splendidà, leuissimà, carostro arborem ex- uà, atque aeris intus capacissima . Vbirectè obseruandum exiftimo , quòd iscauet. eet tenuissima fuerit substancia, ossea tamen exsticerit : qua fi animal dextre vtatur, mirandum minime est, fi repetitis tot vicibus atque percul- sionibus, corticem etiam arboreum, & lignum forsan putridum , ( hoc enim instin-

701 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. instinctu quodam ab hac aue quaeri crediderim ) forare ac penetrare valeat. cum gutta etiam leuistma sæpe cadendo lapidem cauet. Et vel formicarum pufillorum exemplo animalculorum docemur, quid labor improbus possit.

Formicæ Cum enim Plinius lib. I I .cap. 30. miram earum diligentiam cursum ac recur- continua in opere {e- neambulatiosuni descripsisset. Silices , inquit, itinere earum attritos videmus, silices autorunt. assiduitas. mitam factam, ne'quis dubitet, qualibet in re quid possit quantulacunq.

Quare non muenufto Hispani vernaculo fermone suo, hanc auem Carpintero, hoc eft fabrum lignarium , & Peruani a continuæ pereussionis sono, qui tac tac est, Tacataca appelarunt.

Atque hac me causa mouit vt Pici potius, quam Picæ nomine insignire eam voluerim , contra omnium corum, qui ante me de hac aue quicquam commenti sunt, lenium ac mentem. Assentietur mihi ; qui nidi fabricam considerauerit, quam Pica non in canis arborum, sed in arboribus altissimis sibi concinnare studet . Lege fi placet apud Aldrouandum, & oculis intuere depictum mirabilis artificij nidum, quem Pica in media arbore Malo , ex enascentis visci ibi ramulis construxerat, spinosis plurimis ramis ex Oxyacantho & Pyrastro obseptum,atquè ita arctè clausum , vt nec vnde exiret , nec \bi Pica ingrederetur, obferuare quis facile potuerit. in caPici vero nidos fibi conftruunt omnes in cauis arborum,vt rectè Plinius lib. Pici uis arborum nidos IO.cap.I 8. monuit : sed non item rectè, quod Picos omnes Martio cognomine suos struúts insigniuerit, adeoq. specie pro genere (vt scholæloquuntur) vsus fuerit : cum. picus martius determinatam Picorum formam signet. Nifi quis hoc ipsum moCur Pici do tueri velit, quod Pici forfitan omnes, veluti animosæ aues, cum integram Marti sint etiam crebra rostri percussione arborem deijcere posse credantur,Marti ideo facri. facræ fuerint *, vel quia auspicatæ sint aues, & in bellum siue Martem abituri Romani, non nifi auspicatò Vrbem egrediebantur. Libet Plinium ipsum audire . Sunt & paruæ aues, uncorum unguium Vt Pici, Martio cognomine insignes, & in auspicijs magni. Quo in genere arborum cauatores, scandentes in subreptum felium modo, illi vero & fupini, percussi corticis sono, pabulum subesse intelligunt , pullos in soli cauis educant, auium soli. Ast neque solos Picos in arborum cauis nidulari, sed NonnidifiPici in caVpupam quoque hoc factitare, ex Aristotele discimus lib. 6. de Hist. animal. cantarború uis cap. I. Vpupa una, inquit, suo in genere non nidificat, sed stipitem arborum fubiens, vt Plinius vult. pani fine ullo strapento in cauis. Miror hoc in loco Aristotelis interpretem Augustinum Niphum , quòd Albertum reprehendat, inquiens : Hæc qua Aristoteles ma ait de upupa Albertus mentitur de pico marino . Licet enim Aristoteles non dixerit, lèNiphus reprehePicos in cauis arborum nidos ponere ,sed supra arbores, & non humi confidere dit Alben tum. veluti perdices faciunt, coturnices: verissimum tamen eft,quod Albertus dixit, cui experientia, & Plinius adstipulatur. Erit igitur ob nidi structuram ,lo- Ratio prima curnocumq. Auis hæc noftra Americana, Picus potius appellanda, quam Pica . stra auis sit PiEt quoniam in Picorum varietate enumeranda, non conuenire reperio, qui potius cus quam de his aliquid.memoriæ prodiderunt, addam breuiter illa ,quæ olim mihi Pica. scripta reliquit Theophilus Molitor Lynceus, non auritus, fed oculatus testis, in auium enim natura atque proprietatibus indagandis , perspicacissimus suit. Hìc igiturseptem omnino Picorum species obseruaucrat. Primus , aiebat Nnn 3 ille,

702

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI. ANT. RECCHI.

ille,est Picus niger, de hoc multa fabulantur chymici, de radice quadam nempe, quam ore ipse apportet, & nidi sui foramen ligno per vim intruso,clausum reseret. Hie Pica maiot longiorq. est, capite rubro, roftro longo & nigro,linguam non latam (quam falsò Aristotetes Picis tribuit) sed teretem & in acumi ne corneam habet. Pennas in cauda acutas obtinet, quibus in ascen fu arbolitor Lyn- rum quoque vtitur. Excauat arbones durissimas, m quibus oua sua locat. ceus.

Secundus est Picus martius, seu viridis notissimus, , & hic in cauis oua quinq.

Prima spefex & octoetiá, fine vllo stramine ponit,pullos suos vermibus & muscis educies.

Secunda cat.Hic ramos aridos hyeme excorticat,sub illis vespas,ac vermes quærit,quos species. comedit, his deficientibus ad alueania conuolat ( quod plerisq. Picis, Paro, R Ru Pici apibus betula Ciconiæ,Apiperdis illis auibus eft familiare) roftro illa aperit, apes euoansidiatur. cat & deuorat. Maio mense in silua arborem quærit interius putridam,ascendit,rostro percutit, audito sono violenter ferit. Corticem & lignum quercinum viride etiam,interdum ad quatuor vel quinq. digitorum transuersorum crassitudinem perterebrat,donec ad lignum putridum perueniat, quo inuéto, dimidiae etiam vlnæ profunditate arborem excauat, in qua oua fua excludit.

Tertius & ia ordine primus, ex maculosis triplex enim maculosus est) Tertia species.

Picarias etiam vocatur. Hic niger eft & albus, per corpus totum maculatus. Plures tamen nigras pennas in rergo habet, quam albas. Picà paulo est minor . Sub cauda rubet vti & in capite . Rostrum huic longum & lingua teres eft. Apibus valde eft infensus. Oua ad plurimum septem ponit.

Quarta spe cies.

Quartus est Merula paulo minor , priore adhuc maculosior. Pennas in cauda media sunt nigra, & acutæ. Oua fex ponit.

Quintus & in maculoforum ordine tertius, & inter hos minimus, circulos Quinta spe cies. habet in pennis per integrum corpus,quorum vnus albus,alter niger eft. Hic Passere domestico paulo est minor . Carne Rubeculum fere aquat. Linguam-» prælongam habet ac corneam: pedes partu», fed vngues longos.

Sexta speSextus Cinereus vel Cæruleus dicitur. Hic roftrum quidem longum fed lincies. guam breuem habet. Non eft ei cauda acuta, in qua tamen veluti in alis quoque & capite cinereum ac caruleum, in pectore , collo & sub cauda luteum , vel ex luteo rubrum ; in gutture album obtinet colorem. Pedes ipfi breues sunt. Nidum hoc exstruit modo. Inuento aliquo fibi congruo foramine sed ampliusculo, circumlinit illud luto, vel terra madidà,quam rostro adducit, aliter achirundines facere solent, & foraminis eam relinquit capacitatem, quæ sibi ac fæmellæ suæ ad ingressum sufficiat. In hoc oua locat & pullos educat.

Septimus grypus vix Carduelem magnitudine excedit, ascendit & descendit Seprima species per arbores victum quæritans, maculis eiusdem coloris in nigto conspersus est,vt Perdix. In rimis arborum aridarum nidificat,intra cortices ac lignum.

In cauitatibus etiam murorum inter lapides oua fex plerumq. ponit, vna ex parte rotunda, ex altera vero oblonga valde, & acuta . Non canit, quamuis Hucusque nec reliqui Pici cantillando aliam vocem exprimant ; quàm Ghik, Ghik. Hæc Theoph. hisloriam Molitor. Molitor nofter , qui exactissimam plerarumque noftratium auium vilo abfque fibro ( adeò ipfi familiaria hæc erant) mihi reliquit.

Accedit huc alia, & potior quoque coniectura, ad Picum potius,quam Picam Authores

in Picorum speciebus Variant, de quibus cer retulit Theophilus Mo

IO. FABRI LYNCEI EXPOS TIONE.

703

Picam reterendam efTe hanc auem Americanam. Qoòd pedes nimirum hæc bi- Alia ratio ex pedibus nos in digitos, ante ac retro diuisos gerat. Id quod solis Picis peculiare esse desumpta cur Picus Albertus annotauit, fi nocturnas tamen quasdam aues, Psittacum etiam,& lynga porius qua sit haec excipias. Quamuis Sc Pico murali Sc nigrotres ante, & retro vnum, effe alij scri Pica nostra auis. bant. Et scimus nos etiam Cuculo binos ante, & retro totidem digitos concefios esse. Sed quoniam Sc in cæteris proprietatibus, tam apte cum Pico magis quam Pica, quæ tres ante,& vnum retro habet digitos ; cogruit,ad Picum libentius ea retulero. Vnde maximopere miror,plerosq. Ornithologos,& inter hos diligentissimum nostrum Aldrouandum, rostratæ huic aui Americana siue Picæ Aldrouandus & alij Bressiensi, vt ipsi vocant, in suis omnibus Iconibus,tres digitos ante, Sc vnum male huic aui Ameripro calce appinxisse, cum tamen & nostra pictura, Sc sculptura,& ipsum ani- canæ digitos in pemal vitium m Gallijs visurn Sc depictum, reclament, vt ex supra datis descri- dibus tres ante,& vnú ptionibus, cuilibet manifectum euadit. retro apNomen autem illud Picuto, quo ipsum Ouiedum hanc insignijsse, fupra mo pingunt . nui ; neque a Pica, neqiie a Pico, sed a roftro deriuatur, quod Hispani suo idiomaCur dicate Pico, & Itali Beceo appellitant. Sub huius Picuti nomine , hanc etiam Carda- tur Picuto. lib. I o. subtilitatum descripsit, cum inquit. Rostrum maius est toto corpore, Cardanus corpus autem coturnice paulo matus. Rostrum igitur longius, latum vbi capiti iuugitur, hanc sub Picuti notribus digitis, aduncum quo terebrat arbores, atque ibi à caudatis Simijs arte ac rostro, mine intelquanquam pusillum se tuetur pulchrè. Illud in eo mirum quod pennam habeat pro lin- lexit. gua , unde d natura aliorum omnium multùm dissidet, siblat vehementer.

Ridet hæc omnia false Scaliger pro ingeniola subtilitate sua, Exercitatione Scaliger Cardanum 2 34. In maxima omnium coturnice, ait ,pectus nunquam vidi tatum digitos binos, hìc ridet absque Quantum igitur caput, cui assixum sit rostrum sesquialterum ? Rostrum etiam debebat sed vlla causa. potius rectum fuisse, quam aduncum, ad perterebrandam arborem, & inferendos ictus.

Sed cur risu dignus sit Cardanus, fi ipfe he c ad verbum ex Ouiedo oculato teste, (licet hunc non nominet) transcripsit ? Et cur non reprehendit Ouiedum potius Scaliger, quem ipse dubio procul vidit, legitq. cum n on raro ex hoc, Sc ipsemet suppresso Ouiedi nomine, Indica naturæ quasdam miracula narret ? Et cur accusandus Cardanus, si Natura in monstoroso hoc ludere rostro voluit ? quod cum reliqua aue non eam habet proportionem,quam in plerisq. nostris videmus alitibus . Ko hic mundus noster est,in quo polydædala Natura Quæ natupro varietate fua, pulchritudinem inducit, Sc vt Plinius, ait, qua nobis miracula, reludibria, ipf ludibria sunt. Præterea cum auis hæc non terebri modo arborem directè hæc nobis miracula perforet, sed bipennis loco roftro fuo ad excauandam arborem, Sc ibi nidum censentur suum collocandum vtatur ; non video cur non æque aduncum, quam rectum volucris roftrum,hoc præstare & fortassfe commodius possit .

Sed finiamus tandem, & admiremur simul, idem nunc, Sc olim persuasis Miram est, fimum fuisse sigmentum,barbaricæ ifti Americana genti, claustra aperiri nido quod Ame ricanis eriá huius auis applicita , ab herba quadam, quam ea ore apportet, quod Plinius hæc fabula herba etiam de Picis, ad quos hanc nostram retulimus, sriptum reliquit, loco pau- de claustrum lo supra laudato. Adactos, inquit, Cauernis Picorum apastore cuneos, admota qua- sitaperiente persuadam ab his herbà, elabi creditur vulgo. ‘Trebius autor efl, elautum cuncumue adactum , sa. quanta libeat vi, arbori, in qua nidum habet (Picus) statim exilire cum crepitu arboris,

704

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

bovis, cum insederit clauo aut cuneo. Hoc ipsum quoque Democritum & Theophræpsit. stum credidisse Mauhiolisolus in nucupatoria sui Herbarij epistola scripsit : quem ego miror magis, hæc ibi verba addidille..Quin etiam Æthiopide herba tactu clauMirum magis quod stra omnia aperiri, quibusdam admurmuratis cantilenis: id quod mibi miraculo non.

Matthiolus similia fri- est. Memini enim dum superioribus annis Venetijs agerem, me quendam suspendio uola credi- damnatum vidisse, cui fores omnes patesierent disiectis seris, vna tantum herba admodit . tà, signaculis quibufdam decantata . Talis ferè facultatis alia haud mihi incognita ha habetur, in Italia montibus proueniens, qua ab equis calcata , continuò ferrei soluuntur calcei Ego vt ingenuè fatear, potiorem vitæ mete partem herbariam quoque stuAuthori difficillimè sum vsus. hxc persua dijs infumpfi, & plurimorum fimul familiaritate rhizotomorum dentur, qui Verùm eiusmodi naturalia plantarum miracula, nec vidi vnquam, nec a fide, similia nec vidit nec digno quoquam audiui. audiuit.

Quòd fi admurmuratis verbis cantilenisq, res agitur, iam illa de diaboli In huiusmo commercio,auxilio, &suggestione suspectafit. Scio equidem, plerosq.hodi miraculis superna minum non facile contentos esse , ijs, quæ vbiuis obuia , & quotidiana sunt: turalibus illa libentissimè credere, appetere , & amplecti. Adeò fabulæ, Sed rcs sepe suspecta est deliramenta anilia,& superstitiosæ, Cacodæmonis astu excogitatæ ceremode diaboli commer- niæ , per vniuersum orbem facillime disseminantur, vt ad Americanos & Ancio. tipodes nowtros quoque iam olim penetrauerint.

Et quidni ? Cum enim luce Euangelica variæ orbis nostri cogniti regiones essent illustratæ , & fraudes Sathanæ ideo detectæ migrandum fibi putauit ' ad gentes noui orbis barbaricis ritibus plenissimas & veri DEI cultu orbatas His cum superbiam, arrogantiam & tyrannidem suam diu. miserè exercuit, apud has idololatriam perfide fixit, vt licet iam bona pars earum CRISTI doctrinam amplexata fuerit, remanserint tamen antiquarum superstitionum fomires quidam,e quibus continuo adhuc idolomaniæ igniculi exhalant. Et quantum apud illos Americanos perditissimus hic humani generis hostis possit, partim historiæ eius orbis nos docent, partim ab ipsismet ego Americanis sed iam Christianis ; partim ab illis etiam qui ad infidelium loca penetrarunt ,vt miseros illos & à dæmone dementatos homines CHRISTO lucrifacerent,edoctus fui. Sed legat hac de re qui velit,Iosephi a Costa quintum librum historiæ suæ occidentalis Indiæ : mirabitur fimul & gentis illiusmise rebitur. Atque de Pico Americano hxc fatis sunto.

Plinius hac olim scri-

Hol-

I0. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

705

HOIT ZITZILTOTOTL Auis picta Americana*

IO. F A BRI L YNCEI DES C R.IPTIO O STRVM oblongum, acutum, tenue & tantisper cuiruatum nigricat: cum hoc caput, collumq. quod longum fatis, in magnitudine proportionem obtinent. Colores niger, viridisq, saturatus, adeo per minima commiscentur, vt oculis se quasi nostris ambo occultent, qui tamen paruorum instar punctorum ex croceo, aureoq pulcherrimo colore effulgent. Ex nigro vndiq, fed diluto magis, interiorem colli partem color, vique ad pectus, idemq. dorsum venustat, nisi quod in hoc albae minimæq. maculæ quasdam apparent intersersæ. Putares in hac elegantisima & exotica aue, merum superbi Pauonis,, aut Phasiani masculi,aut variegatum rutilantis Columbæ collum intueri. Alae nigricant,sed anteriores harum partes candidis maculis lucent, Cauda subfusca ferme. tota , principium huitis tamen virescit, albescit extremitas . Pedes habet longos, nigricantes, fabriles, tribus ante distinctos digitis , cum quarto posteriore , ex breuibus cruribus enatos.

SCHOLIA

EI VSDEM.

p

Arum est, quod commentarij loco hic adnectere possum, & iam nonnnemini diffusior paululum visus fui. Adponam tamen hìc primo loco quae Fr, P etrus de Aloaysa mihi reliquit Hæc auis, inquiebat ille ; quam Mexicani Fr.Petri de AHoitzjitziltotl, Peruani vero Pilleo, appellant,non comedit frumenti grana, nec Aloaysa mericani hac aue corporeum quicquam,nisi tantùm substantiam & medullam florum,sed præ- de verba . fertim.

706 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

sertim floruoi spinis armatorum • Habet autem pulcherrimas pennas, q uarum vsus est imagines conficiendi picturis simillimas, & afia huiufmodi preci/ magni opera.

Nardus Antonius Recchus noster, hoc ipso Mexicani voluminis fui, quod Recchus nostre huic primum mundo publicamus,libro 9. cap. II. Auiculas plurimas fub consimiles nunc loco alio Hoitzjtzil nomine, & pictas exhibet,& calamo describit,cum quibus magnam descrioit. haec noftra vt corporis effigie sic nomine similitudinem gerit, Ha?c fola inter vtrafq. eft differentia, quod nostræ præter vtrisq. communem appellatioquamuis & illis septem differentibus Quae diffe- nem Hoitzitzjl, additur vox hæc T otol, rentia inter noftra vnius fpeciei auibus,sua differentia etiam nomina dentur a Reccho,quæ tamen & illas sit. in hoc omnes videntur conuenire, quod sint Hoitzitzil Quapropter fere adigor, vt credam, hanc noftram auem quæ fine histona hic prostat, ad illas referri posse, de quibus loco laudato singulare caput Recchus scripsit. Licet enim ibi colores non enumeret, fed varios solummodo effe ditftitet, quare & auem illam latinè variam nominat: credi tamen potest, eas huic nostræ haud abfimiles esse, cum & ex illarum , & nostræ pennis ac plumis, artificum Indorum elegantissimæ conftrui dicantur. Et cum his verbis caput rationes industria, imagines tur conue- illud concludat : Plures unt harum micularum differentiæ, colorum varietate ac corniant. porum distantes magnitudine. Æqùum eft credere & nostram hanc,licet picturà prima grandiusculam, inillarumclasselocum habere. Confirmat hancopinionem Secunda. meam, quod Fr. Petrus de Aloaysa dixerat, hanc noftram fola florum menutriri y Recchus.. asserat , suas illas tamdiu solummodo effe superftices, quamdiu melligenarum herbarum flores ex quibus aluntur, perdurent In mentem itaque venit, an non affinitate quadam hæc nostra auis & a Reccho enumerata? variæ seupictæ, attingant illam, quam Carolus Clusius Exoticorum lib.5. cap.2. describit, qua? Ourissidy siue Tominejo appellatur. De hac Videmur enim sequétia apud ipsum legútur.Franciscus Lopez de Gomaram Histioria, quam hæ nostræ aues cum de Mexicane vrbis expugnationescripsit, Vicicilin eam aniculam (quæ alijs nempe paruula ila Tomine- Ourissia & T ominejo, & Passer mosquitus, & Gonambuch dicitur) nominare videCluiij tur . Maxime inquit, admirabilis est in noua Hispania anicula incolis dicta viciciconuenire. tin, corpore non maiore quàm Crabronis oblongo & gracili rostro: meile rore & storum succo alitur, tope tamen non insiet.. Eius penna valde exiles, elegantis mix i coloris, Haec dici- à Phrygionibus admodum expetitæ, vt aureis flaminibus intertexant, præsertim tur fex mésibus arbo. quæ in collo & pectore natæ.Expirare,siue obdormiscere creditur Octobri mense,pedibus ri affixa ramo appensa, aprico loco: renasci autem siue expergisci Aprili multis storidormire. ex aliquo bus iam vigentibus, propterea Regnata Vocatur. Qui plura de hac noffe velit,ipsum adeat Clusium, vel ipsos potius oculatos testes confulat, quos ipse citat Consaluum, Ferdinandum Ouiedum cap. 48. sui Summarij. Augustinum Carat en lib.I. Cap.8. Hist. Peruanæ Josephum à Costa lib.4. cap. 37. Theuetum cap. 48. singularium Franciæ Antarccticæ, & loannem Lerium cap. II. Hift. Americanæ.

Conueniunt mehercle omnia quæ modo retuli,cum Recchi noftri historia , quæ suis ille Hoitzitzjl , siue auibus varijs tribuit, de somno præcipue illo quo arbori affixæ pluribus detentae haerent mensibus, nec nugæ sunt, inquit , cuiquam Alimétum huius auis melleus liquor .

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE,

707

cuiquam debet eesse dubitatum,seruata quippe est non semel auis stipiti affixa intra cu- Somnum huius auis biculum , & cum fex menses exanimis pependisset, quo tempore fili natura compara- etiam in suis cogno tum est, reuixit , ac demissa in vicinos agros voliauit. scit Recchus. quæ libet, commemorare Sed de mirabili hac & pusilla auicula,ea quoque Fr. Gregorius de Boliuar mihi pro cercissima historia communicauit. In mul- Fr.Gregode Botis , aiebat ille, prouincijs ac Regionibus Indiarum tam Nouæ Hispaniæ regio- rij liuar de nis Peruanæ, Brasiliæ,& Guineæquam India Orientalis, in Infulis Philippinis , & hac parua auicula alijs,numerosa est diuersitas magnarum auium & paruularum , varijs colori- historica bus distinttarum. Quapropter cum de paruulis agamus, quas in fuo libro re- relatio,authori com fert Nardus Antonius Recchus quæ in Noua Hispania reperiuntnr, dico rela- municata. tionem eam quam de illis habet , qua: sub nomine Hoitzitzildepinguntur, a veritate nequaquam alienam esse : excepto tamen, quòdillæ omnes, quarum septem sunt, ibique a Reccho referuntur, eam proprietatem non habent,ad arborum concauaconfugiendi, ibique persex menfes hyemis mortuas, vel quafi mortua? videantur, latitandi,rostellisq. fuis in arborem defixis,firniter in- Sola illa auihærendi. Ineunte autem vere, reiuuiscere, alimoniamq. sibi quaerere ex mel- parua cula ita le,quod in arborum,plantarumq. floribus delitescit. Quoniam primum hoc, dormit . quod dictcum efl:, videtur tantummodo verum esse, in illa specie auium,quæ minima eft omnium, & i Peruanis Tomin, vel Tominejo appellatur.Reliquum vero,quod de illis commemorat certissimum est, quodq. ex earum pennis preciosæ veftes & imagine conficiantur & elaborentur. Tomin itaque auicu- Hæc graal est adeò parua vt nulla in orbe vniuerso minor reperiatur. Eius magnitudo phicè de est inftar Crabronis, varijs persectissimisq. depicta coloribus. Pedibus admo- scribitur. dum pusillis & curtis. Eft ex his aliqua, quæ caudam curtam habet, & rotundam pipionum more ; alia veròtam longam & completam, vt bis, terue longitudine sua reliquum totuniadæquet corpusculum: In hac tres vel quatuor sunt pennæ colore precioso varie gatæ. Rostrum habent longum, tenue ac delicatum , & linguam inftar acus, quam dum proferuntduplo eft,quam rostrum,longior. Hac mel extrahunt ex occultiore & profundiore centro florum, etiamsi sit Lilium album , vel flos etiam oblongior.

Et quemadmodum DEVS & Natura neque in minùs vtilibus abandan- Linguam longam tiam,neque in necessarijs defectum monftrare voluerunt, sic etiam huic aui valde habet , qua cute idonei pro alimentor um suorum acquisitione , instrumenta procrea- mel exurunt,linguam inquam, longissimam, qua ad intima florum penetrare pos- git • set ; & mirabilem hanc facultatem concesserunt, vt ipsa rei nulli inhaerens, in In aere herens nec aere saltem libero volitando, persistere tamen & ex floribus, sursum deor- floribus io. sistens ex sum vbi velit, illis haudquaquam innitens,linguà exerta melleum lambere illis melsu git. rorem, pro illo temporis spatio, quo indiget, valeret.

Alas aute tata pernicitate mouet,vt visu percipi motus minime poffit ; quin Alas celermoalis potius carere videatur , & vel tam exile corpusculum , absque alis subsi- rimè uet. stere appareat. Sic autem in aere suspensa , & ad partem inferiorem superioremq.floris conuersa, liquorem illum rostello colligit, & lingua fuaquam deducit eo vbi necessarium est,suffuratur. Tanta autem velocitate ex vna arbore ad aliam, ab vno loco ad alterum fe confert, vt in hoc reliquas aues antecellere

708

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

tecellere & superare longe videatur vniuersas , & ipfa volans oculis sæpissime percipi minime possit .

Hucusq. F. Hxc sunt præcipua quæ de huiusmodi auiculis Tominejos nuncupatis, dici Gregorius. possunt. Reliquae fpecies dictum hunc modum insequuntur plus vel minùs, pro earum corpulentia vel natura, quamuis maxima etiam illarum,crescendo nunquam attingat medietatem minimae auiculæ, qua: in Europa inuenitur • Hxc Fr. Gregorius.

Duo sunt, quæ ampliorem hic disquisitionem mererentur. 'Trimum,quoQuae de hac auc modo hxc auis solo melleo florum liquore pastuq. cibetur ? Alterum , qua raamplius examinari tione tot mensium inedia macerata,superstes came adhuc arbori adhærescat ? possent .

Veruntamen hxc cum altiora sapiant principia, quae hoc loco examinarem operæ minimè est pretium, ad alia tranfeamus aequum existimo , cum praeferam de mellis ex floribus haustu, naturà, & fabrica, succinctè quidem, fed neruosè,& folide disputauerit Princeps Casius noster, in Apiario uo Romæ typis expresso, quod consuli potest. De fame vero diuturna, quam varia sufferre innoxie animalia possunt, fi temporis permiserit angustia, aliquid inferiùs, vbi Chamæleontis dedero historiam, delibabo.

Aristoteli Hoc vnum nunc reticédum haudquaquam censeo, Arifioteli minime ignonotissimú fuit aues tum fuisse , aues quasdam hyeme abdi, & occultari, inter quas lib. 8. cap.I 6. quasdam hyeme oc- de hist. An. praecipue hirundines numerat."lam enim visæ funt, inquit, multa hi» culcari . rundines in angufiijs conuallium nudæ, atque omnino deplumes. Scaliger ad hunc Scaliger locum Sed in cauis arborum, ait, deprehensæ sunt alia aues apud nas nudæ, idque hoc idem probat. hyeme. Mutant enim quotannis aues plumas, idque astate. Natura sapiens, cum plumas aduersus frigoris'incommoda condidisset, non abstuliteas per frigus. Atqui nos scimus eas quæ hyeme se abscondunt, hyeme plumis spoliari, Hunc eunAristotelis textum explicans Augustinus Niphus ,hæc habet. Vnde vt AL Hoc ipsum dem Niphus do bertus inquit, iam visæ funt hirundines, qua in concauis arborum f condiderunt, & cuit. spectatum est in Germania in sylua quadam, vbi quircu putrida incisa inuentus est cumulus hirundinum deplumium. Nec solum Albertus hoc probaui t , sed Pompeius Columba uir maximus rerum natura rimator, je idem in Germania reperisse in concauo cui usdam arboris in imo stuminis exortæ, te flatus efl mihi.

Et quando iam Germania facta est mentio,prætermittere haud debeo,quin pro rei huius confirmatione, & illa producam, quæ Fort unius Licetus lib* 3. cap. I o.de his qua diu viuunt fine alimento, annotauit. Afferenda huc funt, inquit Hirudines quæ de natura hirundinum Germanicarum mihi retulit Mathematicus insignis Gasub aquis latescere lilæus fratrem nempe suum in Germaniæ stagnis hyeme vsidisse retibus à piscatotibus Galilæeus multarum hirundinum, pedibus , roflro & alis mirum in modnm ad in Germa- captas congeries nia vidit. inuicem consarcinatarum, quæ in thalamis tepidioribus comportatæ, quasircuiuiscentes monerentur primum, sese expedirentpostea, mox etiam auolarent: audiseq. ah incoli aduentante hyeme, quotannis hirundines in ea regione, aeris inclementiam fugientem non in remotissimam inde Aphricam (quod efficiunt Italicarum plurima Lybiæ vicimores) fed multas, vt dictum efl, in vnam congeriem colligatas ,fub aquas demergt , vti minus sæuit hyemis, atque ibi latere ad vernum tempus fi mianimes.

Addam & ego aliquid ex Germania nostra ab oculato teste Theophilo Molitore

I0. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

709 tire Lynceo de Cuculo mihi relarum,finiamq. Hoc itaque sibi domi suæ contiTheophigisse affirmabat . Cum famuli etenim aui paterni sui in prato quodam Salices lus Militor vetustas, aridas & arboreas eradicassent,domumq.vexissent,& duo earundem lum Cucupenis spoliatum capita in fornacem,pro calefaciendo hypocaufto coniecissent, audiuerunc in in arbore eodem hypocaufto tertia vice Cuculum cantantem.Admirati hac coccygis hye- laticancem vidit. me vocem, exeuntes,& capita Salicum è fornace extrahentes, in altero se quidpiam motitare animaduertetunt : quare arrepta securi foramen aperuerunt, immissà manu primum pennas meras extraxerunt, postmodù viuum quoque animal arripuerunt, hoc eft ipsissimum Cuculum, vegetum quidem , sed nudum ac pennis omnibus exutum spoliatumq. & commeatu plane destitutum : quem pueri gesticulantes,per biennium integrum in hypocaufto enutrierunt.

A V I S

M E X I C A N A Psittaci colore

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. ÆC auis statim in rostro, ( quod aduncum nonnihil & cineritium est totum ) inferiore parte ad caudam vsque, hoc eft in ventre toto minij colore rubet: qui idem color sursum per vropygium, ad dorsum porrigitur, nisi quod alarum verfus principium cum virore rubor confunditur, qui ad ipsum ita collum protenditur, quod omnino virescit. Caput autem amethystino, aut hyacinthino coloro diluitur. Circulus qui pupillam ambit,valde albet,orbita vero oculi elt cærulei saturati coloris. Vbi suum sumunt principium alæ, color eft subluteus. Sequitur primus pennarum in alis ordo cum fecundo & tertio dicti hyacintnini coloris. In medio tamen harum pennarum circumferentia intercurrit linearis subuiridis vsque ad finem. Cauda tota est amethystini coloris abfque viriditate , dilutioris tamen verfus finem. Pedes, qui tres ante & vnum retro igitos habent, inter cinereum ac violaceum ambigunt.

Ooo

AVIS

710

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. AVIS

ANONYMA.

Noue Hispanie

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. OSTR VM imprimis aduncum satis, & nigriadmodum coloris est. Nigerrimos quoque oculos ostendit. A roftro ad verticem caeruleus color emicat. A collo vero per dorsum integrum, ad caudam vsque ex nigro.& viridi commixtus scintillat. A roftro autem inferiore pe ventrem luteolus color cum albicantibus quibusdam culis hanc auem venuftat. Alas.sunt viridis saturatioris coloris,maculis tamen eiufdem coloris,sed longe dilutioribus, hinc inde chrèintercursantibus . Cauda similis cum alis est coloris. Tibias pedesq. (cos habet, & vngues digitosq. prælongos, tres anteriùs, & pone vnum.

SCHOLIA

EIUSDEM,

Vod ex sacratissimo fuo ore salutis aeterno reparator nostræ CbristusMatthæi fexto capite pronnnciauit inquiens : Et de vestimento quidsoliciti estis. Considerate lilia agri, quomodo crescunt : non laborant, neque nem Dico autem vobis, quoniam nec Salamon in omni gloria sua coopertus est, sicut Anes splé- ex istis. Hoc æquissima nos ratione de auibus quoque praedicare possumus. didè à Deo quas Deus in nouo praecipue orbe , tam speciosis ornauit pennis , tam vestitæ. distinxit coloribus, tam splendidè & superbè vestiuit, vt Peruam olim Auium pul paraueri cherrimæ Mexicani Reges,ex pulchriformibus earundem plumis, regalia fua in pennae indumenta, easp argento,auro, gemmisq. longe prætulerint,& hodieq. anouo orbe auro prae- orbis habitatores, perizomata, & insignia capitis cæteriq. corporis sui or feruntur. menta, Q

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

711 menta ex his elaborata gefient, aulæa & tapetes texant, clypeos, gladiosq. suos Varia paex ornent, & miro artificio vtensilia ex his varia construant. Quin in locis qui- rantur his vtensibusdam mercatura publica plurium dierum ex hisce exercetur, & apud Me- lia.

Ex his puxicanos nundinæ, ex anibus instruunntur, quas cum ad victum, tum ad opera blica mercatura plumaria coemuntur. exercetur.

Sed & quicquid pictores penicillo tentare valent, hoc ipfi Apellæa plane Et imagiarte,paruis plumulis cernulantur,& ex his variarum icones rerum, plantarum, nes pulinquam,animalium, hominumq. effingunt, quæ ad nos quoque deferuntur. cherrimae concinnaVeluti & magni valoris, elegantifq. decoris tabulas aliquot, ex pennis ela- tur. boratas vidi in Summi Pontificis cubiculis, quas Christi & Sanctorum imagines repræsentant, tam ab Occiduis, quam Eois Indÿs huc transmissas.

Germani Verùm & ad Germanos quoque plumatilis hæc ars iamdudu transijt : quan- quoque no doquidem domi meæ habeo ex mmutissimis plumulis, auiumq. villis, varij runt hanc artem plugeneris aniculas,tam concinne compositas, tam veris expressas coloribus, in- matilem. ter quas & Psittacus triumphat, vt ipfas te viuas contemplari, & tuis palpari Author ha varias digitis putares, gefiirefq. volucres, non quidem in pictura adumbratas, sed bet auiculas statuarum ritu solidè exstantes. Has cum ego olim Scipioni Cobellutio Cardinali arte ex plu mis elaboamplissimo, doctissimoq. Bibliothecario Apostolico (cuius vt ego semper re- ratas. ligiosus cultor exstiti, sic ipfe me vnice amauit ) monstrarem , proh Deum Scipio Car dinalis Co immortalem linquiebat, & quo non humaniingenij industria peruadit ? In belludus. quo artificio Europæis,imò Americanis quoque omnibus palmam longe præripiunt , industrij & dexterrimi Augustæ ‘Vindelicorum incolæ, Vrbis Germaniæ Augustæ totius, dixero, nitidissimæ, amœnissimæ, & ingenioforum opificum feracissi- Vindelicorum encomæ, ne quicquam nunc dicam de literarum bonarum , variarumq. lingua- mium. rum, quibus habitatores eius plurimi pollent,cultu & exercitio : de splendore nobilitatis, in qua proter cæteros Illustririssimi Comites Fuccari religionis Catholicas afiertores ibidem florent: & de regimine Reipub. illius, in qua non ita dudum M. Velserus Lyncem eiusdem Duumuir sapientissimus, Vrbi & orbi notissimus, & reiliterariæ illo seculo Trimmuir dominatus est .

Ex eadem igitur Vrhe prodictas dono accepi auiculas, cum raris alijs munusculis à Gregorio Aichingero ibidem Canonico, ob musicesq. præstantiam Gregorius Germania Orpheo, & ob incorruptam triginta annorum amicitiam nostram, Aichinger Germaniæ Orpelieus. vero meo Pylade .

Sed misso antilogio ad rem accedamus. Hanc itaque , quam pras manibus Cur auis harc nollra habemus auem in earundem venustissimorum colorum classe volucrium ad pfittaperticollocandam esse autumo: ex quarum pennis & olim fe Americani ornauerint, cos nere videa& eas nunc quoque maximi faciant. Quæ autem hasc auis sit, & quo nomine tur. decoretur,cum ignarissimis equidé & ego ignoro. Cum huius nec nomen, nec historia in nostro autographo vlla existat. Malui tamen Psittacis eam, quàm alijsassociarealitibus, si coleremsaltem spectes varium & pulcherrimum.

Nam si rostrum aduncum magis haberet& pedes in duos tantum, ante re- Quomodo motroq. digitos fissos gereret, iam qum omnino Psittacum appellaremus, nulla pfittaci do duobus tripenes me dubitatio exstaret. Hoc enim Psittacis omnibus, at non solis compe- modo bus pedum tit. Ast notaui ego hoc sedulò, quod a nemine scriptum repeno, ipsos nempe digitis V’ tantur.

O o o 2. psitta-

712 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI. psittacos, quotiescunque gradiuntur, ascendunt, descenduntq per clathras suas duos pedum digitos ante retroq. porrigere, vbi vero cibum capiunt, & ori admouent, tribus hunc digitis carpere, ftringere & ita strictum tenere , donec roftro comminuerint,& deglutiuerint. Et quod mirum videri queat , rnaioac rem posterioremq. digitum tam dextre antrorsum, retrorsumq. flectunt mouent,vt te nescire fatearis, an Natura illum magis ad gradiendum posterius,an ad vescendum anterius,vcendum voluisse creauerit .

Quod autem tam minores quædam, quam maiores Psettacis aues, ob similes fere colores ad Psittacos referri soleant, licet tales minime sint, ex Ulyssis Aues psitIndiæ jnquit, quamtacis in A- Aldrouandi lib. 11. Qrnithologiæ disco. Nam cum in vtraq. merica plu plurima auiculæ minutiores reperianturmultiplici colorum uarietate haud secus rimæ similes, maio- atque psittaci pictur atæ,certè harum specie prima fronte multas ab initio de scriptas fuisres & miloco sub nomine nores. se constat, quod eas à psittacis minusculis ægrè dignoscerent. Tales suo paßerum Indicorum aliquot describentur . Et paulo inferius subiungit. Adpsittacos etiam, quam ad aliud autum genus potius referenda sunt, quas in India teste losepho à Costa Guacemaias uocant, aues psittacis maiores, sed colorum diuer sitatis uenustate illis per omnia similes. Operam hic ego prorfus luderem , & poft Apellem pinAldrouan- gere velle viderer , si quæ idem Aldrouandus à Ioanne Bittnero Germano ( yt ipdus in historia psit semet ingenue fatetut) egregie adiutus, exquisitissimè, tam in psit tacorum diftacorum præsertim atque loqueexactissima ferentijs enodandis, quam in capitis tocius & linguæ a Ioanne læ organis eorundem anatomice explicanis, pofteritati consignauit ; vel reBittnero Germano nouare, ac veluti Crambem bis coquere hic tentarem , vel plura nouaq. magis atmaximè ad texere existimarem . Si praecipue Carolus Clusius in Exoticis uns quoq. consuiutus. latur, qui nonnihil poft Aldrouandum adiunxisse visus est, ad quos ambosbenignum ego lectorem meum ablego.

Ne tamen mori noftro morem non geramus, hoc est, omnino nobis dissiQuæ Ro- miles atque Laconici prorfus iam fiamus, qua: hic Romæ, de pulchritudine mæ abauthore in falcem', & humani fermonis imitatione, nobis in Psittacis quibusdam obserpsittacis corporis,vere obseruata. uare licuit ( a duabus enim his dotibus, animi, vt ita dicam, ac laudantur) nos proferamus, æquum iudico.

Maximus Egregiae magnitudinis sanè ac pulchritudinis, cæteros, quos Roma videri & pulcher rimus ab potui,antecellit Psitaccos, ille, quem S.R.I. Princeps, & S.R.E. Cardinalis Maauthore drutius omni cultu a me honorandus alit, Phasianum masculum non adæquans visus fuit Romæ a- modo, fed fuperans etiam. Quatuor enim spithamas , (eu mediam cannam, pud Gardi nalé Ma- vt Romani noftri vocant, quae quatuor eft palmorum, fere superat, fi a summidrutium. tate roftri, ad imum caudae mensuram extendas.Hic coloribus tam varie belèque pictus eft,vt octo diuersos in toto eius corpore facile numerare valeas, rubrum nempe, viridem,luteum, subluteum, albicantem,nigrum, cæruleum, subcæruleum,quem etiam colorem venerum , fiue marinum appellamus.

Hic ipsissimus est, quem Aldrouandus inter Psitaccorum fpecies, fecundo loco Descriptio huius psitenumerat, & Psittacum maximum alterum vocat. Roftri pars superior alba & taci. & adunca valde ,inferior nigra est. Circa oculos, qui fubuiridem colorent ostendunt, campus apertior & tempora albicantia. Caput, gula, pectus, dorsum,venter, femora, alarum principia, omnia pulchro ac puniceo colore ruti lant.

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

713

lant . Et vt reliqua Aldrouandi potiùs aptissimis, quam meis verbis dicam. Denique cauda, in quit, tota supernèpulcherrimo colore puniceo decoratur. ( Addo ego extrema subcæruleo, mixtoq.ex rubro ac cæruleo elucere ) Sed & remigespennæ interiore parte simili colore puniceo rubent. Remigum tegetes, secundo in alis ordine luteo sun, puniceis marginibus, caruleo velut ocello prope apicem ornata. Remigum exteriorsuperficies, & vropygium infernum faturo caruleo colore tinguntur. Crurabreuia ac pedes figitis oblongis fontis uunguibus armatis co mposita , susca seu ciner itio obscura.

Vfittacus hic heri fui nomen,quod Carolus erst, sæ pe ingeminat, sed preter hoc St Papagalli vocem, pauculas profert alias. Olim plura loquebatur , musicales notas proferebat quoque, vt, re, mi ; sa &c. nunc astate prouectior, viginti nempe duorum annorum, pleraq. obliuionitradidit.

Ad hunc coloribus St corporis mole (nisi quòd cauda iam, quas prælonga lisCardinaPij enerat, mutilatus fit) accedit ille, qui apud Illustriss. Cardinalem Carclum Ema comium. nuelem l'ium Principem vere magnificum, & præter prudentiam, qua maxime pollet,physicis quoque,mathematicis St alijs amœnioribus studijs exculcissimum, conspicitur. Veruntamen virium robore priorem hic superat. Cum Hic ma& enim liberrime nuper in cubiculo quodam deambularet, paucis rostri fui du- gnum robustum psitrifsimi morfibus ligneum quendam sedis pedem ita vulnerauit, vt illum mor- valde tam haber. dicus quafi disruperit. Vnde Oppianus etiam monet, non in ligneis caueis, uas rostro corneo fuo exedit,sed ferreis eù feruari debere,quæ nec ipsæ quandoque illæsæ permanent. Hic ob loquacitatem olim hero suo charus, nunc nescio an ob senium, an ob desuetudinem plurimas certe humani sermonis voces dedidicit.

Et his fimilis plane Psittacus appud Ampliss. Cardinalé Scipionem Burghesium Apud Cardinalem videtur,qui varia alia in amœnissimo Suburbano prædio suo ali curat anima- Burghesiú varia anilia. Hunc cum liberè expatiari permittat, coerceri tamen ferreà catena sesquj- malia exolibram pendente pedi affixa,mandat,quam facile trahit nú solum, sed non ra tica. ró etiam perrumpit. Quod St ipsum infignem auis fortitudinem demonstrat.

Sed cum hi omnes veterum psittacum ab Aristotele, Plinio St Solino memo- Veterum ratum, coloribus & facie fua haudquaquam agnoscanthinc sit, vt aliqui po- psittacusab enumeratius Cornos Indicos ( nescio quàm bene) quàm Psutacos appellare maluerint ma- tis iam diiores hos,& versicolores. Antiquorum enim ille viridis totus fuic., torque tan- stat. tum miniaceo in collo notatus, quod præter Plinium etiam Apuleius monuit Describihis verbis. Sed color ille est uiridis, ait, & intimis plumulis, & extimis palmulis, tur veterú nisi quod sola ceruice distinguatur. Enimuero ceruicula eius circulo m ineo velut aurea psittacus. torque,parifulgoris circumactu cingitur & coronatur . Vnde St viridis anis, quali per antonomasiam olim a poetis dicebatur.

De hoc psittaco Statius lib.2. Syl. Psittacus ille plaga viridis regnator Eoæ, Quem non gemmata volucris lunonia, cauda V inceret, aspectu gelidi non phasidis ales.

Ast hoc encomium longe veriùs, nostri temporis, & à me iam commemoratis Psittacis, quàm veterum illi toti viridi conuenire queat.

Sed audio Aristarchum, Iulium Cæsarem Scaligerum ,in Exercitation. suis O o o 3 Carda-

q

714 ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI.

Cardano,mihi, illisq. omnibus quiin Psittacis pulchriturdinem agnoscunt, obstrepentem . Auis enim hæc, inquit, non admodum pulchra, Nihil inquam 'pulchri præter oculos, Caput excreuit supra modum indecora magnitudine. Rostirum fædum.

Crura fædissina. Linguà nihil turpius. Quin etia suscis seue cineritÿs color tristis nitor nullus: ne colore genus commendes uniuersum. Sed æquum fuit hic quoque Scaligerum quærere, quod reprehenderer in Cardano, ne Icilicer Scaliger non Aldro Cui esset. Quare Aldrouandus laudato iam supra de Psittacis loco, huic Momo respóuandus sal sè respon- det his verbis, & Cardanum simul ac nos tueturAstute hoc postremum velut tadet. citæ occurrens obiectioni adiecit Scaliger. Subolebat enim neminem fore tam flotiadum, qui non statim ipsi responsurus eßet, pulchrum esse psutacum non rostro, aut pedibus, sed colorum variorum decore, quæ etiam procul dubio Cardano mens etat. Sed ludit Scaliger, non disputat. Multat a viris etiam doctissimis sæpe extundit contradicendi, aut forsan exercitandi ingenij studium, quæ alioquin, vutpote non undequaq. satis firma procul dubio tacituri erant Quod si hoc viris , doctis vsuuenire solet, quid de indoctis censens ? quiScribendi & contra- bus minime pensi est, in philosophia & rerum naturalium historia, susq. dicendi sca deque omnia habere, & pro libitu suo, quicquid in mentem ipsis, in buccam, bie multi pruriunt. ac pennam venit/chartis illinere , modo viris se magnis opponendi campum sibi dari, & aliorum crescere, atque clarescere le nomine passe, ita prauè iudicent. Adeò scripturiendi hoc a meris calumnijs natum, fotumq, cacoethes, ceu scabies quædam, multorum nunc animos occupat, misère torquet, PoteratSca maceratq. Verum ad Scaligerum redeamus,qui eodem reor,argumentoforliger etià Pauonem mosissimam auium omnium, non Europæ modo nostræ, sed orbis, vt ego iufic turpem dicere. dico,vniuersi,turpitudinis arguere poterat, Pauonem inquá, quod caput in hac alite,pro reliqui proportione corporis minutum nimis, & pedes luridi tristisq. coloris appareant. Attamen cum luas explicat alas, & surrigit vropygium.

Quam nongemmatà volucris Junonia cauda Pauo tamé Vinceret? est pulcher tima auis. In quam hos aureos fudit Oppianus versiculos, lib.2.

Non ficus ac p ales Iunonis Vauo superbus, Caudà Verficolor decorum corpus obumbrat, Quo nihil ipsa Iouisprudentia & alma voluptas, Pulchrius aspectu mortalibus ante creauit, Et lib.3 .idem Quippe feris tanto præstat formà inclyta Tigris, Quanto præcellit Pauo genus omne volantum , Si tam excellentem igitur veteres Psittaco luo, viridi prorlus & vnius coloris aui,formam gratiamq. tribuerunt,vt neque a Phasiano, neque a Pauone, illum vinci putarent,quid de maioribus his nostris pulchrtcoloribusq. quos tam Occidentales, quam Orientales nobis iam Indiæ mittunt, dicturos fiusse eos; si vnquam vidissent, existimabimus ?

Habemus Sed neque adhuc desijt ad nos adferri Alexandri magni ætate notus, & & nos vemanis terum Psitolim non insrequens, Psitacus quem appositissimis profecto verbis tacum. scribit Aldrouandus, cuius delineationi ad vnguem vidi similem hoc ipso pore, Scaliger negat psittacum esse pulchrum.

715 10. FABRILYNCEI EXPOSITIONE. pore, quo hæ commentavia edo, apud Excelletissimam Principis Caesij nostri coniugem, quæ suauiter auis huius garrulitate, dum aduersà nuper afflige batur valetudine,recreabatur. Hanc Perroquet, & si minor paulo sit etiam Parochino Vulgò, nominant. Non sum tamen nescius, maximos illos versicolores, & bicubitales ob vocis sonum, quem plerumque edunt, ab alijs quoque Perroquet, appellari. Nolo hic omnia ex Aldrouando repetere. Hoc saltem in minore tali Ppitaco de torque miniacco moonebo. A rostro ( quod supernè rubet, infernè ex rubro nigricat) sub mento linea ducitur deorsum nigra ad pectoris vsque initium, quvtrinq. ad colli later abit, donec cum circulo seu torque illo miniaceo, qui posteriorem ceruicem & collum cingit ad lateræ coeat Loquitur psittacus hic totus viridis, non paucas voculas hominum sermonis : Classici, seu tubæ militairs clangorem, sed & canem latratu, eiulatu felem articulatissimè imitatur. Puellarum, puerorumq aspectu & præsentià mirè afficutur & delectatur.

Atque hæc de forma faris videri queant. Neque enim egototnunc Romæ species, quot Aldrouandus aliquando vidit, obseruare potui, quæ in toto Psittacorum genere adeò variant, si colores & magnitudinem præcipuè inspicias, vt is dicat à suvatov planè esse, omnes pennà exprimere, sed penicillo potius deli- Plurimæ sut species neandos fore. Visus mihi tamen etiam ille fuit, quem idem Ornitbologiæ suæ lio. psittacoru.

11. cap. 10. describit, à se anereum, sieu subcærulcum appelatum.

Cineritij Est hic columbæ domesticæ magnitudine & non maior, quare recte Psittaci denium falsum fuisse Aldrouandus notauit, dum is cinereos omnium maximos scriptio. putauit. Rostrum huic nigrum, lingua valde crassa ac breuis : Pupull oculorum nigerrima, Iris luteacircaOculos area largior Candida . Totius corporis color est Cinereus, vertex tamé albiéat, & véter dilutioris quam dorlun, est coloris. Et nisi Cauda quæ pulcherrimi cinabrij est coloris , breuioro obstaret, Accipitrem potiùs, quam Psittacum dicere liceret. Neque enim in hoc caput tam deformiterexcrescit, vt' supra deScaliger con uerebatur, sed pro reliqui proportione corporis iustæ satis est magnitudinis.Hanc alit nunc Hlustrissima Domina Constantia Gonzaga, Asdrubalis Matthæi Marchionis coniunx, quem ex Germania dono sibi missum, a Gaudentio Madrutio acceperat.

Vnde adhuc Germanici aliquid callet sermonis, & non paucas hic quoque Italicas voculas addidicit.

Mirabilis, Verùm vnus, (qui hic agmen claudat) inftar omnium mihi fit,quem cum psittcacus admiratione non raro loquentem & ludentem confpexi,apud Baldumum Breyel non à forma, sedab Antuerptsnpm morum honoestissimorum & suauissimorum virum, qui negotia ingenio & & mercaturam Romæ agit,amicu m meum haud vulgaré.Non quòd hic pen- fermone defcribitur. et Psittacos narum pulchritudine, primos a me descriptos vl superet, vel æqu sed quod mores, ingenium & loquela fermè hui insint. Hunc esse i'Ium existimo, quem Aldrmandudus cicato libro cap.5.depingit, & Psittacum vocat Viridem alarum coda supernà rubente, quamuis descriptio eius cum hoc non per omnia quadret.

'Maior hic eft quam modo dictus Cinereus, quare pullastrum etiam annicu- Forma huadumlum corpulentia vincit. Totus fere eft viridis, absque miniaceo colli torque. ius bratur.

Caput, & prior inferiorq. colli pars pulchre fiauent. Rostri cuspis albicat, ni grescit

716

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI.

grescit tamen versus narium foramina quas capiti valde sunt vicina. Oculi pupilla similiter nigra,sed iris aurantij est coloris. Oculos circulus ambit albus exiguus. Venter dilutiore viridante, quàm dorsum, & ale, est colore. In alis hoc fi figulare eminet. Quod in his nempe coftas illæ, vbi hærent pectori, & vbi dorso sunt contiguas,rubellæ florent plumulæ. Maiores etiam & remiges pennas eapræterea triplici colore inrundem, atropurpureæ,circa finem micant. Cauda terstinguitur. Vbi enim podici hæret, cinabrinus, paulo inferius luteolus, & in extremis pennarum viridis,per tranfuerfum cernuntur colores. Veruntamen. hasc exactè haudquaquam videntur, nifi auis hæc alas explicet, caudamq diVidetur hu stentam surrigat. Hoc autem facere assolet humanum, quafi assecuta sensum, manum fer monem no quando ipsi palpum obtruditur. O’ quàm pulcher est noster, hic psittacus & sponsus ! callere mo collù torquer, dò, sed etiã idque linguà Belgicà.Tunc enim alas distendit,caudam dilatat, intellige- deambulando conspiciendum se præbet,ac veluti cristas præ gaudio attollens, re. & nefcio quæ fecum immurmurans,laudatori applaudit,atque de sua fibi forma mirè gratulatur Sermo & Sed quid dicturus fueras,si mecum sæpiusculè vidisses, audissesq. quæ mointellectus An non summam Creatoris nostri sapientiam, omnipotenhominibus dò subiungam ? propria. tiam laudasses, & admiratus esses, qui etiam in aue hac vmbram quandanv intellectus humani, diuinitatis nempe fuas radium illucere voluerit, humanum sermonem, inquam , & rationalem quandam ingeni j sagacitatem, qua: duo nos à bestijs omnibus longa intercapidine distinguunt.

Loquitur autem hic Psittacus tam articulate Belgicum sermonem, vt etiam, Historicè docetur» Germania incola aliquis,hunc facile (quòd ipsi tamen difficile est, hunc psit- superioris tacum ali- fi Belgas properanter,vt solent, loqui audiat) intelligat. Et quod mirum maquid intelgis est, auis ipfa loquetes intelligere, & ad rhombum respondere videtur.Cum ligere.. enim hoc ipso quo hæc scribo, manè, ex Balduini familiaribus quidam auem hanc me præsente increparet, vrgeret, &virgula lignea, nisi cantillaret, minaretur,respondit auis,Relinquas me, iam iam scilicet cantatura sum, dicere volebat. Has enim voces ingeminabat, /at my gan, ter flunt, ter stunt, quod idem est, quod iam latinè expressi. Audiui hæc & penè pras admiratione non obrigui.

Alio exem Eiufdem farinas & hoc sit. Cum nuperrime puerum quendam, qui in feneplo probaftra Psittacum hùc flantem,e platea ad loquendum prouocabat, in cubiculum tur. vbi auis morabatur,accerseremus: Seyt Vvilkom, ait, psittacus, hoc eft, gratus sie aduentus vester. Et cum per quadrantem horæ, puer illum loquentem detinuisset, & abire simularet, Vvaer gaed ghy, ait auis, id est, quo abituri estis ? Cumpostmodum ad caueam eius digito pulsasset . Vvye elope daer ? hoc est, quis hìc pulsat, interrogabat Hasc plures mecum Belga & Leodienses, qui tunc aderant & audiuerunt ce adhuc alio quod in alite hac praster brutam naturam, aliquid simul authori cõ omnia,& obstuperunt, & vigit. excellentius inesse debere,affirmarunt. Ego quoq. cum ipfi caput subinde scalperem, quod facile patiebatur, ob pruritum forsan, quem ibi percipiebat, appositissimè mihi dixit, crau, crau, hoc est scalpe, scalpe.

Sed hasc omnia leuia & exilia adhuc funt, præuit Cantilenas modulatur integras

1O. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 717 tegras, deprimit St exaltat vocem, veluti musicalibus characteribus mox eas-• Mira alia hic psittadem expressas dabo . Cachinna tam verum variumq. sustollit, vt fi auem haud cus prestat. videas,certissimè hominem esse, qui rideat, iures, cumipsam quoque longe Canir, ridet, tubas absentem audias. Tuba sonitum St ipsum diuersis exprimit modulis. Peregri- fonum, & canum lanantium, qui ex S. Iacobi in Galitia itinere reduces cantando stipem colligunt , tratus imicantus modulationem artificiose imitatur . Multis mirisq. modis canum latra- tatur. tus effingit, gallinas in plateis spatiantes cum videt, certa voce conuocat.

Dumquè fua solus fecum spatiatur in ade ; Nescio, quae tacite modò murmuret,garriat,rideat,& quafi cum altero loqui, loquentem audire,& audientem interrogare videatur .

Aft hoc pulchrum magis iucundumq. auditu est. Auis cum famet, St herus prandet,mirum quibus illi bladitijs se insinuet. Matre ac seruam tunc implo- In cibum perat, vt aliquam salté ex ferculis buccellam misero Papagallo (sic se ipsum nomi- tit. nat ) præbeant, vel offam ex pane St vino, quam vocat Vvinsuppe, ingerant, St hæc omnia lingua ‘Belgica petit. Solet tamen iam etiam Italicum addiscere sua fua fponte idioma, ab illis præsertim, qui Romam perambulando, St aedes Didicit sponte Itaipfius pertranseundo, quæuis venditant victualia, & fuo quelibet nomine pro- lica quædã clamant * Itaque expreffis nunc clamat verbis Salbianco, Finochio St similia, vocabula.

Mirabatur St rectè quidem, olim Plinius Lusciniæ cantum , tantam in tam- Plinius reluicinie paruo corpufculo vocem nimirum,tam pertinacem spiritù, ita pufillo in gut- ctè cantum mi rabatur nature tam varios sonos, plenum, grauem, acutum,crebrum, extentum, vibran turalem. tem, concisum, inflexum, contortum . Deinde in vna, inquit perfecta musicæ scientia,modulatus editur sonus. Et licet artis esse, dicat, cum plures singulis luscinijs fmt cantus, nec ijdem omnibus sed sed cuiq. Breuiterq. reperiantur omnia tam paruulis in faucibus, quæ tot exquisuis tibiarum tormentis ars hominum excogitauit. Habet tamen luscinia à primæuis luis exordijs, propriam St vocis dispositionem, & abfque hominis disciplina canit. Atque vel solà natura ducente, vel matre docente,tam apte cantillat, quod meditata eft , St cantillando fe ipsam emenpsittadat ac perficit . Ast quid haec habent miraculi, fi cum psittaci nostri cantile- Sed cus eumnis comparentur ? Quandoquidem hæ non ab alia aue, sed ab hominibus ex- non a natu ra, sed ab cogitatae sunt variae varijs ; & muficalibus hic notis quoque designatæ. Has igi- arte habet. tur nunc subiungo.

PofTem

718

ALIA ANIMALIA NOVAEHISP. NARDI ANT. RECCHI.

Possem hic totidem Latinis interpretari verbis, quæ ‘Belgica & Gallica iam expressimus. Sed quia verbo verbum reddendo,aut quoquo modo sensum explicando, gratiam forsan amitteremus , quam quærimus ; ideo haec intacta , & lectori potius indaganda relinquemus, vbi hoc solum monuerimus • Sola can- In Gallica cantilena scilicet , Papagallum insinuare velle . Quòd vbi vitio Gallica atque vt poeta hic expli- num claretum bibo, inquit, tunc mihi caput vertitur, vertiturq. catur , & ille ait. quare.

Totum vertigine tectum Ambulat, & geminis insurgit mensa lucernis Act uhi aquam poto, ait, tunc agrè Papagallo est, nec aliud nosse cupio. Quasi Italice diceret, Quando beuo l'acqua, non voglio fapere altro. Reliquae duæ Belgicæ cantiones de amafijs potius, quam vinis loquuntur. Hoc ridiculum interim radium reticere non debeo, cum tritissimo apud Germanos noftros prouerbio , Psittacus Papagallos illos homines appellemus, qui multa sæpe blaterant lecta , vel ab hic effecit æquissimo quasi Papa- alijs audita,cum ipsi tamen quid vere dicant, non intelligant. Me gallos, pue dicere polle, Ppttacum hunc noftrum , pueros illos Italos in viciniaros Italos. nunc iure habitantes Papagallos reddidisse, quòd illi nempe cum Ppttacum toties cantantem audiuerint, & cum ipso contabulati fuerint, non paucas Belgica & Gallicæ cantilenarum voculas tam probe addidicerint , vt conceptis easdem verbis cantent , quid autem dicere velint, prorfus ignorent.

RecensenScio probe, quæ Ioannes Lerius sua in Brasiliam nauigatione, de Ppttaco quoturinsignes psitt acorù dam ita bene edocto memoret, vt ad heræ inx nutum ac imperium , in pertimores. ca subito saltauerit, sibilauerit, cantauerit, & a cantu cessare iussus, dicto obediEx Ioanne uerit, quem ipsa tanti æstimauerit, vt nec æneo illũ belli tormento permutare Lerio. velle dixerit,quemq. ob id Cherimbaue,hoc est, dilectissimum suum appellabatNoui quoque, quæ in Exoticis fuis Clusius de alio scriptum reliquerit, qui Ex Carolo Clusio.

Gallici ridere linguà iussus, riserit quidem , sed &. hæc subitò verba eodem-» idiomate reposuerit. 0 te stolidum, qui me adrisumprouocas!

Legi demum, quæ Aldrouandus habet omnia, de auis huius loquela, moEx Vlysse Aldrouanribus & ingenio, vbi inter reliqua hoc mirabile ex Cælij antiquis lectionibus do. narrat t Psittacum.fuifle Romæ, Cardinali Ascanio centum aureis emptum, qui veritatis Christianæ symbolum integris & continuatis verbis enuntiauerit.

Hunc Ascanium Cardinalem ex nobilissima & antiquissima Sforzarum familia fuisse ; verùm non integrum, sed plurima falcem symboli Apoftolici verba reM. Anto- citare Psittacum consueuisse, mihi postmodum contestatus eft M. Antonius de nius de Pro speris redi- Prosperisnus ex primarijs amicis meis, polyhistor, & ob memoriae dotes miuus Diogerabilis, omnisq. ita philosophiæ gnarus, vt in Vrbe per antonomasiam , nes .

Philosophi nomen iam adeptus sit. Rediuiuum in ipfo te Diogenem videre, & audire arbitrareris.

An fames Veruntamen hæcomnia, a dictis iam scriptoribus enumerata ex audisit in causa, vt Psittacus tu potius , quàm visupercepta , vix aliquid memorandi habent, in quo Psittadiscat. cum noftrum vincere valeant. Difputat idem Aldrouandus, qua ratione, artificiosa hæc in psittaco loquela comparetur, Persius eam fami, in fuo proloqui0 tribuere vifus eft, cum ait.

Quis

719 1O. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. Perfius ait.

Quis expediuit psittaco suum xcips ?

Coruos quis olim concauum salutare ?

Picasq. docuit verba nostra conari ?

Magister er artis , ingeniq. largitor Venter, negatas artifex sequi voces.

Quod fi dolosispes refulserit nummi, Coruos poetas& poetrias Picas Cantare credas pegaseum melos • Auidè expecto,quam concinnis hæc & reliqua nobis versibus Italicis , & luculento suo commentario, explicaturus sit Franciscus Stellutus Lynceus , qui iamadfectum, & sub praelo dispositum habet a fe Italicosermone verfunv, & loquentem eundem Persium poetam Negat AIAttamen Aldrouando videtur, necessitatem ab inedia inductam, vix polle drouandus. praecipuam effe causam industriæ & loquelae in psittaco conciliandæ. Cuculum enim, quantumque inedia domes, inquit, assiduò instruas, vt humana efformet verba , nihil vnquam præstabis, est enim Cuculus, non psittacus aut luscinia. Et ego in hoc ipsi assentior, Nam Parisios siquis Etolidum transmittat asellum, Si suit hìc asinus, non ibi fiet equus .

Hoc tamen etiam pro Persii honore reticere non debeo, ipsum non huius fuisse mentis, vt quamlibet auem per inediam eo ducendam fore putauerit, vt humanas addisceret voces, fed illas solùm , in quibus idonea ad loquendum Natura struxit instrumenta. Quare hìc psutacos solos cum picis & coruis nominat . Verum nec hae quidem, nisi praemio alerentur, fameq. tantisper macerarentur, frugi quicquam facerent.

At exeplo Hoc enim certissimò affirmare valeo, hunc nostrum, quotiescunque famet nostri Psittaci probæ obedientiorem fuo instructori esse, saltare, gesticulari, ridere, loqui, canta- tur. re, & vt vno dicam verbo, omnia concinnius, ad hominum voluptatem præstare, quam post epulas, quando somniculosus quasi torpet potius, ipsiq. accidit, quod de senectute extrema affecto dicitur Vt lauit, sumsitq. cibum dat membra sopori, Verè itaq. de fe Horatius, quod Aldrouandus tamen improbat, canitEt laris & fundi paupertas impulit audax Ut versus facerem Et Epictetus tam insignis philosophus, solus à Luciani scömatis non tactus, plus puto olei quam vini absũpsit, vnde & lucerna ipfius tãto precio æstimata fuit; Non sum tamen nescius, vt ingenium, duris in rebus egestas acuit, ita m phi- • Paupertas ingeniù qui losophia præsertim naturali, remoram eam effe longe maximam . Cum ad va- dem acuit . in quiriorum veritatem affequendam experimentorum, nummi plurimi , & Cræsi fed busdã scien etiam thefauri requirantur . Quam in Magno Alexandro fuo liberalitatem tijs magno est obstacuArictoteles est expertus, & magnus inde quoque ipfe euafic .

10.

Sint Mecænates, non deerunt Flacce Marones .

Itaq. cum apud neminem adhuc scriptum repererim, quod oculis ipfe meis vsurpaui, & his auribus hausi, quæ psutacus hic noster præstat, is certè omne tulit

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. tulit punctum, & merito ab hero suo ita amatur, vt ducentis etiam aureis venum illum haud quaquam daret.

HeliogabaNæ, si nunc Heliogabalus illud vitiorummonstrum, & luxus omniuarij lus profusi luxus in da magister reuiuisceret, ac Palatinis suis, quod olim facere consueuit, ex phapib. ex psitpsutacorum capitacoru ca- sianorum, atque tam care emptorum (veluti hic noster est) pitibus. tibus , ingentes iterum dapes instruere vellet, næ, inquam, ille Cleopatræ quoque luxoriosissimæ fæminæ lautitias, opes & dapes, vnica vnione, vna in cæna profusas, fumptibus hisce superaret.

De puellarum ac puerorum amore , quo tam perdite ardere dicuntur psittaci, verissimum est, quod plurimi annotarunt, & Albertus quoque nouit. facilius loqui addiscùt• An psutaci Amat hæc auis loqui cum pueris, ait, d quibus etiam cetera aues puellarù & Hic etiam noster psittacus puerum decennem puto, præ reliquis elegit, cum puerorum amore libi- quo totis e fenestra garrit horulis, hunc vt videt, vt ridet, gesticulatur, confadinoso cabulatur. Hoc an libidini fit adscribendum ignoro equidem, licet Scaliger piantur ? alitem hanc libidine flagrare scriptum reliquerit.

Oscula a De moribus eius (psittaci) hoc compertum quoque nobis est, ait. Fufcu mediocris psittacis prebentur. gnitudinis obseruauimus, cù ei affectata abblandiremur attrectatione, accendi libidine litum, mihiq. vltro offerre osculù, adeoq. obturbari, vt ex ingluuie cibus in os redundaret.

Hunc profectò"Balduini psittacum sæpiffimè pede petenti porrigere, & osculum postulanti præbere vidi, cuidã ex eiusde Balduini familiaribus iuueni, qui oc psittaco ex Belgio Romam venit, & ipfi sæpius cibũ mini lirare solitus est.

Ordinalis Cardinali Barberino , cuihas inscribimus vigilias nostras, duo eiusBarbérini Sunt & duo psitta- dem cum hoc nostro commemorato coloris & magnitudinis psittaci, quorum ei. alter ridiculus valde eft & garrit plurimum, & præterea puerorum præsentia colloquio adeo capitur, vt ex fenestra ( veluti mihi relatum est) ad vnum ex illisse praecipitem dederit, etiam, & cerebrum saltem non illiserit. Hos ille a matte sua Excellentissima Domina Conflantia Magalotta, prudentissima & pijssima Heroina, dono acceperat.

Coronidis loco & hoc addidero, nuperrime ab amico quodam mihi relaNouu & pe tum, hic Romæ nempe fuifle Dynasten quendam , qui lafciuum & pulcherriregrinù libidinis ge- mum Cercopithculum, ac psittacum simul alebat speciosissimum . Illam autem nus in Si- simiolam, ad psittacum sæpius accessisse, & obscæna nescio quæ coitus exermia erga-, psittacum . cere genera cum illo tentasse: Herum autem vtriufque anima is turpirudine illa turbatum, iussisse vt Cercopitheco testiculi exsecarentur. Hoc vbi factum , refrixisse in illo Venerem, illecebras desijsse, & omnem ludendi simul voluntatem, cum aliquo etiam heri moerore extinctam fuisse .

Finis histoAtque hic ego ppttaci metas pono, qui plura de his nosse defiderat Aldroriæ de psituandum & Clusium consulat. De sequente Aue, quam anonymam, fiue innomitaco . natam voco Mexicanam, non habeo quod quicquam vel noui proferam , vel De altera aue nihil ab alijs prius authoribus memoratum in lucem producam . Cum nec ad nec noui, Si quid ramen nec abalijs speciem ex nostratibus facile reducenda sit, diurnare queam . adfer relati posthac mihi innotuerit, id beneuolum meum lectorem celare haudquari potest. quam volo,in fecundo operis huius vniuersalis volumine, cui Deo sauente Lyn, statim , hoc euulgato, manus admouebunt.

720

Cra-

IO.

FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

721

CVAPAPALCATL. Chamæleo Mexicanus.

1O. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. NIMAL hoc lacertam vtcunque æmulatur. Cuius superior pars capitis, cum auribus coloris eft subfusci. Aures longas, latas, patulas, crenatasq. seu in ambitu sectas, habet. Oculorum pupilla nigra, iris lactescit, flauescit albugo. Orbita extra oculum albicantem constituit circulum . Cutis , quae vtrasque maxillas vestit, subflaui eft coloris. Palearia, vt ita dicam, fiue pellem ab imo mento ad pectus propendentem , linea serrata interstinguit. In collo ad auris radicem , oualis figurae macula eft cinericia, nigro circumducta circulo . Cutis a collo, per dorsi spinam ad caudam vsque protensa similiter crenata, hilpida & aculeata videtur. Totum corpus, ex cinereo ac subluteo colore constat.

Colli tamen & ventris latera subnigrent. Animal ita macilentum apparet, Vt cost æ etiam transparere videantur. In collo verius vfque medietate dorsi, in semoribus, ac circa eadem, minuta quædem punctula, fiue grana squamosa veluti, atque nigricantia eminent. Quinque tam in posterioribus, quàm anterioribus pedibus, digitos habet, fed hos in posterioribus longiores, mediosq. longissimos, ex quibus vngues prominent, ceu felibus nostris acutissimi, sed non ita adunci. Cauda ad corporis proportionem est sesquialtera, & quadrantem superat. Vtriusque verò longitudo est spithamæ feu palmi maioris. In dorso renum versus regionem, magnæ & quadratæ eminent maculæ quaedam . Prima in scapulæ superiore parte, versus spinam dorsi.

Secunda iuxta spinam, in lumborum regione. Tertia in osse sacro verius caudam acuminata . In his præcipuèsquamosa illa punctula, vt & in dorso & femoribus, (quæ in principio sui funt carnosa) conspiciuntur. ,

Ppp

SCHO-

722

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. SCHOLIA

EIVSDEM.

B admirabili aue Psittaco, ad non minus admirandum tranfimus animalculum, Chamæleontem inquam, quadrupes ouiparum, quod Democritus, fi Plinio credimus, peculiari etiam dignum volumine existimauit. AristoteArist. diligé les profectò, non vllum aliud diligention descriptione declarauit. Quod idem cissimus fuit suos, in describé si vbique in animalium historia studiũ præstitisset, nx ipse nos posteros do Chamætam tædioso indagandi labore, & per coniecturas non raro inueniendi conaleonte» tu liberasset. Ast ipfe quoque non pauca auditu potius , quam visu didicit (quod in psittaco eidem contigit) & ficco ob id eadem pede pertranfiuit • Chamæleontem autem, cum dubio procul sæpius oeulis vsurpauerit, non mirum est, fi luculenta eundem magis historià fit prosecutus.

Verùm quoniam & post Aristotelem fuerunt, qui plura in Chamæleonte videtur: Post Arist. funt commentati , & Natura: rerum inexhaustus esse thesaurus tamen alia forsitan & nobis eiusdem relicta portiuncula fuit , quam vt aliquemadhuc de Chamaeleo lectori nostro gustum præbemus, hic quoque attexemus, cum & nobis vte dici posfunt. uum hoc animal, cum animi ftupore quodam videre sæpiusculè concessum fuerit.

Et quid ni in tam mirandi fabrica animalis expatiaremur ? Curio sum enim nobis natura ingenium dedit, inquit Seneca libro de otio sapientis, artis sibi ac pulchritudinis suæ conscia, spectatores genuit, perditura frucium fui, fi tam magna, tam clara, tam subtiliter ducta , tam nitida , & non vno genere formosa soliiudini octenderet. Hæc qui contemplatur, quid Deo præctat ? ne tanta eius opera tectee sint.

Prxmittam autem hìc epistolam, quam vir bonarum literarum studijs, praxiq. medica præclarus, peregrinatione quoque in Gallias, Hispanias, Italiam Franciscus Germaniam vniuersam consummatus Franciscus Nydermaier Monacensis, Nydermaperier authori Serenifsimi Landgrauij Georgij Hassiæ Medicus primarius, hoc anno ad me Chamæleõ , scripsit, & Chamæleontem tam viuum quam mortuum anatomice descripsit, cũ tem viuũ & mortuu de- eundem prius nos ambo Romæ vidissemus apud Ludouicum Hassiæ Landgrauiu, Georgij patrem, cum hac iter faceret, & viuum hoc animal a Ser eni fi.

Magistro Ordinis S. Ioannis Hierosolymitani in Melitensium Insula accepisset. Sic autem eius habet epistola.

Admodum Illuctris Domine, & fautor obseruandissime, Quod vestris beneuolentia & amore plenissimis literis, subitò vt animus mihi erat, & acceptoHuius epi- rum gratitudo beneficiorum iubebat, non responderim, benigne apud Dom. stola. vestrã me purget absentia mea à Darmstadio, vbi Princeps nunc meus clementissimus commoratur. Eo igitur vt perueni, lapidem omnem moui, vt quæsito satisfieret.

Ludouicus Chamæleontem itaque eundem, quem Sereniss. Hassiæ Landgrauius Ludouicus Landgratuus Hassiæ anno 1619.

Melità, Romam tulit, quemq. nos vna viuum ibi vidimus, hu Romam virC cum tulit eundem inquam, ego biennio prius, dum eadem in Infula Melitensi verh ’ Chamæleõsæpius tem.

A

10. FABRI

LYNCEI

EXPOSITIONE. 723

sæpius conspexeram. Fuit autem chamæleon hic summa industrià, in cauca.

Hunc auquadam conclusus, pellibus ac pannis, a vento &frigore, quod in Germania, thor quoq ; quando eò appulimus adhuc asperum erat , præmunitus & custoditus . QUO vidit.

Nõ patitur niam in frigidiusculo magis aere, animal hoc torpidum ; & quasi immobile frigus. persistebat. pedibus anteSed & diuersissimo situ, mirisq, posituris, ap arebat : modò rioribus sursum prorepensseq appendens, posterioribus insistens: m odo autem contrario ordine pedibus vtens, quod ad stuporem vsque sæpissimè ia»

tuebamur.

Sereno verò tempore & calidiusculo, splendescenti soli, suo cum claustro Tardissime mouetur. exponebatur , vbialiquem motuum reptilem, fed tardiffimum edebat , vnum ost alterum eleuans pedem, & nisi firmiter vni in nixum insistebat , alterum audquaquam mouebat. Claustrum illiusAlmebamus non nunquam melle, caaliquan docidem sacharum inspergebamus , muscæ allectarentur, quarum Muscas pit celerivbivna forsan eidem appropinquabat, quatuor insistens tunc pedibus suis, me. corpus commouebat, linguam exerebat longam,flaui coloris, exilemVfetIn. Linguæ in viuo descri apice latam acrotundam, caputq aciculæ magnitudine & formà a dæquan- ptio. tem. Et tametsi in omnibus actionibus suis animalculum hoc esset tardissimum , in sola tamen muscartum venatione, mira præstabat agilitate Nam temporis quasi moment nro linguam vibrabat, & eiusdem extremitate muscam agglutinabat, quam illico deuorabat.

Os ad tam patuum collatum corpusculum fatis grande habebat quod ipsum Or habet aliohaudvnquam tempore aperire animaduerti, nisi quando muscã capiebat, magnum. quod equidemi quatuor aut quinquemensium spatio, sexies velfeptiebjq&teo factiatum fuisse arbittor. Itroptencanon absurdà omnino coniecturà diuersiauthores ducumur, cum chameleontem exacre viuere autumant. Quod equi- Quomode dicatur ex dem vtabsolutè non est verum , cum & Serenissimus Princeps meus, & ipse acre viuero met ego , multiq, mecum alij, magno sæpiusculè cum risu venationis illius muscatum spectatores fuerimus : sic consideratione dignissimum iudico , quomodo hoc animal, ex vnica musca,tanto temporis tractu plurium nonsolum dierum, fed vnius atque alterius etiam mensis spatio, sufficiens haurine nutrimentum potuerit, Nares constituebant duo foramina paruula, sed patula.] Attractionem aeris Nõ videtur thorace ditamen, aut pectoris commotionem in hoc nullam vnquam aduerterepotui. latare aut Oculi proni, nigri,cooperti, cum rotunda palpebra, maiores interius & mi- constrinuores exteriùs apparebant. Et quod mirum est, hos in gyrum & rotationem omnimodam ad libitum versabat.

Caudà inCaudam satis longam trahebat ad ventrem inflexam, quà in rependo vte- flexam batur, si qui dem nunquam haproreptabat, nisi illambeni-sfiSiUmi & caueæ suæ bet. firmiter inflexam cenerer.

Quod ad colores attinet, nullos alios , quos assumeret obseruare mihi licuit, Qui celohoc

p

in quam nigrescentem, cineritium, albumq. aliquando ex his omnibus mix- res aduertãtur & tum , modò maculis nigris, albisq. punctatim , modò ijsdem in lineas trans-

sras non longas diductas.

Ppp

2

Alios

724 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI. Alios colorei vero, viridem præcipuè ac rubrum, quorum animal hoc capax & susceptibile affirmant non pauci nec vulgares scriptores, ego equidem diligenti adbibita obseruatione, videre haud vnquam potui. Et. indubitatam velim Domin. vestramhis verbis meis fidem adhibere.

Internarum De interioribus ipsius partibus, hoc quod subiungam habeo: non quidem Ipsius partium descri me post animalis mortui sectionem earundem spectatorem suisse, haec ptio. menquæ sequuntur, ex Darmstadiani Medici, , & Principis nostri veridica relatione Chirurgi vobis communicare posse. Dictus igitur Chamæleon paucas septimanas, postquam Darmctadium perlatus fuit, superuixit, an incurià hoc illorum acciderit, quorum concreditus custodiæ fuerat,an aeris potiùs inclementia, qui tunc temporis frigidiusculus, pluuiosus, ac ventosua erat, affirmare non ausim..

Aperto igitur per incisionem vencre, nihil quasi sanguinis profluebat , ad Parum fan- latera costarum tamen, quæ costis, siue spinis piscium assimilabantur, venulæ guinis hac bet. aliquæ minuta? conspiciendas se præ bebant, quæ vbi aperti fuerunt , sanguinis instar quidpiam stillabaut.

Pulmo paruus fuit, cum mea tamen quoque opinione prægrandis cenHuic palmo »h' Paf feretur, quod aeris plurimi attract one sola plerique hoc animal diutius & cor par* &. abfque cibo viuere posse sibi persui erint. Hepar itidem paruum, in quo aliquid sanguinis repertum, obseruahatur. Cor vero minutissimum apparebat.

Intestinum Intestinum à gutture vsque ad anum aut excrementorum exitum, vnicum, quasi omnino rectum. album, non admodum crassum, & ciroaventrismedium nonnihil curuatum conspiciebatur, & ob id longius paululum quam totus corporis tractus erat.

In hoc aperto , & fecundum longinudinem scisso, aliquid instar mateIn hoc excrementa , riæ excrementitiæ nigricantis ad viriditatem tendentis, abfque vllo tamenvix scitur reperiebatur. Vtrùm fuerit excrementum ex muscis, quas prætevnde veni- faetore, ant, ricis mensibus comederat, & paucis illis quidemrelictum, an ex humidiore aere attracto collectum, atque compactum, hoc ego alijs enucleandumrelinquo. Circa ventris medium intestino, huic otiorum piscium simile quid adhærescebat.

Linguæ i» mortuo de- Lingua post mortem animalis in oris cauitate acutissima, & parua prorsus lineatio. delitescebat, cum illam tamen ego, quando muscas venabatur, longiusculam satis, & in apice specilli globulum siue caput referente, viderim . Ast in prompruratio videtur,euanescentibus nimirum vitalibus & animalibus spiritibus, Humor fub mortem plurima,quæ in vita tumescebant, collabuntur. Sub lingua porro lingua fla- post vescens lavenula humore quodam flauescente turgens videndam se præbebat. titat. veneno hæc scatuerit, non vlla abfque ratione prorfus dubitandum existimo, cum non pauci Chamaleontem venenatum perhibeant.

Sceleto huius , Saxo- Sceleton huius Chamæleontis postmodum , cum sceleto vnius ex duobus il is b niæ Scre- animalibus Gazellis vocatis (quæ simul mecum Dom. vestra Romæ vidir) ab niss. Electori transmi- eodem quoque magno Magistro Equitu Melitensium Landgrauio Ludouico sum. natis, imò cum altero vino masculo nimirum, transmissa ad Sereniss. Saxonic Electorem fuerunt, qui non pauca exotica alit animalia, & sceleta diversissimoe

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

725

rum adseruari iubet, Leonum videlicet , Tigrium, Equorum , Camelorum, Simiarum, aliorumq., & in hoc Musæo vestro, in quo sceleta quam plurima «quoque prostant, nihil conceditur quin prorsus superetur.

Atque horum nunc ego breuiter recordari potui, reliqua cum vnà essemus , voce etiam me explicasse memini . Quæ omnia boni velim confidat , & pro ingenij fui perspicacitate , cum reliquis Academiæ vestræ doctissimæ Lynceorum socijs, ponderet, dilucidet , amplificet . Cuius me fauori & beneuolentiæ committo . Darmstadij , duodecima Decembri s 626.

Hucusque Atque hæc amicus meus. Hoc mihi similiter animalculum in cauea, cui Franciscus auiculæ includi solentviuum est visum, dum Princeps fupra laudatus Romam Nydesmaier. veniret,meaq. operà in adeundo,ac venerando PAVLO V. Pont. Opt. Max. Aurhor quoque vivteretur . Longum erat , si caudam cum cancro corpore metireris ; spicha- uam hanc bemam vnam , siue palmum maiorem , Cauda nempe medietatem , hoc vidit stiolam. est eandem, quam reliquum corpus, longitudinem efficiebat, quam semper rccuruatam gerebat, & inæqualiter ac miro quodam situ pedes diuaricabat.

Hoc capere semel muscam ego quoque ex inopinato, cum quadam animi alacritate vidi, & risi. Cum enim forte fortuna prope illud hæc conuo- Quomodo chamæleo lasset , & fraudis nescia consedisset, hoc oculi ictu celerius, sagittæ instar mulcamca lingua , digiti indicis longitudine, eiaculatà muscam arripuit, ac deuora piat. uit. Veruntamen plurimi solent elabi dies, antequam fitmli præda fruatur, quo tempore ex aere solo, vt sustentetur, credibile par est.

Narrabat idem, Franciscus Nydermaier, Chamælontem hunc nunquam bi Nunquã bi bit rariffibisse, nec vocem vllam edidisse. Et cum inquit,nunquã bibat, raristime edat, me edit & excremeta mirũ videri tamen debet, in cauea illa excrementa semper aliqua reperiri, par tamen alui ua, magnitudine grani canabini, nigricantis ac viridantis coloris, ab aluo sub emittit. inde egesta.

Motum quoque tardissimum perficit , vt longiusculo etiam temporis tractu, Tardissimu vix spatium odio pedum ambulando emetiatur. Quare cum è suo semel effu- edit mord. gissen claustello, & per fenestras egressum, lacertarum moie, per muros reptaret, & ascenderet, facillimè cohibéri, & capi manibus, tunc potuit. Hoc quoque;idem Nydermaierreferebat , quòd cum Chamaleon hic aliquando pilum cu musca fermè deglutiuisset, in ipsaq. deglutitione tantum pateretur, vt saltemndndufFocaretur;seaperto bestiolæ ore, digitum inseruisse, pilumq. extraxisse : os autem tam amplum se reperisse, vt primorem pollicis articuquos co lum capere facile potueriti Attestari hoc ego & ipsum valeo, colores ipsi di- In lores cto chamæleonti cosdem fuisse, qui suprà memorati fuerunt. Vbi enim pel- vertat. liculæ albæ insedit albicantem, vbi panno nigro impositus fuit, nigricantem assumpsit colorem, minimè autem rubrum, aut viridem, licet hi ipfi supponerentur.

Inter iuniores rerum naturalium obferuatores reperio diligentissimũ fuisse Bellonius anatomen ellonium , qui exactam etiam huius nobis tam externam , quam internam huius fecit. anatomen reliquit , veluti totidem ipsiusconcepta verba ex Gesnerianis ComPpp ment

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP NARDI ANT. RECCHI. mentarijs , si opus foret, huc transportare possem, mihi enim ad maniis nunc non est Bellonius.

Ex huius Quod aurem nostræ descriptioni deesse videtur , hoc mihi sedulò annotare descriptione quid di' placuit Quod duplicem nempe Bellonius describat Chamæleontem, fed neutrum, scere valea cum neutro noftrorum, hoc eft, neque cum Mexicano , neque cum eo, quem mus. huc allatum vidimus, congruentem. Arabicus enim Bellonij Chamaleon pusillus eft , vix 'viridem excedens lacertam , colore albicante, subfuluis ac rubentibus maculis distinctus. Aegyptius verò, duplo maior, colore inter Variarum viridem indicum ambiguo, quem ex luceo in fuluum varie commutare partiũ eius dem descri solet. ptio.

Quæsequuntur , cum noftris qua conueniunt, qua discrepant. Oculis hoc proprium nimirum esse inditum, vt vnum sursum , alterum deorsum re, & res diuerfo collocatas situ, intueri possit. Famem ait, ab ipfo octomenfibus , aut integro etiam anno tolerari polle . Nam cum pulmonibusmagnis per ventris latera exporrectis sit, inquit, mentum intro magno impetu attrahit, eoque intumescit Præter foramina narium, etiam ad auditum sua adesse ait. Et maxillasictf dentibus (erratis præditas * Linguam esse longam sequipalmum . Palmum autem, hic minorem intelligit, qui quatuor est transuer sorum digitorurm.

Hanc, inquit, à longè in insecta, muscas scilicet , fsarabæos , locuctas , formicas , iaculatur, & mucore suo, quem in extremo lingua spongiosum habet, arripit, & in os deducit . In pedibus naturam lusisse memorat (quo Aristoteles quoque nouit,) cum in anterioribus sint terni digiti intra, & bini extra, contrario in posterioribus se res habeat. Duodecim insuper ait, oua excludere lacertarum1&Q' re. Hepatislobos duos esse, & cor muris domeftici magnitudine.

De sanguine nihil addidit, qui vbi reperiatur in hac bestiola, supra memorauimus. An verò Splene careat, quod Plinius voluit, haud scio. Aristote les hoc sensisse visus eft, cum inquit. Lienem conspicuum nusquam continer. Nec noster dissector de hoc quicquam meminit. Nec Plinius aut Aristoteles de Intestino aliquid latius consignauit memoriæ.

De pulmo- De pulmonibus res mira prorsus est, cum noster Anatomicus dicat pusilnibus res cõtrouersa los in hoc chamæleonte fuisse. Bellonius vero magnos eosdem descripserit, per est. ventris latera exporrectos, qui in causa sint, vt fames diutiùs ab hac bestiola feratur. Quasi hi aere repleantur, & hic alimenti postea vicem eidem præPlurimi beat . Arictoteles nullam pulmonum mentionem fecit. Plinius tamen lib. II. scriptores maximum cap, 37. Chamæleonti , inquit, pulmo portione maximus est , & nihil aliud intus ipsi pulmo- Et ob id nisi fallor, lib. 8. cap. 35, dixit. Ipse (chamæleo) celsus biante nem tribuore solus animalium nec cibo nec potu alitur, nec alio quam aeris alimento .

Solinus hunc ipsissimum ijsdem ferme verbis cap. sineullius psus ministerio, quippe qui, cum neque cibum capiat , Solinus & & ternus ait, ac Theophra- potu alatur, neque alimento, quàm haustu aeris viuat. Sed longè ance Solinurs , stus quoq ; & Plinium ipsi pulmonem pulmonem maximum & aere humidum Theophrastus concessit , magnum in vt chamæleõ- videre est apud Plutarchum lib. de animantiumcomparatione. Vertis se Chate agno* (ait Plutarchus) non quo quicquam struat, vel tegat se se (sicut facit scunt. pileis) 726

.

727 piscis)) verum metu, nullaq. alia de causa. variat, natura trepidus ac timidus. Cotisequitur etiam. venti vis, vt est author Theophrastus. Corpus enim huius animalis penè vniuersum est z'ento (vel vt alij legunt pulmone) resertum. Et ob id Ouidius 15. Metamorphos. cecinit. id quoque quod ventis animal nutritur, & aura, Protinus assimilat, tetigit quoscunque colores Scaliger præterea in exercitationibus suis aduersus Cardanum, hæc habet : hocVidetur ipsum Quod aer Chamæleonti pro cibo sit aliquandiu, ex eo patet : quod & annum integrum Scaliger se tire. . aiunt inediam tolerare : & vbi excipit hiatu auram, & occlusit malas, turget ei venter. • Quod si venter turget, non exiguo, sed maximo conflare pulmone hunc par est, eoq. per ipsum ventrem descendente, qua enim alia quæso ratione adeò ipse intumesceret ?

Hic ego in biuio hæreo , & quò me vertam nescio, An spreta veterum au- Dubicatur vtri opinio thoritare , anatomico nostro assentiar ? qui autopfia minimum in Chamæleonte ni sit adhæpulmonem se inuenisse affirmat . An potius hallucinatum hunc esse dicam, Pli- rendum. nio autem Solino & Bellonio subscribam ? Vtrumuis statuam, Vix culpa vacare videar. Venit nunc in mentem mihi, ne (si modo venter attracto aere in hac Dubitatur eadé sit beftiola turgidulus fit) fimilis hìc sit pulm anum constitutino, quam præter om- ne chamaléotis & testu nem rerum seriem in testudine inueni. Habet enim cum testudine nescio quid dinis pulmoni? conconformitatis Chamæleon. Vtrumque animal est quadrupes ouiparum. Et vt stitutio.

Aristoteles ait, viuit Cham Aeon dissectus aliquandiu, vt testudo & vt hæc fimiliter tarde incedit. Addo, ego, quòd vtrum que egregie famere potest animal3.

Subiungam igitur vel in curiosi naturæ perscrutatoris gratiam , qua: mihi non vna tantùm vice in testudinis anatome obseruare, cum quodam animi stupore, licuit.

Cum ante septem annos insignis magnitudinis mihi testudinem marinam ex Testudinis anatome Nepiunio oppido maritimo submisisset Illu striss. Virginius Cæfarinus Lynceus, quod ad or præci quem aliqui [Pico illi Mirandulano aequalem, multi etiam superioré agnouerũt, gana puaattinet. vt ipsum de internarũ partium ordine postmodum, (qui nostræ Academia Lyn& mos est, mutuis se se iuuare studi js) edocerem, perscripsi ad ipsum ea, quæ Viru omnia sibi visa fuisse paradoxa nespondebat. Quare Romam redijt, & aliam Hanc gin. Cæsas huc paulò minorem testudinem perferri ex m ari curauit , voluitq. ipse in ardi- rinus Lynceus cum bus meis anatomac huic præsto esse, eamq. manibus proprijs, Democritum ma- authore cgnum imitans phillosophum, adiuuare . Veruntamen ex ea huc transferre so- xercuit. lummodo illa placet quæ respirationis organa attingunt Vt ipsum itaque-? inPulmones hac testudine fuc certiorem redderem , quod promiseram, pulmones non in thorace hìc, sed in runt in vésub ipso sitos esse diaphragmate, rem totam hac ratione demonstraui. treimo.

Curaui asperam arteriam , aliqua exparte detruncari , ac tubulo ex arundine , eandem insufflari . Statim ambos pulmones in ventre imo conspicuot habuimus, ad extremumeiusdem, vbi intestini resti exitus habetur, pertingentes, & verius thoracem surgentes, in latitudinevalde crescentes, rubicunplane coloris elegantissimi.

Hoc ita esse Casarinus suismetdigitis explorauit, comprimendo pulmones à parte inferiore ad originem ipsorum, quæ sub ipso est septo transuerso Tota autem

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

728

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI.

in Quomodo autem ita se res habet. Descendit a larynge in thoracem aspera arteria , eadem pedoris capacitate quoque bifurcatur, & vbi ambo hi rami Diaphragtestudine sua substantia sunt hac se ha- ma perfoderunt, sub hoc in pulmones ingrediuntur. Hi hoerit. subtilissimi, ita vt inflati vesicæ quaedam rubrae esse appareant , fed vere tamen pulmonum substantiam obtinent, & parte illa, qua dorsum respiciunt* firmiter adhærent, ita tamen, vt digitis, non cultro auferri, & a dorso liberari valeant.

In medio ventris vero, siue thoracis cauitate, cor nobis conspicuum fuit, suã Quid in aqua effluxit,& cor thorace re- intra capsulam siue pericardium conclusum, quo discisso, pertu foe- erupit, hocq, ad corporis totius comparationem perexiguum. Aderant vero de, ad cordis latera , duo corpuscula tam magna, vt amboconiuncta cordis lem longe excederent, quæq. prima statim fronte,imponere alicui potuissent, vt pulmones crederentur , nisi hoc vnicum obstitisset, quod intra capsulamcordis hæc scilicet reposita fuerant. Erant autem hæc corpuscula cordis ricula , quæ velutiduæ vesicæ, non corpora planè solida comparebant, dextro guine ambæprætumidæ. In vtramque denuabatur vena, vna ex Cordis, au- hepatis lobo in dextram, ex sinistro in finiftram altera . Ambæ postea auficularum ciusdem & riculæ inuicem communicant, & sanguinem in dextrum cordis sinum revétriculo- fundunt. rum defert E dextro autem ventriculo manifestus fuit in sinistrum aditus, sine vllo intermedio pariete, vbi vero finifter incipit , crassior tantummodo quæ dam ac neruosior substantia, & forma foraminis manifestam (e. præbuit.

In sinistro hoc sinu duo erant vasa arteriosæ substantiæ, quae vbi paululum ex cordis ventriculo sunt egressa , in alia duo diuidebantur, quo autem porro abirent, penetrare fatis haud potui. Reperi interim, in hoc fpecu diuersa illa ostiola semilunaria nempe,& tricuspidem referentia. Mirum etiam fuit, quantum in aquatico hoc animali sanguinis nigricantis inquam,ac crassi venosi, tenuis itidem, & rubicundi valde & arteriosi contineretur.

Pulmones Sed quid me ceses de pulmonibus dicturũ ? Hi vero non in thorace (vt sole clacum corde hìc nullam rius patuit) sed in ipso ventre collocati sunt inferiore, hac salte in maritima tevidetur ha here com- studine. Quomodo.enim hi aere cordi subministrabũt, si ipfi cor minime ammunioné plexantur,nec etiam cum venis atque arterijs cordis per asperas arteriolas communionem vllam sortiuntur ? Gor enim in medio ventre reclusum, & per diaphragma a pulmonibus, fub hoc latentibus seclusum existit.

Insigne arQuin & hoc cósideratione dignissimum autumo, quod non solùm pulmogumentum acrem ex nibus & corde intra animal suo in fitu remanentibus, cor nullo modo elatum pulmone in cor non motumve fuerit inflatis pulmonibus, verum hi etiam euulsi, & extra animal serri. instati, aerem probè tamen receperint, nec illi vllã in partem exitum permiserint. Id quod vel idiotæ cuilibet argumento efle,potuit, quam minima cordis cum pulmonibus in testudine e flet, per vasa pneumatica, aerem ex his in illud deferendi vt creditùr, consensus atque connexio.

Authoris Atque hoc ego philofophica medicaq. trutina dignissimũ arbitror , & illi speculatio, precipue, qui respirationis vsum anxiè magis enucleatiusq. perscrutari moliúur. cun in ventre imo fint Ego tuc Virginio Casarino nostro menté ita mea explicaui, & valde ipfi sentétia testudini pulmones. arrisit : ficus pulmonum in

10.

FABRI

LYNCEI

EXPOSITIONE.

729

arrisit. Videri nimirum mihi, cũ testudo hæc sit animal aquatile propter domũ, quam inhabitatterrestrem, & grauissimum, sibi periculum esle, ne in prosundo maris semper stabuletur, nec dias in luminis auras emergar , ihiq. ad tempus quoddam cõmoretur : huic a natura pulmones fuisle concessos adeo grandes , aerisq. i a capaces, vt thorax ijs capiendis haudquaquam sufficere potuerit t. Debuisse ergo i n ventre poni eos inferiori, & semel inflatos, animali in aquæs perficie sustinere. Non aliter atque pueri, dum natare addiscunt , vesicas aere plenas, vel cucurbitas exiccatas axillis supponunt, ne profundentur . Ne quis autem exstimet , pulmones hos esse meras veficas quasdam , sciat velim, pulmonum vernum , tenuiorem tamen , subitantiam obtinere, & asperis arterijs simillimis quæ in nobis funt, præditos existere. Neque tales vesicas esse, quales in Barbis alijsve piscibus acre semper tumefactæ reperiuntur.

Alia dubiVerumenimuero dum ita mecum ipse philosophari soleo , & Casarino. no- tatio stro mihiq. placeo, hæc interim quoque subit sententia mentem. * Debere pulmon. bus in terigitur in terrestri restudine contrario modo pulmonem in thorace, & non sub restri testo thorace collocatum esle , quod terrestris testudo videlicet amphibia non sit, dine. aquam non petat, & si in eandem ponatur, exitum citò quærat, maritima quoque ad tempus solummodo aliquod liberiore aere fruatur, & tu nc præsertim, quando somnum fereno cælo, & splendente sole captare desiderat. Tunc enim suauiter dormiens , dru in maris su perficie fluitat haud dubie pulmonũ follibus aere distentis subleuata. Hoc se vidisse non modò mihi affirmauit Alexander Rond ninus ninus Nobilis Romanus, elegantioribus literis, & prudentiæ vsu vitpræstans. & ob botanicũ studium mei amantissimus ; sed & in eadem qua vehebatur naui, talem, & maximam quidem testudinem a nautis captam, Testudo ac dormientem ita in nauem depositam suisse, vni pedum iniectis vinculis, ne marina dor & elabi posset, quæ vbi e sopore emersit, seq. illigatam ìensit, vi maxima, & in miens mari inngenti strepituaduersus nautas pugnauit,manus tamen vel pedes dicam potius, tans capta captori suo post coacta dedit. Similem ferè piscatonem testudinum narrat Plin. lib. 9. cap. 10.

Vt itaque huic me dubitationi testudinem aquae immersi, In terrestri restudine, quam vbi multum reluctantem, exicumq. quærentem animad uer terem, id quodmirũ, facilè ob pulmones in thorace ficos cuenire conie clare cæpi. Quare & hanc in. idem pulmonum ficidi, pulmones tamen non aliter atque in maritima est dictum, sub diaphrag- tus. mate adpedes vfque posteriores descendere, per insuffla tionem tumefactos vidi, Sunt hi ex substantia rarissima, ac meris quodammodo vesiculis, cula subtilissima compositi.

Iam itaque philosophandum foret, quem vfum hi in terrestri hac testudine obtineant. Hoc fane persuasissimum cuiuis esto , nullam horum cum corde Pulmones connexionem existere . Exciso enim corde, adhuc per tubulos tamen pulmo- cum corde nes ipsi retento in fe acre, nec per spiracula siue aperta, siue cæca erumpen- nullamhabuerunt cõ re, optimè insurgebant. Et prius inflatis pulmonibus , corde præsente , hoc nexionem. netantillum quidem attollebatur. Habebat autem cor systolem fuam, at que

diastolen, absque vllo pulmonummotuhi enim depressi remanchant, ncc infla-

730

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. AINT. RECCHI.

inflabantur ab illa aeris attractione, quodfieri potuisset tamen ab animali adhuc viuente, licet capitetruncato, quaod ego subitò antequam aperiri curaré, abscindi iusseram. Hoc autem huius maxime gratià tentaueram , vt sanguinem tam arteriosum, quam venosum probarem, calidus ne actu, an frigidus in viuo animali hoc existeret. Quem veli manus exceptum, frigidum reperi, Sanguis & non quidem vc est glacies, sed vt aqua erat fontium illius temporis, sub mencor in hac restudine senempe Augusto.. Viuit itaque hoc animal actu & tactu cum sanguine viua funt actu frigi- gido . Imò & cor ipsum eodem modo actu erat frigidum, quod similiter exida. . mi iussi . Vitales autem hæc testudo actiones habuit horte spatio absque corde (quod etiam Aristoteles nouit ) sed & absque capite, nam pedes mouit ad tabium nostrum, & sine eodem quoque exemptummensæ impositum, vibrante suo motu vixit. Sed iterum parerHæc fine capite & ga hæc esse exclamabis,quæ tamen Medicinæ studiosis non ingrata fore augu& ror . Reliqua de testudine marina non addo, quæ iustæ etiam magnitudinis hoc fine animali vilibellumefficere possent. xit.

Adduci non possum, vt credam hunc pulmonumsitum, oculatissimi telis industriam effugisse, in animali tam noto præsertim, & ipsi vbiuis obuio. licet hunc non expre(Terit. Lib enim 3. de part anim. cap. & hæc habet. Que pulmonem , propter An Arift. "vivipara sunt maiorem & copia refertum sanguinis habent hunc pul- rem suæ nature, Quæ contraouipara sunt, exiguum & siccum, sed apulm ampliars monú sitú quad upedes ouipara nouetit ? & extumescere, cum inflatur ; qualis eorum est, quæ exter estribus, sunt, vt lacertorum, & restudinum, &caUwuM generis eiujdem Nisi quis ex hoc eodemcapite Aristotelem hoc ipsuna:inhnuafle autumet, cumait, ad cordis palpitationemnihil pulmones conferre , cum quia in hominespes rei futura eandem ciere queat,mm.qma in pluribus animalibus ( & hìc intelligere testudinem potuir) cor laxo intervallo à pulmone distat, situmq. superiùs tenuit.

Artam en propiùs, ad nos accedit Pliniusqui hunc Aristotelis locum dubio. procul vidit, & vt plurima alia quoque,.in Tua commentaria retulit. Nouisse videtur pulmones m testudine sub diaphragmate totoq. sub tegmine comprehendi. Lib. enim II. cap. 37. hæc habet verba. Sub corde pulmo est , spirandiq. officina, attrahens, ac reddens animam, idcirco spongiosus , ac fistulis inanibus cauus.

Pauca cum (vt dictum eft) habent aquatilia, ac cetera oua pavientia exiguum , spumosum, nec sanguineum, ideo non sitiunt. Eadem est causa, quare sub aqua diu ranæ acphoca prineniur. Te studo quoque quamuis prægrandem, & sub toto teg umento Aristoteles sine sanguine tamen habet . Videntur eadem & diuersa dicere Aristoteles, ac & Plinius in describé nius. Hic magnum in testudine, ille paruum agnoscit pulmonem . do hoc pul magnum fieri vbi inflatur (quod verissimum est) non diffitemone dis- tamen, ex paruo crepant & sed proconfesso quoque ponit . Vterque non mulco sanguine conueniút. tur modò, turgere, quin eum exanguem quasi statuit, quod ipsum quoque experientia attestatur.

Hactenus rectè Aristoteles. At quod mox sequitur, naturæ minime det. Lib. I. enim cap. 16. Hist. anim. Cor etiam, ait, arteriæ ( asperam semper Arist. purat intelligit, nam quam nos dicimus nunc arteriam simpliciter, ille venam aortã è pulmonibus aeré in appellat ibidem ) obesis, cartilagineis, fibrosisq. vinculis : Cor trasite. est.

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

731 est. Spiritus dum arteria inflatur, an subeat cor ? minùs in nonnullis constat, scilicet minutis. At in grandioribus animalium, spiritum cor subire ipsum apertum est.

Atqui marinæ testudines, in quibus nos probauimus minimè aerem è pul- Reclamat experietia monibus cor subire , non minuta sunt animalcula, cum Plinius dicat , in mari in marina Indico tantœ magnitudinis reperiri, vt superficies earum singulœ, casas integant habi- testudine.

Nicolaus tabiles, atque inter insulas rubri maris his cymbis nauigent. Nicolaus Trigautius quo- Trigautius que, qui primus è Iesuitis ex Sinarum Regno Romam redijt, aliosq. socios Iesuita,primus, ex re(inter quos Ioannes Terrentius meus fuit) eòdem, ad prædicandum Christi gno Chinæ Romam Euangelium traduxit , hic inquam , cum aliquoties domi meæ esset, certo mi- venit. hi asseuerauit, in mari illius Regni testudines vidisse se, tantæ magnitudinis, Hic ingenibide te quantae est cubiculum meum, quod palliis est longum decem, latum septem. tes studines viLicet autem hic Theodorus Gaza ex suo potius addiderit, scilicet in minutis, cum dit. textus Græcus Aristotelis, haec non habeat, nihil tamen impedit, quin hoc Arislote les voluerit, cum dicat ftatim , in grandioribus animalibus spiritum ab arteria inflata in cor subire . Scaliger hunc locum explicans, hoc Aristotelis, Scaliger tö firmat aeré atque adeo totius scholæ medicæ dogma ratissimum habet. Necβariò in cor inspiratum ad corde dimittitur aer, ait. Quid enim ageret in arteria nisi prorsum subiret ? Porrò altera serri ratio est. Non eget arteria aere ad refrigerandum, exanguis est. Frigida est sua naturà. Cor calidum. Igitur eget in spiratione. Item expiratione vt exoneret se fumis. etiä Sed hoc Aristoteli statuisse nõ fatis est,vias quoque cap. 17. & meatus docet, Arist. huius tranquibus aer in pulmonibus contentus, ad cor corriuetur. Et quoniam limpi- situs vias diore hìc Scaliger oratione mihi vsus videtur, quàm Gaza, eius potius latina ver- reperit. ba adducam , quae sic habent. Meatus autem qui à corde in pulmonem ferunt, ij & eodem scinduntur modo, quo arteria : & arteriæ festulas totum per pulmonem assequuntur. Sunt autem in parte cordis superiori. Neque verò vnus communis est, sed inter se coaptati recipiunt spiritum, quem ad cor transmittunt. Alter enim in dextrum sinum : alter in sinistrum meatum. Horum nisi fallor, verborum hic est sensus. Non communem vnum meatum esse, qui aerem ex omnibus arteriæ asperæ fistulis recipiat, sed anastomosin fieri meatuum, ex corde prodeuntium in pulmonem, & cum minimis fistulis arteriae coalescentium, hinc introire acrem, exire fuligines. Verum hunc textum declarans Augustin. Niphus ita. concludit. Animaduerte tamen hæc, quæ dixit de meatibus, & de colligantia meatuum , esse obscura, nisi per dissectiones, quæ visu constant , innotescant. Rectè proNunquã va fectò, praeterquam enim, quod Arist. hic vult aerem ad dextrum quoque cor- forum midis ventriculum deferri, nulli vsui ibidem futurum: sectiones, mihi credas, nimorü cõnexionem nihil quam minus obscurum hoc axioma dilucidabunt. Quam enim anasto- sectio de te quam mosin non detegit, per tubulos intrusus flatus in vasis minutissimus, eandem get, insufflatio pateminimè scias, per diligentissimam etiam sectionem manifestatum iri. Sic non fecit. equidem mihi sæpius, hoc solo insufflationis medio visa fuit venularum & arteriolarum, in plexu choroide intra cerebri ventriculos existente, subtilissimarum symphisis, quam frustra quamuis faberrima dissectione indagare quis potuisset.

Nec moueat quemquam communis obiectio in mortuo corpore omnia col labi & occludi oscula, ideòq. aerem penetrare haud posse . Falsum id esse ipsiusmet

732

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

siusmet pulmonis per tubulum inflati extrema tumefactio ostendit, & venularum arteriolarumq. in cerebro minutissimarum reseratio.

Necdum hìc quiescit natura, quæ in alio quoque Aristoteli filio suo reclamat sna Natura ia dogmate. Hic enim hoc ipso & capite & lib. 7. supra septum transuersum alio dogsubsellia assignauit. Sub pulmone septum,ait, transuersum pectoris est mate Ari- pulmonibus ftoteli est quæ præcordia & cinctum appellant &c. Nos tamen in testudine tam terrestri, contraria. quam marina, contrarium demonstrauimus. Miror mehercle, exercitatissimi Doctiss. Rõ in piscium anatome Rondeletij manum hæc non obseruasse, vel saltem tacuisse deletius pulmones ipsum, quin lapsu maiore ruisse. Hic enim lib. 16. de piscibus cap. 3. sic hain testudimultò densiores, quàm in terrenis anine male bet. Pulmones in testudine maiores sunt & obseruauit mantibus, ne vt opinor aquæ maior copia, vnà cum alimentis hausta in tenues meatus se penitus insinuans, reijci tota non posset per foramina illa, quæ narium loco in superiore rostro habet, quibus aquam reijcit non aliter quàm delphini per fistulam. Miror Sed hic Ari magis hoc ipsum ab Aristotele, quem Rondeletius ceu communem præceptorem stotelem secutus est, statutum fuisse. Cum etenim Arist. lib. 3 . cap. 7. quam natu neglecta autopsia ram sequi 8. de partibus animal. decreuisset quadrupedibus ouiparis omnibusfungomaluit. sum esse pulmonem, & ob id vesicam illis deesse , excepit tamen ab hac regula testudinem marinam .

Vesica enim omnia carere, ait insecta, pisces, penna, squama & cortice intecta, tum propter humoris aβumpti exiguitatem, tum quia quantum excrementi contrahitur in ea ipsa absumatur, excepta testudine inter corticata, in hac enim tantummodo natura castrata est. Cuius rei causa est, quòd marinæ testudines pulmonem habent carnosum , sanguineum & similem bubulo, terrestres autem proportione maiorem , superficies etiam quia obtenta præduraq. modo silicis est, facit ne humor difflari, euaporariq. poβit per carnem laxiorem.

Possem hic eàdem ego Rondeletium excipere compellatione,qua is in AristoSed eadem reprehen- telem inuehitur, quod hic splenem admodum exiguum in testudine lutaria visione qua Aristotele dere potuerit. Repes autem & vesicam videre non potuerit, quæ lutariæ inesmactat dignus vide- se negauit. Quare inquit Rondeletius, cum maiorem ἀυτoψίᾳ, quam cuiusdam homitur. nis authoritati fidem adhibeam , affirmo testudinem lutariam & vesicam manifestam ac magnam & renes carnosos habere prope testes. Quod fi bene igitur Rondeletius oculis suis in terrestri, marina, & haud dubie lutaria testudinibus vsus fuisset, in his pulmonem non densum & bubulinum, sed flaccidum, ac tenui substantià præditum reperisset.

Reuertamur modo ad Chamæleontem, de cuius diuturna ab omni alimento Relicta testudine cha abstinentia, & longissimo hominum quorundam ieiunio, ex iunioribus medimæleontẽ prosequi- cis, ac philosophis variè varij philosophati sunt. Quorum omnium opiniones, mur. cum in cumulũ vnum congesterit, & perspicacissimi ingenij sui acumine exaAgitur de minauerit atque explanauerit Fortunius Licetus, doctissimis quatitor libris De longa ab omni ali- his quæ diu viuunt sine alimento: eò lectorem meum ablego, qui fi plura mento ab» tinentia. aueat, Paulum Zachiam consulat censeo Medicum Romanum in lib. tertio Quæstionum suarum Msdico-legalium , quem propediem prælo committet, cum in prioribus duobus,egregium ingenij fui specimen exhibens,vtilissimam tam Iurisconsultis, quàm Medicis operam nauauerit. Equidem non plurimarum solummodo bestiarum, Testudinum inquam , Glirium, Vrsorum, Hirundinum, & ln-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 733 & Infectorumplerorumq. ad multos etiam menses nutrimenti carentia, iam scriptis & experientia certa est : sed miram & insolentem eandem quoque in hominibus quibusdam, tam nostris, quam auorum nostrorum temporibus, animaduersam fuisse fidelissimorum monumenta historicorum nos docere possunt.

Hippocrates noster lib. de carnibus seu principÿs probare volens hominis vitam Hipp.septẽ dierũ ineseptem dierum numero circumscribi : Quòd tot diebus genitura eius ad vterum perue- diam in ho morniens omnia acquirat quæcunque ex corpore ipsi accedere par sit. Id ex hoc quoquo mine talẽcenset. fonte deducit. Quod plerique quidem ex his qui feptem diebus nil edere aut bibere volunt , in his moriuntur. Quod si qui eos superauerint, nibilominus tamen moriuntur.

Nonnulli etiam ne per inediam è vita discederent , sed vt comederent, & biberent persuasi sunt: verum venter non amplius admittit. Ieiunum enim intestinum in his diebus cohærescit , quibus etiam illi moriuntur.

Crudeles Quare mirari subit tam crudeles olim quosdam medicos extitisse, quorum veteres qui MediGal. 8. Methodi cap. 6. meminit, qui Diatritariorum sectam introduxerunt, cidam qui egris quod non nisi tertio exacto die ægris luis cibos primum exhiberent. Et Cor- triũ & fex inenelius Celsus inter priscos illos fuisse memorat, qui quinque etiam & fex dies ab dierũ diam præomni alimento abstinere ægrotis suis imperitabant. Longe mitiores & indul scribunt.

Hodie sunt gentiores sunt hodie Medici, nostri præcipuè Romani. Quamuis Neapolitani liberaliohos ipsos ceu parcos adhuc calumnientur. Quare cum ante plures iam annos res Romani præferNeapolim vrbem pulcherrimam visum iuissem, & à primario quodam eiusdẽ tim.

Medico (claruit autem ea præstantissimis semper & opulentissimis Medicis) libellus dono mihi oblatus fuisset, de modo cibandi ægros in urbe Neapolitana, hoc mihi is circumflantibus nonnullis iunioribus Medicis improperauit. Ve- Hos Neapo litani adlim hunc legas libellum, discasq. ait, qua ratione ægri sint cibandi, cum vos huc pro parcis proRomani Medici strictà ac tenui nimis diæta maiorem aegrotantium yestro- clamant. rum partem perdatis. Tortam tortam, hoc est ex carnibus contusis succum ipsis praebere oportet, & liberaliter magis egregièq. nutrire. Ego longiori non esse locum disputationi concessum aduertens, cum eidem, ceteri ridentes omnes applauderent. Bene mones, inquam, mi Domine, & magnam tibi gratia, quin forsan slatuam quoque ex auro Philippeo Neapolitani tui, pro tam salutifero ipsis documento relicto debebunt. Semel profectò saltem , dum aura hac Author defruimini vitali, vobis diffidenter & bene est comedendum . Id quod integrà fendit Rodum sanitate estis, haud facitis, cum vix alio tunc cibo, quàm brassicà, (vos bruo- manos iocose aduer coli vocatis) victitetis. Æquissimum igitur est, ægrotis vestris opimiori ma- sus Neapogis cibo prospicere. Atque ita reciproco risu rixas nostræ, quæ nullas erant, litanos. solutæ fuerunt. Veruntamen posse & mori & mortem euadere, qui septem Moriuntur & viuere dierum spatio inediam etiam in morbis periculosissimis tolerarunt, ego ipse no possunt qui septem testimonio suffragari possum. Ante annos viginti tres,ad Nosocomium nostrum dierum ieS. Spiritus in Vrbe perlatus fuit, qui mania percitus, pe nem & ambos sibi iunium tulerunt. testiculos ad vnguem absciderat, & cum ad ripam Tiberis habitaret, in idem Mirabilis casus eius flumen & hæc & cultrum proiecerat. Qui cum non solùm in suammetipsius quipudẽda abscicarnem iniurius fuisset, sed in Deum quoque ac Diuos eius, contumelias iace- sibi dit, & decẽ ab ret : reprehendit ipsum acriter, qui illius loci Prior dicitur, & num Symboli no- diebus omni alimẽ

Qq q

stri

toabstinuit

734

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

stri Apostolici articulos veraciter crederer, obtestabatur. Credo, inaniebat hæc omnia, Et credo di più , che chi non fà, come hò fatto Io , che non va in Paradiso.

Hoc est, & hoc amplius credo, quòd nisi quis meo exemplo ita seipsum castrauerit, regnum cadorum ingredi non valeat. Cui ego, atqui tu paucos certe ita socios habebis.

Hic decem integris exactis diebus, nec cibum, nec potum vllum assumpsit.

Denæ illum noctes, totidem redeuntia Solis Lumina, viderunt inopem, potusq. cibiq.

Quin etiam vbi per vim ipsi aliquid ingereretur, aut in faciem præbentium expuebat, aut de industria prouocato sibi vomitu id eructabat. Redierat enim, Hic inedia mentem spontanea -atper ingentem illam sanguinis arteriosi & venosi profusionem, ad se occidere niorem, & se ipsum, turpitudine facti, & verecundia dubius, inedià interfice" voluit. re cupiebat. Vndecima demum die persuasi ipsi, vt vitellos ouorum duos aiDece dies sumeret, quod factum, & post hos eadem die, binos alios capiebat. Sequentiabsque om ni cibo vi- bus porro diebus paulatim cibari & pauxillum vini sorbere perrexit. Decixit. maseptima verò die non ex vulnere, quod omnino persanatum fuit, sed ex obstinata illa inedia obijt.

Fæmina E regione eiusdem Nosocomij fæminam quandã mea sub cura habui, quædam ægrotãs vn- perculam ac vetulam, miris vexatam symptomatibus, nunc epilepsià , modò decim die- cataphorà, iamlethargo, moxsingultibus, & ventriculi succussionibus, horbus nihil potus aut rendisq. motibusagitatam ; ita vt vndecim dierum spatio nonnisi vnicum oui cibi sumẽs conualuit vitellum sorbuerit. Quæ cum siti ingenti vexaretur, & aquam aui dissimè petamen. teret, ori quoque admoneret, hanc tamen ob conuulsiuos stomachi motus, gulæ læsionem transglutire haud potuit. Dixisses illam Tantali pœna affectã, quaerebat enim aquas in aquis. Siquidem is vt Ouidius ait, Semper eget liquidis semper abundat aquis.

Quare, & hi Ouidiani versiculi miserculæ illi fæminæ quadrare poterant.

Oraq. vana mouet, dentemq. in dente fatigat, Exercetq. cibo delusum guttur inani.

Euasit tamen Dei gratia, ex periculosissimis illis accidentibus omnibus, & continuo vndecim dierum ieiunio, quam biennio post, pleuritide laborantem feliciter denuo curaui.

Verum non his similia modo plurima, sed vnius, duorum, quinque & Licetus recẽset histo mendum abstinentiam, quin ad annos quoque duos productam, ad tres rias iliorũ decim qui ad pluquatuor similiter protensam, ad duodecim durantem, & vitra duodecim res menses & & annos demum protractam , reperies apud eundem Licetum, & cum quodam animi absque alimento vi- stupore lectitabis. Memorandum hoc facium est, quod Nicolaus Heluetius xerunt. (hunc Bruder claus vocant ijdem Heluetij, & ob vitae transactæ sanctimoniam Memorabihabent) post susceptos ex coniuge quinque liberos, cum haud longè post lis historia in veneratione NicolaiHel ab oppido solitariam vitam ageret, peracto decimoquinto anno sine vllo cibo potuq. deuetij etiam ob Sanctos cesserit. Vt apud Eborensem legimus. Hunc vt Beatorum catalogo adscribatur, vitæ mores conspicui. Lpifcopus Constantiensis, in cuius Diocesi is vixit,iam Romæ adimitur, productis quæ in vita, & post mortem edidit, miraculis.

Neque hic consarcinare placet, singulorum opinantium, & tam portentosæ

735 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. sæ inediæ caulas & argumenta dicentium seriem, neque sub incudem reuoca- Varijvarias tam re, quas de hac re disquisitiones idem Licetus exquisitissimè examinat. An causas diuturnae inediae afanimalia videlicet & homines illi interea , dum alimentis abstinent, inspirato ferunt. alantur aere ? an exhalatione magis per acrem sparsa ? vel pituita intra corpus ante congestà ? aut succo melancholico potius in nutrimentum postea cedente ? an pinguedinis colliquamento ? an sanguine menstruo benigno tantisper in homine latitante ? an fit diuinæ virtutis & Dei opus, tam longa inedia ? an ad Angelos, Cacodæmones aut astra rectiùs referenda ? num sympathia & indiuidualis proprietas quædam, ecstasis, cataphora, cutis constipatio hìc aliquid valeant ? aut viscerum constrictio, tabes, atrophia, ventriculi stupor sint in causa ? an pharmacum assumptum hoc possit præstare ? an demum hoc ipsum consuetudini fit attribuendum ?

Licetusnul Hoc interim silere haud debeo,eundem Licetum nullatenus permittere, ae- lo modo vult aerem non haaer rem inspiratum in alimentum cedere. Quod alimenti requisita nutrire beat. Non fit tangibilis scilicet, sapore careat, nec animatus fit, nec exanima- posse. to desumptus, & proxima careat potentia ad induendam animam. Sed neque mixtum perfectum sit, quod necesse foret, cum ex ijs nutriamur, ex quinus constamus. Et cum Hippocrates lib. de Corde, alimentum intra corpus retineri velit, aer autem inspiratus denuo expiretur, hanc ipsi quoque conditionem dsesse.

Ast neque spiritus etiam solos, licet retineretur aer, ab hoc ali pugnat Licesus . Si dicas Galeni placitum hoc fuisse, spiritus nutriri & cibari aere, vt in opeQuomodo re de vsu partium videre est. Respondet, Galenum communiore nutritionis Gal. intelligat spirivocabulo vsum, adeòq. metaphorice & æquiuocè locutum fuisse. Quemad- tus aere ci bari. modum Virgilius quoque fecit, dum 1. Æmeid. ait.

Quem si fama virum seruat, se vescitur aurà Aetherià.

Nam neque acrem posse verti in præexistentis spiritus substantiam vult, quod esset eos alere, neque in nouos spiritus commutari, quod proprie generatio foret, quod fieri tamen posse Galeno placet,Liceto displicet. Et quoniam huc perLicetus ueni, atque Licetum meo egregie fauere paradoxo comperio, quod est, ex aere uet authori neganti ex inspirato gignendis in corde spiritibus vitalibus, nullam præberi materiam aere spiriposse: cum hic illud minime ingrediatur. Operæpretium est, philosophiæ & tus fieri. artis duo culmina nostræ, Aristotelem, inquam, & Hippocratem ipsum in theatrum producere, & quid ipsis animi de hac re fuerit, ex dicto Liceto referre, ac cunctis æqua lance ponderandum proponere.

Probator Hic itaque philosophus prætendit Aristotelem cap. 8. de respiratione, minimè hæc sentẽvelle respirationem fieri alimenti gratia, quasicalor internus (hoc est spiritus) alatur tia ex Aristotele. aere inspirato, qui ceu igni succenso, velut fomes per inspirationem adijciatur, absolutaq. nutricatione foras quæ Jupersunt excrementa per expirationem detrudantur, siEtitiumq. esse calorem ex aere fieri, quem ex alimento, nimirum ex sanguine fieri conspicimus, caloris & ignis interni nomine spiritum appellans.

Hippocratis autem verba, nisi candide explicentur, vulgar i Medicorum er- exProbator Hipp. quoque lisuppetias adhuc de enim Animantium Flatibus, rori ferre videntur. In libro cet hic priQ qq 2 corporæ

736 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD, ANT. RECCHI. fronte corpora à triplici nutrimento suctentari inquit: nempe à cibo, potu & spiritu. Spiritu cotrarium corpus dispersum sentire vi- verò in corpore animalis contentum appellari flatum, extra deatur . esse aerem,qui maximus sit in omnibus, quæ corpori accidunt, & author & dominus. Accedit ex lib. de Alimento Hipp. adhuc clarior sententia. Pulmo, inquit, contrarium corpori alimentũ trahit, reliqua omnia idem. Principium alimenti spiritus, nares, os, guttur, pulmo, & reliqua respiratio. Principium alimenti & humidi, & sicci, os, gula, venter. Verùm antiquius & primordiale alimentũ per abdomen vmbilicus.

Explicatur Hucusque ex Hippocratis authoritate deduci videtur, spiritus aere inspirato, Hippocraceu vero suo pabulo nutriri. Sed quoniam hic eodem opusculo, paulo ante tis loca.

Alimẽtum dixerat: Alimentum non alimentum , si nutrire non potest, nomen est alimentum,non duplex vnũ re, alterum opus: opus & res est alimentum, non nomen. Obscurioribus his verbis dilucidat solo nomimagis priora Licetus. Duo nimirum apud Hippocratem alimenti nomine insigniri. Vnum reuera cum nutriat, alimenti nomine re & opere dignum est. alterum cum vere non alat, solo nomine contentum est, & æquiuocè alimentum appellatur. Hoc ita intelligendum esse asserit. Cum cibus & potus conseruent viuentis substantiam, re ipsa præstant, quod Aristoteles ab alimento requirit, & Hippocrates opere ac re ipsa alimentum nominat. Et hæc est vera nutricatio. Ad quam cum & hoc requiratur, vt calor contemperetur, ne ipsius æstus subità ac vehementi sua operatione consumat humidum, hunc autem æstum aer inspiratus moderetur, qui vt ingreditur, ita egreditur, propterea hic non opere, sed nomine solo alimentum vocatur.

Quid intel Atque hinc est, quod Hippocrates ait, per pulmonem (quod etiam per nares,os, ligatur per cotrarium guttur, & reliquam respirationem fit) contrarium corpori alimentum trahi. Non alimentũ . contrarium autem per os,gulam ac ventrem deferri. Quasi dicere velit, pulmonem attrahere contrarium alimentum, quoniam aer ad contemperationem æstus, qui in spiritibus reddet, ductus, contrarius dicitur, quoniam calorem refrigerat : quicquid enim excedentem quamcunque qualitatem remittit, id rectè illi contrarium statuitur. Ast cibus & potus, cum in substantiã corporis verti debeant, sunt idem ipsum corpus in potentia, quemadmodum sanguis est poCibus & tentià caro, licet & ipsi cibi ac potus, antequam concoquantur, actu corpopotus re ip veri sa, aer tan- ri dissimilia dicantur . Tamen siue concocti, siue non concocti, merentur nomine, tu & contra- alimenti nomen, quod re ipsa tale esse possint. Si enim aer quoque in spiritus rium alime ex Hippocratis setuentia commutari valuisset, non illum vtique contrarium tũ dicitur, mentum dixisset, esset enim is potestate spiritus vitales, qui corpori nequaquam funt contrarij, fed ad eiufdem conftitutionem pertinent. Quare æqui-

uocè tantum erit alimentum, quo sensu, alio loco, Hippocrates, vbi de principijs videlicet, dixerat, Alimentum calidi frigidum est.

Ego hanc Liceti ingeniosam explanationem non modo non repudio, sed amAuthori Liceri expli- babus etiam vlnis amplexor. Et tantum abesse autumo, vt aer in spiratus vel

catio plain (piritus, vel in animalis vllam corporis particulam conuerti valeat, vt quasi cet.

Audax auvnquam tempore vllam aeris atomum, vel in æqum, vel thoris pro- pronunciare ausim, nullo nunciatum in ignem, id vice verfa aquam in aerem (quod ftrenue tamen a plerifque philonec aere in aquam, nec sophorum, Peripateticorum præcipuè scholis, propugnatur) commutatam fuisse. hanc in aecorroborandum, arguscem verti. Possem clarissima ad placitum hoc meum

menta.

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

737

menta, & falcem non demonstrationes producere. Verum hoc alio a me loco fiet, factumq. iam est in vna ex meis prælectionibus, quas tempore studiorum renouationis, in hoc nostro Athenæo Romano quotannis, præmittere in publico doctissimorum consessu, & Illustrissimorum corona virorum, eram solitus. Placiti hualiqua Hoc interim, ne prorsus nihil dicam, æquus sibi lector persuadeat. Quod ius probatio. fi vllus exstaret aerem in aquam cõuertendi modus, is dubio procul esset summa aeris compressio. Nam veluti, si ita aer raresiat, vt amplius sub forma aeris consistere nequeat, ignis efficitur, quemadmodum contingere aiunt illi,si aer exempli gratia,inter filicem ac chalybem interceptus subtilissimè attenuetur, & ignis euadat : sic vbi adeo compingitur, adigitur, cõstringitur, & incrassatur, atque in locum quendam, vbi exitum nullum inueniat, arctissimè compellitur, aer esse desinet, & aqua siet. Id quod existimo in nubibus, ex mente ipsorum, vsuuenire, quando aerem in aquam densatum guttatim decidere credunt.

Vincentius Atqui Vincentiu Vincentij Vrbinas, quo ego familiarissimè vtor, fabrili in- Vincẽtij Vr genij sui speculatione, & dexterrima manuum operatione nouo plane ausu, an binas, nouo ausu no te hos quinque menses, in hac ipsa Vrbe Roma inuenit, qua ratione Bombar- bis bõbarpneudam manuariam fabricaret, quæ globulum ex argilla durissimum, aut glandem dam matica con Rome etiam plumbeam, ea celeritate, impetu & violentia expelleret, illaq. ferme fecit anno 1627. omnia præstaret, absque vllo igne & puluere fulminali, sed solà aeris dynami In hanc co& agitatione, quæ præstare est solita vsitatissima nobis bombarda fulminea pellitur ma ximè aer igniuoma dicta. Atque hoc inquam,mero fit aeris in illam cõpulsu, ada ctione, qui in aquã & vt credere par est, constrictione violentissima, quem ibi ad vigintiquatuor nunquam abit. pluresue horas detinere, secumq. hinc inde deferre,& ad libitũ postea, data aeri vià, glandes illas explodere, atq ; ad scopum quam directissimè collineare solet.

Res, quæ doctos, indo dos, magnates aeque ac idiotas ita in admiratione rapuit, vt cateruatim ad aedes ipsius quotidie peruolent hoc artis miraculũ spectaturi.

Sunt vero multi, qui primum inuentum & excogitatum instrumentum tri- hocPlurimi arris miraculum lisuæ Nat. Magie 19 quod etiam Baptistæ Portæ Lynceo, buunt, & merito, lo. visum eũt. brum non segniter legenti clarissimè patet. Et iamdiu retulit mihi Illustriss. Ioan. Bapt.

Porta LynPrinceps Casius noster ( qui apud hunc eundem Portam antequam pene ætatis ceus aliqui crepundia reliquissetauspicatus est seueriorum scientiarum primordia) cui bus creditur primus tum adolescentulo Auditori suo dictus Porta significau , se inuenisse & expo- inuentor... suisse lib. suæ Taumatologie modumconficiendi non somlũm Sclopetũ pneu mati- Vocatur ab authorebõ huius in bardi cũ, sed & alia similia fine acris aut ignis auxilio pneu matica.

TeViri, velutsperiũs quoque cum omni scientiarum genere excellentissimi lescopio accidisse commemoraui, a posteris fideliter praxi commissa suum effectũ quotidie cõsequuntur ; Vt vt ea initio multis visa hyperbolica, ac velut à tumultuario philosophantis enthusiasmo profeda, impossibilia iudicata fuerint;, nunquam compertum fuit, inclusum hic aeremin aquam resolutum Nunquam Atqui aer in hac suisse. quin hoc diligenter est annotatum, quotiescunque in loco humido, yel conclusus subrerraneo, vel vbi fontes & stagnantium aquarum essent receptacula, aere in aquam . bombarda solo sine glandibus impleretur, & manus foramini vnde erumpere abiit inexplosione ille aer solet , oppponeretur, volam manus paulisper quod mihi quoque contigit madesactam fuisse, Vbiautem eadem bombarda aere in aperto V Q q q 3

ALIA ANIMALIA NOV ÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. 738 aperto loco , aut solaribus illustrato radijs, vaporibusq. ob id minùs scatente, oneraretur?humiditatem illam minime post viginti etiam quatuor horas animaduersam esse. Quo spatio & ampliore paululum præterlapso, non ampliùs effectum aer ille inclusus, in extrudendis adeò fortiter globulis præstare solet : non quòd in aquam is abierit, sed quòd per poros forsan etiam orichalci, ex Expirat quo sclopetum hoc totum est confectum (est enim aer Plinio teste, per cuncta rerũ cessu tẽpopermeabilis) & per occulta commissurarum spiracula expirauerit. Amplius quid ris hic aer.

Detinetur dicam, hic artifex in fontes quosdam portatiles,vi,aeris maximam copiamimtamen inte pellit, & fex ac odo dierum spatio ibi detinet, cui vbi laxamenta data fuerint , ger per octo dies in mirum,quo impetu aquam is eiaculetur, sed quod hic interea in aquam abeat, fontibus ar tificjosis, nec visum,nec auditum est vnquam.

Est autem pars, ac veluti cistula illius bombardæ, in quam aer quasi per siHæc bombarda recicompellitur, longa duodecim transuersos digitos,& lata quatuor,que pit duode- phonem cies plus eandem duodecies multiplicatam per impulsum,portionem aeris recipit, cuius aeris, qua naturaliter simpliciter, per se, & naturaliter capax est. Non arbitror profecto, in vlla est capax . aeris regione, in arctum magis locum, & compressiùs aerem compingi posse, Nunquã cii pluuic fiũt, quando ex hoc pluuias generari aiunt, ita ruit æthere toto Cum aer cõstrin gi videtur.

Turbidus imber aqua, densisq. nigerrimus austris, vt poeta Latinus loquitur, cum aeris regio sit fluida, & mollis vt ita dicam, nec parietes habeat aut ligneos, aut lapideos, mulco minus metallicos, quibus tam duriter aer, veluti in carcere quodam denstatus concludatur. Neque hic frigus non frigus in aeris regione existens, mihi obijcias, quod ad aeris condensationem æst præci- & aquæ generationem plurimum iuuet. Nostra bombarda in media & crupua causa vt ex aere dissima hyeme eundem effectum præstitit, quem iam in æstate experimur. Et fiat aqua. videmus in Chymicorum ergasterijs, sæpissimè Capellum vt ipsi barbare vocãt rei distillandæ superpositum calidissimum, vt ne contingere quidem manibus absque harurn-læsione illud valeas, & tamen quod ex re subiacente, in forma vel aeris, vel vaporis ascendit, vbi eo pertigerit, condensari probe & per rostrum in aquæ forma delabi conspicimus. hat- Harum vna bombardarum potentiss. Hispaniarum Regi, alia Poloniæ Regi tenus huius fuit hinc transmissa. Curaui & ego vnam fabricari pro Sereniss. Leopoldo Armodi bom bardæ cõ- chiduce Austriæ Principe rnagnificehrissimo, & benefactore meo munificenstructæ & pro quibus tissimo, subiectissimè semper à me colendo. præcipuè Atque hæc alio sine à me adducta non fuerunt, quàm vt partim indè hoc Cur hactemeum, necaerem in aquam, nec hanc in illam verti, probarem partim nus author paradoxon de hac bõartificis huius amici mei nomen immortalibus, si fieri à me posset, chartis barda egerit.

Reddenda causa esset variationis Colorũ, sed hoc difficti limum est

axioma.

confignarem.

Nunc ad colores quoque effet transeundum, in quos Vertumni inftar se mutat varimodos hæc bestiola, vt inde prouerbio hominem versipellem & vafrum fi notare velimus, dicamus Chamæleonte mutabiliorem effe. Et Tertullianus libello de Pallio scripsit, propriè Chamæleonti datum esse, quod vulgo fertur, de suo corio ludere, hoc enim animalculum, fi Polypum & Tarandum excipias? penc folum in sua pelle, dum varie coloriatur, egregium hominibus lusum exhibet Verùm

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

739

Verùm, si vllo in axiomate physico & mathematico inscitiam meam pro- Fatetur auspote fessus vnquam fui (ego enim quam pauca sciam, multaq. me fugiant, & pluri- thor ignorantiã mos socios habeam, qui multum tamen sibi sapere videntur, iam toties incul- suã, & plurimos hacaui) in hoc, illam quas de coloribus est, audacter omnibus denuncio. Noui bet socios. equidem, fi quas a philosophis circumferuntur, sub rationis incudem reuocentur, & experimentorum malleis probe contundantur, haud diu subsistere posse.

Si præcipuè a quatuor ia mixtis perfidentibus elementis dictis, ( quorum cuilibet , fui quilibet colores attribuuntur) hos eosdem venari voluerint.

Solus Mercurius, & plumbum solum, pro diuersa tantum digestione, coctione vi& alia quauis chymica elaboratione, quam varios quæso & elegantes sortiun- Argent. uum & plu bum colotur colores? Plumbum vstum enim modo virescit, modo flauescit, modo citri- resmaxime num, rutilum, & cinericium euadit, idq. ex sola sæpissimè contusione contin- mutant. git. Ita vt persuasissimum haberes, toties iam formas suas vtrumque innouasse, quoties faciem & vestitum externum ceu laruas quasdam singulares, in totidem coloribus mutarunt, & in idem tamen plumbum sine qualitatum, nedum substantiæ noxa, & in eundem Mercurium scu argentum viuum, quod magis quàm Chamæleon Omniæ transformat sese in miracula rerum Mercurius inter metal pauxillo artis auxilio, imò sua sponte postliminio reuertuntur. la miracuAristoteles noster 2. de Hist. an. cap. 11. Mutat suum colorem Chamæleo, in- lum. quit , inflatut. Et 4. de part. anim. cap. 11. ad metum hanc colorum variationem refert. Est, ait, omnium ouiparorum p destrium tenuissimus Chamæleo : quippe Aristot.sibi qui omnium maximè inopia sanguinis vigeat. Causa ad mores animæ eius referenda contradice re videtur est, quæ nimio namq. metu multiformis efficitur, mitus enim refrigeratio per inopia san- in variatione colorũ guinis, calorisq. est. Ali hìc Arist. dissona sibi docere videtur,cum supra per in- in Chamæflationem, hìc per constrictionem, colorum variationem effici scripserit. in metu leonte. enim animalium habitus non intumescit, sed comprimitur.

Plutarchus hoc dilucidissimè argumentum, quomodo per contractionem Plutarchi nempe cutis, & non eius elcuationem id fiat,in Quæstionibus suis naturalibus ex- philosophia in hac plicat, quem philosophantem audire operæpretium fuerit. Quærit ibi, cur po- varietare lypus (quod quæsitum æquè ad Chamelæontem transferridebet) colorem variet ? colorum.

Vtrum, inquit, vt Theophrasti opinio fuit, quod animal natur a meticulosum sit ? Ergo ^vbt perculfus efl, 'pnd cum ff iritu conucrfo, «tfktdt hominis'inore colore/ri. Hinc

in prouerbio est, vertitur ignaui color. Sed non satis esse, addit, variati coloris causam indagasse, quærrendum restare, cur similem exprimat ei rei, cui se appfeat?. Vt fi- Polypus videlicet illius faxi marini colorem repræsentet, cui pro-

ximus adstat. Vnde Theognis, Polypodis mentem cape versicoloris, adæquat Qui corium petræ, cui sese adiunxerit omni.

Quare altiùs Plutachus penetrat, & ita ex mente Empedoclis speculatur, Effluaium noscens res natas mittere cunctas.

Vidéturres quelibet ef fluuia pati.

y^J**m&it6*?mimantibuj’ 'modo &* piant is,Terra & mari multa djjtdue assiduè

sed & ex saxis, are, & ferro. Intereunt enim cuncta, & exolescunt, quod perpetuòresoluatur ex eis aliquid, & pereat continenter. Vult igitur a petris marinis ( vt has nunc

740.

ALIA ANIMALI A NQVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI. nunc in exemplum ducat) ramenta, & fragmina minuta frequentia decidi cõtinuò, quæ alijs, atque ali js infecta coloribus , non cuilibet corpori, sed determinatis quibusdam adhærescant. Nam quae animalia spiramenta habent admodum adstricta, ab his dilabantur, quae admodũ spongiosa, per hæc effluunt & perlabuntur. Polypi autem caro, ait, est aspectu fistulosa & sungosa & effluuüs patens. Quoties tam in trepidatione est, spiritu varians & prosugiens, ex timore constringit corpus, contrahitque : vtcapiat & retineat rerum, quibus adiunxit se , in sacie corporis effluuia . Huiesce causæ indicium est magnum, quod non omnia quibus se applicat, referat, neque colorem Chamæleon albus: sed sola vterque, quorum effiuuÿs re-' spondentia habet spiramenta.

Plerique Cui hæc arridet philosophia, is eam per me acceptet licebit. Plinius Ariantiquorũ tribuũt va- stoteli & Plutarcho de timiditate subscribit, cum dicat nullum animal pauidius, & riationem colorum in ideo versicoloris mutationis eβe. In hoc censu est Solinus quoque, qui cap. 32. Tachamæleõte ipsi me- randum, Polypum & Chamæleontem vertere metu habitum, scribit. Sed in his potui. stremis duobus, aliam adhuc causam addit, quæ ipsi hæc, mihi nulla est. FaSolinus sibi ciunt hoc idem in mari, ait, Polypi, in terra Chamæleontes (scilicet colorem variant) cotradicit.

Sed & Polypus & Chamæleon glabra sunt, & pronius est cutis læuitate, speculi modo proximantia æmulari. Et mox fui oblitus tamen cap. 42. non læue, sed asperum, quale reuera potius est, in Chamæleonte coriũ agnoscit. Corpus in Chamæleonte, ait, asperum est, cutem qualë in Crocodilis deprehendimus. Ast in Crocodilis maioribus,tuberculis vndique prona pars corporis maxime exaspcratur. Quamuis nec hoc vsquequaque verum sit, in minimis Crocodilis etiam, cum ego Quæ diffe- paruulum admodum, habeam , qui femispithamà saltem Chamæleontis, longituretia sit inter cutem dinem superat, estq. certè vtriusque corij summa differentia, cum eminentias Crocodili illius & protuberationes, quae in hoc sunt, in Chamæleonte nequaquam vi-* & Chamçdeas, vt qui absque his asperam cutem nactus est. leontis.

Alia variaAliam sibi causam Gesnerus excogitauit. Ego tenuissinam, ait, cutem ( quationis colo rum causa. lem esse in sceleto animaduerti) instar tenuis laminæ corneæ colores facilè reddere puto, præsertim, cum neque sanguis impediat, neque viseera admodum, cùm solus serè pulmo manifestus in eo sit. Sit fides penes authorem . Ego tamen in duobus mortuis & exiccatis Chæmæleontibus, hanc pellis transparentiam vt vt probè illam indagauerim, videre non potui. Quorum vnum planè integrum habet in physica sua supellectili sæpe laudatus Princeps Cæsius noster : alterum sed caudà Francisci adseruat Eques Franciscus Gualdi Ariminensis in Musæo suo, varijs AntiquiGualdi Mu lum fæum. tatum reliquijs, numismatis, & curiosis industriæ artis operibus instructo. In vtroque asperitatem quandam exiguam, & cineritium colorem reperies, non pallescentem, vt Aristoteles in mortuis designabat.

Miratus tamen non parum fui, dum ventrem adhuc tumidum, à tot post mortem annis, vidi & contrectaui, quando reperiri solita hoc minus hepar non cum efficere queant, Ratio aliadmodum magnum habeat, & vt aliqui qua, cur in volunt, liene careat, vel pusillum valde obtineat, & vnico inte stino recto potius, ventre pulsiones sint. quamin gyros reflexo constet, qua; res me cogit ferme, vt pulmones in ventre inferiore ipsi assignem.

Videtur & Seneca in Quæstionum suarum natural. lib. 1 Aristotclis

senten-

741 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. sententiam ratam habere. Agit autem ibi aduersus eos, qui nubes tanquam Seneca: de specula se habere, in arcu cælesti afferebant. Colorem igitur ab illis tantum coloris mu recipi, & non imagines, quod erat speculorum proprium, affirmat: id quod tatione ratio. etiam fieri ait in ceruicepauonum, & quando Colla Cytheriacæ splendent agitata Columbæ.

Nunquid ergo dicemus, ait, specula eiusmodi plumas, quarum omnis inclinatio in colores nouos transit ? Non minùs nubes diuersam speculis naturam habent, quàm aues, quas retuli, & Chamæleontes, & reliqua animaliæ, quorum color aut ex ipsis mutatur, cùm ir à aut cupidine accensà cutem suam variant humore suffuso, aut positione lucis, quam prout rectam vel obliquam susceperint, ita colorantur. Atque hæc de coloribus fatis sunto, quos enim nos in nostro viuente animali, alij in suis quondam repererint, abunde dictum est. Differunt igitur, vt credi potest, hæ bestiolæ inter se, Hactenus de colore. & colore & aliquo etiam corporis habitu, cum nostro Mexicano Chamæleonti cauda nec ita longa fit, nec in fui extremitate in spiram conuoluta, vt Aphricani præ se ferunt.

Hunc denique impigro Aristotelis mei sectatori nodum proponendum, & dissoluendum duxi. Cum itaque is lib. 1. cap. 4. de Generat. animalium, pro- deScrupulus intestibare cogitaret, ad generationem non esse necessarios testes, quod serpentes & nis chamæleontis ex pisces his careant, & tamen coeant, & copiosum ac prolificum femen emittant. scriptis Ari Vtq. in ratione cibi, ait, voraciora, auidioraq. sunt, quibus intestinum rectum : (non stot. natus. conuolutum nimirum ) sic ea quæ testibus carent, meatusq. tantùm habent, aut non carent, sed intus habent ; omnia propensiora, celerioraq. ad venerem sunt. Hæc confirmata sunt 3. de part. animal. cap. 14. cum ait : Ceter a etiam omnia, quibus intestina sunt recta, ciborum auida sunt, cum enim cibus celeriter egeratur, proindeq. breuis vsus fruendi sit, breui repetant cibum auida necesse est. Hæc eodem capito paulò infra adhuc magis explicat cum dicit. Quæ igitur animalia continentiora esse ad cibi desiderium conuenit, hæc sua in aluo laxiores sinus non habent, sed anfractus, orbesq. plures continent, nec recto intestino vtuntur. Laxitas enim intestini auiditatem auget cibi, rectitudo accelerat auditatem. Quamobrem animalia quæ vel simplex habent intestinum, vel conceptacula ampla, cibum aut copiosum capiunt, aut celeriùs repetunt.

Haec fi vera sunt Aristotelis dogmata, & Chamæleo noster, vt ex anatome ipsius ad nos perlatum est, intestinum rectum & vnicum obtinuit, næ ille non colorem solummodo suum, sed naturam prorsus omnem & essentiæ proprietates mutabit, hoc est vel Leo, vel Lupus potius euadet, voracissima & auidissima bestia ab Ouidio depicta.

Si ChamæOblitus & spumis & crasso sanguine rictus, leon habet vnicum inFulmineus rubrà suffujus lumina flammà, & Lupo enim, ob voracitatem vnicum falcem a stomacho ad podicem, illudq. re- testinum rectũ, erit ctum vulgus tribuit intestinum. fit Plinius lib. 11. cap. 37. ita in Lupo cerua- voracissima bestia rio esse voluit, Insatiabilia animalium, inquit, quibus à ventre protinus recto intestino ex Aristot. dogmate. transeunt cibi, vt Lupis ceruarÿs & inter aues Mergis. Quod supra ego in Lupo meo Mexicano ad oculum falsum esse demonstraui. Leonem autem imitabitur, cum & hic ex Aristotele lib. 8. de Hist. animal. Cibo incontinenter admodum vtatur,

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. vtatur, multaq. deuoret solida sine vllo dissectu. Verum in hoc non imitabitur, quod Leo postea biduo aut triduo inediam ferre potest. Quia nimirum ventrem prius vitra satietatem etiam inferciuit, & quia intestina eius gyris conuoluuntur, in quibus diutius alimenta moram facere consueuerunt.

An igitur animalculum hoc Chamæleo veteribus nostris non insta absque Cur chame ratione aliqua dictus fuit, quasi paruus, pumilus & humilis leo. Veluti herbas leo haec be arboribus, quas stiola vo- quasdam chamæcyparissum, chamædryn, & chamæpityn dicimus, ab cetur. vel folijs, vel odore æmulantur, à Cypariβo, Quercu & Pinu. Volunt autem sic appellatum aliqui paruum leonem, quod capite leonem æmuletur , quod tamen Alij à capi- Aristoteli haud placuerit, cum dicat huius rostrum esse simiæ porcariæ simillimum. te , ali) a leonis cauda, alij Alij vt Gesnerus, a cauda deriuant nomen . Cauda sanè animalis huius à rapina di alcaam, ait, quodammodorepræsentat. Liceto magis placet ita dictum a rapina & xerunt paruum leone. venatione, quam in alia animalcula exercet. Annotat enim ex alijs Dalechampius in cap. 34. lib. 8. Plinij , Quamuis famem multos Chamæleo menses toleret, Scrupuli fu lingua tamen sesquipalmum minorẽ longe exertà, ac vibratà, mucoq. oblità, loprapositi aalia insecta, quibus vescitur, eum corripere, liqua solu- custas, formicas, muscas, scarabæos & tio. retinere,ad se adducere. Hæc siquis Aristoteli aliquo modo suffragari posse crediderit, me minime repugnantem, vt communis Præceptoris semper dicta & facta tueri valeam, habebit.

Et tamen adeo Plinij aliorumq. opinio, qui solo aere victitare Chamæleontes Adhuc re- sibi persuaserunt, præualuit, vt qui nunc etiam diligentssimè orientalium-» centiores non desunt nationum, & animalium mores descripserunt, & loca eadem ipsa adierunt, qui hoc adescripnimal solo ab ea dimoueri nondum potuerint. Notat Pigafetta in Regni Congiani aereviuere tione, & quidem in Bamba, quæ ex eiusdem regni fex prouincijs principalior putant. est, ibi reperiri Chamæleontes quoque, qui habitent in altissimarum rupium cacuminibus. Non autem nutriri vt reliqua animalia herbis, aut alijs fructibus è terra nascentibus, sed solo aere sustentari.

Lintschotanus quoque, in quarta Indiæ orientalis parte cap. 1. hæc habet: ChaAlijscripto mæleonum, quos solo aere victitare famà fertur, ibi numerus frequens est, qui tares creden- men innocui, & nullis infesti oberrant. Miror magis Bernardinum Paludanum in tes Chame leonté vel annotationibus suis ad hunc locum, haec adiunxisse. Solus animalium nec cibo ex aere solo viuere, nec potu alitur, nec alio quàm aeris & roris vapidi alimento vtitur. Adeò difficile vel ex vamagnis quoque viris, qui iurarunt in verba magistrorum, veteribus in pido etiam est, rore. manifesta etiam re falsis obloqui, vt hoc tentantes aduersus quodammodo stimulum calcitrare sibi videantur. Et Paludanum fugisse, quòd Chamæleontes muscas faltem venarentut, easq. deuorarent, vix credideram, virum in animalium & plantarum historia versatissimum, quique apud Enkhusanos suos, animalium, aliarumq. rerum omnium Indicarum, tam orientalium quàm occidentalium, , penum habuit instructissimam : quorum omnium catalogum ad Illustriss. Cardinalem Barberinum, transmissum nuper cum voluptate perlegi.

Ioannes Leo præterea, in 9. sua Aphricæ parte, etiam ex radijs solaribus Vel ex solaribusquo hoc scriptore Scaliger in fine Exercitationis que radijs. nutriri hoc animal scripsit. Ex suæ centesimæ nonagesimæ sextæ, quæ habet, & quomodo præcipue Chamæleon ex ore, silo saliuæ transmisso in caput venenati serpentis, hunc occidat, omnia 742

IO.

FABRI

LYNCEI

EXPOSlTIONE.

743

omnia transcripsit. Qui amplias quid de hoc node cupit, Tomum primum nauigationum Ramusij adeat, & Relationem Andreæ Corsali Florentini consulat, in qua Sucotram Insulam &Chamæleontem bene describit, deq. coloris variatione suo modo argumentatur.

Chamçleo Hucusque paruum leonem metaphoricum dedimus, quod ob exiguam nem- ha ctenus autem descriptus verum pe similitudinem aliquam , ita Chamæleo vocatus fuerit, nunc est paruus paruum leonem describemus, quem longè magis Chamæleonis nomen mereri leo metaphoricus. comperiemus. Huius, vti & plurium aliorum animalium, atque plantarum Americanarum (quæ lingula aliquando publici iuris faciam) descriptiones mihi lubens communicauit Reuerendus admodum P. Fr. Bartholomæus dela F. Bartholomæus de ϒgarza Hispanus, ex Ordine S. Dominici, qui septennis in Americam delatus, Ygarza verum nobis ibi quadraginta annis ad montem illum argentiferum, toto terrarum orbe paruũ leoAmenem & opevixit, celeberrimum , & metalli huius fertilissimum , Potosi dictum, ricanũ derationum metallicarum exquisitissimam habet peritiam, cuius doctissimis scripsit. colloquijs anno proximè elapso aliquot etiam mensibus, recreatus sui. Sunt autem hæc F. Bartholomæi verba.

Fr. In montibus del Cuzco quadam species est leonum paruulorum. Quidam Verba Bartholo. enim albi sunt & nigri, alij vero rubei, varijsq. distincti coloribus. Verum mæiCuzco in tamen in omnibus sunt leones verissimi, coronam in capite gestant, iubàq. è reperiũtur pusilli adcoite pendente decorantur . Vnguibus paruulis leoninis acuminatis sunt præ- modũ leoditi. Ad iram non aliter, atque si magni essent leones, se quoque componunt nes. & efferantur. Generantur vero tantum in huiusmodi partibus, quæ mon- Gaudẽt hu micis & tuosissimæ quidem sunt, sed in extremo tamen quasi gradu calidae & humi calidis lodæ. In quibus hac de cansa omne genus arborum, animalium nociuo- cis montuofis. rum, ac venenosorum procreatur. In hisq. tantummodo partibus del Cuzco istiusmodi leonuli, (vt sic dicam) reperiuntur, quos ego meis quoque oculis vidi. Tantopere hi ibi æstmantur & amantur, vt mulieres nobiles in pecto re vel manicis eos deferant, quia frigoris inclementiam pertimescunt, quod Frigorc perculi! favbi aliquo in excessu sentiunt, moriuntur. Qua de causa vsque ad Ciuitatem cile moriuntur. de Lima, quæ distat ab illa de Cuzio centum & quinquaginta leucis, deferri necdum potuerunt, propter loca frigidissima, per quæ necessariò iter est habendum. Hinc facium est, quòd ad manus Regis peruenire hactenus notu Hucusque potuerint, qui sanè dignissimi essent, vt Regiæ suæ Maiestati præsenta- F. Bartholomæus. rentur. histoAtque sic Deo gratiam suam conferente, optatum Chamæleontis etiam hi Finis tiæ de Cha mæleonte. floriar finem imposui. Hìc Colophonis loco, de remedijs ex hoc desumptis Cur de realiquid annectere tempus moneret: sed dehortantur me & experimentorum medijs ex hoc ab ipso sumptorum defectus, & Græcæ vanitatis mendacia pro veris remedijs ptis depronihil' credita, quæ Plinius lib. 28. cap. omnia recensuit, vt ipse & lectores inde dicamus. voluptatem potius, quam vtilitatem caperent. Quis enim tam bardus est, Vt credat Chamæleontis ipsius iecur combustũ imbres & tonitrua ciere ? Lini Vanisima & risu diguam vuenti exemptam ad vincendas lites, cor verò alligatum ad quarta- gna sunt, nas pollere ? Dextram maxillam (quam icilicet non habet) contra frormidi- quæ Græci pro remedijs vẽnes & pauores valere ? Sed hæc, & alia, Lector abundè legit apud Plinium.

TECHI-

ditarunt.

744

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI .

TECHICHICOTL.

Stellio Nouæ Hispanæ.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. X Lacertorum genere quin sit hoc animal nulli ignotum esse potest figuram hanc intuenti. A maxilla inferiore per totum ventrem inferiorem cærulei diluti valde est coloris , qui in parte crurum interna quoque emicat. A rostro superiore per tergum ad radicem caudæ, cum externa crurum parte, color viridis saturatior, cum maculis vtrobique plurimis caeruleis se pulchre manifestat. Totum corpus est squamosum . Squamæ porro sunt diuersorum iam assignatorum quoque colorum. Pedes (qui in digitos quinque finduntur) diluti virides. Cauda cum rubro lucescit, quas eandem cum toto corpore, excepto capite , dimensionem habet, & non paucis ex viridi saturatiore colore maculis ornatur. Oculus oblongus est, vt in lacerta, quod in alijs album, hic cæruleum apparet albumen. Pupilla nigra, & orbita lutea est.

SCHOLIA

EIVSDEM.

Author peIc iterum quod initio horum quoque commentariorum feci, a beneuotit veniam si forsan no lo lectore meo, aequioris animi sui aura mihi imploranda est. Vt, si forcommode fatis haec san in assignandis animalium Mexicanorum latinis nominibus hæsitem, animalia latinis no- quod ignarus sim idiomatis Mexicani potius, quam vt oscitantiæ meae, triminibus buat, rogitem. donet.

H

Et cum lacerta haec fit,atque venusto smaragdino simul colore decoretu, & Videtur ali similis in ϒguana enitescat, dubitaui primùm, an non huius nomine insignienquo modo da foret. Huius autem ϒguanæ descriptionem exactam & historiam cum mihi Yguanæ quadrare, iam supra laudatus quoque F. Petrus de Aloaysa Americanus Limamus reliquisqua F. Petrus de A- set, subnectere huc eam placuit. Non fum tamen nescius Carolum Clusium loaysa dequoque scripsit.

IO. FABRI LYNCEY EXPOSITIONE.

745

quoque in Exoticis suis hoc ipsum animal ex Ouiedo totidem latinis nobis verbis descripsisse, & ex filis aliqua quoque addidisse. Veruntamen, quia nostra historia vel cum illis variat, vel plura & minime ignoranda continet,hanc neutiquam intactam relinquam, quæ sic habet. ϒguana lacertæ figurà animal est aquatile & terrestre, quod in Regno Mexi- F. Petri ab cano, & præsertim in Terra Firma de Panama, in magna quantitatereperitur. Aloayfa verba. & in illis regionibus huiusmodi animalis carnibus (quia dicunt piscem esse) diebus prorsus omnibus vesci licet, etiam in Quadragesimali ieiunio. Generat Huius animalis carhoc in ventre suo copiosam ouorum multitudinem, quorum aliqua pipionum nes sapidis etiam ouis sunt maiora, & aliqua minora, egregij saporis, sicuti sunt oua gallinarum. simæ in QuadraHoc anìmal ex fructibus & herbis terras se sustentat, cursuiq. aptum, ve- gesima esitantur. lox ac pernix efs, sed magis in ascendendo arbores valet. Est coloris viridis, Vescitur & & sub gutture ingluuiem ac veluti strumã habet, longa ipsi ac pinguis est cau- herbis fructibus. lapida, in cuius fine seu acumine inuenire licet lapides Bezoares, sed hi non ita sunt Gerit des Bezoar albi, nec ita duri, vt in alijs animalibus Bezoar generantibus. Admirabilem in cauda qui mirè hi vrinæ vitijs medelam præstant. Calculos renum & yesicæ lapides extermi- præstant in nant, viscosumq. in vrinarum meatibus contentum, & harum exitum retar- affectibus vrinæ. dantem humorem dissoluunt.

Est hæc præterea animalis huius proprietas. Cum capitur, viginti etiam dierum sipatio vix quicquam comedit, etiamsi ei cibus præbeatur. Consrista- Hoc animal captu tur tunc temporis maxime, & tamen licet neque bibat nec manducet, non diu a cibo moritur, quia (vt communis fert opinio) proprijs suis visceribus alitur, vi- abstinet. camq. propagat, hoc est suo ipsius hepate. Et ideo tam diu hoc aiunt viuere, quamdiu hepar perdurat, & euidenti comprobatum experientia esse, quod Aiunt suo tũc aliqua horum animalium, post occisionem fine hepate reperta fuerint, alia hepate viuere. dimidia saltem habuerint, & alijs plus alijs minus, ex eodem relictum fuerit, prout plures, paucioresq. dies a tempore capturas eorum præterierint.

LapisBezoar istius animalis, quem dixi vtilem esse ad vrinam, & ad tollendos lapides de renibus, , aliasq. viscositates, quas in his partibus procreantur, dissoluitur in vino, melius in aqua quae vocatur de Azahar, & cum est ieiu- Hi lapides in vino pre nus infirmus, bibit eam, & statim sanus euadit. Ego non paucos habui ex istis cipuè ditsoluuntur. lapidibus, fiunt aliqui parui sicut Auellanæ, alij magni veluti oua columbæ, omnes tam parui quam magni albi fiunt coloris, qui facili negotio dissoluuntur in aqua, & incolæ colligunt quamplurimos lapides paruosistius animalis, & ex ijs factà mafsa componunt lapidem magnum Bezoar, quem adseruant, profuturum huiusmodi malis, ceu indubitatam medelam. Vidi meis oculis huius medicinæ efficaciam, nam plurimi accipientes eam, sanati fuerunt.

Atque hæc F. Petrus de Aloaysa, qui ϒguanæ suæ viridem adscribit colorem, Scaliger & qualis nostræ huic præsenti est lacertæ. Scaliger tamen, nigrum corium ϒgua- Clusius no assignat, aut maculis interstinctum, & Higoanam appellat, male Hyuanam viride sed nigrum, fuab aliquibus vocari innuens. Sub terra latet is, inquit, lacertus qui niger est, alio- scum, & ci neritiũ corum more lacertorum. Est capite cristato, serrato dorso, ad cristam vsque. Pro delica- lore Yguana tribuut. cibo, venalis est in mercatibus. Carolus Clusius lib. 5. Exoticorum, post lacertiβimo Indicum, & lacertum peregrinum alium, etiam ϒguanam (quam ipse tamen ϒuanam R rr

746

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHI.

ϒuanam nominat) & verbis & icone repræsentat. Tota cutis, ait, partim cineracei, partim fusci coloris, veluti squamis tecta, in dorso quidem cruribus & caudæ initro maioribus, in ventre autem minoribus &c. Ceterum ferratum & dorsum, & cadã depingit . Cui palearia sub mento, siue ingluuies ad pectus quoque propenKostrũ hoc det. Ex quibus allatis notis adducor , vt nostrum hunc quem præ manibus animal non videtur esse habemus lacertum, vix affirmare audeam ϒuanam effe. Magis adhuc cum Clusrj Yguana. pictura conuenit illud hoc opere Mexicano à Reccho descriptum animal, , & formà suà, cum serrato dorso in tabella exhibitũ, quod is Axoloil, siue Lusum aquarum vocat. Sed neque hoc ϒuana est, vt historiam elusdem perlegenti patebit.

Cur author hunc lacer tum vocauerit stellionem.

Cum autem Reecho licitum vbiuis fuerit, plantas Mexicanas latino donare nomine, à leui aliqua similitudine, quam cum nostratium plantarum aut folijs, aut floribus vel fructibus particpant, desumpta, id mihi hic quoque priuilegium minime denegati velim. Audebo igitur lacertaceum hoc animal Stellionem appellare, ob maculas, quibus tam in cauda, quàm dorso conspersum esse descriptio nostra indicauit. Volunt enim authores, inter quos Dalechamprius quoque ad lib. 11. cap. 26. Plinij stelliones ita voca tos fuisse, quòd tergum eorum velutiStellis esset notatum.

Quomodo Est autem Stellio à lacerto quid differens, fi Aristotelem audimus lib. 8. hist. stellio à la certis & an. cap. 17. quando cortice intecta maxima ferè fui parte secessus, suo temposerpétibus re latere, & senectutem exuere scripsit. Et inter hæc ϒestudinem minimè reVariet. censet, vt quæ corticem seu testam suam nunquam exuit ; Verùm hoc accidere ait Stellioni, lacerto, & serpentibus. Quod paulo superiùs cap. 15. nempe, expressis magis his verbis quoque docuerat. Sanguinei generis multa se condunt, vt ea quæ intecta cortice sunt, serpentes dico, lacertos, stelliones, crocodilos fluniatiles.

Hic vt ego reor, Aristoteles serpentum nomine gemericè, & lacerti vocabulo specificè vsus fuit, vt ab vtrisque excluderet Stellionem, quem neque lacertum, vel lacertam in specie, non communiore significatu ita dictam esse vellet, nec in serpentum genere comprehenderet. Quale autem verè animal, veteres per dictum suum stellionem intellexerint, adhuc sub indice lis est.

Vetus glossographus apud Auicennam & Brasauolus, volunt, Stellionem essela Aliqui dicunt stel- certum viridem, Ragano vocant Romani. Hoc improbat Ponzetius Cardinalis de lionem esse Viridem.

Venenis agens, & aliam substituit laceriulam. Stellio multas maculas paruas in Ponzettus Cardinalis dorso habet, ait, similes stellis. Non enim est illa lacerta, quæ aspicit homines, esta enim hoc negat. est viridis (Ragano nempe Italicè dicta) illa habet colorem æruginis æris, & forte est de genere earum, quæ Versantur in ædificÿs, & domibus antiquis, & rarò mordes quia habet dentestortuosos, quos relinqueret in vulnere. Putat Gesnerus Ponettum Videtur Põ hic non de alia sentire lacerta, quam de illa, quæ Romanis ac Tuscis Tarantola zettus per Quod si hanc intellexit, mendum haud vulgare in eo-commisit, quòd stellionem vocatur. intelligere vulgo di- dixit, hanc colorem æruginis æris habere, cum autem ærugo ieris sit adeo viridis, ctam Tervt absoluta voce viride æris dicatur : profectò sic stellio Ponzetti viridis effet, que tantolam. ipse colorem tamen repudiault. Dicere itaq. is potius, & scriptor magis scribere debebat, æruginis ferri. Hunc enim colorem luridum ferruginis æmulum, Matthiolus Tara ntula habet, & neuti quam illu m smragdinum, æuginem seu viride æris refeVidetur sub scribere rentem Matthiolus noster Ponzetto suffragari videtur, commentario suo in Ponzetto.. caput

747 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE . caput 59. Dioscoridis libri secundi, vbi Seps defcribitur, hæc autem ipsius verba sunt. Verùm minimè reticendum duximus, reperiri in Hetruria, in Romano agro, ac etiam in Apulia,quoddam lacertarum genus Terrantola vulgo dictum (alij Tarantolam vocant) quoniam sub terra delitescat. Quæ cum homines morsu perimat, fecit, vt mecum quandoque cogitauerim, an ea fortaβis Nicandro & Dioscoridi chalcidica esset lacerta, aut stellio, quod stellis maculata insignitaq. cernatur. Hic idem lib. 6.

Probat maDioscoridis cap. 4. vbi de Salamandra agitur, denuo stellionum mentionem inij- gnos viricit. Et vbi multis argumentis deduxisset, magnos illos laccrtos, quos aliqui vo- des lacerno esse cant Ramarros, alij Liguros, nos vt dixi, hic Romæ Raganos, non esse stelliones, tos stelliones. quod minime homini sint inimici, sed amici, nullum autem animal homini inuideat fraudulentiùs stellionibus, Plinio teste. Quod item virides illi Ragani in campestribus degant, stelliones verò in sepulchris & domibus oberrent.

Et cum fecundum eundem Plinium stelliones non aliter ac Chamæleones, rore tantum viuant, præterquam araneis, magni autem & parui lacerti nostri, cochleas, cicadas, locustas, & papiliones deuorent, quin apes quoque furentur vt Columella, & 4. Georgicon Virgilius monent, Asint & picti squalentia tergalacerti, Pinguibus à stabulis.

Hoc est, ab aluearijs, ne apes depraedentur . . Concludit demum, non aptius vl- Sed illos potius qui lis lacertis stellionum nomen & proprietates conuenire, quam illis, quas nos Ro- Terrantole vel Taranmæ & in Hetruria Terrantulas appellamus, quod & hæ araneis vescantur, & in tolæ Romç & in Hetru Italia praecipue proueniant, velati Arist. de stellionibus asseruit, quod venenũ ria vocanetiam in morsu relinquant, & quod maculis tandem stellarum modo radian- tur. tibus niteant. Hic vt obiter hoc addam, nescio equidem an rore & araneis solummodo stelliones vi ditent, cum Virgilius iam citato loco hos etiam aluearijs inhiare hisce verbis innuerit: At suffire thymo, cerasq. recidere inanes Quis dubitet ? nam sæpe fauos ignotus adedit Stellio.

Scio quidem præter Plinium etiã 9. Hist.an.cap.1. Aristotelem hæc scripta reliquisse. Inter stellionem etiam & araneũ bellum est, deuorantur enim aranei à stellione.

Atqui hoc non arguit, stellionem cibos alios ideo non assumere. Et deplorandum est, bonas illas apiculas à duobus simul inimicis inuadi, qui & ipsi inter se hostes sunt. Nam eodem Virgilio authore, & ipsa aranea ad aluearium rete suum expandit vt captet miseras. Sic enim ibidem canit : Aut inuisa Mineruæ, In foribus laxos suspendit aranea casses .

Matthioli Sed vt ingenuè fatear, neque me Matthioli argumenta tantùm mouent, vt argumenta Taraniulas has nostras, stelliones veterum esse credã, cum has neque hominibus hoc non cõ uincunt & adeo insidiari, nec hos a Tarantulis demorsos, & periculũ passos fuisse qui fre- ipsemet quentissimas illas viderim, hactenus obseruauerim : neque ipsummet Matthio- quoque has sitat. lum hoc ita prorfus esse, iuraturum mihi persuadeam. Dubitat enim eodem in loco, an stelliones etiam ad lacertarum genus sint reducendi : Sed an lacertarum generi legitimè stelliones adscribi poβint, ait, profectò non ausim decernere.

Rr r

2

Hoc

748

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

Hoc interim negare non debeo, vbi Itali nostri Tarantulas in cubiculis suis, in quibus libenter,quando muri vetustiores sunt, perambulant, conspexerint, horrore quasi percelli & timore affici, quasi magni quid mali, ex ijidem immineat illis, cum tamen fanaticus quidam potius motus hic videatur, & magis ipsos coloris foeditas atque deformitas, quam animalis ira & malignitas perterrefaciant.

Ecce iterum ad Democriti puteum rediuimus, demittimus hamum, pscamur, Parum scimus praefer spe nostra frustramur, & plerumque non nisi verba capimus, rixarum fomentim quãdo exobscuris ta, & perpetuarum irritamenta controuersiarum. Cum hucusque nemo nobis veterũ scri ptis hario- ex veterum historijs legitimum demonstrare stellionem potuerit. Vt ita nec milari volurum propterea alicui videri debeat, si nos Noui orbis hunc lacertum nostrũ, Stelmus. lionis nomineinsigniuimus, quod eidem conuenire ideo putauimus, quia maculis quamplurimis (quod stellioni proprium esse volu nt inter lacertos) interstinguitur, & quia aliquo falcem Latino à nobis nomine donandus erat.

Hoc autem vt facerem, ingeniosissimi poetæ Ouidij fabula, quam 5 MétaCausa etiã ex Ouidio puero in stellionem verso reliquit , me impulit, & quæ vmca affertur cur morphos. de author hoc ferme ex rota antiquitate stellionis magnitudinem monstrat, & sufficit forsan, animal slel lionem vo- vt credamus eam ipsam, quam paulo supra Terrantulæ, aut Tarantolæ nomicarit ne descripsimus, veterum stellionem esse. Siquidem hìc stellio fertur maculis plurimis depictus fuisse, & minor lacerta communi, quas semper parua est.

Vtrumque in Tarantola nostra vulgo sic dicta, elucescit signum. Cùm itaque veheFabula Ce- Ceres fessa labore in quærenda filia sua Proserpina à Plutone rapta, sitiret reris quæ coctã filiam Pro- menter, & ab anicula rustica potum peteret, hæcq. polentam paulo ante fer pinam præberet, eamq. auidè illa biberet & ab astante puero rideretur, Ceres ira perquærebat inducitur cita in stellionem illum commutauit, Libet autem, vt duriusculam hanc prosam ex Ouidio. meam orationem molliam, lenissimos & elegantissimos Nasonis versiculos hic interserere.

Dum bibit illa datum, duri puer oris, & audax Constitit ante Deam, risitque, auidamq. vocauit.

Offensa est, neque adhuc epota parte, loquentem Cum liquido mista persudit Diua polenta.

Combibit os maculas : & quæ modo brachia geβit, Crura gerit : cauda est mutatis addita membris.

Inq. breuem formam, ne sit vis magna nocendi, Contrahitur, paruàq. minor mensura, lacerta est.

Mirantem, flentemq. & tangere monstra parantem, Fugit anum, latebramq. petit, aptumq. colori Nomen habet, varÿs stellatus corpora guttis.

Vix partes hic meas, iudex etiam rogatus & arbiter, interposuero : Vter elegantiùs hanc nobis fabellam repræsentauerit, Ouidius ne eloquentissimis verAdamus sibus, an venustissimà picturà suà Adamus Elshaimer Francofurdianus, frequenElshaimer Germanus tissimus olim domi meæ hospes, qui eandem fabulam in tabella cuprea sesqui nobilissim Romæ pi- spithamam longà & vnam lata, tam solerti, graphica, docta & ingeniosa maétor. nu depinx, in postmodum incidi permisit, vt simile nunquam artis pictoItali timët valde Tarantulas hu iusmodi, & quare.

749 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. pictoriæ opus Romæ visum fuerit, & ob id plus quam ducentis Philippicis di' Hic in paruulis figuuenditum. Hic, vbi pusillæ figuræ aliquas animatas veluti, ac spirantes, eæq. ris ad viuũ vel sub obscura nocte adumbrandæ , vel solis in ortu, aut occasu propalandæ, exprimẽdis parem vix vel pluuiæ, maris asftus, aut similis aliqua tempestas fingenda ac pingenda fo- habuit. rent, pictoribus sui temporis palmam omnibus præripiebat. In syluarum & arborum amænitatibus, florum gratijs, rurum delitijs colore viuo repræsentandis, ita Naturæ genium & ideam est assecutus, vt non coætaneis modo suis, sed (hac in re præcipuè) posteris quoque pictoribus oculos aperuerit, quod vel solus Paulus Brill Belga præstantissimus nuper Romæ pictor docere potuit, qui Adami modulum postquam fuit secutus, his vltimis viginti vitæ Posteros suæ annis, ea in hoc genere picturæ, (Paesi vocant Itali) opera nobis reliquit, suos pictores Paulum quæ plane aurea sunt, sed ærea illa (vti ita dicam) quæ ante hos viginti an- Brill præveru nos, cum tamen tunc quoque fama floreret, mundo is ipse communicauit. cipuè modum arpinVerùm hæc verba esse inquies. Quare ad ipsate opera Adami contemplan- bores gendi docuit. da prouoco, quorum aliquot , sed pauca, domi meæ quoque conseruo.

Verumenimuero non deerunt, quibus conuenientiùs longè facere visus Rationes cur hoc afuissem, si Salamandram potius, quam stelljonem hoc animal indigicassem. Est nimal posSalamãenim Salamandræ haud diffunde, quæ Plinio scribente lib. 10.cap.67. animal est set dra vocari. lacerti figurà, Sellatum, Et Dioscoride lib 2. cap. 54. adstipulante lacerti genus & varium. Quale apprime nostrum esse, Figura quoque quam Zoographi, Matthiolus præsertim, posuerunt, non multum refragatur. Alt quoniam Salamandra Impugnatio earunnon magnum est animal, nec in molem insignem excrescit, quod in lacertis ta- dem ratiomen alijs euenire solet, nec squamis vnquam operitur, veluti in Germaniæ locis num. subterraneis non raro inuentã fuisse memini, & grande fatis caput Salamandræ est, quod in nostra non apparet, ideo stellionem libentius, quam Salamandram hoc nostrum appellauero. Color quoque reclamat,in Salamandra abominabilis niger & luteus, qui ambo in serpentibus reperti horrorem intuentibus incutiunt, viridis autem cum caeruleo in nostro mixtus magis longe est placidus.

Quoniam igitur Salamandræ mentionem quoque iniecimus, non absre Errores quot, qui in historia forsan fuerit, errorum aliquot, quos apud duces nostros & antesignanos ani- Salamãdræ mantium historicos, reperio, posteros admonere. Aristotelem ex horum nu- occurrunt. mero eximam, qui Salamandram forsan nunquam vidit, cum dicat lib. 5. cap.

19. Hist. animalium. Nonnulla corpora esse, quæ igne non absumàntur, Salamandra claro, ait, documento est, quæ vt aiunt, ignem, inambulans per eum, extinguit.

An Hoc puto æquè forsan verum est, atque alterum, quod eodem loci adiunxit, draSalamãignem de muscis quibusdam maioribus, quas in fornacibus, inquit, ararÿs Cyprÿs nasci, extinguat, & muscæ quæ per ignem innoxiè saliant atque ambulent. Hæc Matthiolus ridet, si vera quædam in igne nascã essent, inquit, Galenum quoque diligentissimum aerariarum fornacum Cypri tur, vt Aristoteles vo inquisitorem, harum aliquam facturum mentionem fuisse. Cui ego assentior, luisse visus qui sciam quam energiam ignis habeat, vt omnia etiam metalla , excepto au- est. ro, nedum animalia destruat. Nisi tales fortassis muscas fuisse credibile fuit, quales nupera Claudio Menetri Gallo antiquitatis, numismatum maxime, peritissimo confectas ex chalybe vidi. Has vbi operculo pyxidis cuiusdam, in qua Rrr 3

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. 750 qua certo modo magnetis frustula quædam disposuerat, imposuisset, hae ocyssimè, quasi volarent, ad locum vbi subtus magnes occulcatus fuerat, transcurVtrumque rerunt. Sed & Dioscorides lib.2. cap. 56.frustra creditum ait, ignibus non vri hoc ridet Solamandram. Et Matthiolus facto periculo , breui eam ab igne combustam Matthiolus. vidit. Est enim ignis non aliter, ac tempus edax rerum. De hoc Plinius etiam Rationes auidispro Mat- lib. 2. cap. 107. Quæ est illa natura, inquit, quæ voracitatem in toto mundo thiolo. simam sine damno sui pascit ? Excedit profectò omnia miracula, vllam diemfuisse quo non cuncta conflagrarent.

Tantum nihilominus potuit apud hunc siue Aristotelis authoritas, siue vulgi Plinius tapersuasio, vt lib. 11. cap.37. vt Pyraustas quoque admiserit. Gignit, ait, aliqæ men Aristo teli credi- & contrarium naturæ elementum. Siquidem in Cypri ærarÿs fornacibus, ex medio dit. igni, maioris muscæ magnitudinis volat pennatum quadrupes, appellatur pyralis, à, quibusdam pyrausta. Quamdiu est in igne viuit : cum euasit longiore paulò volatu ipsum Hoc ipsum emoritur. Nollem magnum illum philosophum, Senecam meum, hunc fecit Seneinduisse errorem, qui libro 5. natural. quæstionum hæc habet. Ignis qui omca. nia consumit, quædam etiam creat, & quod videri non potest simile eri, sed tamen verum est, animalia igne generantur.

Atqui ego malim hìc ipsis Naturæ essentijs, & viuis rerum experienti js acAudior ma iorẽ habet rationẽ es- quiescere, quam plurimis Cathedrariorum decretis, absque vilis experimensentiæ rerũ prolatis, fidem adhibere. Quod mecum etiam Ouidius fe& experi- tis, & reali ratione metorum, cit, cum scripsit : quam tot auctiorum.

Nec tu aliud Vestam, quàm puram intellige flammam, Nataq. de flamma corpora nulla vides.

Reditur ad Verum ad Salamandram reuertamur . Plinium primò mirari licet claudicanSalamãdrã tem nec sibiipsi conientientem. Libro enim 10. cap. 67. Salamandræ tantus, in cuius historia Pli- inquit, rigor inest, vt ignem tactu restinguat. Libro 29. vero cap. 4. hoc negat. nius sibi no constitit. Ex ipsa, ait, (Salamandra) quæ Magi tradunt contra incendia, quod ignes sola animalium extinguat, si ferent vera, tam esset experta Roma. Sextius quoque apud eundem probat, Venerem quidem ab hac comesta accendi, sed ignem restinMatthio- gui negat. Alterum est , quod Matthiolum Dioscoridi suo repugnare, & huius lus etiã in mentem atque clarissima verba non latis capere stupeas planè. Hic enim hac explicanda Dio- lib. 6. cap. 4. respondens aliquibus, vt ait, dubitationibus : Quomodo Dioscoscoridi luo anaduersatur. rides hoc in capite potuerit aduersus venenum Salamandræ, eadem probare tidota, quae cantharidibus resistunt ? cum Salamandræ venenum fit frigidum, cantharides aurem calidissimæ & siccssimæ existant. Conciliat hoc ipse, vt bi persuadet, commodissimè, & talibus verbis respondet. Quod vbi Dioscorides Salamandris cantharidum commendat medicamenta, de generalibus quæ in vniuersum fiunt, duntaxat, intelligit, nempe vt quam citò fieri poβit , venenum è ventriculo & intestinis extrabatur, crebris vomitionibus, & clysmatis acrioribus : in cordisq. præsidium dentur, Theriaca, Mythndatium, aliaq. generosa antidota, quæ pota cor ipsum à venenatis ommbus tuemur. Siquidem in cantharidum capite, quod omnium primum habeatur, generalis methodus Dioscoridi tradenda fuit, ne eadem per singula capita pe frustra, & ineptè repeterentur. Quare scite, cum ad cantharidum remedia legentes reÿcit, de generalibus tantum intelligit. Auicenna eandem Salamandris adhibet curationem,

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

751

rationem , quam opio , quod tam hoc, quàm illœ frigidißimœ funt temperamento, prœ- lusMatthioindicat fertq.ceteris, Theriacam, Mythridatis antidotum , resi nam therebinthinam , styracem , Salamãdrã esse frigidis vrticœ femen, & cupreßi frondes. Hæc debui neceffariò ex ipfis Matthioli com- simam. mentarijs transcribere, vt quam qualitatem (frigidam scilicet ) is Salamandris adscribat, proprijs verbis conuincatur . Iam velim autem Matthiolus confideDioscorirasset attentius , quæ Dioscorides, quem ipse interpretandum , & explanandum des cõtra, sumpsit , de calida aut frigida huius animalis intemperie libro 2. annotauerit. statuit calidissimã.

Cuius haec sunt verba. Vim habet ( Salamandra ) erodentem, calfactoriam, exulcerantem . Additur vt caniharis in medicamenta, quorum vis est exeffe, & lepras abolere,similiq. modo reconditur . Liquœfacta in oleo pilos euellit. Exenterata detractis pedibus & capite in melle seruatur ad cundem vsum. Qui ex apertissimis hisce Dioscoridis verbis, non colligit, calidiffimam esse Salamandram, quemadmodum canerae tharis est, & non frigidiffimam, veluti esse opium creditur , is aut oculis orbus Ergo opus vt est, aut quæ videt, ac legit, haec negligit & intelligere haud cupit. Quid igitur Matthiolus nouo moopus fuir, vt Matthiolus paraphrasi tam longa, & excusatione hac vteretur, no- do Diosco ridem exuoq. quodam modo explicaret, medicamenta cantharidibus debita, generali- plicaret . ter tantum Salamandræ competere ? Ast fi mihi hariolari liceat, rem acu cerdite tangere, & Matthiolum dubio omni procul, ex duobus capitibus permotum Author urnare vi& adactum fuisse affirmare ausim, vt Salamandram frigidissimam esse sibi per- detur, quomodo Matsuaderet. Primum ex ipsomet Dioscoride sumere potuit,quando Salamandræ ve- thiolus deceptus fuenenum tale esse monuit, vt in homin e id accipiente mentem & fermonē præpedi- rit .

Primo ex ret, tremorem etiam cum torpore aut horrore quodam induceret. Sunt autem hæc om- verbis Dionia perniciosi potius frigoris, quam caloris soboles, fi Medicorum axiomatis scoridis . assentimur.

Alterum estclarissima Galeni authoritas, 3. de Simplicium facultat. cap. 6. Secúdo ex Dicant igitur si lubet, ait, papauer, mandragoram, cicutam,Salamandram esse calida, authoritate Galeni.

Verum nemo id dicit, sed velut vno ore omnes frigida pronunciant. Nec est quod mihi hic opponat aliquis, Galenum in subsequentibus verbis, non negare, etiam dicalidam esse Salamandram, sic enim ait. Atqui animal est Salamandra, quod & Galenus uerso respe nutritur,crescit & mouetur, quæ fanè calido in mistura vincente prouenire afferunt. ctu Salamã dram ait ca Hoc enim & non aliud vult hìc dicere. In se quidem consideratam calidam lidam, esse, cum frigus naturæ opus non ingrediatur, & vita in calore consistat, ad ho- frigidam esse. minem vero collatam,frigidam : quippe quem frigefacere strtmuè possit. Idipsum ergo de cantharide afferuero, vt animal, hanc a calore aliquo vitæ munia obire, ad hominem vero comparatam,cum hunc in excessu quodam calefacere valeat, calidissimam iudicari. E contra frigidissima homini fuerit Salam andra si modò vera sunt, quae Galenus pro confesso posuit, cum hanc sociam facia t papaueri, cicutœ,mandragoræ frigidis per ipfum venenis, quod 3. de Temperamentis cap. 1. quoque repetit & lactucam insuper adiungit.

Attamen vt huic, quod posteriore loco dictum fuit, primò respondeam. RespondeposteNescio quomodo Matthiolus doctoremsuum Dioscoride m, quem tantis euexit tur riori arguaudibus, cuius singula fere verba, singulis illustrare commentarijs voluit, a mento. cuius gloria & ipse immortalitatis sibi famam quæsiuit, nescio inquam , qua eum iam fronte posthabeat, ipsiq. discipulum Galenum præponat ? qui boni quic-

752

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

quicquid in suis de mendicamentorum simplicium libris collegit, ex DioscoriGalenus ni dis fontibus ferme totum hausit. Atque vtinam intra limites Galenus seconmis temperamenrorũ tinuisset, nec ad temperamentorum gradus , & graduum quoque diuisiones , gradus nos medicamentorum compositores vocant, mansiones,tam prope accedere se præsu- flue, vt mit. tenta sset, in quibus assignandis tam securè, & audacter decernit, elementorum miscelas, & proportiones tam rectè callere præsumit, ac fi socios, vel magistros Gentilitas habuisset Deos illos fictios, siue Dionysium, flue Vulcanum, siue quemuis aliũ, Dijs quibus quos Plato in Philebo suo mixtionis officium sortitos fuisse, iam olim commedam mix. tionis offi- morauit. Non est autem de nihilo prorsus hoc argumentum, quod primo lociú tribuit. co ponebatur & fortasse Matthiolo imponere potuit , cum videret, torporem , Respon detur primo horrorem, tremorem,sermonis & mentis præpeditionem, & quandam corpoargumẽto. ris exolutionem , a Salamandra induci, quæ omnia a frigore originem trahere vero haud absimile erat. Nam idem Dioscorides capite de sicuta, refert hanc consimilia accidentia inferre, oculis nempe caliginem offundere, mentem turbare, artus extremos gelidos reddere, & conuulsionem demum concitare. E autem omnium consensu Medicorum, Cicuta frigidissima . Plinius lib.29 cap.

4. Inter omnia venena memorat Salamandræ scelus maximum esse , quod non singulas, vt alia venena faciunt, personas, sed populos edam improuidos necaMiniusquo re possit. Nam si arbori irrepsit, ait, omnia poma insicit veneno, & cos qui ederunt, que Salamandram necat frigida vi nihil Aconito distans . Et paulo tamen inferius hæc habet. Sextius credidit cf. detractis interaneis,& pedibus, se frigidã. ait Venerem accendi cibo earum (Salamandrarum ) si emergere au Videturch & capite, in melle seruentur. Hic quis non contradictoria statim hanc etiam Venerem accendi, & calida esse uertit ? Quomodo enim Plinius, si Sextio modo credidit, admittere. frigida vi enecari hominem, ab vno eodem animali affirmare ausus fuit?

Et probare que vt verum fatear, hæc vltima Plinÿ verba, videntur mihi Dioscoridis illa hanc idem posse quod roborare, quando Salamandræ venenis cantharidum antidota opponit. Nam & cãtharides. ipfæ cantharides Ve nerem quoque non vrinam solummodo promouent. LepiLepida hi- dam hic historiam narrabo. Noui puerum quendam nobilem, qui præceptostoria, quomodo cau- rem olim fuum,nimis sibi forsan durum & seuerum, veneno tollere constituetharides ve rat: cumq. hoc effectui dari posse, per ipsas cantharides. existimaret, emptis nerem mo. neant . harum aliquot a pharmacopola, & in puluerem tritis, duas tresue, in cantharũ siue lagenulam, in qua præceptor potum suum asseruabat, immisit, & quod in votis habebat, sibi successurum certò sperabat. Sed cum hic neque prima, que fecunda, neque tertia die moreretur, ab incepto puer destitit. Interea ille bonus, tentigine maxima vexatus,& Venere æstuans, nec vnde hoc proueerat, ab niret, diuinare valens, remedia etiam spiritualia, vt probis moribus lis, quibus in confessione conscientiam suam crederesolebat, postulare coac Quomodo fuit. Res hæc mulco post tempore manifesta euasit. Et ne quis hìc Plinio pro Plinio aquam, responderi fore auxilio existimans dicere possit, venenum quo Salamandra, flue posset. siue poma conspurcat, frigidum esse, cum carnes tamen animalis calidæ vene- & rem solicitare queant ( heterogeneas enim eiufmodi partes frigidas inquam & Sed Diosco calidas, in quouis fere mixto Medici facile vt statuunt, ita quibusuis obiec rides & Mat Plinium putet, thiolushoc nibus per has facillime respondent) ne inquam , sic quis tueri non per- ipfemet à sputo solum Dioscorides renititur, qui supradicta symptomata, non mittunt.

anima-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

753

animalis, sed ab ipsamet hausta Salamandra superuenire posse, clarissimè scripsit. Et Matthiolus ibidem : Non solùm, inquit, veneno inficit & necem affert, Salamandra sicca & in puluerem pota, vel clam cibis admista, sed & morsu viperarum modo, ceterorumq. serpentum venenum eiaculantium.

Est & aliud quod non leuem hic Plinio controuersam facit, quod hic Sala- Plinius cõtradicere mandrœ venenum frigidae facultatis, cum Aconiti tamen veneno comparauerit. sibividetur Salamã Alt Aconitum nemo vnquam mortalium, quod equidem sciam, inter frigida qui dram eiusvenena enumerauit, si modò hæc quoque in rerum natura reperiuntur . Gale- dem cum . aconito nus expressiffimis verbis lib. 6. de Simplicium medic ament, facultatibus. Aconitum, qualitatis , ait, septicœ & deleteriœ facultatis est. Septica autem apud eundem 5. lib. cap. 15. facit. non frigida , sed calida admodum sunt. Quare ibidem Aconitum cum sequenAconitum tibus calidissimis enumerat his ipsis verbis. Verùm nouisse expedit, ea medica- calidissimũ mina quœ septa & septica nuncupantur, vt sunt auripigmentum (άρσενιϰό Grœci vo- est, & septicum. cant ) Sandaraca, Chrysocolla, Dryopteris , Pityocampe , Aconitum , omnia eliquare, tum colliquare , ac potissimum carnem tenellam , idq. absque dolore. Ego equidem repereram iam id, quo ab hac manifesta quali contradictione magnum hunc scriQuomodo ptorem Plinium vindicarem, si dicerem, ipsum inter velocitatem, & violen- Plinius detiam, qua tam Aconitum, quam Salamandra energiam fuam exerunt, instituif fendi posset. se comparationem potius, quam ad frigidam vtriusque : qualitatem respemxisse .

Est autem hic Plinÿ locus minime obscurus, lib. 27. cap. 2. Sed antiquorum,ait. curam diligentiamq. quis possit satis venerari ? Cum con stet omnium Venenorum ocyssimum esse aconitum . Et alio loco, inter venenata omnia Salamandræ scelus maximumprædicauerat. Atqui Ludouicus Dominichi non permittit, vt Plinium ex- Hoc tamen inter cusem, qui hunc ex Latino in Italicum idioma transtulit, & verba ipsius ita in ipsius pres non terpretatur, vt velit Plinium innuere plane voluisse, Aconitum & Salamandram, concedit. inter se conuenire in vi veneni frigidaHæc enim ipsius funt Italica verba , quando ait, Salamandram conscendentem in arborem, veneno frigido ( in quo Aconito similis fit) poma corrumpere. Percioche, inquit, se ella monta su vn albero, lo corrompe tutto di veleno , & con la sua fredda forza, la quale non è punto differente dall'aconito, vccide tutti quelli, che ne mangiono .

Siquis aliam Plinio medelam adhibere velit, ac possit , id vt faciat per me licebit . Ego vt hoc semel hic dicam, non maledicendi studio adadus, veterum Author no studio masubinde errores detego. Pessimè enim maledicum odi, & Quintiliano adhæreo ledicendia aliquando dicenti: Maledicus à malefico non distat, nisi occasione. Cuius & hoc prudentif veteribus simum monitum magnifacio : Nos multas ad discendum commoditates habemus resistit.

Loca pulpr œ antiquis . IIlis enim inuenienda fuerunt, nobis cognoscenda. Tot nos præceptori- cherrima bus, tot exemplis instruxit antiquitas , vn possit videri , nulla forte nascendi œtas seli- ex Quintiliano quid cior, quàm nostra, cui docendœ priores elaborauerunt. A quo tamen hoc subinde de antiquis fit statueninculcari aduerto, & verissimum reperio, quod supra me quoque mo- dum. memini , sed non satis dicitur quod bene dicitur, quare denuo repeto. Neque id statim legenti persuasum sit, ait, omnia quæ magni authores dixerint vtique esse perfecta . Nam & labuntur aliquando & oneri cedunt, & indulgent ingeniorum voluptati , nec semper intendunt animum , & nonnunquam fatigantur. si hoc Classicis etiam authoribus vsuuenire solet, quid de me, de te, mi lector

754

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI .

lector futurum putas, qui tyrones adhuc fumus ? An nos extra humanam positos conditionem censes, & errare a nobis alienum arbitraris ?

Scribimus indocti, doctiq. poemata passim.

Nunc Matthiolo quoque vt satisfiat, tempus monet. Ego mehercle vt sincerè , quod sentio, eloquar, non capio hunc arguendi modum , quo tam veteres plerique, quam horum affeclæ recentiores plurimi vtuntur. Cum vident forteQuomodo siue hic decipiatur fortuna, a frigoreactuali effectum aliquem manifestum subsequi, nõnulli qui torpor sit, siue tremor, siue virium prolapsus, siue membri alicuius resolutio, effectus quoldam- siue somnus præcipuè ; quotiescunque eadem symptomata in humano alio frigori adaliunde scribunt. postmodum corpore suboriri animaduertunt, statim a frigore, & non profluxisse, conclamatis quasi votis iurent.

Huius rei Verum vna hic nobis contra Matthiolum & dicta ratione philosophantes , historia ab ipso Mat- ab ipsomet Matthiolo posita historia sufficiat, & agmen claudat. Haec autem thiolo posita. in Commentarijs ipsius in Dioscoridis librum 4. & caput 7 3. habetur. Is igitur post Aconiti tractationem , Napelli vires enumerans (quod aliqui inter Aconiti species recensent) hoc cum Auicenna, excalfacere & siccare ordine quarto non negat. Et tamen hæc subsequentia symptomata ab eodem oriri affirmat, quæ fi a Cicuta, Mandragora, & Opio frigidissimis putatis venenis emanarent , quin omnes a summo frigore originem ea ducere sibi persuaderent, nullus dubito.

Huius immanitatem ait se Romæ vidisse Anno salutis reparatae 1 5 24. Mense Datur cui- Nouembri in Capitolio, in quodam ad furcam damnato, vt lapidis B ezoardici dam drachexma Napel- virtus aduersus venena exploraretur . Misero igitur huic Napelli drachma li, quid inde secutũ. hibita fuit, quam vbi sumeret, afferebat sibi videri, merum piper deglutire.

Accidentia autem haec suerunt. Post vomitum biliosum ac porraceum, aura frigida in caput percipiebatur ascendens , stupor quidam paralysi similis , & quasi motus extinctus : ita tamen, vt dum alterutrum brachium attolleret, alterum eleuare non posset. Dicebat sibi venas omnes quoque refrigescere.

Accessit & oris & oculorum conuulsio, facies liuida, labra nigra cernebantur & venter hydropicorum in morem attollebatur . Mente etiam mouebatur, vnde modo cantare, modo plorare , modo de vita desperare, post septem dem à sumpto antidoto horas, ad se redijt & conualuit. Vides nunc vt caliAccidentia dissimum venenum , frigidissimæ etiam ab alijs existimatæ cauta effectus rehæc dici potuissent liquit ? Ast opium hanc nobis controuersiam lucidissimè declarabit . Hoc à frigore omnes vno fere ore frigidissimum statuunt, quia sensum tollit, motu priuat, emanare.

Quid de o- & somnum inducit. Fateor ego à maximo frigore hæc fieri posse. Nam pio fit statuendum. plurimos inter niues consedisse, dormiuisse, obriguisse, & mortuos fuisse pernoui optimè.

Ast conspexi his meis oculis ante hos triginta annos Herbipoli iuuenẽ que Ex nimio fini spiritu dam , cum magnam spiritus vini ( quem aquam Vitæ appellant, & aqua hausto, eadici potest male vtentibus, quos mori fimi liter ex superfluo huius vsu vidi) . dem omnia accidentia piamabsorbuisset, septem horarum spatio perstitisse absqueloquela, immo quæ ex lem, ac veluti lethargo correptum, cui licet capillitium velleremus, eund opio. verberaremus ab vno ad alterum locum transportaremus, mortuo tamen similis,

Ridiculum esse nobis persuadere, nos falli nõ posse.

IO.

FABRI

LYNCEI

EXPOSITIONE.

755

lis, nisi quod respiraret placidè, nobis visus fuit., donec exactis eptem horis vllo absque remedio ipsi exhibito, ad se rediret, mec eorum quæ ipsi acciderant, memoriam vllam haberet. Qui vino generoso maluatico maximè, in

dulgent, somnïculosi quoque sunt, & morbis frigidis plurimùm, paralysi inquam, & Apoplexia tentantur. Et qui Naturalium rerumenarrationnes legit, is nouit Crocum calidu, alimentum & medicamentum simile quid præstare.

Crocus

quendam ide præstat.

Amatus Lusitanus, vt apud Schenkium vider est,recnsetPisaurensem quod opiũ Agatonem, super duabus croci sarcinulis dormientem, eadem nocte obijs e in somno producenDavid Otto ex principalioribus mercatoribus Venetis, & amicis meis, hoc mihi do. pro certo retulit , cùm Roman redijsset ex Aquilana vrbe in qua quæstum sacere solet maximum ex Croco, quod ibi & copio sissimum prouenit & preciofissimum : contigisse nimirum, vt præteritis amnis, ex Mulis illis clitellarijs, quibus farcinæ ex Croc imponi solebant, plurimi interierint, ex folo illo stupefactiuo Croci & potentissimo odore, donec tandem antidotum ex Allio contuso,

& vt reor, aceto permixto, & naribus mulorum apposito, nibil tale amplius in-, terueniet. Et quis ignorat, qui in Germania vnquam fuir, in temperatissim Galor pro-

uocatsomeiusdem tepidarijs, fiue hypocaustis, faciliùs longè sibi somnum ex calore ob- num.

HOc idem repere, quam sub rigido Aquilonis frigore? Et quid de musica dicemus & cuna- facit musica & morum Motu? quibus non infantibus modò, sed adultioribus quoque in morbis tus. quibusdam & vigilijs pertinacissimis soporem conciliamus? Atque hæc, omHia qua calida , qua frigida, partim nec calida nec frigida sunt, , & eundem tamen cuncta diuersa licet,effectum in nobis producunt. Concludendum igitur existimo, hæc vniuersa aduersissima licet, in vno quodam conuenire oporomnia gratià, vnam tantùm esse ne- Hæc tere. Cum vnius effectus, qui somnuestexampli in alio con

cesse sit causam immediatã, si modò Metamophysicorü axiomata vera esse ne- uenire debent, quàm

bentur. Intelligis ergo, non solum & simplex frigus esse debere, quod somnũ in frigore.

Vnius effe producit, id quod Medicorum tamen schola quasi tota hactenus stabiliuit. ctus vna cã tùm est cauVerùm hac de reforsan commodiore loco plura dabimus. Quid igitur Hinc sa immediscimus ?hoc,quod iam dudum inculcaui & improbaui, nos ad pauca, scilicet, diata.

Sumus niprõpti recspicientes , nimis esse properos in rerum causis reddendis, quæ longiori & misreddenad doctiori plerunque indagine perscrutanda forent.. Disputationem hanc , quæ das caulas. paulo acrior nobis cum Plinio & Matthiolo fuit, Gesnerus quoque olim attigit* apud quem & veterum loca complura videre licet, quæ & ipsa non carent dudubijs . An videlicet, Salamandra lactescente sua sanie, quam ore euomit, qua- Aliud bium,quoSalacunque humani corporis parte contacta, capulorum defluuium moliatur ? modo mandra incombusti ducat caquod Plinius quidem annotauit, an hoc potius eueniat ex cinere pillorũ de-; præstanhoc animalis ? vt Galenus & Paulus Aegineta voluerunt , an magis ad fluuium.

Plinius similiter dum hæc bestiola in oleo macerari debeat ? vt Dioscorides, & alio loco censere visi sunt Est autem opinio hæc, quod capillos erodat, ab antiquis adeò recepta, & approbata, vt &.Serenus quoque in verfibus suis eandem decantauerit, qui hi ipsissimi sunt.; Defluit expulsus morbo latitante capillus, Seu arò lauitur, seu vis epota veneni, Seu

756 ALIA ANIMALI A NOVAE HISP. NARO. ANT. RECCHI. Seu Salamandra potens, nullisq. obnoxia flammis, Eximium capit is tactu deiecithonorem hìc per contactum venenosi illius humoris, defluuium capillorum defluuium Videtur capillorum fieri concedere velle . Veruntamen tot mendis scacet, tot vulneribus saucius ctiam a Salamandra est Serenus,vt quoniam hactenus à Medicis illectus & neglectus fuit, nõ absque fieri scribit iustissima ratione, huic Medicam, & Criticã simul manum adhibere statuerit Bapti Ioan. loannes Baptista Vindthierius Philosophus & Medicus doctissimus, quem supra sta Vĩdthie. rius.Q.Se- quoque laudaui . Expectamus igitur propediem sanatum, ac restitutum hunc renũ emenditiorem Poetam Medicum,varijs lectionibus ex Codicibus Vaticanis, ac commentariomobis dalis succinctis quidem, sed neruosis, & vtilissimis tamen illustratum. . mit .

Hoc vnum ex tot veterum authoritatibus colligo, cum Salamandra ex psilothris fit, hæc autem insigniter calida esse deceat, cu radices quoque pilorum i Si effet fri- erodant, mirari iterum me non fatis posse, quomodo viri doctissimi nonnull gida Sala- eandemfrigidissimam esse scripserint, quæ hac ratione firmare & corroborae mãdra deberet po- potius capillos debebat . tius capilEst & hoc in Salamandris, non satis rectè ab antiquis obseruatum, quòd h as los firma-; re. sexusnimirum expertes sibi persaserint . Plinius lib. 10. cap. 68.

Error veterum qui di- vero gignuntur , ait, ex non genitis & fine vlla simili origine. Ex ijs quæ dam nihil aserunt Sala mãdras se- gignunt vt Salamandrœ. Neque ex ijs genus masculinum fæmininumue, sicut neque xu carere. in anguillis omnibus q. quæ nec ouum nec animal ex sese generant. Neuirum est & ostreis genus & ceteris adhærentibus vado vel saxo Verum de Salamandris eruditissim us Medicus & Criticus Dalechampius hũc eundem Plinÿ locum recensens, oculari infpectione edoctus, contrarium nos docuit. Ex grauida Salamandra, ait, mense Martio, dirupto ventre plus, quamtriginta fætus ad huc palpitantes, & in aiqua nantes, ac plus quàm triginta oua prodieplesecẽtiores runt . Ego quidem fæminam vidiße memini prægnantem tum ouis, tum catulis quidam Sa- nam, alÿs inchoatis tantùm ,alÿs iam perfectis gradientibus & in aqua natantibus, ve lamandras viperarum, falsum esse, quod. tradit Plinius:, nihil eas gignere manifestum su. Huic affentitur instar catulos viuos Bellonius, & ali j, qui volunt Salamandram ex ouis primùm in vtero conceptis, parere vicatulos fine vllo inuolucro excludere, quod huic proprium hoc sit, in genere derunt. lacertarum, quemadmodum proprium est viperis in genere serpentum, viuos parere.

Hæc testimonia faciunt, vt neque in ostreis facile Plinio & Arisloteli Rationes cur dubite- adhibeam. Voluit autem hic,vt gnauiter caput 1 5. lib.5. de Hist. animalium cur quoque an ĩĩostreis perlegenti patebit ; Cum purpuras, tum etiam reliqua testis inclusa è limo fere & fit sexus desectus. materia putrescente oriri . Cum enim hœc omnia saliuam quandam veluti fauaginem emittant, ait, banc vbi rupta est, humor em quendam in terram demittere & ibi gig purpurulas Niphus & Veruntamen fidelissimi duo Aristotelis Cõmentatores Augustinus Niphus, Scaliger cõ lul. Cœf. Scaliger, magistri sui decretis iion vfquequaque subscribere videntra Aristot. sentire vi- tur.

Hunc enim Aristotelis locum , Purpuræ igitur verno tempore eundem in dentur . congregatœ faciunt id, quod vocant fauaginem ; Explicans Scaliger : Est igitur, quasi modus coeundi siconueniunt, vt quasi à mare & fæmina emittatur saliuæ genus Quapropter hunc sensum Aristotelis latinis verbis enũcians ita expressit lib.9. ,

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

757

lib. 9.cap.3 7. Purpuræ congregantur verno tempore,mutuoq. attritu lentorem cuiusdam ceræ saliuant. Hunc attritum agnouit,hic autem quid est aliud, quam quædam forma coitus ? Coitus autem inter marem & fæminam datur. Quomodo ergo idem scriptor lib.IO. fȩminas aut mares in ostreis, hoc est, in omni genere testa indutorum animalium, negare potuit ? Et quando Aristoteles ait, Ex humore illo in terram effuso gigni purpurulas exordio admodum exiguo consistentes. Et per angustiam veluti vuæ specie fætum formari. Niphus hæc verba ita declarat. Hìc igitur ex saliuatione emissa tanquam ex seminario mucore purpurulæ gignuntur . Et paulo post .

Concludit demum Aristoteles qua forma formetur fætus (purpurarum) sui initio, & vult illum formari similitudine racemi vuæ, vt etiam de apum fætificatione poeta dicit : Confluere & lentis vuam demittere ramis.

Unde dicit Aristoteles. Itaque per angustiã fætus formatur specie vuæ.Id est ad similitudinem vuæ, quando inuoluitur in se ipsa propter loci stricturam. Hic igitur perfpicuū est, fæturus testaceorū non fieri, nisi facta congerie prius ex mucore illorum tāquam ex Seminar io (ecce seminalem vim admittit) ad modum racemi vuæ, cum vua incipit fieri.

Ego prorsus nihil dubito, si quis Microscopio , hoc est, a me hoc nomine Siquis microscopio donato perspicillo vti vellet,quo res minutissimæ triginta millevicibus& am- infauagine plius grandiores, quam in se sunt, apparere solent, veluii supra, cum de Lynce purpuram vteretur , agerem, ex Arithmeticis & Geometricis principijs deduxi, & sauaginem hanc forsan in hac oua re. examinare posset, quin in hac, oua testaceorum manifestissima reperturus effet. periret..

Hoc oculorū præsidio Princeps Cæsius noster plurimas plantas hactenus a Bo- Princeps plãtanicis'sine femine creditas, distinctissi mis feminibus luculenter turgentes per Cȩsius tas sine sepictorem suum ad hoc operis de signatum in cartis delineari curauit. Mirareris mine credicas,semiin Polypodio minutissimos eos puluisculos foliorum dorso adhærentes piperis ne scatere demostrat. grani magnitudine spechbiles, existimatos hactenus a Natura tantum cõcessos esse in herbulæ ornatum, quos Princeps quidem ante Microscopÿ vsum iamdiu in libris suis seminis nomine donari debere cẽsuit, & ita huius generis plantas Ter- Tergifœtæ plãtȩ Pringifætas merito nuncupauit. Sed huic similes innumeras alias Obseruationes,ac cipis Cȩfij. nouas pene dixerim, naturas a Principe detectas habebimus, cum olim imperfectarum Stirpium libri lui & lucubrationes lucem aspicient.

Hoceodem microscopio Franciscus Stellutus Lynceus, tam mirabile nobis ana- Francisc. .

Stellutus tomen præbuit partium omnium externarum , que in Ape sunt minuto ani- Lynceus malculo, oculorum inquam, linguæ,cornuum,iubæ,aculei, pedis,degitorum aliarumq. mirabilem Apis anato nobis nuper in æs incidi commisit, atque felicitati VRBANI VIII. dedicauit, vt men dedit. hæc omnia malim te oculis tuis intueri, quàm rudi meo calamo adumbrare.

Accedit hoc maximum probabilitatis indicium, ostrea & conchas genitaliaa Contecturae quædã femina terris committere, & fluminibus, ex quibus noua soboles sublatis ma- ostreacea ex putribus paulatim renascatur. Experti sunt id Germani nostri in conchis margari- non tri humore tiferis . Licet enim Sinus Persici perlæ omnium præstãtissimæ celebrentur, quibus nasci. cedunt illæ quæ in Insulis Zeilan, Sumatra, Barneo & Indÿs Occidentalibus reperianturi ; habet tamen Europa suos quoque vniones ,veluti in Historia gemmarum en ucleati ssima Anselmi Boetÿ, Rodulphi secundi,olim Medici eminentissimi videre est , vbi perlarum feraces nominat Scotiam , Silesiam , Bohemiam , Lotharingiam, Voitlandiam, Frisiam, oblitus nisi fallor pretiosarum margarita S ss

758

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

gantarum, quæ in Ilsa fluuio inueniuntur, prope Passauium Germaniæ Vr. bem percelebrem & vetustissimam . Veluti mihi iam retulit eiusdem Vrbis Ecclesiæ Cathedralis Canonicus & Officialis generalis, Græcè & Latinè doctif fumis ac luris peritissimus loannes Carolus Liber Baro à Kirchberg nuper ad Sanctitatem suam à Serenissimo Archiduce Leopoldo Guilhelmo, Ferdinandi Secundi filio missus, quem ex antiquis meis amicis & sautoribus honoris causa nomino In hoc itaque fluuiolo llsa, ob subiectum puto solum, nigricante s emper aqua conspicuo, ad determinatum ac trium solummodo milliariorum spatium, Conchæ eiusmodi margaritiferæ nascuntur, quæ vmiones,in candore, læuore, magnitudine & orbe, aliquando etiam Orientalibus vix inferiores, producunt Cùm autem ante complusculos annos, sedem ibi exercitus quidam fixisset, ta.nobilis praeda auidissimi milites, Conchas per totum illum fluuij tractum expiscati sunt , vt vix paucæadhuc ibisuperfuerint. Quæ tamen aqua concha Videmur rum earundem denuo copià abundat. Quod euenisse à seminio relicto, & cõchæ mar consonum garitiferæ temporis progressu ad maturitatem perducto, an non rationi valde feminium cust oditur , vt nemini in aquis re est & probabilissimum? Locus autem hic tam religiosè linquere . licitum sit hìc pileari, præterquam Episcopo, qui idem est Serenis. Archidux iam supra cum honore laudatus,& eiusdem Administratori, qui est illustrissimus & Marquar- Reuerendissimus Marquardus liber Baro à Schvvendi, Cœsari & Imperij Princidus liber pibus ob summam prudentiam carissimus , quem ego ante hos triginta annos Baro a Schvvendi mine quoque benesactorem liberalissimum experior .

Passauien- Romæ colui, & sis EpiscoCommodum accidit, vt de Ouis hìc simul sermonem aliquem instituamus. patus & autem Principa- Est enim hic stellio noster Nouæ Hispaniæ ex Lacertarum genere. Lacertæ tus digniss.

Aristotele lib.5.cap. 3 3.Hist.animalium teste, per oua generationem luam propaAdministrator . gant,quæ sponte in terra aperiuntur, vitam enim earum annum non compleri, sed per seCur author ad ouorum mestirem finiri aiunt. Ego autem fæpissimè harum oua in vasis terra aridà pleconsiderationem hic nis, feci stipibus destitutis in hortulo meo domestico, reperiexaminaui , & transeat. modò recentia , modò intus nascentia anirnalcula vidi, atque depingi curaüi.

Et quoniam curiosum hic quoq. lectorẽ vt opta, ita vt nanciscar, fore spero, in huius gratiam expatiabor nonnihil, & quomodo in ouis animalium generatio peragatur, aliquid faltem delibabo. Veruntamen quia rarò Lacertarum Confident latebras da sunt pri atque Serpentum oua nobis in conspectum sele offerunt, quæ animalia mò oua gal obscuricra linarum, vt quærunt, a manifestioribus vero & notioribus ad occulta magis, & notiora. nos procedimus., Gallinarum aurem nobis oua & inspicere frequentissime, cognipullorum natales vbique intueti conceditur, ex horum notissimorum tione abstrusiora, veluti quodam parallelo facto, indagabimus.

Attamen hic iterum,quod supra de Aldrouando quoque in Psutaco iudicium Exactissi- tuli, post Apellem pingere viderer, si quod accuratissimè profecutus est argumè de ouo & pullo mentum, de Oui & pulli formatione Hieronymus Fabricius ab Aquapendente scripsit Avel innouare quapèdès. mortale Patauinæ scholæ ornamentum , nunc ego vel renouare, Hunc librū tamen ante hos septem annos, priusquam eum Aquapen- attentarem. Quia dentis Io. posthumum Ioannes Præuotius Germanus, ex eloquentissimis & primarijs vnus li Præuotius, Antistes, doctiss.Me Medicinae pratlicæ Patauÿ professoribus, & Horti simplicium In Ilsa pro pe Passaui ũ optimæ margaritæ reperiuntur.

Io. Carolus Liber Baro a Kir chberg vir doctiss. nobiliss.

dicus publicauit.

Medices Cardinalis Amplissimi honori dedicaret, ego quoque in hac palestra

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE .

759 stra excercuissem, vt fami meæ, qua in rerum naturalia studia innato quodam impetu feror, satisfacerem : non vereor ex meis etiam laboribus , hic aliquid. & fortassis ab alijs indictum attexere, & Aquapendenti modo suffragari , modo veritati addictior, eidem, & fi res ita ferat, Aristotcli quoque refragari.

Duo autem sunt,quæ ego prae omnibus examinanda suscipiam . Primum, an Duo in ouis author reuera ouum, dum Gallina id parit, tenero seu molli cortice exeat,& vbi quam- examinabit . primum aerem expertum est is, indurescat ? Secundum, ex luteo nè, an ex albu- Primum an mine pullus nascatur ? Videoenim his de quæsitis doctissimorum hominum ouum mol le edatur. rixas publicis consignata monumentis argumenta pugnantia agitari. id quod fatis stupere non possum , hactenus nihil ferine certi, in re tam leui & demulierculis propemodum ridenda , à summis philosophis decretum fuisse . Supina sidia noSed his nempe magis placet sub vmbra veterum scripta euoluere, quam DEI strorum philoso& Naturæ opera curiosa indagine in propatulo reuoluere. phorum.

Et Aristoteles quidem lib.6.cap.2.Hist. animal.ex Gazæ versione hæc sentit. Quid Aristot.

Vbi perfectum est (ouum ) absoluitur, atque exit putamine; dum paritur, molli: Sed cortie oui protinus durefcent e,quibuscunque emergit portionibus, nisi morbo vuluæ defecerit . Scali- fentiat. ger hunc Aristotelis textum Græcum his paulo alijs verbis interpretatur . Cum Hicvult cor ticem intus vero perfectum fuerit, absoluitur atque exit. Quo tempore e molli mutatur in durum . mollem , & extra in Cum enim egreditur, nondum conereuit: & simul atque prodÿt , spissatur, ac durescit, durescere. nifi morbo quopiam præuentum fit. Ad haec nihil aliud Scaliger, quam , quod Cazam reprehendit, qui de suo addiderit, quibuscumq. emergat portionibus. Quæ quidem ex Plinio huc transtulit etenim lib. 1 0. cap 5 2. Exeunt (ait Plinius oua) Plinius Aà rotundissima sui parte, dum patiuntur, molli putamine, sed protinus durescente ristoteli subscribit. quibuscunq. emergant portionibus.

Aquapendens laudati fui opusculi capite fecundo haec scribit. Etenim Aristo- Aquaprudens Ariteles & cum eo Plinius dicit , corticem non intus gigni, sed cum ouum editum est : atque stoteli sufprout exit,ita abaere externo obdurari, Calore externo euaporante humorem . Et quan- fragatur. doquidem hìc Aristotclis tutelam & suffragium implorat Aquapendens, & hunc Aristotelis in publicum producamus oportet, videamusq. quam aequus fit ipsi Aquapen- verba. denti, & quam sibi ipsi constet. Sic itaque, primo de Gener anim.cap.8.decernit.

Aues & quadrupedes oua eduni perfecta, quæ vt seruari possint, duro iam constent putamine oportet. Sunt autem quamdiu increscunt, molliora. T e sta autem efficitur, calore externo euaporante (hoc est consumente) humorem . Itaque calidum esse locum, in quo id fiat, necesse est. Talis autem locus septi transuersi est, quippe qui cibum concoquendo perficiat. Quod si oua contineriin vulua neceße est, vuluam eorum, quæ oua edunt perfecta, sitam effe ad septum neceße est, eorum autem quæ imperfecta, ipfrà .

Ita enim in promptu erit. Et suà verò naturà vulua propensior ad situm inferiorem, quàm ad superiorem est, nisi quid aliud opus naturæ impedit, infra est enim exitus eius Augustinus Niphus hunc locum ingenue explicãs, ait ouorum cortices indu- nusAugustiNirari ex Aristotelis doctrina quam hoc vult loco protulit, non extra Gallinam, sed in- phus Aristotelé tra hanc ipsam , & loco quidem illo , qui Septo siue succincto est vicinus, sub docere , ouumintra ipso nempe pectore, ibique foueri à calore nõ extimo aeris, sed intimo anima- gallinam indurescelis. Hic enim internus calor vt Aristoteli videtur, consumit hunudum , quod re.

Sss 2 in

60

7

ALIA ANIMALIA

NOVÆ

HISP. NARDIANT.

RECCHI.

in molliori adhuc testa consistit, hancq. indurat, cum terreum quasi solum , opininem relinquatur. Aquapendens ergo, ex hoc adducto philosophi loco luam parum feliciter fulcire poterit . Aliam igitur machinam monet,, no Alius Ari- uasque copias ex 3. de Generat. animal. cap. 2. adducit , vbi hæc leguntur stocelis lodolorem cus in quo Perfecto ouo, durum ac rigidum euadit, ita modicè, vt exeat adhucmolle , Vult ouum duratur, euaporato h non intra, enim moueret , nisi ita exiret, egressum statim refrigeratum sed extra more quamprimum, qui exiguus ine st , relictaque portione terrena . Niphus hìc gallinam corticem latino suo textu non ponit frigus, qui si a frigore voluit indurari oui cortiacdurum proquirere. cem, oblitus est se supra à calore sub septo transuerso vigente, hoc fieri nunciasse . Et quicquid demum de frigore fit, contrad icit sibi Aristoteles, quod modo extra Gallinam, modò intra eandem corticem. obdurescere cortice obduci, Aristot. ne- docuerit. Et in hoc hallucinatur turpiter, quod sciuit, quo merus , in loco o- Septo transuerso existimauerit, cum hoc in loco non reperiatur, nisi uum aequi putus oui vitelius, absque vllo albumine, nedum cortice , quem infra cirrat suum. purus & corticem . ca podicem , in vtero suo ad hoc muneris destinato acquirit : quem quoque Et lapsus vterum, vuluam,siue voluam, idemmet Aristoteles in Gallinis hoc inferiori loest in vteri pariunt gallinae al- co confistere pernegauit, & animlibus saltem illis affignauit, quæ oua signatione. imperfecta, quæ omnia veritatis lucem, ignorantiarum nubibus obscurare mihi videntur .

AquapenQuid igitur hìc faciat, tentetvè Aquapendens ? diù multumq. in vtramq. se dés primo contra opi partem versat torquetq : Ac imprimis ratione & experiẽtià Aristotel. aduerfanionem AGallinam reperistotelis tur, aitque oculata se fide, durum in ouo corticem intra ipsam disputat . risse . Fæminas etiam hoc fateri, dum digitis duritiem oui, quod mox Gallina emissura est, in abdomine pertentant. Praeterea durum valde esse creditu, in partu, tam cito, ac momento veluti temporis, duro cortice ouum rigescere Et quando Gallina molli cortice ouum peperit, quod non raro euenire assolet, haud ideo corticem illum indurescere. Friuolum etiam Aristotelis argumentum esse, quod de dolore mouet, qui Gallinæ inferretur, nisi hæc molle ouum extruderet. Mulieres enim in partu, longe quid mirabilius præstare, cum fœSed author tus bene corpulentos, per angustum adeò claustrum propellant . Sed ego ex graui argu mea parte pro communis honore Præceptoris, hoc argumentum addidero. mento deAri fendit Est mihi domi terrestris sceleton Testudinis, semispithamæ longitudine, in stotelem ex ouo in emortua, ouum repetimus columbino paulo minus. Hoc fi per medium Testudine medietas reperto. eundum longitudinem secuisses, possibile haudquaquam fuisset, vt huius siue intrasset, siue exijsset per illam capacitatem, quæ ad caudam & podicem est animalis, inter superiorem inferioremq. testam , carne omni mem branisq iam denudatam . Qua ratione igitur hoc integrum ouum ,pera angustissimum eundem isthmum intestinis oppletum., carnibus cinctum, membranis obseptum penetrare potuiffet ? ne quicquam nunc dicam,de osle vtriusq. corticis, arctè loca illa stringentis, duritie , &renitentia . An non igitur meritissimè dict urus fueras, hoc ipsum ouum , vt per meatus illos angustiffimos erumperet, fi durum fuisset, aut rumpi, aut mollissimum certe ac ceræ instat flexibile euadere debuisse ?

Aquapendens tandem & ipse posthabitis omnibus a se allatis rationibus, protribu-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

761

tribunali sedens æquus fit Aristoteli Index,& hunc in modum tulit sententiam . Aquapendens tandẽ Hæc vt dixi, ita probabiliter diù sustitnebam, quia tamen ratio omnis quie scat oportet, proAristofauovbi experientia refragatur. Ideo concedo quoque ego ouum cortice obductum, & confli- tele rabi liter tutionem inter molle & durum adeptam, iam in exitu statim impensiùs obdurari, con- concludit . crescente circa putamen e vestigio propter humoris euaporationem , vt ait Aristoteles , viscosa ac tenaci quadam humiditate : cum qua madefaciens in tota superficie ouum nascitur, & recenti cortici adherescens exiccatur, obduraturq. frigido ambiente nonnihil interea conferente. Id quod facilè intueberis, si Gallinam domesticam domi habueris, & ouum ei in exitu dextrè manu arripueris. Hæc Aquapenden s,quiabsolutissimam tamen nobis historiam, de pullo & ouo anatomice,& physiologicè enucleatam tradidisse visus est. veLaudibus extollit veteres Plinius lib.2. cap 46. In ventorum indagatione, Plinius terum diliquod his orbe etiam discordi, & in regna, hoc est, membra diuiso inter bella gentiam laudat in praeferam, & infida hospitia, cordi fuerit, rerum naturalium, obseruationes rerum naprodere. Sui vero temporis desidiam deplorat,quòd pace tam festa, tam gau- turalium mquisitiodente prouentu rerum , artium q. principe, omnino nihil addisceretur noua ne.

Sed fui teinquisitione, immò ne veterum quidem inuenta perdiscerentur. Hoc nos de poris sonostri seculi hominibus conqueri non possumus omnibus. Plurima iam pa- cordiam vituperat. tamen, latebant.

Regnat nefcio quæ socordia, aut inuidentia Nunc notent , quae olim uarum indicam,in nonnullorum pectoribus adhuc, quae nouarum rerum inuentoribus uentores a detrahit, pro sciolis hos, & ardelionibus venditat, quasi Natura inexhaustos suos non paucis the fauros, iam olim omnes profudiffet, & veterum inuentis standum , quie- culpantur. scendumq. effet solis, nec his amplius quicquam adiungi possit profuturum.

Magna fateor, apud me veterum est authoritas, &existimatio, plus tamen, matri, hoc est ipsi Naturœ vetustissimæ, quam silijs huius tribuo ponderis, & est venerationis. Quapropter cum experimentis crebris, aliquid , quod à vete- Maior habenda rum decretis dissonat, in rebus ipsis reperio, hoc ego pro Naturæ lege habeo, Naturae ma tris, quam huic me addico, hoc aiijs pro veritate vendo. filiorũ eius authoritas. cur euidentssimum, Aristoteli & argumentum dicam igitur asseclis Nunc aliquis ipsius in hac , quam de cortice oui agitamus , controuersia, applaudere vfque- Vix obstinatis quaq. non valeam. Id praemonere autem conuenit, quod si quispiam, ira ingenijs sa tisfacere aliqua problematum physicorum opinione pertinacior manere, in animum potest . suum mduxerit, tot ipsi effugia præstò esse, vt illum cõuin cere vix vnquam valeas . Et vt ouum hoc nostrum, in exemplum nunc ducamus. Siue hic aduerlus Aristotelem dicas , & vidisse , & suppositis manibus, quod mulierculae aliquot mi hi fa ffæ funt, excepisse gallinœ partum, hoc est ouum duro cortice tectum, siue in g llina mortua & calente adhuc te tali reperisse. Facillime respondẽt, vt hoc a stigore, vel expirante, atque debilitato , animalis calore, ita illud ab aere ambiente temporis momento contingere . Sic corallium sub aqua molle, ab hac extractum consertim obrigescere . Et quandoquidem ita volunt, iubentque ; ita opinantur & insa niunt, ne similis ipsis euadas, tempus differendo Pertinaces sunt teras, & vt dici solet, aquam verberes, vel ipse des manus illis, aut disputare missi faciendi . cum eis cesses oportet. At quam nunc probationem dabo, nisi & ego mente labor, conuincet illos solidissimè.

S ss

3

Conti-

62

7

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD. ANT. RECCHI.

Contigit domi meæ, vt vna ex meis gallinis quæ cum ferocior paululum. irrito effer, & alarum partem ipsi, ob id familiares mei detruncassent, arrepto volatu, ex alto admodum loco, in vicini cauædium præcipitem se dederit? & mortua labito remanserit, Hanc vbi aperiri iuisi ssem, reperi ouum, quod inbere durũ inferiori disruptum, corticem . tra horæ spatium deponere sorsan debebat, in vtero albumen & luteum per totum vterum dispersum. Ego corticem diligentissime centum contemplans, inuenio illum adhuc quidem calentem, sed plus, quàm in particulas, vitri instar fragilissimi , diffractum, pelliculat tamen illi, quæ immediatè eidem subtenditur, pertinacissimè adhuc hærescentem . Viden, vt nullus tibi amplius diuertẽdi aut elabendi angulus relinquatur ? Ou i hic cor more, frandurus,ac ruptilis fuisse dicatur necesse est, non enim aliter vitrorũ & loc gi in tot mininas portiunculas potuit. Sed neque vteri gallinarum situm in quo ouum formaretur, Ari stoteles nouit, nempe in animali (quod miror) oignorauit mestico, vbiuis locorum prostance, & mensarum omnium amico. Vt vitio vterorum partibus galline ana bis vertendum minime sit, fi nos quoque in illarum bestiarum tomen. clarandis excutiamus, quæ aditus colunt inaccessos.

In tyronum autem Medicinæ saltem gratiam, gallinarum vteri anatomen, Hanc ego rudioribus manibus aliquoties obtulit, adumbrabo, neque enim exactiorem rudem sal- vt is se meis tem dabo. descriptionem tempus & locus hic mihi permittunt.

Vbi & quo Sub thorace igitur, aut sub septo, vt ait Aristoteles, ouariun est, aut vitellarium, modo ouũ formetur . siue vitellorum racemus, qui ex meris conflat nectiturq. vitellis ouoru minimis, infimo Ouarium . mediocribus, maioribus. Et in hac quïdẽ gallina maiores, qui semper Infundibu- sunt loco, fiti, rucis auellanæ magnitudinem æquabant. Horum vnus poft atlum .

Vteri supe- terum abrumpitur a petiolo suo, quo hæret, & per tubulum quenda n infundirior pais. buli forma effectum , ac longum auricularem digitum , tenuioris subitantiæ, ouario hærentem, descendit in aliam cauer nosam paretem , ime vas quoddam oblongum, instarq. intestini conuolutum, hebens forinsecus capillares acveluti venas mesaraicas adnexas. Huius substantia interna candida rugosa. Rugae autem vermiculorum formam non per transuersum, sed per o longum politorum referunt. Est huic longitudo, si extendatur, spithamæ mediæ, capacitas tanta , quæ facile digitum indicem admittat. Per hunc d ctum , siue vteri partem (Aquapendens fecundum vterum appellat)vitellus paulatim descendit, & forsan etiam albuminis portionem in itinere hoc affumit, donec tandem per alium ductum instar parili intestinuli, in ipsum vltimum vterum detrudatur, vbi tam diu persistit, donec cortex illi durus & perfcectus inInferior vteri pars vbi ouum ducatur,& ex hoc demũ loco à gallina excludatur. Vterus hic extẽdi infigniter, corticem quantus ad capiendum ouum sufficit,fieri potest ; quem fi exterius durũ acqui t antusque, rit. pellem esse dices,non septam eiusmodi, mesaraicas æmulantibus veVteri vbi intuearis, ouum per- nulis, sed his per corpus eiusdem disseminatis. Interna superficies subfusci factum detuberlitescit, de- coloris, & plurimis inæqualitatibus non vermium forma variegata, sed scriptio . culis copiosis grana milij aut canabina, imitantibus exasperata, & hoc datur exitus per canaliculum quendam, paulo maiorem quam illum esse dixi, Vbi ouum per quem ingressus eidem fuerat. Estque finis huius prope podicem, vbi Sphyncxeat . ctere clauditur musculo ; qui in hac gallina admodum conspicuus erat, annuArgumentum Hercu leum quo probatur ouum intra gallinã ha*

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

763

lum apprime referens, qui auricularem digitum informare potuisset. Prope Vbi excreemithoc foramen, vicinifsimum erat aliud, ipse nempe intestini recti finis, & ostia- meta tantur. rius musculus, sed præ altero vix conspicuus, Quod fi stylum per hoc adigas, in ipsum intestinum rectum, & non in vterum penetrabis, quod facies tamen, fi per prius foramen illum ipsum intrudas. Hoc interim studiosè hìc monere Volo, in illis gallinis, quæ oua non pariunt, tam ouarium quam subsequentem vterum (Anteuterum à me vocatum) & ipsum infernum vterum, perfecti oui re- quaeGallinæ oua ceptaculum adeò delitescere, vt vix appareant. Quare hac in re licet friuola, non pariút conspieo verbosior paulo fui,quo magis mihi displicet laconicos nimium Præceptores vix cuos habet vteros . nostros fuisse.

O quam desiderarem ego nunc, quod toties iam optaui, vt philosophi nostri Votum Au thoris vt simul, cum veterum, Plinÿ præsertim& Aristotelis,verbis,res ipsas, an hæ cum quilibet cú verbis, res» corundem dictis congruerent, in animalibus faltem confiderarent. ipsas conSed proh dolor ! hæc vota funt folum modo,& vereor ne verissima sint, quæ sideret.

M. Ant.ViM.Antonius Vlmus phil. & Medicus Bononiensis doctissimus, quondam in sua, mi de Aricen acri ingenio elaborata, physiologia " Barbæ Humanæ conquestus est his ipsis ver- ftotele lura. bis . N æ futt mortalium sapientum Aristo teles homo felicissimus, qui vniuersam po sterit atem catenatum habuit mancipium . Vnusquisque satagit & miscet mare cælo,vt Saltem verbulum ipsius exponat ,quouis machinarum genere adhibito. lam sapiunt omnes fer è illius cerebro, adeò Suauis est defidia. Atque ego haec, fòlo hoc fine refe- Arist-magro, vt magnum hunc virum, in quem vt multi cenfent, Natura omnes suas vi de- ni faciendus vbi res tur dotes effudisse, quiuis imitari tunc studeat, cum illũ videat, rebus ipfis manus ipsas cum con admouisse, & non vniuerlaiores, remotas, &longinquas causas attulisse, quod verbis gruantes ipse etiam in antiquis philosophis nonnunquam reprehendit.Hac enim ratio- habet. ne Logicè potius,Philologicè, quam physicè & realiter philosopharemur.

Solet autem Vlmus ratione & experimentis plurima, hoc libro aduersus veVlmus terum dogmata agitare, quæ ad Barbæ humanæ naturam, finem & vfus spectãt, dum natuVix ab alio quoquam cogitata & animaduersa. Hunc adeat Lector, suadeo. fi ram indagac, pluricaulas nosse velit, cur Barbæ in mulieribus aliquando erumpere fint folitæ. Ve- ma aduerveteres luti hesterna ego die, quæ f uit vigesima lulij anni huius salutiferi 1627. In hac sus docet. visæ ipsa Vrbe Romana in circo siue platea agonali, & plurimi mecum cum admira- Romae mulier betione viderunt fæminam quandam, viuam sanamq. 48. circiter annos natam, ne barbata. cui barba nigra, densa semipedem longa, ex mento dependebat. Labia quoq. tam superius quam inferius, maxilla vtraque, & submentum , pilis nigris longisq.obsita erant.

Est autem hæc fæmina rustica, ex Castello quodam Cumuli dicto, Ajculanæ Hiftoria^; huiusmuDioceseos oriunda, quæ suum quoque maritum secum ducit. Estque haec to- lteris bar» rei historia, sicuti ipsamet mihi faffa est. Cum annorum effet quatuorde- bacai. cim, coniugium inijt cum hoc suo marito, cum quo octodecim annis lana, vegeta menstruis bene procedentibus, sed fine grauidatione vixit,quibus exactis, impleta a marito fuit, & filium peperit, lac quoque praebuit, & alium post biennium genuit. Cum vero vterque moreretur, ipsique paulatim menstrua Barbescere cæpit prisubsisterent, sexto post horum suppressionem mense, capilli sub temporibus mò sub téporibus. plures ipsi enati fuerunt.

Et pari-

764 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. Et pariter mollem malis demittere barbam incepit, vt Lucretius canit. Postea in mento & didis iam locis consimiliter pili eruperunt,hirsutaq.facta est in pectore, intra mammas, quas nobis fæmineas iam dudum sororiantes, & bene turgidas ostendit, qui pili omnus cum capitis crinibus nigri sunt, veluti, ac cies subsusca apparet. Cumq. ita vernarent dubia lanugine malæ, & mentum hirfucum quoq. fieret, verecundari cæpit, & simul, non semel tantùm, pilos sibi abradi procurauit, qui importunius magis magisq. repullularunt.

An olim Posset nonnemo ex Plinÿ locö lib. 11. cap. 3 7. argutari, hoc ipsum freRomanæ mulieres quentissimè olim Romanis matronis contigisse, sic enim illic scribit : Infra ocufrequenter fuerim bar los malæ homini tantùm, quas prisci genas vocabant, duodecim tabularum interdictobatæ. radi d fæminis eas veiantes. Pudoris hæc sedes, vbi maximè ostenditur rubor. MoVidetur hoc doceri net enim Vlmus , non defuisse, qui existimarent prohibitum fuiffe Romanis Plinio. ex mulieribus , ne genas nouaculà raderent, & strictim pilos tollerent, ne barba illis succresceret. Atqui male hos , legem hanc, Mulieres genas ne radunto, interpretari, ex Ciceronis lib. 3. Tusculanarum quæstionum, liquidissimum euadere, Respondeait. Ex hac opinione sunt illa vana & dete stabilia genera lugendi, pædores tur ex Ci- quando cerone. muliebres, lacerationes genarum , pectoris, feminum, capitis percussiones . Volebant igitur Romani vetare pessimam illam veterum consuetudmem, etiamnum apud barbaras feminas quasdam, feruatam, qua in morte suorum, capillos sibi vellunt, & faciem vnguibus lacerant, aliaque indecora præstant, qua radendi verbo, olim omnia significabantur.

Non est igitur neque nunc, neque olim adeò fuit frequens, vt barbam lucuRarum hoc lentam femina: promitterent. Atistoteles lib. 3 .cap. II. Hist. an. ait: Pili in fuit apud veteres & to mulieris non prodeunt, nisi interdum pauci, cum menstrui cursus substiterunt. Et apud nos vt in terra Caria mulieribus Sacerdotibus euenire aiunt, quod diuinationis indicium quoque.

Exẽpla ex interpretantur. Plinius Aristoteli, vt solet, subscribit lib. II. cap. 39. his verbis.

Aristotele, & Plinio. Inuentæ tamen quœdam destuuio capitis invalidœ, vt & lanugines oris , cum menstrui cursus stetere. ud Hippocratem nostrum sexto Epidem. in fine , non nisi duas eiusmo i Exempla Ap Hip duo ex historiaslegimus. Vna fæminarum harum fuit Phaethusa Pythe œ vxor, quæ vbi pocrate. prius fecunda fuerat, postquam maritus in exilium abijsset, huic menses steterunt, dolores & rubores ad articulos suborti, corpus virile euasit, & tandem produxit barbam, facta est hirsuta, & vox reddita aspera. Non potuerunt reuocari menses, nec multo postea tempore vixit. Altera fuit Namysia Gorgippi vxor, cui nec ipsi suppressi menses potuerunt restitui, & paulo post obijt.

ConstituNoftræ autem nomen est Magdalena Venturæ.Optima valetudine toto tionis , & morum de- suæ cursu vixit, neque quicquam detrimenti ex suppressis mensibus sensit, scriptio in eu acuationostra hac nisi quod priore a cohibitione, tempore, dum periodus prius folitæ fæmina vo cata Mag- nis rediret, sibi mammas tantisper impleri & lumbos doleri, percepit. dalena Ven hæc obijt semper virilia, cum bobus luis arando, agros colendo, maritum. turæ. quoque in exilio sequendo, & inimicis resistendo, erat autem iam tum barbata, quamuis vestibus semper muliebribus veluti nunc quoque vteretur. Vo- . cem non habet asperam, nec faciem valde virilem . Laryngis caput, quod in v ris prominet, in ipsa planum est. Quadrati est habitus, & iustæ statuæ.

Barbam

IO.FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

765

Barbam quam semipedem iam longam gerit, ab vndecim tantum mensibus, , ita nutriuit, cum eam piius semperabradi sibi permitteret . Nonsum tamen nefcius, plures eiufmodi mulieres, tam in Germania, quàm Italia, hac etiam no- Gilbertus Vuossius stra ætate, visas fuisse. Extat apud Vlmum epistola Gisberti Voussij I Inuictlum Cæsaris Ar chiateraliã Ferdinandi secundi, Architri præstantissim, qu a describ it H describit Helenam Antoniman defcribic. virginem prolixà admodum barbà dona tam, quam plurim i , Græcÿ, ex amicis Parerga meis viderunt ,&apudSernis ma Ferdinandi Matrem in Gynecao nutrie hæc videneffe vti batur . Hìc iterum limites excessi, sed nec inutilia, nec prorsus iniucunda, vt tur lia & iucúspero, dedi. da.

Ad ouum a barba reuertamur. Sed priusquam secundæ controuersiæ nodos Ad ouum fit regrefenodemus, dubio, quod supra aduersus nostrammetipsam conclufionem attu- fus . limus , satisfaciamus oportet. Idque hoc fuir. Qua ratione duri corticis ouum ita Refpondetur obiebene magnum, ex Testudinis vtero, duabus corneis testis,ceu carceris parietibus, arcte ctioni ab authore compreßo egredi potuerit ? Fateor mehercle, atite quam Testudinis anatomen vidis- motæ. sem, hoc mihi non nouum solummodo, sed inolens quoq apparuisse, curru aliquando Testudines fæminas grandioribus his ouis, assidentes, ac veluti flatu & anhelitu fuo fouentes, contemplatus essem.. Veruntamen res ita (e habet.

Inferior huius bestiæ tabula , seu testa, quæ ventrem integit ,vnam habet per Quomodp exitus detotam fui longitudinem fer me, & tres per transuersum positas suturas, siuo tur ouo du ri corticis, commissuras, illis qua: in caluarijs videntur, haud quaquam ab fimiles: vnam ex vtero Te prope caudam, tertiam prope collum, tertiam in media ventris regione collo- studinis . catam, ad hunc solum, vt existimo, finem vfumque,cum Natura nihil frustra, sed omnia in numero, pondere,mensura procreauerit, ibidem itnpressas, vt si animal hoc aliquem duriorem maioremq. bolum per os transglutire, vel infra aliquid sibi molestiam creans’ emittere vellet, hæc ipsa cornea, atque offea ‘Hoc fit. propter Su. substantia ,non aliter, atque mollis quæ da cartilago cederet, aperiretur, exten- tura s in testa inferiodereturque Conuenientiùs huic obiectioni responderi posse, nec per plurimas ri testudinis. quidem acutasq. philosophorum rationes easque friuolas, quàm nunc factum est per simplices ac pauculas has, verasq. Naturæ demonstrationes , prorsus autumo.

Alia & miEst autem inter futuram mediam, illamq.quæ caput versus extat, alia trian- ra eft studine Sugularis , quæ ossiculum parte interna , figura simili quoque exhibet, externa turæ autem parte, rotundum nummulum repræsentat. Quem vsum hoc habear, adhuc ignoro, nec scio an hic ludere Natura voluerit, errare certe non voluit .

Eiufdem prorsus forma? triangularia ossicula, in aliquibus humanis caluis, in Ad SecuaVertice inueniuntur, præstantissimum, vtaiunt,Epilepticis remedium. dam controuersiam Nunc alteram ordiamur litem, qua? inter Aristotelem & Hippocratem volui-fit trãsitus. censuit: an tur • An ex luteo oui formetur pullus, & albumine nutriatur, vt hic contrarium fiat , vt ille voluit. Libuit autem hic paradigmatis loco, ouorum tam gallinæ quam lacertæ, icones subijcere , mox declarandas, quas ex ipsismet ouis olim, a me examinatis, a pictore delineatis , viuaque experientià comprobatis, desumpsi ; vt hinc constare valeat, vtri nos calculum nostrum adijciamus.

Hippo-

ALIA ANIMALI A NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. Hippocratem primò in aciem. praducamus, ad quem veluti ad Cynosuram , in Hippocrates vult ex-siuctante opinium mari, media vela nauesq.vela nauesq. dirigunt suas. Hic igitur liluteo aué materno generari . b rcum diceret fœtum desiciente alimento, quod à illi sanguini, haud ampliùs suppeditatur , seispsum iactare, repagula soluere, membranas ditrampere, & caitum cuerre, vel hocargurmento probabat, quod simile quid pullus in ouo tentet, cum alimento orbatur, quod albumen esse, exlutoveròudmnatufise,a rebt.Procreatur autem, inquit, auis ex luteo ; alimentum autem & incrementum continent, quod in ouo est candidum.

Quod omnibus qui animum aduertere poterunt, conspicuum esse potest.

766

Pro, Stabilienda hac Hippocratis sententin, nullis sulta probationibus, has ipuHane suam petias mittit. Imprimis quidem ex Athenœ liquere, ita opinionem nullis pro- goram sensisse, qui ideo albumen άρνίθο γảλα , hoc c£tlac auis appellauerit • v bat argumentis. ipsum quoque Alcmœonem Crotoniatem , imo plerosq. tunc temporis, homines Quæ pro ipso Aqua- sensisse, vt Aristeles innuit 3. de generat an. cap. 2. Posse & hinc deduci , quod pendens quæ oua dup lutea , siue vitella habent, duplicem quodammodo pullum prodicit. creent, duobus nempe capitibus, & quatuor cruribus præditum, cum tamen Prosper Marcianus vnicum tantùm adsit albumen. acriter pro Verùm Prosper Martianus, cum quo aduersus Hippocratem, sæpe hanc puHippocrate pugnat. gnam pugnam*, cum experimentis proprijs meis aliquantulum magis credere Aduersus quem sæpe sim solitus, quàm nudis authorum verbis ; ne & mihi scilicet, quod pluriauthor pubus accidit : gnauit .

Martianus Scribere sicliceat , iubeat quodcunq. voluntas. mir atur in re sensibus Martianus inquam, qui nullam fere voculam obscuram Hippocratis præterit , obuia Hippocratem quam non vel locis ex eodem consimilibus, vel a fe excogitatis rationibus c & Aristote lem dissen- roborare satagit, & hìc quoque Hippocratem suum mordicus tuerur. tire.

Admiratione tamen dignum esse ait, primos fecretorum Natura interpreAuthor cur hoc fiat tes, Hippocratem & Aristotelem, circa materiam , quæ sensusiudicio deter causam assignat. nanda videtur, in contrariam sententiam omnino abijsse Hoc ego non miror modo , sed deploro penitus, quod veteribus nostris , addictis horum cultoribus plerisque, magis speciosæ quædam & argutæ tiunculæ, quam labores in rerum naturis indagandis exantlandi, arrideant & it quotusquisq. nostrorum Medicorum iatn est, aut Chirurgorum (ne de oui

767 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. pulli examine facillimo, neglecto tamen, nihil dicam ) qui vtilissimam, suam Depiorat author , à totique. humano generi prosicuam operam, studiumq-in fœtus humani , ex Medicis & Chirurgis vtero cum salute educendi, artificio & industria ponat, doceatuè? Cùm ars hxc hodie ram vilipendi , simul cum m undi origine nata, nobilissima, summè necessaria, communissi- nobilissimaque, ad solas obstetrices, ineptas plerumque, iam omnis proh dolor ! transie mam arrem, obstetriciā rit.Nec C bimrgi. nec Medici sint (quibus nimirú ex officio hoc muneris incumberet ) qui easdem , antequam manum huic periculi plenissimo negotio adhibeant, vel examinent scientes, vel instruant nescientes, vel ipsimet demum, Authorisin fortunium in extremis vitæ periculis, in doloribus acerbissimis, parturientibus miserculis in filio mor s uccurrãt. Lachrimis hæc ego, non atramento nunc sribo. Cum nudiustertius, tuo. quæ fuit 27. Iuli j anni 1627. vt infortuniũ maximum a non fatis perita obstetribona ce, domi meæ in mortuo filiolo, sacro tamen baptismate donato, sum passus, ita Sors in recupesalutarem manum a Francisco Mambriano;Chirurgo Romano,peritissimo & vni- rata vxoris vita quasi co huius artis operatore, Pompilij Tagliaferri, Parmensis, Medici & Anatomici deplorata in partuviceleberrimi,discipulo , vxor mea amatissima, morti, ob vitiosum partum vici- riofo, Hæc restinissima, accepit, & ab hoc ipso viro fecundam veluti vitam recepit. ruta fuit à Ad Martianum redeamus, qui mauult Aristotelem, & huius asseclas a fenfu Francisco ratiocinantes deceptos esse, quam Hippocratem , qui in ouorum inspectione di- Mābriano obstetticū ligentissimus fuerit, veritatem non percepifle . Hippocratem autem his potissi omnium magistro . mum rationibus moueri potuisse adiungit. Primò, quod luteum, vt quid nobi- Martianius fuu tuetur lius , ante albumen generari: considerarit, quod veluti opifex & principium Hippocraquinq. animalis in medio, ceu tutissimo ideo loco, fuerit collocatum, huic poltea al- tem præcip uè bumen superuenerit alimentum, vtpote frigidius, quod tamen Aristoteles, præ- rationibus Prima . ter omnium Medicorum mentem , calidius luteo esse scripserit. Secundo , pi- Secunda. scium oua solo luteo constare, & albuminis loco aquam ceu alimentum fubire - Tertia.

Tertiò, deceptos illos fuiffe, qui vmbilicalia vasa in luteo conspicientes, putarint, propter alimenti attractionem facta fuisse, cum natura in ouo hæc subitò condiderit, vt per hæc efficiens. & materia , pro; prima pulli fabrica traduceretur . Quartò, quiaHipp. vidit exorto pullo, nihil albuminis superesse, lutei Quartatamen adhuc portionem ali quam restare, ideo hoc pro materia, illud pro nutrimento assignarit . Quintò, quia vbi gemina funt lutea, septo separata, ibi Quinta» etiam gemini pulli enascantur. Reliqua apud eundem Marti anum in Notationibus suis ad Hippocratem, videantur Arist. pro Aristotelem nostro egere patrocinio haud arbitramur, vt qui seipsum satis seipso argumentaPars fuperq. tueri valeat. Et 3.quidem de Generat.animal. cap. I. hæc habet. dicit. igitur eius (oui) quæ calida est, propius ad formam in membris constituendis accedit ,qu æ Quæ a na tura cādidī autem terrofior est, corporis institutionem præbet, & remotior est, quamobrem in bicolo- & lutei deribus ouis , animal initium suæ generationis in candido sumit. Initium enim ani- i umit. male in candido efl, cibum à luteo capit. Secundo vero capite, deceptum fuisse Alcmœnem Crotoniatem , ait, quod ideo putauerit albumen esse alimentum pulli, quia lacti firnile apparet. Vitellum autem oui quia per calorem gallinæ incuantis sit humidius, ideo esse potius alimentum Aristoteles statuit, cum ad huius naturam spectet, vt sit humidum, cum è diuerso albumen per calorem crassescat, & induretur. Cum enim naturam quoque contrariam, ait, habent candidum & luteum

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP.NARD.ANT. RECCHI. Quapropter Hæc exami luteum. Luteum namque gelu duratur, & coit, calore contra hume scit. nat, quid a cum vel in terra, vel per incubitum concoquitur, humefeit , atque ita pro cibo animalicalore & frigore pa- bus nascentibus est. Nec verò cum ignitur, aßaturque, durefcit, quoniam natura terreæ ci possint. est, vt cera , At candidum gelu non concrescit, sed magis humescit, igitur solidescit.

Quamobrem cum ad generationem animalium concoquitur, crassescit, ex hoc enim consistit animal ; luteum autem pro cibo est, & membris subinde instituendis hincε incrementum administratur . Quocirca luteum candidum membranis inter fe distinguuntur, quasi materiam habeant diuersam .

Est autem hæc vtriusq. diuersitas , in hoc fica s quod Aristoteli, & huius Aristoteli nimirum loquid cer- positoribus luteum ie habeat vt terra inter reliqua Elementa, imo reum & fri lo fubfidens, St frigida qualitate dotatum . Albumen autem,altiore loco collogidum eft, albumen catum, St fpiritibus fcatens caliditate fit donatum . Quapropter dicebat simivero caliaccicti* dum & spi- le quid in ouis fieri, dum vrina redduntur, quod vino accidit, quando rituosum .

Vinis nempe hoc ob perturbatam fecem, ouis itidem ob terrenam conquaspotius? satam partem, id ipsum contingere' . Et hoc quidem calidioribus quam tepidioribus diebus vsuvenire.

Authoris Hìc iterum inuitus cogor, St verecu ndia quadam moueor, tanto me totics exculatio, qui inuitus viro opponere . Vbi tamen haec monita apud Quintilianum lego, animos resuAristotelē profero , ledoribus consideranda St cenoppugnat. rao , St audacior fadus mea quoque fenda . Inquit autem hic eloquentiæ magister: Verecundia est amabile viti virtutes facile generans. Sed sæpe nocet. Et iterum: Valde difficile, imò impossible est, imitando alterius similem fieri, quare potius Rudere debemus, vt superemus , r enim fortassis æquabimus . Nec qui maxime imitandus etiam (olus est imitandus.

Si luteum Verum nolo iam5, quod iure possem tamen, cum Aristotele acrius dimicicare, ceræ comparatur no quod commodiore loco fiet, qua ratione dicere potuerit oui luteum terrenam erit terreữ à praedonii eius partem este, & tamen cera comparari? At noui mus omnes nos ceram habenio. maximam cum ignepotiùs, quam terra symbole itatẽ, & in quem cum Ex vitellis re ouorum ex uertatur, iugiter profectò illum nutrit, St ab ipfo demum consumitur St disprimitur oleum. patur. Rectè hanc instituit Aristoteles comparation em, at non rectè fecit, Ergo debet potius aer quod vitellum & ceram terrea,à prædominio pronunciauerit. Ex vitellis ou in his quā namque, in fartagine frixis St exprefsis, bona olei bene pinguis copia elicitur, terra domi oleum autem philofophi noftri hadenus bona fide crediderunt , plurimum nari. aeris pofsidere, quod aquæ nempe hoc innatare videant, quæ philosophia suo quoque tempore examinabitur. Atque hinc fit, quòd Terebinthina rejina pinguis St inflammabilis, non cum aqueo aliquo liquore,aut cum terreasta tia vniatur,liquabili forma compareat,& talis perseueret ; sed cum luteo oui probe commisceatur, talisq. reddatur, vt sorberi facillime etiam possit, quod pe tis pharmacopoeis notissimum eft '. Non alia hoc ratione fieri arbitrandi eft, quam quod hìc pingue luo pingui societur.

Similia fiAtque hoc ipfum axioma smilia similibus coniungi, friuolum prorsus reddit milibus cõ iungi ma- Aristotelis argumentum,quo probare tentat, luteum oui terreum esse ideo, & graximum eft axioma in ue, quod rupto ouo, St albumine cum fuo luteo mixto,coctoque, luteum philofo- locum petat medium, centro ceu Terræ destinatum. Sic enim cap. I. circa, phia s 768

sinem scribit, candida enim pars oui natura humida est, caloremq. animalem

intra

769 intrasecontinet,quamobrem circum ipsa difcernitur lutea, & terrena intus manet. Et fi plura oua coniect a in patinam, aut tale aliquod vas, coquis igne, ita ne motus caloris citatior fit, quam ouorum distinctio, idem in vniuersis ouis, quod in sinRespondegulis euenit, vt lutea cuncta in medio constituantur , candida circiter ambiant. Hoc tur Arist o telis expeconftituto enim ideo accidit, quia oleofa oleosis, aquola aquosis, lalla salsis ex rimento Nturæ, & a DEO rebus indito ordine, tanquam fimilia similibus copulantur. probantis luteum esse Atque hoc est, quod philosophi decantant: Calorem congregare homogenea & sepa- quid terrare h eterogenea, quæ prius ita erant inuicem permixta,vt ea oculis carneis mini- reum. me peruideres,lumine tamen metis optime perciperes,si cultro præsertim anatomico chymicorũ, igne inquã, easdem feparare non raro studuisses. Quis enim in Chymicorum Vulca aridissimo lignoaquã, in siccissimis pilis & cornibus, oleũ inesse dicturus fuiffet,nifi nus vere separat heVtruque ex vtrisq. Vulcanus elicuisset, & prius oculis tuis manibusq. obtuliffet ? terogenea, ho Neque scio quam verum fit, candidum oui gelu minus, quam luteum concre copulat mogenea • Icere. Noui certe,aquam facilius quam oleum congelascere. Ita plurima prius Difficile eft can viuis essent experimentis tentanda, & probe examinanda,quàm vt fidem adeo creditu didum oui facilem priscis artium doctrinarumq. magistris noftris adhiberemus, & sæpè minus gelascere quam pro indubitatis, incerta acceptaremus, ex quibus in absurdiora lapfus longe luteum. grauissimus consequitur.

Verum vt vt rationes vtriufque Scriptoris antiquifsimi, tales sint, quæ horu discipulos ad idem prorsus sentiendum suauiter inducere, ne dicam vafrè se- Vnica expe Ariducere potuerunt ; vna tamen sedula obseruatio, ex pulli nascentis in ouo ana rientia storelis,& tome facta, has omnes peffundat atque prosternit, quæ haec ipfa est, quam Hippocratis inter quamplures alias Aquapendens quoque adducit, mihi autem semper sola busrationirespondetur. fatisfecit. Per albumen videlicet æquè, atque luteum venulas dispersas fanguifluas effe, quæ omnes in ramulos maiores desinentes, in truncum cunctæ demum ampliorem, qui ductum conftituit vmbilicalem, terminentur, per quem sanguis in animalculi hepar deriuetur. Quid igitur dicet quifpiã, tibi aduersus tantos viros animi est, quidue statuendum æstimas ? Hoc ipsum, inquam, quod ego iamdudum, antequam de Aquapcndentis oufculo,hac de re conscripto ; quicquam mihi innotuisset, diligentiffimè obferuaui . Pullum nempe ortum Quid auin hae Juum ex chalaza ducere, quam /tali la Galladura, Germani aptissimè den vogel, hoc thor controuersentiat. est Auem vocant,quod ex hac auis enascatur. Quae particula inter & vitellum & sia Pullum néex chala albumen, grandinis, aut margaritæ maiusculæ, & oblongiusculæ forma , colloca- zpea ortum tur , & diuerfam paulo ab albumine substantiam, duriorem nempe, & te- ducere . naciorem adepta eft, & quam ob id, qui cibis parandis student, dum aut iusculum cum ouis miscent, aut aliud quidpiam esculenti, ac liquidi ex ijfdem parant, ne impedimento sit, feparare fatagunt, quippe quae sedula etiam agitatione, vixdissoluatur,nisi salem huic aut sacharum aut acetum adijciatur.

Atque ex hac, & non alia parte, fiue albi fiue lutei, auem seu pullum generari conspexi, quando gallina subditum, tertio poft incubitum die, ouum effregi.

Reperi enim ibi, vbi chalaza fuerat, carneam quandam maffulam, formicæ granviuo IO. FABRI

LYNCEI EXPOSITIONE.

ioris magnitudine, informem adhuc, & in qua nihil aliud videre & distinguere poteram, quam humores oculorum,crystallinum maxime, inftar minutiffi-

T tt

mæ

Quod

experimen-

to comprobatur.

770 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARDI ANT. RECCHImælenticulæ iam condensatum quoque, ac transparentem. Ita vt forfan absurForfan cafuerit, fi quis dicat,in auibus saltem, naturam à capite ac cerebro priùs, put primò dum haud formato formari in quam a corde fabricam suam ordiri , Quamuis,quia etiam in bene cipit in pullo, cor pusillum admodum est, hìc forsan adumbratum, sed nondum ita perfepullo. ctum fuit. Erant autem in hocalbumen & vitellus integra adhuc, ac prorsus incorrupta, Aquapendens pullum pulicis magnitudine ex chalaza natum vidit .

Quod iam de corde ac oculis dixi, ex pulli sectione confirmatur,ex ouo eruti,quod membra, Quid in tredecirn diebus gallina fouerat. Eo enim aperto, omnia formata pullo re- interna, & externa confpicua fuerunt, pulli longitudo auricularem digitum pertũ quod tredecirn aequabat, ad quam vix peruenerat humanus fœtus sexaginta dierum, alias à me diebus sub gallina vifus & picturà apud me expressus. Humor crystallinus in hoc magnam etiam fuit, lentem referebat, & mole sua cor ipsum duplo superabat,hoc enim habebat exiguum valde, ac rubicundum, quo paulo maius folummodo, hepar erat.

Quod autem in icone fuperius, ouum, cum fuo pullo perfectiore prostat, illud Declara- ipsum efl, cuius descriptionem iam dedi, hoc libro folio 654. quando de Vmtio primi ipsum oui quod bilico Apri Mexicani, sermo mihi fuit, quo lectorem meum, ne magis supra in sanguinem icone ex- onerem, mitto . Inueniet enim ibi, albumen aeque atque vitellum, hibitu fuit. in fe continuisse, cum rupto ouo, statim (ceu lotura carnis essent) reliquia albuminis effluerent. Situs etiam pulli huius, cum oculis subijciatur, hic pluribus haud verbis est explanandus.

Alterum vero, quod hic sub. imagine expressum est ouum, pullum huius Secundae articula1*1 iconis ex* plane magnitudinis propositæ, in fe gerebat, post hoc est primum planatio. saltem auricularis digiti longitudine attingebat,incubitum,quem non nisi Pullus diebus gallina ipsi præstiterat. Rupta oui obtufiore parte, simile spatium huius oui vacuum fuit visum , quale in altero iam ouo perfectioris pulli fuit descripvixit & om nia mébra tum , Laceratà etiam , quæ fub hoc spatio est, pelliculà, duo in conspectum formata ha buit & erat confestim venere puncta nigricantia , grandia, & prominentia, oculi videocto diem. licet huius pulli, in capite valde magno, & quod magnitudine sua, reliqui totius corporis molem æquabat. Et cum effet tam minutum animalculum, mirabile tamen fuit, hoc ipfum vixisse, pedesque, & alas iam bene figuratas mouisse. In hoc quoque ouo candidum erat fanguineum & luteum venulis rubentibus conspersum, fed maiore hæc quantitate, & veluti permixta,nec distincta bene apparebant,vt in perfectiore videre contigit. Debebat profecto Aristotelespullorum ex ouis primam formationem acutius introspicere, sic enim chalazis, quas Gaza vertit Grandines, munus suum quod in generatione obeũr præstancissimum, non inuidisset, quod tamen his verbis 6. Hist. an. cap. 2. fecit ; Aristoteles Grandines autem dictæ, quæ initio vitelli adhærent, nil ad generationem conferunt, male a generatione quanquam aliqui ita non existimant. Fuerunt ergo Aristotelis tempore quoque pulli chalazas ex- qui hanc nobiscum veritatem agnouerunt, quos ipfe deceptos potius autum clusit. uit. Sed quia chalazæ albuminis substantiæ ac colori fimiliores sunt, quàm vitelfi, ideo forfan quis Aristoteli magis, quam Hippocrati hac in lite fauere Ab ouo vsque ad mala, antiquum est ver bum, hoc est a principio ad Author ad nunc tendimus, quod priscis vfus effet hominibus, ab ouis plerum queci -

finem properat.

fuos auspicari, & malis Ceu pomis camas claudere. Et nos enu meratà adhuc

vna

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

771

vna oui & pulli historia a gallina perfectè exclusi , ad finem quoque properabimus.

Est autem hæc: quam non ingratam fore existimo rudioribus, qui similia Completi experimenta,nec tentarunt, nec viderunt. Cum itaque ouum quoddam, in generati pulli histoquo pipientem audieram pullum, aperirem, & quidem parte oui obtusiore, ria. vbi generatio in chalaza corpusculo institui solet, reperi imprimis aliquantisper ab interna parte foras ruptum corticem , non tamen, vt ibi vllum foramen , per quod aer intromeare potuisset, appareret. Notandum autem, hoc loci spatium a cortice ad ipsam pelliculam, qua auis obuoluitur , aere aut vaporibus existere plenum, vnde absque externi vilius aeris ingressu, auis ex hoc respirare, & vocem emittere valet, quando rostello suo, illam, qua clauditur , pelliculam rumpit, & in hoc spatium rostellum suum protrudit.

Volui autem, quod in nullo alio tentaueram ouo, durum & externum corticem vndique deglubere : quo detracto, & cum hoc ea ipsà, quae immediate Chorion in quo izeidem subtenditur, pellicula ; quando ad locum illum perueni, vbi ipsum ani- cet pullus. malculum cubat, hoc est, post illud spatium inane, non potui cum duro cortice molliculam illam membranulam, veluti prius factum tamen fuerat, detrahere, vt quæ valde tenaciter alteri cuidam pelliculae adhærescebat, quæ totum fœtum ambibat, atque vndique ita claudebat, vt ne minimum aeris exire, aut penetrare ad pullum valeret.

Hæc autem interna, ipsum fœtum videlicet obuoluenspellicula, meo quidem iudicio fabricata fuit, ex ipso oui albumine, non vitello : hic enim ab hac remotus Vnde & separatus semper, suà inclusus membranula cernitur. Haec itaque obuol- pellicula sit generi* uens membrana, ac veluti chorion, vt dixi, fine vlla læsione integra erat, & in- ta. tra hancconctitutus pullus suo situ naturali iacebat:capite nempe, intra alas & pedes recondito, nisi quòd in hoc nonnihil a suo loco dimotum caput effet, rostello nimirum versus illam partem, vbi spatium vacuum est, protracto.

Pertuderat itaque dictam pelliculam apice rostelli lui vt ex spatio illo Vnde zer : aerem sufficientem attrahere, pipire, & corricem oui interiùs pulsare, rumpere, in ouo pul Ius trahat. ac sibi exitum parare posset. Non est autem dubium,quin cum hoc motu, & capitis atque rostri agitatione & impulsu, subsequi debeat pellicula fœtum inuestiens, alioquin debebat largius multo foramen auicula moliri, quò posset & rostrum suum, & tam magnum caput exerere, vt ad corticem pertundendum penetraret, cum ab hoc distet caput pulli spatio transuersi digiti.

Et vt ad membranulam hanc, quæ sœtum circundat, redeam, effracta hac, In hoe reperi pullum situ illo iam descripto, fine vllo commeatu cubantem , hoc est, ouo al absque vitello & albumine, absque sanguine, & vilis humoribus, & excrementis. bum nec nec lu teum post membranula intus solummodo fuit sanguine oblita ; vmbilicus illi adhuc perfectum adhærescebat, sed tam crassus, ac longus minimè erat, vt in altero pullo repertus fuit.

Hic enim pullus iam maturus & idoneus erat, vt exiret, & ob id totum suum nutrimentum absumpserat : alter autem duos forsan dies adhuc natiuitati suæ destinatos reliquos habebat, que quidé pullum vltimum vix vitalem existimaui, quod violento quodā modo, detracta ipsi veste in qua latebat, enasci curauerā. Vixit tamen, & superstes diu fuit, quod iam iam sua sponte Ttt

z

excludi

pullū fuit

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. excludi debebat . Quem ideo etiam pipientem audiui, quod alij tamen non Pipiunt Integro e- præstant, in quibus nutrimentum omne nondum est absumptum. tiam ouo pertigerunt. piptunt etiam integerrimo oui cortice, quando ad tempus exclusionis pulli.

Posset forsan hinc argumentum non nauci duci, qua ratione planctus & vagitus puerorum nonnunquam in vtero materno auditus fuerit, cui speculationi & ego aliquando operam dedi, & olim forsan de hoc aliquid commentabor.

In anatrinis ouis ac pullis hoc notaui (solēnt autem hi pulli post quartam heptomadem & gallinacei post tertiam excludi) post quartam etiam septimaAnatrini pulli quot nam emortuos in suis ouis, absumpto omni penitus albumine remanente luteo diebus per ficisntur. in forma paruæ pilæ seu globuli, adhærente vmbilico, consistentiæ non multu tenacis, & obducto suà propria membranula, qua discecsà effluxit vitellus.

Hoc ideo contigisse arbitror, quod exitum moliti fuerint ante perfectionis, & absolutæ periodi tempus,& priusquam intra corpus alimentum omne à natura sibi destinatum absorbuissent. Et si aliqua coniecturà hic mihi vti fas est, dicerem, albumen priùs vitello absumi, quod in aliquot etiam gallinaceis comQuas parcartuates nutriat peri verum esse, quoniam albumen cum spermaticis partibus, ossibus dico, albumen, & albicantibus & quas vi- ginibus,neruis, membranis, atque huiusmodi minus sanguineis, tellus. potius, maiorem habet conuenientiam, quas necessitas requirit, primo omnium veluti bases totius animantis, nutriri, & augeri, quam cum illis sanguineis, quas carnes & parenchymata vocant Medici, veluti sunt musculi, hepar, cor, renes & similes, quæ postremò tandem accrescunt & augmentantur, ex affluxu vitelli, qui facile in sanguinem conuertitur, & propterea vltimo demum loco intra corpus succedit . Verum hac de re libere queque philosophari permitto.

Sed quod iam subiungo, consideratione dignissimum censeo, quod in his pullis viderim, ex vasis vmbilicalibus aliquot, intra ventrem ad arterias Iliacas An spiritus surculos suos porrigere. Quid igitur hic dicendum erit de spiritibus vitalibus ? vitales in ouo extra Signum enim ita aliquod elucet , quasi hi extra generentur, vt fit in humano pullum generentur. fœtu, & ad arterias illas descendentes elaborati deferantur, altera autem portio sanguinea ad hepar corriuetur. Luteum, quod hic simplex erat, in alio pullo An duo luignoro tea faciant diuisum offendi : an autem ouum ob id geminos vitellos habuerit , pulduos equidem. Hoc interim scio, neque duplicem pullum, neque quatuor pedibus alisue, los. quod contingere in bipartito luteo asserunt, propterea enatum fuisse. Quin pro certissimo mihi relatum fuit, gallinam quandam, oua omnia sua cum duobus vitellis peperisse, ex quibus simplicissimi falcem pulli procreati fuerint.

Noui & hoc ex fide dignorum relatione, quod vbi Phasiani masculi, Quid fiat nostratibus in coitu superueniunt, ex earum ouisphasianos quidem excludi, sed fi phasiani cú nostris omnes eiusdem prorsus coloris, qui in gallinis fuit. Hos phasianos hinc gallinis co tos, tam masculos quam fœminas, mulorum instar, steriles euadere, neque ameant. figuris, Oua diuer piius fœtificare . Habui domi meas gallinam nigram-, quas variatis sarum foroua protulit, modò nana, luglandem nucem vix æquantia, modò marum ex magnitudine, eadem gal- tam grandia, vt anserina esse censuisses,aliquando ouiformia, non rarò omnino lina autho ris. rotunda,in medio sui subinde contorta,simul quoddā naturalis formas, & magnitudinis, sed cortice molli, in parte acuta habens appendiculam, instar inrestinuli, longitudine & crassitie minimi digiti alicuius infantis, in medio cauam, 772

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

773

cauam, vt prorsus intestini. particulam credere aliquis potuisset. Et ab amico quodam pro certissimo habeo, se à gallo gallinaceo quatuor oua enata,, Oua gallus instar columbinorum conspexisse & vnum horum in acutiore fui parte con- peperit.» tortum. Dicam & hoc, vix fidem apud aliquos reperturum, verissimum tamen, hic Roma duo in diuersis ædibus, ac temporibus coda , & aperta oua, durum vnum, & alterum molle, ac sorbile, & in vtroq. scorpionem repertum fuisse, in hoc viuum, in illo mortuum. Habui oculatos testes, etiam equestris ordinis in primo, in secundo vero familiares ferme meos ; de his non est locus, nunc latius euagari, in aliud hæc omnia tempus reseruo.

Atque hæc hactenus de gallinarum ouis. Quod in icone superiore hìc adiunctum est tertio loco, lacertæ nostræ communis est ouum, tam integrum, Paruū ouū naturali suà forma ac magnitudine, album & molliusculi corticis, quam aper- in icone tum quoque, cum sua lacertula intus enata, conspicuum, vbi adhuc portiun- exhibitum est lacerte. noneam manifestum, culam tam albuminis, quam lutei videri fuit, signum non» dum penitus absolutam fuisse. Et quia haec oua à serpentum ouis vix differunt, Haec dum fuit in sequente forsan capite, vbi de duobus serpentibus acturus sum, aliquid de perfectè genita. generatione & horum lacertàrum simul commentabor. Interea siquis vtilia magis & iucundiora, quam quae ex meis hucusque laboribus attuli, desidenondū ret, is præfatum Aquapendentis opusculum adeat suadeo, & Encomium oui legat His contentus Erycij Puteaui Regij apud Louanienses historiarum professoris, viri Latinè ac videat Aquapenden Græcè eruditissimi. tem, & Ery cium Pupridem dictum iam non fuit? hì c dicam,quod quid ego preterea De stellione teanum de Reperio de hoc animali eadem prorsus apud omnes . Sic libri & sinuosa vo- encomio oui. lumina crescunt, quæ a plerisque transcribuntur potius, quam proprio marte Author de componuntur. Inter recentissimos tamen videri potest Ioannes Bustmantinus de stellione nil addit amplius iā alegorica,anaRepulibus sacræ Scripturæ. Nos qui naturalia hic potius, quam pleraq. ab gogica & alia, quæ fabulas sæpesapiunt, prosequimur, ab ouis nunc ad mala per- alijs dicta. uenimusEt fi non cibum solidum philosophisconsummatis dedimus, lac falcem Medicinæ nostræ alumnis instillauimus.

Atque ne pagina? quod reliquū est, nobis pereat, & vt dici solet dies sine linea abeat, hic corollarij loco, hoc mihi olim à problema propositū subijciam .

Problema An facere nimirū possem, ouum obtusiori sui acumini insistens, erectumin mensa flaret ? rarum & iucundum Noca est historia Columbi noui arbis repertoris, cum æmulis hoc ipsum suis, pro- de ouo ere posuisset, cumque nemo ipsorum hoc effectui dare posset, impingens ille ouum ctè stante .

Columbus ea pane mensæ, & planum ex rotundo reddens, præstitit, quod promisit . Ve idem olim runtamen, quodindica, ouo integro,in sua forma naturali permanëte fieri debebat. proposuit.

Sed hocno strum plus ouo, egressus cubiculū , regressusq.

Cumq. eog hìc me victū faterer, arrepto puer habet artis Author ait, (ioci causa) se nescio quæ carmina ouo obmurmurare debuisse , effecit que, quomodo vt hoc erectum, nec vllamin partem inclinans persisteret. Hoc vt vidi, vt, qua hoc fieri id ratione fieri deberet, speculatione sum assecutus. Quare aliud ouum petēs, deberet mente peexiui similiter, illudq. ipsum multoties motu agitans, donec existimassem, tam netrauit. effectui quàm luteum eius ex illa conquassatione inter se confusa & commixta Et statim dealbum fuisse, cum aliorum admiratione & pueri risu, idem quod puer fecerat, probe dic. fui imitatus. Causam huius rei fi velit quis, facilè indagauerit.

IZTAC Ttt 3

774

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

IZTAC Serpens nous Hispanie quadricolor.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. AGNVS hic esse serpens videtur, in quo quatuor vulgo dicta elementa propemodum repræsentata elucent. Ignis in squamis caudæ, quæ tota ignea, seu rubra est, quæque partis quartæ ad totum corpus, proportionem obtinet.

Subsequitur ventrem versus portio area, alba nempè, quæ & ipsa quarta totius animalis est portio. Postea est pars aquea, hoc est, quæ cæruleum maris colprem, marinum Vocatum, amulatur. Sed hæc vix quartam reliqui corporis partem constituit.

Demum terram referre, ipsum caput videtur, minor, breuiorq. totius portio, coloris subfusci, cum cæruleo quodammodo mixti. Atque in capite quidem Nam temcum exigua colli parte, sunt omnes quatuor denuo colores mixti. pora sunt flammea. Occiput constat ex tribus magnis squamis, ceu loricis quibusdam, contextum, coloris aerei. In fronte aliæ duæ squamæ, aer i& marini coloris apparent. Omnes hæ squamæ, lineà quadam nigricante, per mediqm dorsi, ad caudæ rubedinem vsque, eàque fuscà excurrente diuduntur, secanturque. Circa os subfuscus est color. Oculi lucentes admodum, ex luteo colore conspiciuntur. Nares sunt apertæ, & biceps lingua exerta terret.

NEX-

IO. FABRI LUNCEI EXPOSITIONE. NEXBOA de

775

Quanquecholla

1212132111212112

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. IDETVR non paruus esse serpens. Annotatio enim, quæ in autographi marine prostat, hoc ipsum linguà Hispanicà innuit. Quòd serpens hic palmos longitudinis habeat octo, latitudinis verò siue crassitiei duos. Additur autem, quòd plùs adhuc crescat. Color duplex saltem est , ex subsusco & albicante commixtus. Caput satis est magnum. oculos ostentat viuidos, nigricantes, & quod in alijs album est albumen, hìc viridem præsefert colorem. Linguam itidem exerit bisidam, quam pictor in tabella hac tamen exprimere oblitus fuit.

SCHOLI

EIVSDEM.

H

Orrendus aspectus, dirum venenum , fœdissimus color, tremendus serpentum facies etiā sibilus, linguæ vibratio, dentium exertio, oculorum fulgor, capitis virum fortem pertet lactatio, caudæ flexio, motus agilitas, squamarum asperitas, corporis to- refacere tius denique, in gyros, atque orbes conuolutio, & immanis quædam eiusdem videntut. non raro immensitas, abominabilem nobis non visu modò Serpentem reddunt, sed menti quoque nostræ, hæc saltem cogitanti, terrorem incutiunt, & pauorem quodammodo phanaticū imprimendo, cor lpsum lancinant, configuntq.

Quapropter res mira adeò videri non debet, si terra quoque (vt Plin. lib. 2. c. 62. habet) sensibus licet destituta, quam supra in Apro meo Mexicano, ex Macrobio magnam matrem & bonam ideò Deam à priscis illis Gentilibus appellatam do- Terra beni mater, cui, quoniam hæc nascentes nos excipit, natos alit, semelque editos sustinet semper, gna vbi homi& nouissimè complexa gremio suo, à reliqua natura abdicatos cooperit. Si terra, in- nem percuffit serquam, creaturis alioquin omnibus benigna, & benefica, Serpentem homine per- pens, non cuffo non ampliùs recipit, pœnasque etiam inertium nomine exigit. Atque vel hinc amplius in tra sua húc viscera ri: puto, maternæ venerationis cognomen adepta fuit. cipit.

Aelia-

776 ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI. Aelianus hoc ipsum ratissimum habet, & Lybicis atque Aepyptijs testibus conPrærer Pli nium hoc gremium Aelianus firmatissimum : Serpentem, quæ hominem interfecerit, idcirco terræ quoque te- ac latebras subire non posse vlteriùs, quòd hæc in exilium illam eiecerit, statut. vnde errare, & vagari eam cogi, neque amplius a coniugibus adiri, neque ab illis, quos ex se genuerat, filijs, parentem agnosci. Atque sic diuina annuente prouidentia, rationis expertia, ob hominum cædes, aduersus delinquentes vindictam sumere.

Et quid ? mirumne esse putemus, si nos hodie serpentem exhorrescimus ?

Cum inimicitia hæc in ipso mundi exordio, inter hominem & bestiam hanc iniInimicitia tium sumpserit. Sic enim DEVS Geneseos 3. Cùm Eua prima nostra mater hominis cū serpéte ex malū malum, astu & persuasu serpentis comedisset, nobisque filijs suis omnibus sacris Biblijs clara malum motte luendum intulisset, serpenti maledixit. Et ait Dominus ad serpentem : est.

Quia fecisti hoc, maledictus es inter omnia animantia, & bestias terræ : super pectus tuum gradieris, & terram comedes cunctis diebus vitæ tuæ. INIMICITIAS ponam inter te, & mulierem, & semen tuum, & semen illius, ipsa conteret caput tuum, & tu insidiaberis calcaneo illius. Scio hìc quoque, ac firmiter credo, per fæminam Beatiss. Vir hanc, maximè Bcatissimam Virginem MARIAM æquiorem nobis Euam intelgo MARIA contriuit ligi, quæ per semen & cum semine suo IESV CHRISTO, contriuit caput per semen suum caput Diaboli, antiqui illius serpentis, hostis nostri infensissimi. Verùm hæc extra serpentis. cancellos meos presentes. Quæ veneror & sileo.

Poteram igitur & ego hanc de serpentibus scriptionem ob antiquissimum odium missam facere, & venenosis his bestijs longum vale dicere. Verùm Quomodo quoniam venenorum doctrina non ideo scienda est, vt damnum, vel nobis, vel de venenis sit tractan- proximo nostro hinc inferamus, fed ob id magis addiscenda, vt noxam per hodum. stes nobis illatam, aut inferendam auerruncemus, ideo & hìc per venenorum Plinius ma campos nonnihil expatiari licebit. Quamuis Plinius humano minimè, nec Chrilè putat ve nena à Tel stiano more hoc intellexerit, propterea existimans à tellure venena nobis produlure proeuitandi ducta ideò cta, & subministrata fuisse, quasi hæc nostri miserta, etiam maioris fuisse vt in angustijs collocatæ nostræ, abbreuiandæ causà, per venena nos sponte doloris, & vitæ interficia- ipsa, miferis hominibus remedia generare, & dolaria voluerit. Sic enim loco iam laudato ait. Quin & venena nostri misertam (terram) instituisse credi potest, ne in tadio vitæ diræ famis mors, terræ meritis alienissima, lenta nos consumeret tabe, ne lacerum corpus abrupta dispergerent, ne laquei torqueret pœna præpostera, incluso spiritu, cui quœreretur exitus : ne in profundo quœsota morte, sepultura pabulo fieret, ne ferri cruciatus scinderet corpus. Ita est, miserta gonuit id, cuius facittimo haustu, illibato corpore, & cum toto sanguine extingueremur, nullo labore,sitientibussimiles : qualiter defunctos non volucris, non fera attingeret : terræque seruaretur, qui sibi ipsi perisset. Seneca noster ab hoc Pliniano decreto non facit alienum sapientem suum, epistola LXX. Vbi cum vitam nauiganoni comparasset, & de Seneca vi- annis nostris, non aliter fieri dixisset, atque in mari, vbi terræque vrbesq. recedunt, detur hoc ipsum sen- & tandem nobis ventum sit ad generis humani finem. Scopulum illum esse, intire sapien quit, dementissimi putatis ? Portus est, aliquando petendus, nunquam recusandus. te sibi posItaque se vitam sapiens viuit, quantum debet, non quantum potest. Si multa occurrunt moletripere. sta,&tranquillitatem turbantia, emittit se : nec hoc tantùm in necessitate vliima facit, sed

IO.

777 FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. sed cum primum illi cœperit suspecta esse fortuna, diligenter circumspicit, ,nunquid illo die desinendum sit. Nihil existimat sua referri, faciat sinem, an accipiat : tardius fiat, an citiùs, non tanquam de magno detrimento timet. Epistola quoque LXXII. Mortem inter indifferentia collocat. Et epistola itidem LVIII. At si inutile ministerij est corpus, inquit, quid ni educere oporteat animum laborantem ? & fortasse paulò ante quàm debet, faciendum est, ne cum fieri debeat, facere non possis : & cum maius periculum sit malè viuendi, quàm citò moriendi, stultus est, qui non exigui temporis mercede, magnae rei aleam redimit. Verùm qui in CHRISTI seruatoris nostri schola fuerunt educati, saniorem de Morte mentem & doctrinam sunt adepti, non fugiendam hanc quidem, quando DEVS, & Naturæ ordo nos vocant. Sed nec temerè quoque sibi ipsi eandem inferendam, & suimetipsius homicidam euadere, si etiam fortuna diris nos omnibus exagitare suis tentaret. cum que nostra non est, sed à DEO nobis cõcessa, vitã perdere haud valeamus debeamusq. Insignis profecto DEI benignitas, & non nisi ipso, ceu summo bono, dignissima in nos miseros homunciones collata elucescit, in quos, cum minimis etiam venenosis animalculis vis sit, iram si velint, suam exercendi, Dum læsa venenum deila hoMorsibus inspirant, & spicula cœca relinquunt ; mines sum ma benefiAtque è vita non rarò nos ipsos tollendi : eadem tamen morti, quam nobis centia. virulentià suà inferre tentant, remedijs postea succurrant, & antidotum aduersus venena sua, sic iubente diuina gratia, porrigant.

Non defuerunt enim præstantissimi viri, qui cum sedulò magnalia DEI, & Quod aniquæ Natura secreta perscrutarentur, in hanc venerunt opinionem. Nullum vene- malia venenant, natum esse animal, quod veneni sui antipharmacum simul secum non circumferat, & in etiam antidotum presuo genere bonum sit, dumque homini est venenum, alteri sæpe animali ali beant ani mentum præbeat, & remedium, quin ipsi homini quoque aduersus suimetip- Porum malium catalogus. sius virus, salutarem medelam adferre possit. Prius confirmant aranei, qui Hõ rum aligallinas alunt, cum nos interficiant, & ab alijs auiculis ægris deuorati, humoris qua nutriunt asia maligni, & morbifici purgationem, cum salute moliuntur. Bufones, qui tactu animalia. omnia fœdant immundo à serpentibus tamen vorantur, Attamen, Hi quorum furiale malum, citò membra pererrat Omnia nostra ; à Ciconijs & Ceruis innoxiè rursus deglutiuntur. homiPosteriora ad exempla Apes pertinent, quarum aculeum mel sanat. Bufonius Alia ni etiam lapis in capite bufonis vt aiunt repertus, huius venenum infringit. Et ficcus bufo sunt remedio. aduersus virulentam bufonis vrinam impositus iuuat, quem etiam pestilentibus bubonibus admotum noui, qui cum venenum extrahit, tunc quoque intumescit. Sic prouerbio tritum est, non nisi pilis rabidi canis, vulneri ab hoc illato impositis, rabiem arceri posse. Iecur huius tostum & comestum, valde in eiusdem morsu laudant, ne æger aquam timeat . Ne murium vrina facultate septica, carnem exedat, eorum cinerem inspergunt. Crocodili adeps huius morsus persanare dicitur. Os ex corde cerui, aduersus venenum, quod in cerui cauda volunt. Serpentem axungia, hoc improuidens degustasset, præstare l a t e , s i q u i s & horum capita contrita, & vulneribus à se homini immissis, imposita prodesse perhibentur. Scorpionum oleum, vel ipsum contusum Scorpionem, huius vene-

778

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. HARD. ANT. RECCHI.

venenosæ puncturæ occurrere posse, lippis notum est, & tonsoribus. Et vnde obsecro celebritatem suam Andromachi theriaca, decantatissimum antidorum, nunc æquè atque olim Imperatoribus carissimum, nisi à viperina carne adepta fuit ? Quæ non viperarum morsibus tantummodo, sed omni prorsus veneno, siue ex plantis, siue ex animalibus alijs, siue ex metallis inferatur, summo iam Medicorum consensu, & applausu propinatur.

Et quamuis vino vendibili non sit opus suspensà hederà : attamen, quoniam Quid author per morborum Theriacam huc pertigimus, quid ego per Theriacam præstiterim, insyndrome prestiterit. quadam propemodum deploratorum, in depellendo nimirum viperino veneno, vel in iuniorum gratiam medicorum huc referre non pigebit. Venerat anno A vipeta 1603. circa finem Iunij, ad Nosocomium nostrum S. Spiritus, vespere, ex messomorsus quomodo ribus quidam, quem circa meridiem extra vrbem Vipera momorderat, in sinirestitutus Miser hic perterritus, cum abauthore stræ manus digito prope medij articuli nodum. fuerit. nec quid facto opus esset, consideraret, subitò ori digitum admouens, virus exugere tentat, Et sic pestifero sua polluit ora veneno.

Vnde labra illico, atque lingua mirè intumuerunt, quin febris ipsa hominem apprehendit, factumque quod Virgilius cecinit : Ac dum prima lues, vdo sublapsa veneno, Pertentat senfus, atque ossibus implicat ignem.

Quare Oruietani antidoti portionem cum aceto hausit, sed nihilo melius inde Oruietani cheriacalis valuit, nisi quòd bis terue vitellinam bilem euomuerit quam quidem confectioconfectio quidpossit. nem plebei homines plerumq. secum ferunt, à circulatore quodam huius nominis, sic appellatam, Theriacà longè inefficaciorem, vulgo tamen vsitatiorem, ceu viliore pretio emptibilem. Itaque messor hic equo impositus, circa vesperum ad nos defertur, & lecto committitur. Vocor ego, faciem rubicundam, & prætumidam intueor, linguam adeò excreuisse stupeo, vt os ipsam ægrè ampliùs capere posset, vnde nec verbum quidem eloqui tunc valuit. Ego de Horrenda valetudine soliaccidentia ipsius animæ salute, non minùs, quam de recuperanda corporis in hoc æ- citus, peccata ipsum sua, ceu perniciosa animæ venena, si quæ haberet, euomere priùs iubeo, ob idque confessionem impero, quam Sacerdos ad nutum factam interrogando excepit.

Interca hæc ego remedia procuro. Imprimis Thericæ drachmam vnam, Remediorum series & fcrupulum vnum cornu ceruini praeparati,cum vncijs quatuor aquæ Scorzonerœ quibus sa- sorbendam præbeo.

Verùm hic scypho argenteo opus fuit eiusmodi, qui ronatus fuit. longum satis prominet, per quod violenter quasi, gulæ intrusum, liquostrum rem insundi iussi alexipharmacum. Et cum lingua iam iam etiam putrilagine corriperetur,atque vlccrata appareret,hanc & palatum cũ labijs continuò inungi curaui ex Theriaca & aceto bene inuicem agitatis, per famulos nostros ad hoc muneris à me destinatos. Cordi similiter inunctionem præscripsi, ex vncia vna olei corticum citri, per infusionem facti, & drachma vna Theriacæ. Et quoniam manus in tumorem erat eleuata, brachioque simul venenum communicabatur, præcepi, vt manus tota vulnusculis pluribus, per lancettam Italis dictam, siue gladiolum, quo venas incidunt, sauciaretur, & hirudines aliquot affigeren-

779 gerentur, quæ saniosum illum, & tabe manantem, ibique conculcatum sanguinem exhaurirent, cui postmodum affectæ parti hoc fuit inductum linimentum, ex maiore patte olei Scorpionum, mediocri Tberiacæ, & minore aceti compositum. Brachio autem, ne venenum sursum magis, magisque serperet, & limpidas vitalis fontis vndas tetra ac funesta sua labe pollueret, ex Bolo Armenia, & albumine ouotnm simul agitatis, linteamina infusa, imbibita & imposita fuerunt.

Atque hæc cura, nocte integra, per constitutas, vt eo loci fieri solet, vicarias Diligentia quæ ab assi famulorum vigilias, repetitis sæpissimè prædictis medicamentorum vnctioni- stentibus fuit bus ita transacta fuit, donec manè ægrum nostrum inuiseremus iam hilarem, huic ægro adhisibi nobisque redditum. Infantium enim more balbutire incipiebat. Fue- bita. runt quatuor tunc hirudines venis hæmorrhoidalibus applicatæ, ob haud exiHic DEO guam febrem, qua adhuc vexabatur. Vesperi bene loquebatur, comedebat, agitgratias exacto triduo conualuit, lecto surrexit, ad solitosq. labores suos, rus concessit, pro secūda velutivita. & gloriam DEO, pro immensa sua bonitate dedit, qui morti vicinum, per saluberrima remedia vitæ ipsum postliminio restituisset.

Subiungam & sequens medicamentum, ex viperina carne similiter concin- Narratur aliud ex vi natum, non vt minorum gentiũ medicis solummodo, sed primoribus quoque, pera medicamentum & qui Principum sanitati conseruandæ præsunt, gratificer. Hoc autem Illustris- nobilissimum. simus Franciscus Maria Cardinalis de Monte, qui nobiliorum, & pretiosiorum, Hoc Cardinalis de vltra quadraginta annos, medicamentorũ non modò collector indefessus fuit, Monte Epised vbi per occupationes ipsi publicas licuit, proprijs etiam manibus, chymiæ scopo Bam bergensi nempe magnus amator, & admirator, qui Sc me quoque aliquoties de his dis- donauit. sertantẽ libentissimè audiuit, & honorificè excepit, eadem elaborauit, & gratis Cardinalis huius enpostmodũ pauperibus æque, atque ditioribus ægrotis, dispensauit. Hic inquam comium ; anquã remediũ secretum, nec auro redimendũ, ante annos hos quatuordecim communicauit Illustriss. & Reuerendiss. Ioami Godefrido ab Aschausen Episcopo tum Bambergensi, postea quoque Herbipolensi, atque ad PAVLVM V. Matthiæ Episcopi huius Bam secundi Imperatoris Oratori, Patriæ meæ Principi, à quo etiam Romœ béneuolen- bergensis egregia sa tissimè fui habitus, de cuius laudibus iam historiæ loquuntur . Ab hoc in cta historis mandatis mihi relictum fuit, vt quoniam Franconiæ nostræ viperæ desunt, vt loquuntur. singulis annis, harum carnes certo modo præparatas ipsi transmitterem. Interim compositionem hanc, donec vel ipse, vel Cardinalis viueret, occultam haberem, & alto silentio premerem, quamverò publico nunc libentissimè committo, cum vterque hic Princeps meliore vita fruatur. Sunt autem hæc ipsissima compositionis verba, modusq.

Recipe viperas quot vis, cum sunt in magno vigore, ijs caudam & caput Medicamō simul amputa, ne torqueri possint, & statim proijce in aquam, ibique mori si- ti supradicti compoverisnito. Deinde excoria & exentera (aduerte autem, ne cystis fellis rumpatur, sitio quod si rumperetur, abijce totam viperam, nam felli venenum inesse volunt) sima. cum exenteraueris, exossa, carnem quæ restat, linteo bene sicca. Postea recipe panem, ex furfure tritici, in furno bene coctum, non vstum, & tessellà crutæ eius sublatà, excaua, tantum medullæ extrahens, vt carnem viperinam capiat, mox repone tessellam corticis panis co, vnde extraxisti, & glutine facto ex IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

780

ALIA ANIMALIA NOVAE HISP. NARD. ANT. RECCHI.

ex farina & aqua, rimulas diligenter illine, & repone in furnum, donec viperina caro siccetur ita, vt contundi & in puluerem redigi possit. Cum caro bene sicca erit, abijce panem, carnem serua, & pulueriza, & ex hoc puluere fac pilulas, ciceris magnitudine, cum opobalsamo orientali albo liquido, & optimo, secundum artem Aromatariorum. Has pilulas tanquam rem pretiosissimam, seruaco in lignea pyxide, in puluere Cinnamomi, vt humiditas arceatur. Harum pilulas tres qualibet septimana, stomacho ieiuno, quatuor horas ante prandiū sumi possunt, quoniam vitam producunt, bonam valetudinem, visum, iuuentutem conseruant, renes & vniuersum corpus iuuant. Mirè venenis, putredinibus, catarrhis, & podagris resistunt.

Et quoniam non Medicis solùm in arte & praxi prouectis, verùm & tyronibus maximè scribimus, quibus vel librorum copia deest, vel vsus inopia officit, Explicatur ideo modum, quo carnes viperina in quotidiano victu, si necessitas cogat, exhimodusquo incarnes vi- beantur, paululum delineabo. Est autem hic facilis nec magno apparatu perinæ paIllustrissimos quosdam viros, in affectu cutaneo lepræ non absimili,, rantur & digens, quo eduntur. felicissimo cum successu, vsos fuisse noui. Vt vernali nempe tẽpore, vel autumnali, viperæ captæ, detruncatiscapite, & cauda, & detracta pelle,exemptisq. interaneis, sale nonnihil fricentur, in frigidam proijciantur.vbi tam diu relinquantur, donec moueri cessent, & moriantur . Hæ in frustula dissectæ, vt in paruis factitari nostris anguilíis solet, quas Romani vulgo ceriole vocant, in aqua simplici cum tantillo salis, & si placet petroselino, si anethum forè displicet, elixantur.

Ex iure harum, iuscula cum ouis, vel panis tritus, aliaue fercula præparantur, & carnes anguillarum more, simul comeduntur, semel vel bis quotidie, idque ad dies quadraginta plerunq. continuatur.

Alius moScio & hunc modum, Principibus quibusdam fæminis maximè delicadus pro de licatiori- tioribus, vsitatum esse, vt ex iure & carne elixa, cum pulpa panis subacta, tus. pulli & capi nutriantur ad plures dies, qui in cibos postmodum illis cedunt, & omnia propemodum, quæ carnes comestæ, præstare solent.

Quem effeFuit autem hìc Romæ quidam, qui oculorum vsum perdiderat, ex carnis victum vipetinæ car- perinæ esu liberatus, alij ab impetigine & leprosa prurigine emundati, alij senes clu pre stiterint. niores præcipuè, acutiorem videndi aciem iterum adepti, alij reiuuenescere sibi visi suerunt. Dioscorides certè, viperinæ carnes, ait, si coctæ edantur claritatem oculis afferunt..

Sed res prorsus admiranda est, quod remedium hoc contra Elephantiasin Hoc reme- præstans, casu quodā inuentū sit, vt Galenus lib. 11. de simpliciū facultatibus nobis dium contra elephā- persuadet, quòd in messorum vinum ruri expositum, cum esset vipera vini auitiasin casu dicitur in- dissima, ijs inscijs illapsa, ibique mortua, & extracta messores perterrefecisset, nentum. hi misericordià moti, elephantiasi correpto homini, in vicinia habitanti, ilud obtulerunt, rati expedire illi, potius mori, quàm in illa miseria viuere. At il e vbi bibisset, inquit Galenus, admirandum in modum sanitati restitutus fuit : Nam suberosum omne illud cutis totius, non aliter quàm animalium à te stæ mollitie nuncupatorum malacostracon, tegmen decidit : quod autem reliquum erat, molle admodum apparuit instar cutis cancrorum & locustarum, vbi extima testa fuerit detracta. si verum est, & vnius illius vini potio, non repetitis itidem vicibus, hunc, & alium

781 IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIIONE. alium elephanticum, sanitati restituit, cuiscortum suum domesticum, eiusmo Cur Medici non vtãdi vinum viperarum, vt interficeret eum potius quàm sanaret, propinauit, vt tur potius vnica vini idem Galenus memorat : miror mehercle, non parum, cur hodieque non vtan- viperati tur Medici nostri, tali libétiùs quæ vnica die expediri potest, curà, quàm vt qua- potione, quam tot draginta dierum spatio, & carnet, & Trochiscos sæpe viperinos quoque exhibeant. diebus car nes præbéEt quomodo lethale virus suum vipera, quod promptum in ore gestant, vino do. non communicauerint ? Neque enim hic imaginationis potestas, spernentis Quomodo Viperæ vienergiam veneni, quicquam præstare potuit, cum miserrimi hi homines, ne- no suum venenum scientes venenosum animal vino mixtum fuisse, illud ebiberint. Voluit enim communiLibauius prima singularium suorum parte, Tractatu de venenis, auimosum illum. cent. confiCatonem, animi generositate superasse venenum, quod dubio procul, aquæ illi An dentia pos elidere serpentibus scatenti, inesse debuerat, quam ipse intrepidus bibit tamen, cum, sitveneni viper desertam, arenosam, & siticulosam Lybiæ partem, militem suum ducendo res ? forte fortuna vnicum inuenisset ibi fontem, quod lib. 9. Lucanus elegantissimis his nobis hexametris describit : Videtur — Inuemus medijs fons vnus arenis hoc Cato Largus aquæ : sed quem serpentum turba tenebat, præstitisse.

Vix capiente loco stabant in margine siecæ Aspides : in medijs sidebant dipsades vndis.

Ductor vt aspexit perituros fonte relicto Alloquitur, vana specie conterrite lethi Ne dubita miles, tutos haurire liquores.

Noxia serpentum est admixto sanguine pestis : Morsu virus habent, & fatum in dente minantur : Pocula morte carent dixit, dubiumq. venenum Hausit, in tota Lybies fons vnus arena Ille fuit, de quo primus sibi posceret vndam.

Libauius, locodicto, Non ego certè bibissem illam aquam, inquit, refertam serpentibus. Aut confidentia Catenis tantum habuit roboris, vt debile dilutumq. aquis venenum infirmauerit, aut sitibunda natura potentiùs mutauit.

Ego, vt de me hìc aliquid quoque addam , ante biennium, æstiuo tempore Authori sitiente sub canicula, cum siti vexatus, gelidam ex æreo vrceo aquam auidissimè Scorpio cũ potu aquæ haurirem, Scorpionem simul in os mihi illapsum magnum sanè, sed mortū per- frigidæ in reuomui, nec osillapsus. turbatus, aquã expui, nihil animo nec propterea sensi. Quem vbi antidotum vllum sumpsi : cum certus quasisecurusq essem, tantillum animal, aut minimè aquam veneno suo, quod pungendo potius, quàm eandem diluendo,emittit, polluifle, aut fufficiens haud quaquam certè fuisse, per tantam pu- Hic nihil tealis aquæ copiam dispersum, vt interimere me potuisset. Existimo tamen, ipsi obfuit. si verè aqua illa venenata fuisset, nihil, aut parum saltem, animi mei confidentiam suffragari mihi valuisse. Eoque minùs timore perculsus fui, quòd olim, dum Matthioli oleum Scorpionum dictum, componeremus, vidissem intrepidè Quidā innoxiè scorRusticos nostros, qui Viperarum, & Scorpionum venationi dant operam, aliquot piones viuos manicentena Scorpionum viuorum, manibus suis apprehendendo, digitisq. reuol- bus tractãt uendo, Vuu

782

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

uendo, non aliter nobis numerasse, atque si tot nummos aureos contrectassent.

Ego tunc vni eorum viuentium Scorpionum, caudam ampueaui, eiusq. aculeo, in Author superna indicis digiti parte, vulnusculum mihi ipsi inflixi, experimentum hinc scipsum pu punpugitinno desumere cupiens, an reuera Venenum suum eodem modo, quo ipse Scorpio xiè cum gendo facit, mihi communicaret, iam enim, si quid sinistri accidisset, de præscorpionis acuseo. sentaneo quoque remedio ipso Scorpione contuso & superposito, securus eram.

Verùm noxæ nihil, præter exiguam rubedinem, lentis magnitudine, quæsequenti die disparuit, inde contraxi.

Quapropter parum abfuit, quin in hanc deuenerim sententiam, Venenum videtur di quidem cendũ nul- absolutum nullum dari, sed relatione solummodo habita ad obisctum, & eius lum absonobis ferme esse : cum sciam lutè vene- naturam, modumq. insiciendi imperscrutabilem num dari. venenosa animalia, quæ pungendo, aut mordendo vulnerant, vix nobis virus suum inferre, nisi irritata, adeòque, vel a nobis, vel alijs, vel à seipsis, ad iram iracunVnde hoc eadem prouocata fuerint. Id fæpè in felibus, canibus & gallis galíinaceis, probetur. dia flagrantibus contigisse animaduerti, vt vulnera tunc infligerent cacoethea prorsus, ægrè sanabilia, cùm tamen, quando placidè nobiscum agunt, & fortè nos sauciant, vix quicquam detrimenti inde percipiamus. Sic in hac capite Vipera iam post Caput vi- ipsa vrbe pharmacopoei cuiusdam famulum intellexi, a peræ post tertium diem abscisso, & inter sordium quisquilias iacente, cum is hoc pede tertiũ dié abscissum prius protrusisset, deinde manibus quoque apprehensum proijcere tentasadhuc letheriacalibus thaliter vul set, lethaliter in digito morsum, & efficacissimis vix tandem nerauit. medicamentis sanatum fuisse. Quod caput autem hoc tam diu vixerit, bile est, sed mirabilius longè, quod Recchus noster, hoc ipso in opere Mexicano, Mira resde de Serpente atrocissimo Teuhtlaco Zauhqui, quem Hispani indigenæ Viperam Serpente quodam ob lethalem morsum vocant, commemorat. Audio à multis, inquit, qui eum Mexicano, atque educare, annum integrum durare, absque cibo vllo sonagliero Serpentem domi alere solent, vulgo di- potuque. Abscissumq. caput, decem aut amplùus dies ferunt apud Panucenses, in femoris crassitudinem & longitudinem adolescere. Est & hoc non minus insolitum alijs Serpentibus, huic vero proprium, ac naturale : Quot annos natus est, ait idem Recchus, tot accedunt caudæ perstrepentia sonalia, in postrema parte caudæ, vertebrarum instar connexa. Huiusmodi sonalia perstrepentia, & connexa, sed à Serpente feparata tamen, ante pauculos dies monstrauit mihi in Musæo Illustrissimi Cardinalis Barberini (in quo publici boni gratià, tam noui, quàm veteris Talia serpentis so- orbis naturalium miraculorum gazam recondere hic Princeps cogitat) Thobias nalia in Mu sæo Card. Aldinus, Spagyricus, Botanicus, & gnarus rerum naturalium perscrutator, qui Barberini curam gerit. De huius Serpentis admiranda prorsus natura, & videntur, eiusdem Musœi propagatione, plurima habeo à F. Gregorio meo de Boliuar mihi communicata, quas ad secundum operis huius tomum reseruo. conEt vt semel simulque dicam, in tota arte medica vix quicquam magis Nihil maimplicitum, quàm venenorum naturam, existimo. Cum nondum congis perple- trouersijs xum vide- stet, quibus rebus etiam veneni vox propriè competat, adeò inter se digladiantur, in tota arte medi- tur doctores, atque ductiores nostri, Dioscorides, Plinius, Galenus, Fernelius, Caca, quam natura ve- piuacceus, & qui de venenis ex iunioribus Medicis scripserunt. Cum quidam nenotum. Alexipharmacis virulentam hanc quoque labem aspergant, alij è contrario, murium

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

783

rium ac muscarum venena lambenda nobis, ceu salutifera remedia suadeant.

Crede mihi, citiùs balneatorem, qui sudore haud vnquam perfusus, aut Carbonarium, qui nunquam fuligine tiructus fuerit, quàm prædictos inter se conuenire Scriptores offedes. Exemplo nobis vnico, instar omnium, sit veneno- Probatur sus, vt creditur, è terris, rebusq. varijs expirans vapor, non post menses, aut hoc vnico hebdomades, nec horas mulcas, sed momento ferè temporis, nos, & animalia exemplo vaporis pe ex quæuis interficiens. Inter terrarum miracula Plinius lib. 2. cap. 93. hæc an- stiferi, varijs renotauit. Spiritus lethales alibi, ait, aut scrobibus emissi, aut ipso loci situ mortiferi, ali- bus exhalantis. bi vclucribus tantùm, vt Soracte vicino vrbi tractui : alibi præter hominem ceteris ani- Ex quibus terris mantibus : nonmnquam homini, vtin Sinuessano agro, & Puteolano : Spiracula pirat. exvocant, alij charoneas scrobes, mortiferum spiritum exhalantes. Item in Hirpini Præcipuè propè PuAnsancts, ad Mephitis œdem, locum, quem qui intrauere moriuntur, simili medo Hie teolos. rapoli in Asia, Matris tantùm magnæ Sacerdoti innoxium.

Huius quoque Puteolani antri, aliarumq. pestiferarũ scrobium, ex alijs authoCæribus mentionẽ similiter in suis Antiquitatibus Puteolanis inijcit lulius Cæsar Ca- Iulij laris Capac paccius,vir eruditis a le coplulculis euulgatis libris celebris, ad quem vbi Neapo- cij encomium. lim cócessi, non rarò quoque eiusdé tunc vrbis Secretarij officio fungenté muisi, doctissimo ipsius colloquio libérer fruens, non tralatitio insuper ab eodem honore mea præter merita affectus, quod nominis mei, suo in libro de lllustribus viris ac fœminis, memoriam extare voluerit, hic quamuis funestam hanc scrobem & quoduis animal ingressum eandem, mori attestetur, noui tamen ante hos viginti duos annos, loannem Baierum luris & Matheseos peritissimum in co-Hoc antrū Baierus mitatu & cura tunc temporis Illustriss. Caroli Fuccari veteris amici mei, Baronis, IO. Germanus & Canonici nunc Salisburgensis & Constantiensis doctissimi, noui hunc inquam illæsus ingressus est. ingressum illam atque egressum, incolumem, cum audaci quadam curiositate victus, dimetiri hoc antrum baculo quodam, vlnaris longitudinis omninò, vt fecit, pruriret ; qui præter calorem insignem, quem in pedum plantis percipiebat, incommodum aliud se minimè sensisse mihi candidè asseuerabat. Hoc idem prorsus, iam dudum antea iuuenili quadam audacia tentauerat Corona Pi Corona Pi ghiusidé Pighius, qui postmodum Caroli Ducis Cliuiæ, luliæ & Montium, formandis mo- fecit. ribus, & dirigendo per Italiam itineri præfuit, & auro dignum librum scripsit, cui titulus, Hercules Prodicius, quem adolescentes ex illustri stirpe orti, nocturna atque versare diurna lectione deberent. Pighius hic elegantissimis dicto in libro, verbis idem antrum, & prolixè satis describit, quem aliqui ex Italis, cum illælum & sanum redeuntem ex hoc conspexissent, vetitæ magiæ peritum clamarunt, nec aliud sibi persuaserunt, quam secretis quibusdam incantamentis, præsentissimam pestem illam eundem auerruncasse. Et tamen, neuter Germanorum horum magnæ matris sacerdos fuerat.

Locum hunc ipsummet bis ego quoque non inij quidem, sed adij, naturæ Author hunc locú hoc miraculum, ad stuporem vsque sum contemplatus. Cum enim periculum cum stupo& in cane villatico faceremus, furce illigato, nostràque pecunià, veluti mox lethum re vidit,caquid in subituro, ab illis qui non procul ab hoc antro habitant, coempto, & in hoc ip- ne immisso fieret adsum intrusissemus, semimortuum paulò post extraximus. Hunc vbi herus ip- uertit. sius proximum in lacum dimisisset, paulisper vitæ redditus, surrexit, & orco qui Vuu 2

784

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHII.

qui fuerat vicinissimus, aufugit, fæpiùs in eadem postea adhuc tragœdia compariturus.

Animaduerti autem hoc præterea, intrusum antro illi canem hunc, tentasse cupidissimè caput sustollere, & auras lambere altiores, quasi proximas solo Etiam vene nata anima exhalationes, molestiam ipsiafferrent maximam. Mortuos quoque fuisse lia in hoc venenaantrú con- canes, diù in hocspecu detentos, veluti bufones, ranas, serpentes aliaque iecta mota animalia, huc coniecta, idem passa esse infortunium, illius loci incolæ nobis riuntur. memorabant.

Memini quando ante annos plures quam viginti, hìc Romæ noua platea quam Rasellam vocant aperiebatur, domusque nouæ construebantur, cum puteus recenter esset excauatus, & in hunc gallus gallinaceus fortè decidisset, Historia vnum ex operarijs illis, perfunem se demisisse, vt gallum extraheret, veRomana rùm nondum aquam attigerat, & ecce mirabile dictu, mortuus in puteum vaporis mortiferi concidit, subsequitur alius operarius, vt & socium iuuaret, & animal leuaex putei spiraculis ret, qui & ipse mortem subitò oppetijt. Tertius descendit, sed rogauit, si exhalantis. gnum daret, confestim extraheretur. Quare vbi medietatem putei attigit, statim ab aura quadam vertigini quid simile patiens, clamore edito semianimis, reliqui verò duo non nisi mortui educti fuerunt. Puteus terræ mole statim oppressus & impletus, alioque in loco aqua inuestigata Historia fu fuit. mi mortiferi ex car Et quot miserè quæso, ex fumo carbonum, non probè accensorum, in cubibonibus ac culum aliquod clausum delatorum, perierunt ? Vidi olim in ædibus Bernardint censis.

BernardiGermanorum plerorumque, apud nus Pauli- Paulini, Clementis VIII. Datarij, mei & nus Germa gnum hunc Pontificem fautoris benignissimi, Sacerdotem Calabrum, in lectulo norum sau tor. suo dormienti prorsus similem, manibus pedibusq. placidissimè compositis, ob carbonum fumum, quos in ipso suo lecto, sibi ipsi sudorem prouocaturus, adaptauerat, extinctum.

Putei frumentorum Sed & spectabiles viros, qui puteis illis subterraneis, quibus frumentum expirant similem pe conseruatur, improuidè viciniores facti fuerant, quando aperiebantur, & mestiferum halitum. phitim exhalabant mortiferam, vitæ non leue incurrisse periculum noui. Verùm quodnam obsecro, venenum Tritico, ex quo optimum homini alimentum coquitur, inesse dixeris ? Hoc enim ex eodem puteo sublatum, non mortem, in pane vitam nobis largitur.

Mustú etiá sed fermentaDicam quid amplius, ne terræ hìc fœtorem aliquem culpes. Pretiosissimus, tione bulliens suo suauissimus, ex vino halans spiritus, vitali nostro adeò congener & sociabilis odore inspiritui, hunc desicientem refocillans nonnunquam, & instaurans tam amicaterficit. biliter, vt sensum, motum & loquelam deperdita, omnia restituat & redintegret. Hunc nihilominus ex musto per fermentatione suam bulliente, expirantem vbi clausum aliquam cellam vinariam abundancissimè impleuerit, homines illuc ingredientes, non temulentis modò similes efficere, sed stupidos & attomi-

tos reddere atque in terram mortuos prosternere, qui non norunt, vim huius probabile atque potestarem parum norunt. I nunc, & hoc viuisicum nectar, hoc vitæ hunc vapo etiam, quia rem mu- Elixir, hoc cæleste donum, mortiferi toxici, & dirissimi veneni steum esse homines necat, si placet, argue. Domi meæ ante annos complusculos, venenosú.

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 785 dolium semiplaustri mensuram, ruptis circulis ligneis crepuisset, vinumq. totum effudisset in loco non satis spatioso, subeuntem & nihil tale suspicantem puerum meum, fragrantissimus ille vini spiricus eiusdem cerebrum ita improuisè, & repente oppleuit, vt clamore sublato, in terram concideret, & à nobis efferri, aquà quoque frigidà perfundi cogeretur.

An igitur dicendũ existimemus, eiusmodi vapores rarò esse venenatos, sed Quid aupropinguedine quadã, cum acrimonia mixta constare ? quemadmodũ in hac musti thori babiliter exhalatione manifestissimũ deprehẽditur. Totum enim illud, quod perit & ex dicendum musto expirans, per ambitum loci illius, vbi vinum seu mustum ebullit, si col- videatur de vaporibus illis in ligeretur, quod Ioannes Baptista Porta Lynceus, libello suo de Distillatione, qua terficientiid fieri queat ratione, dilucidè monstrat, in nobilissimum & suauissimum vini bus.

Io. Bapt. spiritum inflamma bilẽ, quod amici mei quidam factitarunt, abiret. Huiusmodi Porta Lynmodú igitur vapor venenatus frustra est creditus, cùm impetu quodã cerebrũ ipsum ceus docet colvasubiens, retrocedere versus suum centrũ ipsos facit spiritus. Etquoniam est ma- ligendi porem muteria oleosa, quæ est continua vt patet, & non retis instar vndiq. peruij, sed instar sti in v ini spiritum. linteoli strictissimbrum foraminum, vt ita loquar, vnita, causa est eadem, ne Modusquo nos spirispiritus illam possit permeare, sed vt quasi vniti cogantur eousq. retrocedere, tus tales in quousq. hic vapor procedit. Ita vt demum vapor is (addo quod narcotica terimere possint. eiusmodi pinguetudine omnia constantia, statim torporem inferunt, sed fortassis propter hanc eandem causam, quam modò assignaui) eo compellat spiritus, vt hi vniti, in aquam abire cogantur, & sic consequenter homo, vel quoduis animal, ex eorundem defectu, atque alias ad partes influxu, sensu menteq. labatur, motu destituatur, concidat demum ac moriatur.

Argumenta demõstrationi meæ, hæc dicã clarissima, quòd videlicet qui vel ta suaui vini halitu perculsi, vel tetro carbonum fumo obnubilati moriuntur, hi Argumẽ pro authoris opinioomnes placidissime obdormiuisse videantur. Quod canibus etiam ex antro il- ne. lo, dicto la Grotta de cani, eductis vsuvenit, & in puero olim vidi fulmine occiso, dum dormiret, qui nec digiti indè articulum mouit. Inuenimus autem cerebri panniculos in secto huius cadauere, sulphureis tam odore, quam colore, maculis tinctos. Si enim horum quisq. ex pulmonum ac cordis, & non cerebri Cerebrum & non pul potiùs, atque animalium spirituum suffocatione moreretur, næ ille brachiorum monem in eiusmodi iactatione, tibiarum attractione, & totius corporis denique agitatione, atque morientilabore molestaretur. Arguit & curatio ipsa hoc meum dogma, quæ est aquæ bus pati. frigidæ perfusio. Verùm de hac re hæc satis, & forsan nimia.

Et cum contraria sub eodem genere Philosophis nostris esse dicantur : Alexi- Vt venena etiam pharmaca autem cùm venena destruant, horum contraria esse dicantur, non. ita contraria est mirum, si in his quoque debile intellectus nostri lumen, æquè vt in venenis a lexipharmaca hacæc utit. Quamuis & hoc probè sciam, scholasticis nostris contrarietatem nom bent uim ni si in qualitatibus dari, venena autem tota substantia agere Medicis dicantur. occultam. tamen enucleatiùs omnia examinare non sunt huius loci, &temporis.

Superiùs innui, in omni ferme animali venenato, eiusdem veneni antido- Puluis ex serpẽtibus tum reperiri, vnde & Theriaca ex viperinæ carnis virtute, viperarum toxico cereo moaduersari creditur. Solent & Serpentium, & paratus alijs venenis auerruncandis, in do dicitur veGermania præipuè, puluerem ex Serpentibus componere, & mirè deprædicare. nenis resistere.

Vuu 3 sic

786

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

Sic à fide digno mihi narratum est, litterarum studiosum ibi quendam quinque Serpentum corda, in vmbra priùs exiccata & in puluerem redacta, vna vice deQuidã per deglutijsse, ex quibus hoc sit consecutus, quòd nullum ipsi venenum ampliùs os sumpsit manibus quinq cor- nocuerit, serpentes nullos timuerit, quin hos amauerit, & tractare da serpensemper voluerit, & inter rudera eos, ac saxa latentes, odorari potuerit, serpentu & quid ipsum iu- tes tamen hunc valde metuisse, & fugisse. Varij puluerem hunc variè compouerint. nunt : hanc mihi tamen, ceu optimam compositionem donauit, & commendauit Ioannes Dauidouiz Polonus, pharmacopoeus non vulgaris notæ, sed & chyAuthori cõ micis exercitijs, & literis latinis optimè tinctus. positio huius pulueHæc autem sic habet. Serpenti viuenti lingua extrahatur, hæc iuncta ris commu eiusdem cordi & hepati, quæ ambo filo transfixa in bullientem aquam tannicata à Io. Dauido tillum immergantur, postea nouem dorsi adiunctis vertebris, in vmbra aut uiz. prope ignem placidè siccentur, puluerizentur ; capiatur tantum, quantum cultelli cuspis admittit. Hunc puluerem Pragæ olim in pestis præseruatione, & curatione, plurimum valuisse mihi seriò affirmauit. Fides sit penes auVires huic pulueri tri thorem. Ego similis pulueris Serpentini (cuius tamen compositionem ignoro) butæ. ex Germania allati doses aliquot, vt vocant Medici, canibus post arsemci esum propinatas, nihil prorsus profecisse sio, cum tamen scripcum fuisset hunc Non resi- omni prorsus veneno aduersari. stit omni Duo adhuc valde aduersus quæuis venena & febres malignas laudantur hoveneno. die Alexipharmata, Scorzonera præsertim Hispanica inquam, & lapis Bezoardicus. frequenter & quotidiana medica in praxi, mihi innotuerit, Quam pre- De ambobus quid rogatiuam licet haud ignorem, volui tamen aliorum quoque mentem explorare. QuaBezoar & Scorzone- propter interrogaui virum Cl. Thadæum Collicolam, primæ classis Vrbis huius, & raāduersus venena ha- præstantissimum Medicum, quid ipsi de vtroque hoc auxilio certum experbeant. tumque effet : plurimam autem huic fidem adhibendam censui, quod in vtroq.

Iudicium de his Tha vt difficillimo, ita maximi momenti itinere, primo ad Christianissimum Galliadæi ColliPatroColæ Medi rum, secundo ad Catholicum Hispaniarum Reges, Cardinalem Barberinum ci eminennum suum, cui Medicinam facit, fidelissimè secutus sit, eique vel hoc notissimi. mine plurimùm debeamus, quòd hunc nobis Principem Italiæ pacis procuratorem, & sanum, & incolumem ex tanto discrimine rerum reduxerit, cùm in hoc posteriore itinere plurimi ex familia, & comitatu Cardinalis,febr maligna sublati fuerint. Hic igitur verè mihi contestatus est, apud Hispanos Hispani Medici nõ Medicos non eo Bezoardicos lapillos in precio & æstimatione haberi, vt nobis tantum Bezoardicis imaginamur, neque ab his ea in febribus & venenis depellendis, miracula edi, lapillis tribuunt, quã vt hactenus creditum fuit illis, qui exotica sæpenumero supra fidem humanam tum nos credimus. extollunt : in quo me facilem assensorẽ habet. Ita neque eximiam illam, Aquæ Aqua Scor inesse, vt huic non æquipolleat ea, quæ ex Ruta capraria nobis zoneræ. Scorzoneræ, vim elicitur, eoque magis Hispanicam aquam Scorzomeræ displicere sibi, quòd in vasis plumbeis sublimatio illa, & deliquium chymicum ibi paretur. Quare vt is sinceriorem haberet, datà operà, in Hispania, ex vitro eadem concinnari, & inde aquam destillari iussit secum Romam auferendam. Ciuitellæ verò cœsiœ, cùm Princeps Cæsius noster ibi cõperisset Scorzoneræ, Hispanicæ sanè nihilo inferioris, magnum prouentum, aquam, vt ne longè ab Vrbe peteretur ijsdem organis

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

787

ganis elici præcepit, in priuatæ & publicæ salutis Romæ, dispertiendam vsum . Elixir vitæ ua Nolo etiam nobilissimam illam compositionem chymicè paratam, quam multum let in corroboranElixir vitæ appellant, sua laude fraudari, qua in minima quantitate haustà, dis nostris spiritus nostri ita animantur, corroborantur, & instaurantur, vt ad propu- spiritibus. gnanda venena, Herculeis viribus insurgant. Huius nuper nobis quatuor Libris, modum consiciendi & vtendi appositè descripsit, & yasa chymica gra- F. Donatus Heremi phicè depinxit Fr. Donatus de Heremita, Ordinis S. Dominici, antiqua mihi fa- de ta huius miliaritate iunctus, qui instructissimum Neapoli, pharmacopolium, & post compositionem & famosum Francisci Imperati Musœum, primas in asseruanda ibi supellectile exo- usum optimè descrip tica, tenet . Reslat nunc, vt quales sint Serpentes hi nostri Mexicani, enodemus, sit. quod à non nemine hìc quæri, & auide à me expectari non dubito. Verùm hisce in vltimis animalibus, Religiosorum eorundem virorum, à quibus in prioCur auribus adiutus fui, historica relatio me destituit, vel quia præproperè nimis Rothor de his Ser mà discesserunt, propriis in negotijs suis valde occupati, vel quia forsitan hos nostris pentibus Mexicanis Serpentes, ex nuda pictura non satis internoscere potuerunt. Quin tamen ex parum dimediocris magnitudinis numero sint, & icones & descriptio ipsa indicare vi- cere queat dentur. Nam vt ex maximis hos fuisse mihi persuadeam, adduci non possum, Indici serplequos ad incredibilem quodammodo magnitudinem peruenire, in vtrisq. In- pentes rumq. sunt dijs, illi qui nauigationes suas in vtrumq. orbem factas descripserunt, publi- magni & cis tabulis consignarunt. Sed quod mirum est, barbari illi populi carnes eorun- edules. dem Serpentum in delicatioribus quoque cibis reponunt.

Brasiliani Ioannes igitur Lerius in sua Brasilia hæc habet. Comedunt, inquit, Brasiliani Serpentes à Lerio deetiam serpentes crassitudine brachij, quinque ferè pedum longitudine. Has immanes scripti. anguillas terrestres frutatim conscindunt, apparantq. insipidæ tamen sunt & perquam exigui saporis. In sexta parte Indiæ Orientalis, & quidem Auriferi Regni Guineæ, Serpentes Guineæ à ad African pertinentis descriptione à Batauis perlustrati, reperio, Serpentes ibi Batauis uisi viginti palmorum longitudine, & quinque latitudine inueniri : aliquem quoq. ibi captum fuisse, triginta pedum longitudine, cui sex viri portando, vix sufficere potuerint. Fauces eosdem habere capacissimas, vt gallinas & anseres integros deglutire valeant. Vbi ventrem cibis distentum habent, ebriorum hominum more, somno indulgere, ita interfici, & à Nigritis deuorari carnes Serpentes Regni Con eorum, quas gallinis ipsis præferant. Philippus Pigafetta in Regni Congi descrip- gi à Pigaferta metione his assentitur, sed plura ac mirabiliora addit, quæ in curiosi lectoris mei morati. gratiam huc inserere non abs re duxi. Serpentes ibi sunt, ait, magnitudinis horrendæ, si conferantur cum nostratibus & præcipuè palustres, quorum aliqui longitudine Hi ceruum viginti quinque & in latitudine quinque spithamas excedunt, ventre tam capaci vt to- integrum deuorare ceruum, aut aliud eius magnitudinis animal, vna vice deuorent. Ex aquis egre- possunt.. diuntur, & pasti eo redeunt, vnde & ab incolis magna Natrices appellantur. Ascendunt quamuis altissimas arbores, in quibus circumeuntia animalia quasi in specula spe- Ascendunt altissimas demittunt, arbores. ubi atque victum ita quærentia ea accesserint, summa vi se in ctant. Et mole & morsu occisa, & in solitudinem aliquam tracta tota cum pelle & ossibus & Post satiecarnibus deglutiunt. Et sœpius etiam accidit, vt cibo nimium repleti quasi ebrij reddan- tatem in soporem sur, & in somnum maximum incidant, ita vt vel puer eos occidat. Durat hæc satietas maximum somnolentia vel quinque vel sex dies continuos, post quos demum experrecti ad con- incidunt. suetas

788

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

suetas suas venationes redeunt. Pellem statutis temporibus mutant, aliquando etiam Aethiopes nimia dilatatione ex cibo nimio rugosam ante tempus exuunt, quæ inuenta homines in his libencarnes, ter uescun- admirationem belluæ magnitudinem inde cognoscentes, rapit, Aethiopes has tui. inueniri possunt, in delitijs habent.

Vlricus Fa quando ber Germa Vlricus Faber Straubingensis meminit in septima parte descriptionis Americæ se nus ingentem serpen vidisse, ad dextrum latus fluminis Parenau ingentem Serpentem, longum pedes rem prope bellicis flumen Pa- vigintiquinque similiter, & crassum instar alicuius viri, qui tormentis renau viinterfectus fuit, quiq. lauantes in flumine plurimos priùs Indianos, caudà cirdit. cumuoluens, deuorauerat : cuius & ipsi Indiant postea carnem assam, & elixam in ædibus suis comederunt. Hic nigro & flauo colore lucebat.

Et quoniam coloris hic mendo incidit, silentio præterire non debeo, colorum varietatem, quam in hoc primo Serpente nostro obseruaui, dum ipsissima Recchi nostri exemplaria perlustrarem, in quibus Animalium horum, & plantarum icones sunt depictæ, proprijsq. ac venustissimis coloribus illustratæ. Dum autem in hoc sum ; ecce Recchi nepos magna animi attentione has mecum considerans, an non, inquit, quatuor elementorum hoc in Serpente M. Anto- adumbratos, & quadam veluti proportione distinctos colores animaduertis ? nius Petilius Recchi Est autem is M. Antonius Petilius, vir totus literarum ac virtutum studijs dedinepos uir tus, qui quantum prudentià polleat, cuius Symbolum apprimè Serpentes exidoctissimus & lauillà solummodo inquam, quæ Iuris, Aequi & legum est, sed Politicæ de dignissi stunt, non mus. maximè, demonstrant amplissima, & doctissima eius de Exarchia iam dudum euulgata volumina, in quibus Regnorum, Monarchiarum, & Rerumpub. leges ac regulas, statura, & decreta perpendit, ac trutinat. Philologus quoque est, & Historicus insignis, atque Antiquitatum, tam sacrarum, quàm protanarum mirus prepterea indagator, quòd libri aliquot adhuc penes authorem Huic mulMundi lingua, non minùs erutu author detenti, docere luculenter possunt, qui de prima debet. dirè quàm dextrè, vt ego de his iudicare potui, scripti dessertant. Debeo & hoc eximio erga me amori ipsius, quòd nõ paucas studijs suis horas, mei gratià subtraxerit dũ prædicta volumina mihi exhiberet, ostẽderetq. quò figuras illas Sed pluri- peruiderem, atque diligentiùs examinando describerem. Sed plurimum mũ illi Rechus auun- profeccto Auunculus ipsius Recchus nimirum, eidem obligatur, cuius nomen, culusdebet immortalitati consecraretur, opus ipsius tantopere dignum, ac nobile, quod huius vt per nepotẽ non vlterius sopitum iaceret, sed publicæ vtilitati donaretur, meritòque scripta lucẽ uideant. cum Authoris honore lucem tandem adspiceret, omni Petilius vrgendo af ectu, desiderio summo, & perquam solicitè contendit. Et merentur, mehercle, plurimùm huiusmodi viri industrij, qui nil aliudcogitant, nil aliud quærunt, præter ipsam virtutem, qui in hoc soli sunt, & studijs atque vigilijs suis, in hoc vnum incumbunt, vt posteritati, suis suorumque laboribus prodefie valeant, qui demu verbis, scriptis, atque exemplis propprijs, literarum studiosis ita prælucent, hos ita monent, atque inducunt, vt & ipsi dignissimos ingeniorum suorum fructus producant, & humano eos generi lubentes relinquant.

Nos itaque, qui à Lynce, studijs, nostris proposita, nomen sortimnr præterquam quòd totis animi neruis, in hoc ex instituti nostri primaria ratione incum-

IO. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 789 cumbimus, vt studiosæ posteritati rectè consulatur, si præsertim aliquid noui, & reconditi per nos afferri queat : etiam propter hunc præstantïssimum virum, qui sui tantopere erga nos affectũ amoris ostendit eò libentiùs, ac promptiùs, præter ipsas à nostro Principe collatas expensas, & operas, nostros quoque cum Principe labores, vigilias, & sudores proprios, hosque non exiles & nauci, contribuimus, vt tandem aliquando haud exiguo Philosophorum beneficio, opus hoc minimè sepultum ampliùs, auc cassum, perditumq. remaneret, cum vltra quadragesimum ab ipsa conscriptione annum, litteraria respublica eo caruerit, vtque Recchus demum ipse, debitam sibi iam diu gloriam & honorem indipisceretur. diEt de colore quod ait Plinius lib. 8. c. 2 3. Quod ad Serpentes attinet, vulgatũ est, Plinij ctum de colores earum plerasq. terras (sic enim legant quidã) habere, in quas occultentur. Quasi colore serpenium ex velit dicere,& quasi nemo hoc ei facilè credat, serpentes terris, quas inhabitant, penditur refutavel colorem quem ipsi habent dare, vel eosdem ab eadem mutuare. Nouimus & tur. enim, suos cuique serpentũ generi proprios, determinatosq. esse colores, siu e hi atram, siue albam, gryseam seu rubram incolant terram. Et noster hic quadricolor serpens domicilium suum forsan in vnicolore sixit tellure. Videmus quoque ijsdem ferme in ruderibus varios, & ex eodem erepere antro . Et quadricolore longè magis versicolorem depingit nobis Virgilius 3. Æneid. serpentem, dum Æneas patris Anchisæ manibus sacrum faceret anniuersararium, ibi enim dicitur, quòd Serpés Vir adytis tum lubricus anguis gilianus va Septem ingens gyros septena volumina traxit, ricolor.

Amplexus placidè tumulum, lapsusq. per aras, Cæruleæ cui terga notæ, maculosus & auro Squamam incendebat fulgor : ceu nubibus arcus Mille trahit varios aduerso Sole colores.

Hìc Virgilius indicare voluit serpentibus omne coloris genus inesse posse, ob Iridi siue cælesti arcui, ex pluribus composito coloribus variegantibus, hunc suum Serpentem comparauit. Quamuis non sim nescius, Donatum Virgilij Com- Huius expositio à mentatorem, hoc loci hanc expositionem afferre. Color eius & splendor idcirco Donato fa speciei cælesti comparatus est, ait, vt ostenderetur, non ex illis esse quorum detestanda cta. ec non natura est, & saluti hominum infesta, sed hæc parum suffragantur Virgilij men- Hvidetur esse ad mentem anguium ti, & rerum natura ingenio, quæ sub venustiore etiam splendidioreq.

Virgilij & colore, dirius, infestius, & atrocius nonnunquam abscondere venenum po- naturæ. tuit, sic poeta ait : O formose puer, nimium ne crede colori, Alba ligustra cadunt, vaccinia nigra leguntur.

Quando etiam sub pomi cortice elegantis coloris, fæpe vermis latet corrodens, & virulentus. Atque vt vnico dicam verbo, vt vnico in hortulo trecen- Vnius cotorum flosculi colorum (exemplo nobis sint Tulipæ) ex vniusmodi coloris terra loris terra diuersorũ emergunt, sic virus coloris solum, variorum genus serpentum coloribus di- colorum flores. & stinctorum, generare, nutrire, & procreare valet. serpentes

potest alere.

MA.

790

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. MAQVIZTETZAVHVATL Amphisbœna

Mexicana.

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. APVT & caudãversus, in hoc serpẽte animali, partes maximè squamosæ apparent. In capite hoc singulare, ne dicam monstrosum, quòd hæc nimirũ bestia ab illo incipit tenui & subtiliore, atque per integrum corpus, caudam versus, crassitie semper crescit, ita vt cauda duplo sit capite crassior & corpulentior. Squamæ coloris violacei diluti, sunt & nigricantis, in medio tamen corporis, cineritij diluti, ac penè argentei. Si ex pictura est ducenda coniectura, animalculum potiùs, quam animal grande appellarem, illudq. ex corporis fòrma & constitutione vtrinq. progredi valere, facilè asseruerim.

SCHOLIA EIVSDEM.

R

Es insolens profecto & admiranda videtur, quòd homines nimirum, cum non visos modò sibi Serpentes exhorrescãt, sed vbi hos mente, & cogitatioMirabile quod homi imò per somnum solummodo comprehenderint, adeò paueant subinde, & nes odio ne, habeant contremiscant, vt saltem non animo linquantur, & extra se toti rapiantur. serpentes, & tamen Esse tamen interea alios, (quales Troglodytæ Aethiopes sunt) qui his vescantur liveneretur. benter, & non deesse alios, qui in veneratione illos habeant, ac veluti Deos Aliqui ser- adorent. Atque Romanos præter, qui olim anguem Aesculapium Epidauro Romam pentes pro Dijs haattulerunt, colueruntq. sunt hodieque Calecuthi Reges, vt Gillius est author, qui bent. tanta Serpentes in religione habent, vt qui eosdem occidat, pœna eadem, ac si hominem interfecisset, plectatur, quòd illos è cælo delapsos ob immedicabile vulnus, quod inferunt, perperam arbitrentur. Quin in ipso quoque cælo, vt maius ipsis decus accedat, inter sidera etiam serpentes reponi meruerunt. Stellarum signa, Serpentum titulo ab antiquis astronomis fuerunt indigitaca. Et qui magni olim Duces, atque Imperatores audire voluerunt, nonne honori

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE:

791

sibi duxerunt, a Serpentequi matri eorum concubuerit , prognatos se fuis e , Horum etiã patres fuispalam profiteri ? hoc de Alexandro Magno & P. Scipione Africano ferebatur. Ipsi se perhibéquoque futiles & inutiles Ethnicorum Dei, a serpentibus celebritatem nomi- tur.

Gentilium nis sui, & immortalitatis, vt ipsi putarunt, adipisci adoream voluerunt. Apollo Dii celebres à Serde pythone serpente occiso celebratur. Aesculapius huius filius, Draconem aluit, pentibus voluequi ipsi appingitur. Hercules Hydram trucidauit. Minerua Gorgonis angues esse runt. gestat. Mercurius in caduceo suo serpentes duos, Herculeo implexos nodo extollit . Ceres Draconibus vehitur , Saturni Currus Serpentibus trahitur .

Quid multis ? ipsemet Iupiter in Serpentem mutari, & libidinari voluit.

Et hoc insuper cum stupore quodam obseruamus, quòd inter creatas a Deo Opt. Max. bestias, vix vllum earum genus reperiamus, in quo varietas maior, Maxima in Serpétibus virulentia sæuior, Naturæ potentia vnitior elucescat. Isidorus dicere solebat, varietas re Serpentum tot sunt venena, quot genera, tot pernicies , quot species, tot dolores, quot peritur. colores. Stupenda planè, si vera quoque hæc sunt, quæ de Basilisco à Plinio, Solino, Aeliano ; Alberto & alijs referuntur. Hunc nimirum extinguere herbas, Quid Basili necare arbores, corrumpere auras, rũpere saxa, sibilo fugare serpentes, solo in-scus possit. tuitu hominem miserè perdere, & neci dare. Et quæ de Aspidis astutia præ- Quæ sic Aspidis adicantur , hæc vt euitet incantantis verba Marsi alicuius,aurem vnam terræ stutia. allidit, alteram caudà obturat , ne eius vocem audiens, cauernà suà egredi cogatur. Diuini vatistafia sunt hac de re Psalmo 57. verba: Furor illis (peccatoribus) secundum similitudinem serpentis , sicut aspidis sur dæ & obturantis aures suas . Quæ non exaudiet vocem incantantium venefici incantantis sapienter. Vt de Iaculi interim, Dipsadis, aliorumq. serpentum miris venenorum viribus nihil dicam . Est & hoc inter Naturæ miracula annumerandum: Serpentes reperiri Quid mon strosi fit in anserinis pedibus, tripartitis linguis, vt Plinius, aut bifidis, vt Aristoteles anno- Serpentitauit. Duas similiter aliquos caudas habere , & in nonnullorum caudis bus. tintinnabula sonare. Ne repetam nunc, tam monstrosas serpentum magnitudines, vt horum aliqui ceruum, sed quid dico ceruum ? hominem etiam integrum sedentem in equo, si Possidonio fides est habenda, deglutire potuerint.

MaximiSer Noruegicus certè ille Olai magni Serpens magnus, ducentos pedes longus, viginti pentes ab Olao macrassus, vitulos, agnos, porcos vorabat,& maria transmittens, homines quoque in gno, & Au lo Gellio sublime columnæ instar se erigens ex nauigijs raptabat, ne obstupescat forsan descripti .

Aulus Gellius lib. 6. c.3. & putet se solum inufitatæ magnitudinis serpentem, ex Tuberonis libris descripsisse, cum ait: Bello primo Punico Attilium Regulum Consulem, in Africa Castris apud Bagradam flumen positis, prælium grande acque acre fecisse aduersus vnum Serpentem, in illis locis stabulantem inusitatæ immanitatis ; cumque magna totius exercitus conflictatione, ballistis, atque catapultis diu oppugnatum , eiusque interfecti longum corium, pedes centum & viginti, Romam misiße.

An non & hoc mirabile ? quod in Brasilia Morsus seserpentes esse dicuntur, quorum cũdas quogemmati morsus minus sint noxij, quam vnicus? & hic notio felicitatis genere rundã Serpentum cu secundi sint expetendi, vt primi persanentur.

Simile quid ipsis anguibus acci- rat primũ. dere creditum est, quibus prior arundinum percussio plerunq. fit lethalis, fi vero secunda accedat, priori haec salutem afferat. Et quid dicemus de eiusdem planè generis Serpentibus, qui aliquibus in locis fine veneno sint, in alijs vero pesti-

792 ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. pestilẽtissimi:& in Africa Psyllos, in Italia Marsos suisse populos, qui odore suo Ser pentes sopiuerint, sputo solo, aut sudore eofdẽ occiderint, atque à nocentissimo Amphisbe&mirabiliora na & Dra- eoru veneno ita tuti fuerint? Sũt hęc fateor, omnia mira in oculis, co admo- in animis nostris.

Verum non mirandã minùs hanc esse dixerim,quam nunc -dum miri sunt Ser- declaranda proponã, bestiolam Amphisbęnam scilicet, & quam huic eidem subpentes. iungam, Draconem vulgo dictum, siue Serpentem potius alatum, atque pedatum Quid enim magis Naturæ limites, & reru ordinem creataru excedit,quàm pinDuo capi- gere,aut fingere etiam,nedum viuum intueri animalculum,duobus capitibus, ta habere, & horum non vno in loco, quod in monstris satis frequenter visitur, sed vnum vbi alterum , vbi cauda caput naturaliter situm est, alterum vbi cauda esse solet , nexum ac posituesse solet, Navalde est ram fuam obtinuisse ? idque non fortuito & siue ludentis, siue errantis infolens. turæ vitio, aut ioco, sed ferio consilio, in tota illa animalis specie , atque euenire Nec minus progenie,ita semper obtingere solitum esse : quod in Amphisbæna naturæ viAut quid absonum magis censeri potest , detur ad- grauissimi authores contestantur. , uersari Ser quam Serpentem procreatum esse , qui pedibus suis incedat, & alas adeptus pentem esse, & pe- quibus in aera se sustollere valeat ? Id quod nostro in Dracone euenisse, clades ac alas rum faciemus. habere.

Et vt a priote exordiar: Plinius quidem noster, lib. 8.c. 3 3 Geminum, ait, caput Amphisbæ næ ex anti- Amphisbænæ, hoc est ad caput & ad caudam, tanquam parum esset no ore fundi vequis descriptio. nenum ? Galenus quoque de Theriaca ad Pisonem, Amphisbæna animal est biceps, habentia, cui natura ex suQui duo in inquit, quemadmodum sane & nauigia vtrimque proram ipla capita perfluo substantiæ duo capita est largita . Quod ab Aeliano & Salino quoque con statuant. firmatur, & Lucano lib.9. cum ait .

Et grauis in geminum surgens caput Amphisbæna.

Liber qui Hortus sanitatis inscribitur,authoré citans Iorach,talibus iam dicta verbis rata habet: Amphisbæna Serpens frigori comit tit se vigil & solicitus de ouissuis, valde cum eis cubat.Nam dum quædã pars eius dormit, altera tunc vigilat . Et cum per semitam incedit,duo capita regit, nuncque caput anterius, nunc poster ius subsequitur.

Matthiolus Atque hæc antiquioribus nostris Scriptoribus, habita pro confesso, & firrefragatur prædictis micer credita fuerunt. Verumenimuerò Andreas Matthiolus ad caput 48 .lib.6. authoriDioscoridis, qui Amphisbænæ hic non formam , sed venenum describit, fabulo bus.

Fabulosa haec omnia asserit, quę de duobus capitibus veteres in hoc Serpente commenti hæc duo capita fa- fuerunt. Posse quidem etiam ex Aristotelis mente lib. 3.c.3 .de Generatione cit. aliquando duobus capitibus animalia nasci, præsertim ex illis quas numerosam Aliquando biceps vi- prole edunt, veluti sunt aues, & id etiam in serpente contigiffe his verbis fus fuit Ser pens, sed tur: I am Serpens etiã biceps visus est, videlicet eadem de causa,nam id quoque genus oua monstromulta numero. Amphisbæna autem non ex monstrorum est numero, sus ex Ari- pari, & ctotele. nec ibi nexa duo capita gerit, vbi Natura caput locare solita est, nam talem bicipitem Serpentem reor ego hunc monstrosum Aristotelicum fuisse, quan quidem etiam pulli gallinacei duobus contiguis capitibus nonnunquam monstrosè nascuntur . Ex Natura autem præscripto, semper duobus capitiAmphisbeextremitate positis, edi Amphisbęna perhibetur. Hæc longè na non in- bus, in vtraque ter mõstra ante Matthiolum, Aetius ambo capita improbauit, qui homines ideo tecẽsetur. putauit,Seytalæ & Amphisbęnæ Serpentibus, bina capita affingentes,quòd has non

793 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. non a crassiori capite , in tenuiorem caudam desinere viderent, vt solet reliquis Serpentibus euenire,cum sint in vniuersum æqualis crassitudinis Amphisbæna & Scytale, & propterea discernere haud quaquam potuerint, iuxta vtram Hesychius, Aetius, & partem, caput aut cauda sita fuerint. In hoc autem Scytale & Amphisbæna, Aetio Matthiolus negant arbitro, differunt, quod hæc, non illa,ex vtraque parte progrediatur,vnde hoc duo capita in Amphisnomen ipsi Græci indiderint, vt Etymologiam scrutanti non est obscurum. bænaesse.

Hesychius quoque in eandem sententiam hæc scripta reliquit. Amphisbæna species est Serpentis, porrecto capite, cubitalem caudam, & decurtatam habens , & ea sæpe incedens, ita vt quidam, num duo habeat capita, dubitent.

At libet hic paulisper quoque philosophari. Ego meherclè mirificam Rationibus ex Ari hanc duorum capitum constitutionem ac situm non parum Naturæ ordini re- stotele & mõfragari , & animalis saluti obstare, vel ex ipso Aristotele Naturæ Genio demon- Plinio stratur , in hac nonstrare conabor. Hìc itaque lib. de partibus animalium cap. 10. hæc duo ceu ve- posse esse riffima proponit & præsupponit. Primum, ait, in omnibus vita præditis, & per- duo capita. sectis partes maxime neceßariæ duæ sunt. Altera qua cibum capiant, altera, qua excrementum emittant, non enim furi potest, vt sine cibo vel seruentur, vel augeantur.

S ecundum, eodem capite. Duo sensus, id est audiendi & nvidendi maximè in capite positi sunt, propter sensoriorum naturam. Et Plinius lib. 11, cap, 37. de Capitis dignitate verba faciens. Hanc habent sensus arcem, ait,huc venarum omnis à corde vis tendit, hìc definit, hìc culmen alti ssimum, hìc mentis est regimen , ab eo proficiscitur somnus . Quæ cerebrum non habent non dormiunt.

Primò Ex his, nisi fallor, perspicacissime lector, hæc de necessitate consequi facile propter iudicaueris. Cum per vtrumq. os, ( quod in capite quoque positum est) cibi excremenexinempe receptaculum, alimentum capiatur, vtrique horum suum excremento- torum tum. rum emissarium , vel ad alterutrius oris capitisq. terminos, vel in medio certe corporis, subnixum & collocatum esse debere, quo enim alio in loco cloaca-» excrementorum sentina statuatur non video. At indecens videtur,prope locum,vbi cibusingreditur, alui sordes ac fæces egredi, & ignobilius atque absur dius longe, in medio corpore, vbi viscus locari debet dignissimum, cor videlicet,officinam hanc stercoream sedem sibi fixisse . Cum Aristoteles laudato iam loco, tantæ nobilitatis honore, cor ipsum.condecoret,vt sensuum quoquo principium , aduersus illos determinet, qui dignitatem hane Cerebro, ( quod Medici plerique faciunt) concedi debere autumant. Quod fi vero auditus & Secundò visus sensoria animalibus ideo concessa fuerunt, vt his mediatoribus & admo- proptersen sum visus nitoribus, speculatoribusq. vel caueant sibi ab infortunio impendente, vel & auditus. quod vtile ipsis & volupe est, amplexentur. An non fieri facile quiuerit, vt cum ex vno capite cibum sibi prospiciat proximum, hunc prosequi, ex altero vero parem siuè coniugem luam audiat Amphisbæna, hanc itidem amplecti gaudeat, vel fi vtroque etiam visus organo,hostem prospectet, atque huc, vel illuc fugere, anxia satagat, an non inquam contingere facile poterit, vt vnum idemque animal motibus contrarijs, eodem temporis momento, agitetur, varias in partes locorum distrahatur, sibique ipsi vim & molestiam inferat ma- Videretur hic ximam & tædiosissimam ? Ne dicam nunc hanc nonneminem necessitatem etiamcorda duo extorquere velle, cum duo sint formata , & non monstrosa Capita, duo his fu* debere habere .

Xxx besse

794

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

besse corda simul oportere. Veruntamen hæc per transennam potiùs attinge re, quam ad medullam anatomicam, & philosophicam, quod hic tentare com modè possem, penetrare libeat.

Quapropter ego quoque Hesychio, Aetio, & Matthiolo assensum facile præEtiam cum atque vno capite buerim, fabulam hanc esse de bicipite Amphisbæna æsquè censentibus, posset proest, de Septicipite Hydra à poetis excogitata. Posse tamen Amphisbænam nihigredi & re trogredi . lominus vnico capite progredi , & retrogredi, non habet quicquam a natura lium constitutione animalium alienum . Solemus nos ipsi erecti ambulantes Brutis Hoc homi hoc præstare, & infantes nostri humi reptantes hoc ipsum factitant. nes & alia vnicipites , vt multa bru- multis hoc frequentissimum est. Vermes quidam centipedes, & ta faciunt. ita dicam , Amphisbænæ modo gradiuntur: Camaris & Cancris hoc vsitatissi mum est, vt illos Camarorum gradu ambulare per adagium dicamus, hoc est Præsertim retrogredi, non progredi,quibus negotia non ex animi sententia fluunt. equi Roma tus sæpe sum tam dextre equos Romanos nostros institutos esse, qui currus il os ni. heriles seu bigas,quarum maior in VRBE, quam alia in duitate est copia (carrozze hic vocantur ) eadem facilitate, retrorsum agunt, qua prorsum vix alij alio locorum propellerent. Eoque magis Amphisbæna hoc pręstare potis est, quòd ex vermium hanc ego genere potius, quam Serpentum existimem . Cum Quomodo inter se variet, de hoc paucula quædam Serpentum autem vtrorumq. motus non parum motus fiat. in curiosorum gratiam dissertare placebit.

Quæ Aristoteles duobus libris, vno de communi animalium gressu, altero, de communi eorundem motione inscriptis, doctè quidem sed laconicè, & obscuriuscuAquapen- lè disputat, hæc opusculis aliquot suis, dilatauit magis, & explicauit neruosè dens Atistotelem sanè, & anatomicè, Hieronymmus ab Aquapendente iam supra a me quoque laudaexplicat de etiam celebris. Etlimotu Ser- tus, ob Patauinam Scholam nobilis, vel hæc propter ipsum pentum. bello quidem de Reptatu: Tametsiomnia talia animantia super terram , & terræ innixa eamque contingentia repant, tamen reptionem multipliciter Quam va- contingere posse affirmat. Cum alia vndis, seu vndatim, siuè vndando prorie repenquas vndosè retia & ser- cedant. Alia partim se contrahendo, partim extendendo. Et pentia inpunt,bifariam hoc denuo faciant, vel quod vndæ per dorsum eorum fiant,apcedant . pareantq. & supernè incuruentur, veluti Erucæ repunt & Hirudines, in alijs vndas oblique per terram fiant, quas communiter spiræ appellantur, vt in Serpentibus, quæ per fpiras mouentur, & vt poeta ait. ima per orbes Squameus intortos, sinuat ve stigia Serpens.

Quas verò repunt se contrahendo partim, & partim extendendo, sint vermes terræ, siue lumbrici. Quibus quarta demum species accedat eorum quæ arcuatim procedunt, quali motu illa incedat Eruca,quæ Geometra appellatur.

Nunc quid de nostra Amphisbæna statuendum fit, diligenter est peruidendũ.

Quali motu procedemorsis, condat Amphis Si Aetio credimus, ab vtroque animali Amphisbæna &Scytale bæna. tingit morsus obscuros esse, ac vix apparere, veluti muscarum puncturæ sunt.

Hæc lũbri- Hinc ego cum Matthiolo non ineptam coniecturam duco, Amphisbænam esse co similis est, cuius vermibus terras non multo maiorem. Nicander nobis fauet, qui eam lambrico, ad modum aut intestino terræ non crassiorem his verbis scriptum reliquit. monetur . prate-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

795

Praterea occurrit gracilis, pariterq, pusilla Amphisbæna biceps, semper cui lumina nube Caligant densa, nam palpebra nutat vtrumque Ad caput cbtusum, verùm color aquus arena, Robusto in corio variato stigmaite multo.

Amphisbana tamen similis est vermibus, vda Quos genuit terra eiusq, intestina vocantur.

Cum autem Serpentes habeant offa, vel spinas, & musculos, quibus vermes carere , vel certe analogum quid illis obtinere videntur, perplexum valde est, & Pleraq.ani malia ope difficile cognitu, quomodo hi terræ innitatur,seipsos cotrahãt & promoneant, musculorú & ofsium cum hæc omnia sine ossium & musculorũ ope fieri haud quaquam cernantur. mouentur.

Quòd ex Aristotelis nimirum doctrina, vndosè & tractim moueri, denotet aliquid, quod trahitur & mouetur,aliud quod trahit ac mouet, & aliud demum, cui innititur illudipsum, quod trahitur ac mouetur.

Relicto igitur hic motu, quo Serpentes, & illo, quo Erucæ serpunt, de hoc solo mihi sermo nunc fuerit,qui Amphisbænæ competit,& idem prorsus esse censetur, qui in vermibus terrestribus manifestatur. In quo non Ieuis se iterum prodit Difficultas motu difficultas, quas vt pulcherrima, ita solutu ardua est, & obscurissima, quam de vermiũ & his ipsissimis Aquapendentis verbis proponam ac soluam . Etenim dum vermis Amphisbęnæ , ex Aanterior corporis pars quæ ad os & caput spectat, reptatu anteriùs procedit, tantùm quapédenebest vt contrahatur, crassior fiat ac breuior, quin potiùs extendatur, tenuior & prolixior te. reddatur . Quòd si dum aliqua pars mouetur, non potest nisi musculorum ministerio moueri, actio autem musculi est, vt perpetuò contrahatur, breuietur & crassior reddatur, cur contrarium fit dum vermis progreditur, cum anterior pars potiùs subtiliatur?

Qui appoRespondet appositè valde Aquapendens, vult igitur duplex esse genus musculo- sirè sibi rerum, in vermibus, vnum longorum per totum vermem, hinc inde politorum, spondet.

Duplices cuius beneficio fiat contradi io & vermis abbreuiatio, quod nt maxime, dum sunt muscu li in vermi vermis aliquod triste obiectũ percipit,tunc enim contrahitur & crassescit. Al- bus longi orbicuterum est orbicularium musculorum , quos Sphyncteres vocare possumus, qui in & lares. orbem per totam vermium longitudinem excurrunt, quique tot sunt, quot annuli seu incisuræ, (hæ autem sunt numerosissimæ) in vermibus inueniuntur.

Iam sibi imaginetur aliquis, omnes hos musculos vnum post alterum, ver- Dubium ra mium corpus constringere ,continget profectò anterius tum produci, tum tione perientia subtiliari corpus vermium . Ratio in propatulo est , quia corpus molle cras- soluit. smque, si in orbem conftringatur, tum tenuius redditur, tum prolixius euadit.

Atque hæc nisi fallor commoda iam ratio reddi potest, cur hæc nostra siue Serpentis siue vermis icon, caput versus multo tenuior, quam ad caudam fit decur picta & in tabula quoque expressa . Quod haud dubie nimirum, dum a picto- Ratio hoc nostrũ re viuum hoc animalculum delinearetur in motu id fuit, & ad partem se ante- animalculum ad cariorem rependo agebat, vnde put fit teorbicularibus ad musculis constringentibus se nuius depi caput sitis, pars ea longior & subtilior de necessitate fieri debebat. ctum. dum in hoc totus sum, vt fabulis potiùs, quam rei veritati bicipitem Atque Amphisbænam afferam, & rationes quoque comminiscor non contemnendas.

Ecce præter spem omnem, atque opinionem meam Illustrissimus. Eques CassiaXxx 2

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. seu iconem Cassianus Cassianus puteus Lynceus noster, verissimam Amphisbenæ imaginem, Puteus Lvn coloribus suis etiam proprijs depictam mihi ostendit, quam hac ipsa, quo supeceus veræ hebdomaamphisbæ- riora haec scripseram, & typographo iam imprimẽda commiseram, næ iconem curioso, de, Parisiis allatam, & ab amico quodã suo exoticarum rerum apprime authori subijcit. atque ex ipsomet animali delineatã fuisse, attestante, sibi transmissam affirmauit. Haud scio profecto, exhilarauerit me magis, an ruborem quendam potius mihi verecundiamq. incusserit pene puerilem. vt qui partim tam rarum animal, a veteribus toties decantatum,hucusq. a zoographprum nemine vere efsigiatum, nisi iam tandem cum voluptate vidiffem:partim palinodiam canere, qui duo nempe in hoc capita negaueram, quodammodo coactus fuissem.

Author, vt Ast qui me norunt, hoc pariter non ignorant, mortalium nemini fortasse veritas reeos libenter fateri, rum natura minùs displicere, suor um errores studiorum agnoscere, lium pateat & agnitos retractare, atque mihi ipsi, qui hactenus nihil aliud scribendo, libenter re vnicam prehendi- differendo, perorando, & inclamando ingeminaui, quam hanc tur . trenodiam, iniquum esse nimirum, Naturam efficereex libera seruam, Vellet vt moalij etiam famulam , & phantasiarum nostrarum pedissequam , vt nostrum hæc ad se naturae accommo- dulum geniumq. inuita se componere, fingere & efformare cogatur, æquum darent . potiùs fore eidem nosmetipsos, quæ a DEO non errante ducitur, regiturque, subijcere & accommodare. Quod fi mecum eorum nonnulli, qui hodie Philosophi ferme soli audire auent, factitarent, quos veterum anticipata, & medullitus mentibus eorum impressa authoritas propemodum fascinauit, nas in animalibus, plantis, & metallicissaltem, iam præstantiora haberemus, & maiorem earundem rerum partem sciremus, quàm proli dolor! ignoramus.

O fortunatos nimium , sua si bene norint, Agricolas!

Dicebat olim poeta. Et ego fortunatissimos illos censuero, quorum hodie doctiorum nomine, molles gaudent auriculæ, si haud philautià inflati, non tam quod sciunt exiguum cognoscerent, quam quod in scientijs illis deest maximum, agnoscerent. Hoc enim modo felicitati sibi ducere possent, illud acquirere, quo carent, & non damnare, quod ipsi assequi vel nolunt,vel non possunt: nec ex illis reuera essent, quos acriter Terentius perstringit inquiens: Homine imperito nunquam quidquam iniustius, nisi quodipse facit, nihil rectum putat.

Et vt semel dicam, magnus non est, nec sapientiæ amator, qui illud γνᾶϴσɛαυτὰν & verè hanc philosophicã Latini oratoris lententia,nusquam non cordi habet: Optimus, acgrauissimus quisque consitetur se multa ignorare, & multa sibi que etiam eße discenda , Quamuis hoc sæculo nostro, detractum non paucis Multi ho- lum ab oculis fuerit, & plurimi iam in clara Naturæ luce atque philosophiæ die liberè philolo- libertate collocati, plura videant, quam illi olim in antro cyclopum latitantes, phantur. qui ex auditu magis,quam visu Naturæ thesaurum discernebant, ponderabant, atque vtinam edam non parum cæcutiebant.

AmphisbęTotum hoc animalculum, si pictura non mentitur, ad spithamæ longitudinę verę de nem vix accedit, crassitudinis eiusdem est, quam digitus minor habet. Squacriptio. mis sed minoribus vestiri apparet, color dorsi bene luteus est, ventris 796

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 797 Caput peculiare quid obtinet, quod alijs vilis in Serpentibus nec viuis, nec mortuis, nec fictis,nec pictis me vnquam videre memini. Hoc caninum aut arieti num imprimis rostrũ æmulatur, appendices sub capite cutaneę autcarneę potius, non pisciũ pinnis similes, sed gallorum palearia ac veluti barbam (Aristoteles vocat) æmulantes propendent, longa: latæque adeo, & quodammodo tricuspides, eiusdem cum toto corpore coloris, vt ad reptatum nihil prorsus nae conferre, quin eundem probe impedire etiam posse videantur. Sed vt de-» lectatiunculà aliquà| lectorem meum aspergerem, hanc bestiæ figuram artificis manu in lignea tabula incisam, atque hic impressam dare volui .

Amphisbæna Europæa.

Quod si reuera tale animal in rerum vniuersitace reperitur, quid ego iam aliud faciam, dicamue, quam illud poetas ?

Omnia nunc fiunt ,fieri quæ posse negabam.

Author & hoc animat reperiatur

inrellectũ captiuat

Quamuis vbi tot veterum illustria sunt testimonia, iniustum quasi sit, fi- suum. dedem ipsis derogare, inter quos non exigua authoritate pollet lulius Solinus, qui Solinus scribit Amcap. 29. Amphisbæna, inquit, consurgie in caput geminum, quorum alterum in loco suo phisbænãest, alterum in ea parte qua cauda. Quæ causa efficit, vt capite vterque sexus nitibundo serpat tractibus orbiculatis. Valeant igitur (si hæcita se habent) & meæ, licet plausibiles, & Cardani lib. 9. Subtilit: in contrarium adductæ subtiles ratioHinc facilò nes, cum ait, esse omnino monstrificum, animal vnum habere plura motus elicitur.

Principia & capita: tum quia,quod paucioribus absolui potest, natura pluribus quomodo duobus ca haud perficit: tum quia idem animal sibi ipsi portet dissentire, aduersari, & pitibuspro quod ego monui,cõtrario velle gressu moueri. Ex Solino enim apparet vtrumq. grediatur . caput pro vnico eidem seruire, & pari passu incedendo, corpus reliquum itu femispiræ, & orbiculi modum trahere. Quod fi hoc in nullo alio animali hucusq. animaduertimus, quid tum postea ? ita Creatori placuit Amphisbænam ef- Deo nihil impossibifingere, & Apro nostro Mexicano insculpere vmbilicum, non in ventre, sed itu le. dorlo, & varis alijs figuris, modisq, Noui orbis bestias producere, quae omnes ad nostras comparatæ, monstrosæ viderentur . De vsibus autem partium tam Xxx 3 exter-

798

ALIA ANIMALIA NOVÆHISPINARD. ANT. RECCHI.

externarum, quam internarum, nisi animal ipsum videro, examinauero, & dissecuero, suiperfluum & inane esse iudico nunc amplius quicquam disceptare.

Atque ita nescio quam fit Matthiolo assentiendum , qui in ijsdem subsellijs fabularum poeticarum Hydram & Amphisbænã locat,de qua Hydra Nic.Erythræus, Hydram septicipitem esse, ait, tam verum est, quàm Castorem et) Pollucem ortos ouo, Plutonem in inferno regnare, natos è Serpentum dentibus armis instructos homines : & quæ præter alia primus finxit Homerus, arma à Vulcano Achilli fabricata, vulneratam à Diomede Venerem, perlatum vtribus Vlyßem . Verum de Septicipite aliquo Serpente, non omnino fabuloso forsan, sed Indico, aliquid inferius,quando de Dracone mihi sermo futurus est, subiungam. Nunc quæ de Amphisbæna supersunt, breuibus expediam.

Hic statim me conueniet quispiam, & cur peregrinum hunc siue SerCur au- pentem siue vermem Amphisbænæ potius, quam alterius nomine appellare thor hoc capita conanimal Me maluerim sciscitabitur, cum tamen in hoc non duo expressa xicanum spiciantur . Cui hoc ego responsi dedero : me hactenus eorum in libris, vocauerit Amphisbæ qui Serpentum & historias, & icones prodiderunt, Amphisbænam nusquam bicinam. pitem depictam vidisse, sed huic nostro ferme similem, cauda nempe præditam crassiore, vt quandoq. capitis hanc fungi vice, aliquis facile sibi imaginari potuisset. Quapropter & Græcæ vocis origo, & compositio, ex vi sui nominis non Serpentem notat duobus donatum capitibus, seu vtrimque gradientem. Hoc cum noster hic pusillus Serpens pręstare commode polle mihi videretur, nec alterius cuiuscunq. imagini accederet propinquiùs, veriùsque , quam Amphisbænę à nostris scriptoribus delineatæ assimilaAuthor per Mihi enim perpetuo in coniectu- retur, hoc titulo illum meritissimè honorare debui. ras nomina his animalibus, suà historià, &, non raro Mexicanis nominibus quoque destihis animali bus dare tutis, coniectandum, & hariolandum fuit, vt vatem hic magis, quam mecoactus dicum promittere debuerim. Vt enim Hirudinem siue Sanguisugam potiùs est.

Noluit voplacuit,mihi displicuit. Licet probe nouerim, care hiru- nominarem, quod non nemini dinem , li- in hac etiam vix a cauda caput discerni, & retrogradam quoque esse atque cet & haec retrograda put suum attenuare maxime polle-, quod Aldrouandus similiter lib.7. de Insectis sit. obseruauit, cum inquit. Eluctatur corpore suo etiam per argustisima loca, sivas

Aniph isbæ na non videtur in eadem claf se cum hydra esse lo canda.

Dioscorides & Aetius diffentiunt de ve neni viribus in Amphisbæna.

non obturatum optimè fuerit, ubi nemo putaret: adeò enim in tenuitatem se extendere, & os acuere potest, maior pręsertim , vt per linteum etiam rariùs contextum euadat.

De veneni, quod Amphisbæna fundit, viribus non vfquequaq. conueniunt Dioscorides & Aetius, hic obscurum ab hac morsum fieri similem muscarum

puncturis, neque enecare, sed inflammationes duntaxat inducere, ille eadem antilæsis ab ipsa euenire, accidentia scribit, quæ a Vipera demorsis & eadem dota quæ viperino veneno debentur , conuenire. Hanc ego controuersiam non facile diremero. Aristoteles, quod miror, huius nunquam meminit, quam tamen Plinius, qui in animalibus pleraque sua a Philosopho mutuatus est, &in Author hic Serpentibus recensuit, & no adeo innoxiam fecit,cũ de Natura more suo solito, nihil deter minat , vi- conquestus dicere voluerit,parum ipsi fuisse quòd animalia procreauerit, quæ detur tamé ab vtroq. potius Dio ab vno ore venenũ fundant, nisi etiam Amphisbęnam produxisset, quæ scoridi as- capite virus ciacularetur. Et lib. 3 0, cap. 1 4. cum vipera quali ni veneno, per sentiri. vapo-

10. FABRI LYNGEI EXPOSITIONE. 799 vaporem saltem illato, parem facit, ait enim: Viperam mulier prægnans si transcenderit, abortum faciet. Item Amphisbænam mortuam duntaxat. Verùm de hac si quid nobis amplius innotuerit, in fecundo operis huius tomo, si vires & vita suppetant, libenter promulgabimus. Hoc interim non tacebo, Reuerendum admodum Fratrem Petrum de Aloaysa Americanum Limensem, cum ante annum hic Romę iconem huius Americani nostri animalis apud me vidisset, hæc Petrus de mihi statim subiecisse verba. Ille serpens quem apud nos vidi anno 1623. non Aloaysa Americavalde huic dissimilis, potius est coluber habens duo capita, reliquum vero corporis atratis, nam Amphisbęnam & rubris tessellis discriminatur. Admodum est terribilis, cuius ferientibus dentibus describit . medela nulla est. Erit igitur quod persuadeam mihi, Amphisbænæ etiam nostratis, quod Dioscorides monuit quoque, morius non leue inferre periculum-» posse.

Ad vmbilicum volumen hoc meum perducturo, vnus deest Scarabæus Me- Author ad finem proxicanus, quem mox subiungam, & scriptionem hanc meam tandem abripiam. perat.

Verum hunc priusquã describã, moderari mihi non possum, quin aliud quoddam admirãdæ formæ animal, & quale sanè hucusq. à nullo, quod ego sciã, animalium scriptore ad vnguem, atque ita exactè, vt ego facturus sum, depictũ, & descriptum est, delineẽ, explicem , & cum veterũ monumentis diligenter conferam. Est autem hoc, Draco siue Dracunculus quidam monoceros, quem Cardina- Sed prius Draconem lis Barberinus, cui has vigilias nostras dedicamus, inter exotica sua reconditum Card. Barberini seruat animalia , non viuum hunc quidem, sed integrum tamen, nec vilis suis scribet . membris mutilatum, verùm a tempore edaci rerum gulone corrosum , ita tamen, vt veritati hac ratione situ squalidus, & cute nonnihil laceratus, sidem adstruat multo maiorem, cum interiora eius ossa,vertebræ & costæ detectæ pateant , quàm si pelle sua incorrupta existeret, & sic nonnemini fucum facere Hic non velle videretur. Non defunt enim qui fabulosos eiusmodi Dracones,non aliter fabulosus. atque Sphynges, hippocentauros, Syrenesgryphes, similia poetarum somnia, chymeras, atque phantasmata arbitrentur. Eò verò libentius de hoc vt aliquid Causæ quæ commenter permoueor, quod videam inter Hispaniarum & totius orbis poten- ipiumvt de hoc tracta tissimi Regis, atque inter summorum optimorumq. duorum Pontificum Roma- ret, permouerunt. insignia, arma Quinti Pauli siue gentilitia, norum,Gregorij dico Decimertij, & Draconem talem triumphare,hoc est Serpentem quendam alatum atque pedatum, quem vulgo nunc homines Draconem appellare funt soliti quam autem rectè hoc faciant, posterius erit considerandum.

Nescio prosectò an de vllo animalium genere opposita tot epitheta affir- Discrepantissimæ de mentur & contrariæmagis passiones (vt scholæ loquuntur ) prædicentur , Draconibus sunt au quam de ipsis Draconibus fieri apud veteres scriptores reperio. Nunc hos enim thorú opimemorant ingentissimos, vt cum Elephante quilibet non pugnare modò, sed mones. eius sanguinem ebibere vniuersum valeat, nunc adeo exiguos dictitant, vt ab aue Ibide occidantur . Nunc pulchriformes & decoros laudant, nunc deformes maximè & abominandos vituperant: modo rictum, & hiatum oris ipsis ingentem tribuunt, modo tam pusillum scribunt, vt veluti per fistulam quandam alimentum fugere cogantur : modo venenosissimos & nocentissimos proclamant, modò domesticos, & mansuetissimos ptædicant . Iam per terram serpen-

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. serpentes & apedes constituunt, iam iterum pedatos, & alatos adstruunt. Nunc triplici dentium ordine tremendos pingunt, nunc edentulos ferme efformant.

Aliquando armis, telis & balistis depulsandos & interficiendossuadent, quandoque sacros,adorandos, & deorum loco venerandos statuunt.

Pro reconVt ergo authorum dicta hæc inter se contraria, ritè, quod decet, explicenciliatione corum quo tur, hoc ante omnia pro confesso asserendum & stabiliendum censeo . Dracoremedio nis nomen non vno signisicatu apud quosuis innotescere, aut rem eandem deopus sit. notare, quod tam ex sacra, quam profana historia manifestum reddam. lustrium testimonia scriptorum Virgilij, Plinij, & Senecæ fuerint, sacra Biblia hoc idem conuincent.

Plinus quo Priore loco Plinius prodeat qui lib. 36. cap. 5. vbi nobilitates operum, atmodo draobscurior faconis no— que artificum in marmore exponit, haec habet. Deinde multorum mensumat. ma est, quorundam claritati in operibus eximijs obstante numero artificum, quoniam Laocoonte, qui Laocoõtis nec vnus occupat gloriam , nec plures pariter nuncupari poßunt, sicut in 800

statua nunc & olim ce lebetrima.

est in Titi Imperatoris domo, opus omnibus, & picturæ & statuariæ artis præferendum. fecere Ex vno lapide enim & liberos, draconumq. mirabiles nexus de consilij sententia summi artifices Agesander & Polydorus & Athenodorus Rhodij. Hic Dracones vocat Plinius duos serpentes horrendos, & ingentes, qui Laocoontem cum filijs duobus miserè interfecerunt, quos Virgilius, modo angues, modo serpentes, modo dracones quoque appellauit. Et postquam Laocoontis hic iniecta est men-

tio, quemcunque vrbis illius quondam triumphantis, atque orbi terrarum-» imperantis, nunc Fidei Christianæ caput tenentis, ROMÆ inquam, antiqua monumenta lustrandi auidum aduenam inuito, suadeoq. Hortos adeat & PaHęe in Hor latium Vaticanum, in quo oculis suis cum voluptate intuebitur, mecumq. adtis Vaticanis cũ ad- mirabitur, hanc ipsam tantopere a Plinio celebratam Laocoontis statuam,inter miratione rudevisitur cum ruinas aedium Titi Vespasiani, tot annis, quod stupescas, conseruatam, e plurimisa- ribus extractam, & in his ipsis Hortis cum Appolline, Venere, Cleopatra, Antinoo lijs.

Gestus in Hadriani Imperatoris Genio, Nili ac Tyberis fluuijs, alijsq. rarae artis, & pulchri' vultu Laocoontis ar- tudinis antiquissimis statuis collocatam . Non possis quodammodo lacrytificiosissiSacerdotem, lamè à scul- mis temperare, dum videas Troianum hunc Laocoontem Neptuni ptore ex- crymante vultu, gemebundo ore, nitente, sed necquicquam proficiente corpressi. poris motu, & brachiorum flexu, insontium filiorum adolescentium, draconi' bus implexorum, & opem frustra implorantium, cruciatibus subuenire conantem. Sed operæpretium est artificiosissimos & elegantissimos Virgilij sus 2. Æneidos, de miserabili hoc casu huc transcribere, non tam vt famosissimam hanc Vaticanam statuam celebremus, quàm vt scopum hunc nostrum comprobemus.

Artificio-

Itus a Virdescripti.

Hìc aliud maius miseris multoq. tremendum Obijcitur magis, atque improuida pectora turbat, Laocoon ductus Neptuni sorte Sacerdos, Solenneis taurum ingentem mactabat ad aras.

Huc autem gemiui à Tenedo tranquilla per alta (Horresco referens) immensis orbibus.angues, Incumbunt pelago, pariterq. ad littora tendunt.

Pectora

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. Pectora quorum inter fluctus arrecta, iubæq.

801

Sanguineæ exupcrant vndas, pars cetera pontum Pone legit, sinuatq. immensa volumine terga.

Fit sonitus spumante salo, iamq. arua tenebant: Ardenteisq. oculos suffecti sanguine, & igni Sibila lambebant linguis vibrantibus ora.

Diffugimus visu exangues, illi agmine certo Laocoonta petunt, &primùm parua duorum Corpora natorum serpens amplexus vterque Implicat , & miseros morsu depascitur artus.

Post ipsum auxilio subeuntem, ac tela ferentem Corripiunt , spirisq. ligant ingentibus , & iam Bis medium amplexi, bis collo spumea circum Terga dari , superant capite & ceruicibus altis.

Ille simul manibus tendit diuellere nodos Perfusus sanie vittas atroq. veneno.

Clamores simul horrendos ad sidera tollit: Quales mugitus, fugit cum saucius aram Taurus , & incertam excussit ceruice securim.

At gemini lapsu delubra ad summa dracones Effugiunt, sauæq petunt Tritonidos arcem , Sub pedibus q. Deæ, clypeiq. sub orbe teguntur.

Et quamuis non ignare Seruium ad hunc ipsum locum commentando dixisse: Angues aquarum sunt ; serpentes terrarum: Dracones templorum. Hoc tamen hÌc

minimè obseruasse poetam,quieosdemomninoserpenteshis diuersis nominibus vocauit, iam apertissimum euasit, Seneca etiam Dracones vocat serpentes quosdam, qui minime immensi illi sunt,quos antiqui hoc nomine quasi proprio insignierunt, cum dicat hos adeo mansuescere, vt in mensis inter pocula & sinis obrepant, atq ; id libro quidem 2. de Ira, quando hominis iracundiam his verbis increpat . Illud ante omnia co- Quid hic Dracogita fœdam esse & execrabilem vim nocendi, & alienissimam homini, cuius beneficio per nes intellietiam sæua mansuescunt. Aspice Elephantorum iugo colla submissa, taurorum pueris pariter ac fęminis perjultantibus terga impunè calcata, & repentes inter pocula , sinusq. innoxio lapsu Dracones. Pudebit cum animalibus permutare mores. Eruditissimus Lipsius ad hunc locum: Haud abnuam ait in mensa etiam repsisse. Quidam tamen libri Ocula, ex quo aliquis Oscula . Porrò Dracones istos feminæ in delicijs habebant vt apud Martialem: Sic gelidum Collo nectit Gratilla Draconem. Et hodie fit in Italià.

Ego prorsus nihil dubito hos a Seneca insinuatos Dracones eiusdem plane ge- Seruis neris fuisse, cuius sunt Serpentes illi, qui à Romanisnostris hodie, vulgari idio- quid ad hunc lomate suo Ceruonidicuntur, quique duos, tres & amplius sunt cubitos sæpe lon- cum comentetur. gi,brachiali etiam crassitudine, adeo cicures, innoxij, & mansueti, vt hos pueri, Quomodo colla sibi & corpora cingentes palam circũgestent, fęminę in sinu foueant, plu- SenecaDra cones rimique æstiuo tempore, ad tactum gelidos fecum in lecto cubare permittant, cet. vovt ab

ALIS ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. vt ab ijs probè perfrigerentur. Ager noster Romanus his fatis abundat, quos audio, ranis, dum ruri vagantur, muribus, lacertis , auiculis , & harum pallis ouisque victitare, dum nidos earum visitant, dextre arbores conscendendo, vbi autem domi detinentur ad plurimos menses fine omni cibo viuere possunt.

Hos frequentissimè circulatores nostri circumferunt, quorum color in proNatura & proprietas na parte albet, & dilute flauescit, in supina cinereus est, per totum tamen horti mansuetorum dorsum, a capite ad extremum caudæ, lineæ virgasque nigricantes quatuor, serpétium. valde conspicuæ decurrunt. Caput potius paruum, quam magnum, dentes plures spineos, & reflexos habet, similes illis qui in vipera visuntur, prioribus attamen illis duobus maioribus , sub pelle & sacculo veneni pleno, latitantibus exceptis. Quare venenum nullum, etiamsi mordeant, imprimunt, quod viperæ subinde ex primis dentibus infundunt.

Hos igitur a Seneca denotari serpentes, sub nomine Draconum existimo, licet Dracones minime sint. Verum tam Seneca, quàm Plinius & Virgilius geneHos putat rico hic vocabulo,quàm specifico vti maluerunt, & quemuis etiam serpentem, author a mansueSeneca no- Draconum titulo honorare voluerunt. Diu hæsi, quodnam latinum , mine Draquam Anconum no- tissimis his Serpentibus, nomen tribuerem . Non inueni aptiorem tatos .

Anguem omne genus SerVidetur ip- guis appellationem: Interea non sum nescius, etiam sis nomen pentum veteribus significare. Superfluum iudico, hoc loci id pluribus demonlatinum.

Anguis cõ strare. Est tamen Anguis etiam specificum, & quidem terrestris Serpentis nomen. petere.

Quamuis vt paulo ante scripsi, Seruio placuerit magis, Angues esse aquarum Anguis no- proprios, veluti Serpentes sint terrarum, & Dracones templorum, quod non moramur. men aquiSerpentem uocum eft. Plinus mihi testis sit, lib. 29. cap.4. qui Anguem proprie & specificè, illum , Æsculapio sacrum determinauit. Neque Anguis venenatus est, inquit, nisi per mensem Luna instigatus. Sed prodest viuus comprehensus, & in aqua contusus , si foueatur ita morsus. Quin & inesse ei remedia multa creduntur, & ideo Æsculapio diÆsculapij catur. Democritus quidem monstra ex his conficit, vt possint auium sermones intelligt .

802

Serpens à Plinio propriè anguis vocatur.

Authores qui referũt hunc esse

Atque anguis Æsculapius Epidauro Romam aduectus est, vulgoque pascitur & in domibus . Ac nisi incendijs femina exurerentur, non esset fœcunditati eorum resistere. Titus Liuius lib. 29. ex Græcia quondam , valetudinis populi causa, Æsculapium accersitum memorat lib. 10. , cum Romæ portento similis clades pestilen-

tiæ effet, libros aditos, quodnam remedium daretur. Inuentum in libris, delatum. ab Epidauro Romam Æsculapium accersendum. Quare in Epitome sequentis libri vndecimi hæc leguntur. Cùm ciuitas pestilentià laboraret, missis Legatis Romam

Æsculapij signum Romam ab Epidauro trãsferrent, Anguem quise in nauem eorum contulerat, in quo ipsum numen esse constabat, deportauere, eoq. in Insulam Tyberis egresso, eodem loco sedes Æsculapio constituta est . Hæc exactiùs adhuc, & elegantius manà eloquentia suà Valerius Maximus lib. 1. cap.4.annotauit, huncq. eundem Serpentem, etiam Anguem appellauit.

Quamuis Macrobius lib.Saturnaliorum 1. cap.20. Draconem potius quam AnMacrobius guem vocet Serpentem illum , qui Æsculapio appingitur , & pro ipso colitur, hũc Æsculapij Serpé quemq, in valle Pelethronia, quæ sita est ad Pelij montis radicem,Deus ille edutem potius draconem casse dicitur. Cum igitur Macrobius , longa fatis doctaq. oratione ostendisset, appellat. omnes deos Gentilium, referri ad vnicum Solem, idq. de Apolline, Libero patre

seu

803 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. seuBaccho, de Marte,& Mercurio,argumentis euincentibus probe deduxisset, Hic vult de Æsculapio id ipsum probare conatur. Hinc est, ait, quod simulachris Æsculapij probare oés Deos & salutis Draco subiungitur: quòd hi ad Solis naturam Lunaq. referuntur, & quia præ- vanos ad Solem restant (hæc sidera) vt humana corpora velut infirmitatis pelíe deposita, ad pristinum ferri. reuirescant vigorem: vt reuirescunt Dracones per annos singulos, pelle senectutis exuta, propterea & ad ipsum Solem species Draconis refertur, quia Sol semper velut a quodam ima depressionis senecta , in altitudinem suam, vt in robur reuertitur iuuentutis.

Ait præterea quod Draco Solem imitetur , quod is acutissimè omnia peruideat, Draco ob visus acuideo ædium, adytorum, oraculorum, thesaurorum, & puto ego hortorum ob tiem quandam cum id Hesperidum, custodiam Draconibus assignari.

Sole simiIam autem non esse obscurum quoq; Æsculapium eundem esse, atq, Apollinem, litudinem gerit.

non propterea solummodo, quod ex hoc ille natus dicatur , sed quod etiam-. Cur Æsculapius sit Æsculapio diuinationis ius adiungatur . Nec mirum id esse, cum diuinationis idem cum & medicinæ consociatæ sint disciplinæ, vt etiam ex magni Hippocratis præce- Apolline. pto , Medicus scire teneatur.

Medicus debet esse Quæ sunt, quæ fuerant, quæ mox ventura sequantur, in morbis inquam præsa- valde progiendis, dignoscendis, & persanandis. Hinc Æsculapius aeque, atque Apollo, uidens.

Medicinae inuentor perhibetur . Æsculapium autem diuinationibns non minus, & vaticinijs præfuisse, atque Æsculaetiam Apollinem, festiuissimus nos docet apud Lucianum Dialogus,qui Alexander, seu pius diuinatioPseudomantis inscribitur, vbi mira leguntur, de sceleratissimo impostore hoc, nibus claruit . & astutissimo prætigiatore Alexandro, qui Podalirij filium sese postquam venditasset, cum sceleris & fraudis socio quodam, cui cognomen Cocconas erat, De hac re legatur Lu Pellam abijt, quæ ciuitas olim sub Macedonicis Regibus floruit,& Alexandri Ma- cianus qui præ gni patria fuit credita. Ibi, inquit Lucianus, cum conspicerent imman i magnitu- mirum stigiatoré dine Dracones, placidos admodum ac mansuetos adeò , vt à mulieribus alerentur, & describit. cum pueris vnà cubarent, & calcantes ferrent, neque commouerentur, siquis stringeret, premeretque: denique perinde atque infantes lac è papilia sugerent, ( nam sunt id genus Dracones apud illos permulti, vnde verisimile estolim illam de Olympiade fabulam increbuiße, cum Alexandrum conciperet , hinismodi Dracone quopiam opinor, cum ea concumbente ) mercati sunt ex his Serpentibus vnum, qui esset pulcherrimus, obolis sanè paucis.

placidissimi.

Inde ad populares suos abijt Alexander Paphlagones, homines minimè emunctæ naris, crassi ingenij, ac stolidos, quibus & cor, & cerebrum exemptum videretur, quique praeter solam figuram nihil a pecudibus distarent, his egregie imposuit, apud hos mirifica arte vatem promittens, & prophetam agens, responSpes & me sa pro Aesculapioreddidit. Sciebat enim, nihil aeque mortalium animos obsi- tus quid in hominibus dere,quàm spem & metum, haec duo scilicet in hominum vita tyrannidem obti- possint. nere, haec ambo semper lubricæ fortunae rotae assidere, continuo hanc voluere, reuoluere. Si quis igitur præscientiam profiteretur, hunc deniq. facillime ditescere. Sic Delphos olim , Clarum, Delum, ac Branchidas, non tam ad famæ , quàm diuitiarum culmen pertigisse.

Fecerat autem iam prius paraueratq. è linteis cõfectum Draconis caput, quod speciem quandam humanam, coloribus additis, præ se ferret: tum pilis equinis sic aptauerat, vt & os per hosce aperire, claudere, linguam exerere bisulcam atramq.

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI . capite Quomodo atramq. illi valeret . Imò adaptata ori fistulà, per hanc aliquando vt a Æscula- vox ederetur, procurabat. pius ex ouo anseriPostea Ouum anserinum excauatum , & in hoc recentissimum Serpentis fœtum no sit naconcludens, occlusumq. ad non ita dudum excauata templi fundamenta, notus. de quadam sepelijt. Mane furibundo similis, & veluti a Cybele Deorum matre afflatus, nudusq. eò concurrit totam duitatem permouit, dixitq. pro concione, Æesculapium Deum, suo aduentu duitatem illam beaturum. Quare postulans phialam, vna cum aqua lutoq; piscando ouum illud hausit, in quo Deum suum condiderat: quo rupto Serpentulum populo vinum ostendit, digitis suis eundem obuolutum . Omnes alta tum Deum voce consalutantes, faucem illam, ac terq. quaterq. beatam ciuitatem dictitarunt. duntaxat Hic iterum iocosè Lucianus, Aesculapium bis natum dixit , cumfemel nascantur homines. Atq. non ex coronide per louem, id est cornicula ( nam id matris nomen fertur ) neq. ex cornice, verum ex ansere progenitum . Et quid multis ? cum aduenis effet plenissima, Alexander Pellæum suum DraPræstigiæ ciuitas intra paucos dies pseudoua- conem, qui maximus, pulcherrimusq. erat , totum collo circumdedit, caudam tis Aescuforas solum prominere sinens, sub alis caput cicuris bestiæ.obditum recondesepij . bat , Linteaceum vero illud, humanoq. simile factitium Draconis caput, alter in amictus parte dexterrime contextura ostendebat. Nec fucus a populo attonito, tumultuanteq; in loco non fatis capaci , nec admodum lucido, facili animaduertebatur. Stupefacti autem inde omnes magis fuerunt, quod viderent tam pusillum Serpentulum, pauculos intra dies, in tam immanis magnitudinis tractabilem, placidum ac mansuetum Serpentem creuisse. Hac arte præstigiator, effectus est vates Aesculapij , ( qui Deus Glycon ab eo vocabatur) & vota omnium excepit, & pro Glycone suo, secretò hunc in adytis consulere simulans, responsa tulit fraude vtens mirabili, qua obsignatas chartulas, in quibus vota inscripta offerebantur, aperuit, legit, iterumq. absq. læsione vlla obsignadraLucrum uit. Denique merces erat vnicuiq. responso præstituta, inquit Lucianus, nempè huius vatis chma cum obolis duobus. Ne vero exiguum aut pusillum quis hunc quæstum ex respōsis pro Aescu- fuisse existimet, ait in annos singulos ad septuaginta, aut octuaginta millia lapio redredijsse , vfqueadeo auidis, & infitiabilibus hominibus, vt singuli supra dicis . cem, aut quindecim rogationes traderent.

Hæc omnia longiusculo nonnihil sermone protrahere volui, vt tum MacroCausæ cur bio fidem facerem, vaticinijs quoq. celebrem olim Aesculapium fuisse, tum quòd author ali- Anguis ille, a Plinio dictus, Aesculapio sacer, etiam Draco vocatus fuerit, comquantú sic lõgior fue- probarẽ. Lucianus certe, vt laude summa dignissimus est, quòd fictitios Ethnitit. eorum suorum Deos, false risit, egregiè & facetè semper perstrinxit, ita culpà scelere non caret, quod Christianis, quos hoc in dialogo impios non rarò dicit, præterea LuNostri Ser- impijssimus ipfe potiùs, infensissimus hostis fuerit. Apparet ex hoc pentes ci- ciani scripto, Serpentes illos, siue Dracones Pellæos, Romanis nostris anguibus cures & in noxij vidẽ- gnis, & innoxijs, qui vt dixi, hìc Ceruoni appellãtur, non absimiles forsitan fuisse. tur esse similes Dra- Nam & nostræ Romanæ fæminę quędã, hos sæpe in sinu, aliqui in lecto fouent, conibus plurimi etiam eorum carnibus, non aliter, ac fi anguilæ essent, vescuntur, terAesculapij. reum tamen quid sapere, mihi attestati sunt, qui aliquoties hos esitarunt.

804

Recor-

805 Recordor probè mihi puero in patria mea narratum esse sæpissimè , de serpentibus quibusdam domesticis, qui cum rusticorum infantibus multoties in cunis reperti, cum his panem lacti intritum etiam, ex eadem communi patina comederint, nec hos vnquam offenderint, domosq. illas valde reputatas ab inHuiusmocolis fortunatas fuisse, in quibus hi serpentes oberrauerint. Hoc idem fermè, di serpẽtes etiam in apud Claum Magnum lib.2 1.cap. 3 0. hic verbis postea legi: Sunt etiam domesti- regionibus reci serpentes, vtpenates in Aquilonis extrema plaga rep utati , qui lacte vaccino, veloui- frigidis periuntur. no nutriti, cum infantibus cub tectis ludunt, & plerunque in cunis vt fidi custodes

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

dormire videntur : quos lædere pro piaculo existimatur . Sed hi ritus reliquiæ sunt veterum super fiitionum, omnino susceptà catholicà fide interdicti. Habet igitur hic plaeidus serpens,nescio quid cum Aesculapio commune, cum vbique honoretur,

& apud barbaros quoque, gentesq. dissitissimas, veluti sacer genius quidam religiosè, imo superstitiosè, colatur.

Si quis adhuc plura de Dracone Aesculapij, & huius templo, olim Roma in Insula Tyberina, vbi nunc S. Bartholomæo cedes sacræ sunt, condito, scire percupit, is doctifs. Vuinthierij nostri Q.Serenum consulat propediem lucem aspecturum, Vvinthieplura quando Poẽtæ huius, & Medici vtilissimi proæmium explicat, in quo Serenus, riusdracode ne Aescula Poẽtarum more, Aesculapiuminuocat his versibus: pij in suo Tuq. potens artis , reduces qui tradere vitas Sereno bet.

Nosti, atque in cælum manes reuocare sepultos, colis Aegæum, qui Pergama, quique Epidaurum Qui quondam placidi tectus sub pelle Draconis , Tarpeias arces, atque inclita templa petisti, Depellens tetros præsenti numine morbos, Huc ades: & quicquid cupido mihi sape roganti Firmasti, cunctum teneris expone papyris, Hactenus ex profanis scriptoribus deduximus, Draconis vocem non proprio

semper, stricto, veroq. suo significatu acceptam venire: sed latiore nonnun Draco etiã quam liberalioreq. sensu serpentem quemlibet denotare. Imo quidlibet, licet res inanimatas si-animal haud fit, quod in gyros saltem, & volumina contorquetur, signi fica- gnat. re. Sic idem Seneca lib. 3. Naturalium quæstionum, Dracones dicit, vasa quædam. De his Seneca. in thermis, & canales, per quos aqua calefieri solet,à forma serpentina ita vocitatos . Facere solemus, inquit, Dracones miliaria, & complures formas in quibus tenui fistulas struimus per decliue circumdatas: vt sæpe eundem ignem ambiens aqua, per tantum fluat spatij , quantum efficiendo calori satest. Quinimò in Cœli

sirmamento, stellarum congeriem quandam . quod contorti funis instar , hæ posituram obtineant, Draconem maiores nostri appellarunt . Legat, cui placet, Hyginij poëticon astronomicon , reperietq. veteres scriptum reliquisse: Draconem hunc cælestem, inter duos Arctos collocatũ, aurea mala Hesperidum custodijsse, Veteres etiã ad stellas dracointersectum, à vero collocatum.

Ab alijs Iunone confiinter sidera nem appli& ab Hercule ctum ita fuisse, hunc Draconem à gigantibus Mineruæ obiectum esse, cum hac eos op- carunt. verò arreptum Draconem contortum ad sidera iecisse, & ad pugnaret , Mineruam ipsum axem cœli fixisse, itaq. adhuc etiam implicato corpore videri, vt nuper ad sidera perlatum. Tempus monet vt genericà quoque notatione in Sacra pagina, Yyy Dra-

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. septimo capiEt sacra Draconis nomen acceptum esse, demonstremus. Et Exodi quidem Scriptura induratum cor Pharaonis, per seruos fuos Moysen & Aaron miracuquoq; pa- te, vt Deus tet Draco- lorum igne, & efficacia emolliret, hoc facta & scripta legimus. Dixit Dominus nem sæp è Aaron: genericè ad Moysen & Aaron: Cùm dixerit vobis Pharao, ostendite signa : dices ad lumi.

Virgam tuam & proijce cam coram Pharaone, ac vertetur in colubrum. Ingressi Virga Aa- Tolle ron cóuer- itaque Moyses & Aaron ad Pharaonem, secerunt sicut præceperat Dominus . Tulitq.

806

la in ser-

pentem.

Ioãnes Bustamãtinus quomodo hunc sacræ Scripturæ locum ex-

Aaron virgam coram Pharaone & seruis eius,quæ versa est in colubrum. V ocauit autem Pharao sapientes maleficos, & fecerunt etiam ipsi per incantationes Ægyptias arcana quædam similiter. Proieceruntq. singuli virgas suas quæ versæ sunt in Dracones. Et deuorauit virga Aaron virgas eorum.

Ioannes Bustamantinus Medicus Hispanus vt doctissimus, ita sacrarum literarum peritissimus, lib.4. de Reptilibus Sacræ Scripturæ, hoc modo præcedentia ver ba explicat. Virgam Aaron, in verum Colubrum conuersam fuisse , Colubrum in-

quam, sic proprie dictum, postea in veram virgam,vel numeralem vnã, vel specie vnam redijsse. Virgas vero maleficorum, in Dracones specificè quidem vocatos tales, apparentes tamen,mentitos atque fictitios commutatas fuisse. Propterea sacrum textum habere , quod malefici illi, per incantationes fecerint similiter, quasi dicere velit, non vere ac realiter, sed similitudine quadam ab illis Dracones productos, (quod in Colubro re ipsa, Dei opera tamen, Aaron præsticerar) exstitisse, atque deuoratos fuisse .

Addit idem Busiamantinus, cũ Dracones sint vasti corporis, & debilis veneni: Cõsidera- Coluber vero paruus quidem, sed potentiffimæ virulentiæ serpens, Diabolo longè tur sacræ Scripturæ factu facilius fuisse, molem cumulare indigestam, & grandem, virium tamen explicatio à Bustamã- expertem, quæ in Draconibus est, quàm dynamin producere efficacem, quà Cotino facta . lubri præpollent. Atque huc alterum veluti miraculum accessisse, quod paruus Coluber magnos deglutire Dracones potuerit:.

Puto ergo per Colubrum hìc ego, & per Dracones non determinata hæc aniHæc refutatur ex ip malia, ab alijs omnibus Serpentibus distincta intelligi ; verum tam Draconum, sis Scriptura verbis. quam Colubri voces in latissima Serpentum significatione accepta fuisse. Quod vel ex sequentibus septimi capitis huius verbis conijcio , & elicio. Cùm enim hoc miraculo minime permotus Pharao effet, iussit Deus, vt Aaron adhuc aliud ederet, hoc est percutiendo flumen , cum illa eadem virga sua, aquas omnes, quo in tota Ægypto essent, in sanguinem verteret, quod ipsum subsecutum est. Verba sacri textus sic habent: Dixit autem ad Moysen: Ingrauatum est cor Pharaonis, non vult dimittere populum. plicet.

Ratio adducitur.

eum mane: ecce egredietur ad aquas & stabis in occursum eius, super ripam fluminu & virgam quæ conuersa est in Draconem, tolles in manu tua &c. Viden ? vt hìc

eadem virga illa sermo eft, de qua superiùs paulò Scriptura memorabat, conuersa effet in Colubrum, iam in Draconem & non in Colubrum mutata fuisse, affirmatur. Pro vno igitur, eodemque Serpente sacræ literæ, hoc in loco saltem , Colubrum & Draconem habuerunt. Et quid ni hoc ita fuerit ? Cum Draconis de vna, eademq. virga loquantur, quà Aaron in digito Dei, miracula illa patranomen ali- rat.

Consequens igitur fuerit, ex sacris etiam Biblijs patere, aliquando Draconis quando est genericum nomẽ æquiuoce & genericè (quod hic probare instituimus) sumi, & maleficorum in sacris Bi blijs.

Draco-

807 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. Dracones,no ad legitimos Dracones referẽdos esse, sed pro cõmuni serpentis genere acceptos fuisse. Qualis autẽ is serpens fuerit, hoc ignorare me libenter fateor.

Idẽ dicenDe colubro idem dicendum indico, vocem huius quoque esse largæ, & genericæ dũ de cosignificationis, vt mox demõstrabimus. Videtur etiã ad literã sacræ Paginæ pro- lubro. bari posse, ciusdẽ speciei serpentes illos fuisse, quos magi in medium produxerũt, Malefici ecum illo, quem Aaron Pharaoni commutationis gratia ex commutata sua virga iusdẽ speciei serpẽostendit,licet diucrsis nominibus in primo textu appellentur. Scriptũ enim est, tem produxisse vidẽquòd malefici secerint similiter, hoc est similis, talisq. figurę, vt ego opinor, serpentur quem tes exhibuerint, qualis ille Aaronis fuerat. Ne viderẽtur Pharaoni suo, in vi & ener- Aaron. gia miraculorum inferiores fuisse, quàm Aaron erat, vnde Phara onis etiam cor similia credens miracula, magis magisq.aduersus Deum exacerbatum, & induratum remanfit.

Nunc quod promisi exequar, docendo nimirum Colubri vocabulum non raro pro quouis serpente à multis authoribus accipi, vt quando Iuuenalis Sat. 6.ait.

Locaautho Dic qua Tisiphone,quibus exagitare colubris ? rum quod Et Virgilius lib.7. Æneid vbi luctisicam Alecto furiam describit.

Coluber pro quouis sæuæ facies, tot pullulat atra colubris.

Tam serpẽte capiatur.

HancIuno adijt, postquam Flectere non posset superos, Acheronta mouebat.

Et aduersus Æneæ surgentem meliorem fortunam, atque connubia cum Latini luno instigar furiam filia ineunda,commouit,cum sciret furiam quoque Aletho adHanc posse vnanimes armare in prælia fratres .

uersus Acneam.

Imperauitq. vtserpentem inijceret in sinum Amatæ, futuræ Socrus Æneæ discordiam inde domus procuraturi, & futurum filiæ huius cum Ænea matrimonium dissolutura. Hunc autem serpentem nihil pensi Poẽta habuit, vt modò Co- Virgilius eundẽ serpẽ em volubrum, modò Anguem, modò viperam elegantissimus versibus hisce appellar it; cat, viperã, anguem, & Exin Gorgoneis Alecto infecta venenis, Principio Latium & Laurentis tecta tyranni Celfa petit, tacitumq obsidet limen Amatæ, Quam super aduentu Teucrùm,Turniq. hymenæis , Femineæ ardentem, curæq.iraq. coquebant.

Huic Dea cœruleis vnum de crinibus anguem Conijcit, mq. sinum præcor dia ad intima subdit.

Quo suribunda domum monstro permisceat omnem.

I líe inter vestes & læuia corpora lapsus Voluitur, atiractu nullo, fallitq. furentem, Vipercam inspirans animam, fit tortile collo Aurum ingens coluber, fit longæ tænta vittæ: Innectutq. comas, & membris lubricus errat.

Nam quid reuera sit ipsissimus Coluber, quem aliqui aquaticum anguem, alij terrestrem serpentem mala gramina pastum, alij paruum, alij ingentem, alij breuẽ,

alij longum dicunt, adhuc sub grauissimis authoribus lis pendet, quam decidere, vt difficile, sic neque mei nunc fori est. Quare diuinare non possum, qualem seropentem Ambrasius Pareus indicare voluerit lib.20. cap.23. quando remedia Yyy 2 theria-

colubrum.

Non fatis cõstat quis fit verus coluber.

Ambrosius Pareus antidora aduersus colubrum describit.

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. theriacalia adhibuit salubria, coquo cuidam, quem Coluber momorderat, ter sepes lupulos legentem. Gauisus tamen non parum fui, eandem ; parem, ac minam prorsus medelam , huic a Pareo doctissimo suppeditatam , quam olim His olim messori meo, (de quo superiùs in primo serpente) a vipera commorso, appliijsdem fer- ego me aduer- cueram. Videri poteram, omnia à Pareo mutuatus, cuius tamen eo temposus viper venenú v- re nomen nec auditione acceperam, nedũ quod ipsius libros etiam legissem. Ex sus erat. quo simul clarescit, sæpenumero vnum idemq. inuentum à differentibus personis,tempore diuerso, & distantissimis locis propalari posse. Posteaquam igitur Quis verus sufficienternobistam sacri, quàm prophani codices fuffragati sint, Draconu voDiaco fit indagatur. cem,serpenti no raro cuiuis obuio accommodari solere, aquum censeo ad propriun magis genus accedere, & speciem ipsam (vt cũ scholis loquar) specialissimã indagare, in qua Dracunculus hic noster domicilium sibi constituere valeat.

Et mirari comprimis licet, quod linguis tot nationum varijs, vno eodemq, vocabulo, tam conformiter Draconem appellari', incertissimum tamen adhuc esse, Draconis vox multis quis verus fit Draco, videamus. Qui enim Latinis Draco,is Græcis δρἀϰων, Italis Dralinguis coethymologià vocitatur. At interim munis, res gone,Germanis Drach, eodem ferine sono, & dubia eft. veteres de re ipsa non ita facile conueniunt. Aristoteles lib. 9. cap.1. de Hist. animal. Dissidet A quila,ait,cum Dracone,vescitur enim Aquila anguibus. Hoc diffidium Aristotelis mirabilis Poëta Latinus 11. ÆneiDraco cũ Plutarchus quoq; & Ælianus confirmarunt, & Aquila dis- dos pugnam hanc, dextrè, concinnè, & venustè, vt omnia sua expressit, compafidet . rans cum certamine, quod inter Tarchontem , & Venulum egregios præliorum ductores gestum est; Vtq. volans altè raptum cum fulua Draconem Huius puFert Aquila, implicuit pedes, atque vnguibus hæsit: gnę descri808

ptio.

Saucius at serpens, sinuosa volumina versat , Arrectisq, horret squamis, & sibilat ore, Arduus insurgens: illa haud minus vrget adunco Luctantem rostro, simal æthera verberat alis.

Ex quo darii est, cũ Aquila Draconem hunc in altum ferre poflit, non illã inAristotelis Draco par- gentissimã bestiam esse, quam Plinius nobis lib.8.cap.11. memorat,tantæ nus sit Ognitudinis, vt ipsi nihil pẽsi fit, cũ enormi bellua Elephante in arena descẽdere, portet. & duello cõmisso, de vita dimicate, circumflexu nempe facile illũ ambire, nexuq. nodi perstringere. Sequente capite Dracones esse ait tantos, vt totũ sanguinẽ attulerit, Alij autho- Elephantis exhauriant . Et quam quis aliam,inquit, tantæ discordiæ causam res huc ma Naturam gnú faciũt, nisi Naturæ spectaculum sibi paria componentis ? Quasi innuere velit,

Nam Dra-

co cũ Elephante puguat,

aliter, atq. nos solemus,hos magnos duos gladiatores, in mundi theatro, vires suas committentes, cum voluptate spectare voluisse.

Hoc idẽ Solinus cap. 27. confirmat, qui à Draconibus,Elephantos non nisi potu grauatos inuadi, scribit, vt venis propensiùs irrigatis, maiorem sumãt de oppres, sis, hauriendo frigidũ eorũ sanguine, satietatẽ; Nec aliud magis quam oculos petũt, nõ inquit,quos solos expugnabiles sciunt. Vel interiora aurium, quia is solus locus defendi potest proboscide. Itaq; cum ebiberint sanguinem, dum ruunt belluæ, Dracones obruuntus,

sic vtriusque fusus cruor terrã imbuit, fitq.pigmentum quicquid soli tinxerit, quod barin vocãt. Hęc omnia propemodũ Solinus ex. Plinio, trãscripsit, qui in D

ra

-

809 Dracones Indicis pares generari asserit, vicenũ cubitorum. Sed hoc par est, præut Immensæ Ælianus & Onesicritus hos depingant , quorum ille Æthiopicos Dracones triginta magnitudipassuum longitudine, hic vero duos memorat Indicos, vnum fex & quadragin nis Dracones. ta, alterum octoginta cubitorum. Strabo adhuc maiores facit, octoginta vnum nimirum,atque centum & nonaginta cubitorum alterum, Pierius vero, mi Tyrij testimonio, tradit Alexandri Magni temporibus, apud Indos Draconem quinque iugerum magnitudine fui sse. Quæ fi fabulosa non sunt, reuera maiora animalia non reperiuntur super terra, vt S. Augustinus in enarratione Psalmi 148. ait . Lucanus quoque immanem quandam Draconibus magnitudinem adscribit his versibus.

Lucani Vos quoque qui cunctis innoxia numina terris, Dracones.

Serpitis, aurato nitidi fulgore Dracones, 10.

FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

Pestiferos ardens facit Africa, ducitis altum Aẽra cum pennis, armintaq. tota secuti Rumpitis ingentes,amplexi verbere tauros, Nec tutus spacio est Elephas, datis omnia letho, Nec vobis opus est ad noxia fata veneno.

Videntur igitur Pierio asserente,Dracones illi proprie vocari,qui corpore sunt Dracones v dẽcur esimmaniori vastioreq. hoc est, serpentes annosi valde, & qui multa astate in ma- se serpẽres max mi & gnitudinem excreuerunt inusicatam. Vnde & prouerbiũ natũ, Serpens nisi ederit annosi. serpentem non siet Draco. Ad quos Dracones referri debent illi, quos Scrabo ex Iphicratis authoritate, nasci scribit apud Hespericos Æthiopes adeò magnos, vt herba

illis innascatur, de quibus paulo infra.

Quare longè æquiùs Draconum nomen merentur, Aristotelis prægrandes illi angues,de quibus lib.8 cap.28 Hist.anim. quàm eiusdem paruus, cum Aquila Tales et pugnans serpens Sun autem hæc Aristotelis verba . In Africa magnitudo anguium Aristoteles mira, sicut & fertur. Iam enim nonnulli vbi triremi applicuissent, ossa boum multorum descripsit. vidisse narrant,quos absumptos esse ab anguibus,nõ dubitarent,cutriremes productas in altum,quam primum anguesinsectarentur,& nonnulli aggressi triremem eueturent.

Verùm hic mihi scrupulus inijcitur hæretque, an Lucani Dracones sint illis Cũ Lucani dracosimiles, quosiamlsxPlinio,AEliano & alijs dedimus. Prædicti enim fine pedibus, nes sint ala

ti, dubitaalisque, in arbores serpunt, implicantq. se illis, ad quas pastũ veniunt Elephantes. tur, an Lucani Dracones autem alarum remigio altum in aera tendunt, & verbere, cau- pertineat. darum puto, Elephantes, taurosq. trucidant.

Quapropter Draconum nomine,serpentes illi veniunt quoque,quibus Natura Distinguialas, ioco an serio, vix dixeris, adapta re molita fuit Verorum Draconũ duæ sunt spe- tur Draco cies, inquit Greuinus, Quidã enim alati sunt, quidam verò sine alis. In ceteris nãq. pror- in alatum non alasus similes sunt. Liber,qui Hortussanitatis inscribitur, antiquus satis, hæc ex Phy- & tum. siologo adducit. Draco super omnes serpentes maximus: & super omnia terræ animantia . Qui quandoq super aërem, fertur ipsum concitando ac vehementer impellendo. Item fequentia. Inabyssis terræ (sicut dicit S. Augustihms) aliquando Draco moratur, & cum in aere sentit humiditatem, egreditur, & super aëra fertur, magnis alarum remigijs aërem concitans & impellens. Alis quàdam pelliceà volubilitate extant ibus: & secundum

corporis sui magnitudinem latè diffusis vbicunque moratur , aerem inficit.

Y y y

3

Erunt

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI. Erunt igitur Draconum titulo decorandi serpentes alati quoque, qui & ipsi Ad Dracones etiã ser clade tantummodo coercentur. Et Aristoteles quidem, lib. 1. pentes ala- non vnica in ti pertinẽt. cap. 5. Hist.anim. ex auditione potius, quam visu, tales ferpentes adstruit. Volucrum autem alia penna volant, ait , vt aquila, vt accipiter: alia membrana siccà 810

Vt apes, vt scarabæi: alia cute, vt vulpecula, vt vesp er tilio. Volant pennis, aut cute, quæ hahent sanguinem. Membranis siccis, qua sanguine carent, vt infecta. Sunt Aristoteles porrò , quæ pennis, vel membranis volant. , omnia bipeda aut apeda. Angues enim cirhos ex auditu saltem ca Aethiopiam tales volare narrantur. Genus pennatum,auem appellamus : reliqua admittit. duo genera nomine carent communiEx quo loco ego dedu co,Aristotelem quidem Non claret non improbare, serpentes datos reperiri, sed non statim ex hoc authore certum tamen, an Arist, hos pennisan cute volare censuerit.

esse, an pennis hos volare , an cute potius alis intertexta voluerit. Quandoquidem tam apeda, quam bipeda, hoc est tam serpentes, quam aues, æquè pennis , ac cute volare posse, non inficiatus est. Et quamuis Lucanus , pennis homagis, quam cute vti,in volatu dixerit, Vos quoque qui ounctisinnoxia numina terris, Lucanus vi detur DraSerpitis aurato nitidi fulgore Dracones, conibus pẽ nas dare.

Pestiferos ardens facit Africa, ducitis altum Aëra cum pennis.

Poeticè taPoetice,& metaphoricè tamen ipsum hìc loqui voluisse, faciliùs crediderim, men magis lib. 6. locutus cẽ- quam ex rei natura , abutentem pennarum voce, pro cute. Is ipse enim seri potest. simpliciter huiusmodi ferpentes, volucres, siue volantes appellat, cum ibi mulier mor venefica quædam necyomantia vtens,omnis generis venena pessima pro Volucres tuorum vmbriscuocandisconquireret, quibus hos ferpentes quoque addere alio loco simpliciter voluit. hos serpẽHuc quicquid fœtu genuit Natura sinistro , tes dicit.

Miscetur, non spuma canis, quibus vnda timori est,

Volãres hi serpẽres parui, & cu te potius, quam pennis volare videntur.

Viscera non Lyncis, non diræ nodus Hyænæ ceruipasti serpente medulla, Defuit, Non Atubum volucer serpens, inuentaq. rubris Aequoribus, custos pretiosæ vipera conchæ.

Addiderim & hoc ex coniectura mea, licet physiologus, & Liber de natura rum , atque ipsemet Lucanus, aperte affirment, alatos serpentes maximos esse,

hos tamen pusilios potiùs , aut reuera tam immanes minime existere, vt phantes aggrediantur & tauros. Idque ex Herodotoscriptore antiquissimo colligo /qui & paruosy & cute hos volare memorias simul prodidit. Est Arabiæ lib. 2. ad Butum vrbem ferè positus, ad quem locum ego me contuli, quoa Probatur cus , inquit hoc ex He- audierim volucres esse serpentes.. Eò cum perueni, oßa ferpentum aspexi, & spinas rodoto.

multitudine supra fidem ad enarrandum ; quarum acerni erant magni, & his que alij minores, ingenti numero. . Est autem hic locus vbi fpinæ proiecta iacebant, iusmodi. Ex arctis montibus , exporrigitur in vastam planitiem, Ægyptiæ contiguam.

Fertur ex Arabia ferpentes alatos, ineunte statim vere, in Ægyptum volare, sed eis ad ingressum planitiei occurrentes tutes ibides, non prætermittere, atque ipsos interimere; & ob idopus, Ibidem magno in honore ab Ægyptijs haberi. Serpentis porro figura, qualis hydrarum, alas non pennatas fed glabras gerit, & alis vespertilionum valde similes.

10. FABRI

LYNCEI ESPOSITIONE.

811

Idem autiror lib. 3 . hunc in sensm , consimilia sequentibus verbis nobis ò serpenreliquit Atque vipera per vniuer sum orbem terrarum vifuntur : alati ruer similis in modum Alia tes nusquamalibi, nifi in Arabia , aut certè non adeò frequentes Hunc Herodoti Arabes thus comparant Casiam autem sic. Poctquam fibi cum ceterum corpus ; tum authoritas. faciem prœter oculos obligauerunt corÿs, alÿsq. pellibus, ad cafiam pergunt. Ea nascitur in palude non alsa, Circa quam & in qua degunt fera alata, vespertitionibus sir milima fridore diro, & viribus praualentibus, quas ab oculis arcentes Arabes, sic Casiam metuns, Ex quibus ego hariolor, serpentès hòs alatos, cum oculos præcipuè impetant, & ab his arceri queant, axiguo effe corpore præditos. Quam Alio loco coniecturam meam, adhuc magis idem met Hexodotus corroborat, hoc ipso in hos vocat libro, ser pentes hos alatos, siue Dracones, colubros subalatos. pronuncialido. Ad meridiem, air, vltima è regiontbus, qua habitantur, Arabia est : in qua fola omnium, nascumeur thus, mur ba,casias,namonium,& ladanum. CunEta hœc facilia ad nanciscendum, prœter myrrbam Nam thus Arabes storace scuffien Hosait estes, leguneca, qua Phoenices ad Gracas exporsant. Hac juffisum, thus capiunt. Etenim se exiguo thuriferas ar bores obseruant colubri subalati, exiguo corpore, discolore specie permagno corpore numero, circa singulas arbores, ijdem videlicet, qui a duer fus Egypium facto exercitu tendunt. Nec vllo alio ab arboribus, quàm Etoracis fumo submouentur, vniuer sam terram oppleturi, ( vt Arabes aiunt) nisi, vt ijdem narrabant, fimile quiddam iftis contingeret ei, quod nouimus contingere viperis, idq (vt credere debemus) foleris diuinitatis prudentià. Nam quœ timido animo, sunt, & esculensa, ea omnia fœtuosa secit, Animalis ne assiduo esu deperirent : contra quœ fœua & maligna sunt, ea voluit parum este fœ- esculenta magno nutuosa. Vnde fu ve lefus quem omnia venantur fera, ales, homo, tam ferox sit : sola mero procreantur, qua ex omnibus beftÿs cum gravida est, etiam impletur, & alium fœtum in viero sed maligeslans pilis vestium, alium nudam, alium santum non formatum, alium concipit. gna cotra.

Et legus quidem talis e s t : Causa cur Volui hic data opera, paululum prolixior esse , in enarrandis hisce Herodoti author sig Verbis, cum, vt opinioni meæ fidem adstruerem, tum vt eundemscripto- prolixiot. rem, vera partim, ac pattim falsa nobis persuadere tentasse, mahifestarem. Existimauit enim hic animalia noxia, viperas præsertim, & alatos serpentes, dum nascuntur,matris suævterum erodere , matremq. interficere,.& ob id pauculas eiusmodi Bestias inueniri. Neutrum verum est Hoc norunt, qui viuente, error Heac salua matre vipera, vnico partu plurimas eiectas ab hac viperulas viderunt, rodoti quod inter alios Ferdinandus Imperatus Neapolitanus à se obseruatum, olim mihiconfirmauit.

Præterea sibiipsi refragari in hoc Herodotus videtur ; cum aliàs scripserit, Et huiue Contradihos alatos serpentes, magno numero thuriferas arbores obseruarey, & facto exer- Etio. citu cosdem in Ægyptum tendere, & horum offa atque spinas multitudine supra fidem ad enatrandum se conspexisse, quorum acerui magni erant , & his alij atque alij minores, ingenti numero.

Verum ipsummet libet Herodotum loquentem audire, qui hodieq. plures Herodoti propria quæ lectores Credulos, & commenti huius fui admiratores inuenit. At Leana, ait, verba in etrorem validissimum ferocissimumq. animal, femel in vita vnum parit. Nam vna cum multos infœta uterum emittit, Cuius rei causa hac est, quod catulus lepnimus, vbi moueri in vte- duxerunt. ro in-

812

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARO. ANT. RECCHI.

ro incipit, cum habeat vngues longè acutissimos, ex omnibus feris, vterum laceratn angescensq. magu & magis, vngues imprimendo exalcerat ita vt ad postremum, aum partus adest, nihil vteri relinquatur incolume. Quare si vipera & alati Arabia serFabulosa facultas. sur quæ de pentes ita gignerentur, vt ipsorum natura fort, non eβet hominibus viuendi Leænæ & Nunc autem cum libidine agitantur & per paria coeunt, fœmina collum maris in emitviperæ par tu narrat. tenda genitura comprehendi, sorbensq. non priùs dimiuit, quàm deuorauerit. Et mas quidem hoc modo perit. Fœmina vero talem luit masculo pœnam, quod filij dum adbuc intra utorum sunt, patrem ulciscentes, matricem ambedunt, eiusq aluo ambesa, ita partum faciunt. Ceteri serperses, qui non sunt hominibus pernicio si , oua pariunt ,& magnamvim fœtuum excludunt, Atque vipera per uniuer fum orbem terrarum ruifuntur, alati verò serpentes nusquam alibi, nifi in Arabia aut certe non adeò frequentes Atque vt in coitu vipera, & huius atque Leœnœ partu, Herodotus turpiter lapsus est, ita in leporis fœcunditate, cum rei natura & Aristotelis samore doctriHerodoto assentiutur na rectè consensit. Hic enim lib. 6 cap. 33. de Hist animal. Lepores auersi coeunt, Aristot. & parunt quoque tempore, Plinius de ait, vt expositum eft, retrò enim vtinam reddunt. Coeunt & leporu fœdumq. utero ferunt, superfœtant, singulis generant, Sed fœtus edunt non cunditati. uniuer sos, interpositis enim diebus, quod res tulerit, peragunt partionem. Hubet fœmtna lac priusquam pariat, & à pariu continuo repetit coitum, & lactans adhuc concipit fœtum. Plinius lib. 8. cap. 55. huic planè consentaneascribit, & quod vulgus hodieq. pro verissimo habet, ex Archelao adducit, in leporibus nullum sexus discriArchelaus men esse. Archdaus author est, inquit, vtramque vim singulis (leporibus) inesse, ac putauit in esculenta animalia, fœquolibet le sine imre aquè gignere. Benigna circa hoc Natura,innotua & pore esse cunda, gener auit. Lepus omnium prœdœ nascens , folus prater dalypodem superfœtat, Vtrunqs sexum. aliud educans, alud in viero pilis vestitum, aliud implume, aliud inchoatum gerens pariter. Et mirari subit, quod lepus innocuum, Vt a in plinius, animal, timidum , & jucundum, omnium tamen prada nascatur. Vt hic non immerito de venatoribus his verbis conqueratur: Ego paruns lepusculus, Quid seci hominibus ?

Quod me sequuntur canibus Diu me tor sit hæc de leporibus dicam dubitatio, an persuasio ? omnes ad vnum hermophroditos esse. Et cum hoc ipso elapso proxime mense Januarij Dubium ni huius 1628 Princeps Casias noster ex suo Oppido S. Angeli, vbi tunc in in arci an lepores omnes he- nuper a se constructæ ædificio animum refocillandi gratià, morabatur , lupum mophrodisubmisisset viuum, & prægrandem, vt hunc per sectionem , quam si existant. mihi thierius noster exercuit, diligentiùs examinarem videremq. an quæ ego aduersus Aristotelem capite de Lupo Mexicano, hoc ipso in meo opere disputauera, veritati conformia essent ? quæ mox subiungam. Incessit me cupiditas, ab eoviuos, aut mortuos aliquot lepores non exenteratos tamen postulanHoc folui- dem Principe tur a viro di,vt huic me dubio tandem eximerem . Sed commodum accidit, vt eo ipso me streauo Lulio Sinibal- tempore, aliquoties visum veniret, Nobilis & strenuus vir tulius Sinibaldus do, oculamis & venationibus deditissimus, qui eodem cum diu desiderio mecum flagrastoteste. set, vno anno vltra centum lepores domi suæ , hoc est in oppido Montis Leonis Spaletanæ Diœceseos, cepit, omnesq. accuratà lectione perquisiuit, seriòq. mihi conte-

10

:

FABRILYNCEI

EXPOSITIONE. 813

omnes fœcontestacus est , inter bos vix quatuor se masculos reperisse, reliqui diminæ, & quod mireris, pleræq. grauidæ fuerant In quibus distinctissimum Habent stinctu sintamen sexumagnouit, & feminea quidem vasa genitalia in sœminis, virilia guli sexum. tain masculis, in hisq. nerneum penem, & testiculos bene luculentos, extraque cor- plures me sut focpus, quemadmodum in canibus videntur , propendentes. Addebat frigidis- minæ. simo anni tempore meliores & habiliores esse, Atque hoc est , quod Plinius dicebat, eβe animal intoles rigoris alumnum cum tamen quia timidissimum est , frigidissimæ complexionis quis affirmare ideo potuerit;, Ecce vt Natura, in procreandis tot fœminis, quæ singulæ sæpius implentur, sœcunditati in esculento & sapido animali, de quo Martialis : Inter quadrupedes glor ia prima Lepus sedulò studere voluit, De Lupo verò parergon hoc addiderim. Arictotelem : 4. de partibus animal. 10.

Aristot. & & Plinium lib, 11. cap. 3 7. egregie deceptosfuisse, dum Lupa vertebrarum Plinius nesciperut lu mobilium loco in collo, os integrum., rigens, & perpetuum substitierunt., Et pum verte in collicet ego ex mera coniectura mea, errorem hunc supra folio. 484. satis expu- brashabere. lo gnauerim, & : septem in Lupi collo flexiles atque vertebratos articulorom nodos Lupus haassignauerim, hos tamen ipsos iam nec plures, nec pauciores in ipsamet colli bet septem in collo quoque inspectione & sectione vidi, ac deprehendi. Et quid ni hoc sibi quis- vertebras. piam facile imaginari potuisset ? qui mecum vnquam, vel visu vel auditione accepit, Lupos vbi oues furati fuerint, has arctè dentibus arripere, & humeris suis inijcere consueuisse, id quod absque vertebrarum flexura fieri haud quaquam potest. Sic fide carent plurima, vt no sunt. Et vt Seneca ait. Palet omnibusveritas , nondumest occupata qui ante nos sue- Veteres omnia scirunt, non domini, sed duces sunt, multum ex illa etiam futuris relictum : est. Neque hoc uerunt, not bisctia alidedecori statim veteribus nostris fuerit, si de prehedatur, aliquado ipsos hallu- quid reliquerunt. cinatos fuisse.Quifnam sagittarius artis suœ tam peritus est, inquit Demosthenes.vt non aliquando erret à fcopo ? Melius equidé omnibus, quă singulis creditur Et dignoscit qui inuenit, inuenit qui quœrit, quœrit qui putas se ignorare. Verùm his nostris temporibus, quod sua tempestate etiam Arictateles conquerebatur Quibusdam magisest operœpretium, videri sapientes , & non esse, quam esse, & non videri Sed nolo te studiose lector, reliquor, quem ex Lupi quoque internarum Recesetur lupi partes partium anatome hausimus, gustu priuare, huncigitur accipe, hoc fruere internæ.

VentricuVentriculus plenus rugis internè, & loculis,n i quo tertio a die post quam ca- lus. ptus esset, Lupus, continebantur folia quercus,raleæ , surculi arbbrum, & dimidij pugni magnitudine laceræ lineæ, autcanabinæ telæ.

Intestina in spiras conuoluta, ad totius corporis truncum mensurata, ter- Intestina nam eius longitudinem continebant, tantum abest, vt vnicum rectumq. hoc, a ventriculo ad podicem ( ùt nonnulli credunt) protenderetur, An cœcum intestinum veluti succenturiatus ventriculus sit, dubitari potest, Intestinum cœcum Nam certe cum cetera intestina haberent plicas intus rectas, & paucas, inteitinum cœcum habuit multas perplexas, velut ipsemet ventriculus, quae confusæ & strictæ, plenæ tamen erant muco, ut ipse ventriculus.

Valuula post intestinum cœcum, similis erat ei, quæin homine, & quae in Valuulæ in intestinis. lupi

814

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. lupi pyloro, hoc est, ruga tantum transucrsa, siue orbicularis, non autem sacculus, sed qua? ruga,puto,in orbem plicata extendi poterat, & ita obserare.

Bronchij musculi deerant in larynge, aderant vero bronchiotyroidei.

Brochij mu sculi non Nerui recurrentes per sinistram partem rcuoluebantur in musculos laryngis, aderant.

Nerui re- inter Tyroidem & Cricoidem. currenres .

Gargareo seu Vuula defuit.

Vuula non crat lecur in sex lobos sissum,quorum tres planè, & maiores in sinistra parte, sub Iecoris ma in ior pars ventriculoiacebant. sinistro lætere, Lien exiguus , oblongus , gracilis, accipiebat venas ex ramo splenico, per tolien. tam longitudinem.

Musculi Duo musculi epiglottidis cuidentissimi, ab ossis hyoidis basi exorti . Vnde patet epiglottiquamuis in homine videatur esse ligamentum membranaceum, velut frenum dis . linguæ & penis, musculi tamen vicem subire, vt recte Vesalius contra Galenum, musculos erigentes' epiglottidis statuat.

Apophysis Apophysis stylois coniungebatur cum osse hyoide in basi. stylois.

Annuli tracheœ arteriœ, squamatim & imbricatim sibi committebantur, inAnnuli tra cheæ. reruentu membranæ, vt ita sufficerent, a naturali ficu in alium, multæ distensioni, & amplificationi.

Atque hæc omnia me præsente VVinthierius obseruauit, & pro solica diligentia inter aduersaria sua retulit.

Sed qui iam per Dracones & serpentinos meatus, a tramite recto diuertimus, redeamus in viam fi placet, vt tandem Dracunculum nostrum,cuius gratia diutius euagati fornus, describamus.

Videtur Plinius lib. 12, cap. 19. quam ex Herodoto authoritatem attulimus, fabulis potius annumerare. Cinnamomum, ait, & Casiam fabulosa narrauit antodoti hi- tiquitas, princepsae Herodotus, auium nidis prœsertim Phœnicis decuti. Item Cosiam storiam de Cinnamo- circa paludes propugnante vnguibus diro vespertilionum generi, aligerisq, serpentibus mo pro fabulis ha- his commentis augentes retumpretia. Quamuis haud sciam, volueritne Plinius fabet, quod bulosos aligeros serpentes innuere, an hoc inter fabulas solùm ponere quod serà vesperti2 lionibus cu pentes hi cumvespertilionibus casiam & Cinnamomum reuera aduersus homines, stodiatur. a, collectione,& sectione tueantur. Ne autem mirum alicui videatur, qua ratione vespertitiones non nisi noctu volantes, has arbores defendunt , ait plinsus Non cadi hunc fruticem nisi aut ante ortum Solis, aut post occasum. Theophrastus lib.

9. cap. 5. fabulis quoque accenset, à serpentibus mortiferis cinnamomum defendi Garzias Garzias ab Horto lib. I. cap. 15. exactissime Canellam, & quæ inter Cinnamoab Horto de historia Casiam conuenientia, aut discrepantia sit, describit, qui aromata hæc, cinnamo- mum ac mi consu- locis illis ab Herodoto & Plinio assignatis, nunquam nata suisse, apertissinmis ibi latur Cicero e- argumentis docet, & vnde antiquorum fabula? illa? enata? fuerint, detegit, quæ tiam aligeros serpen- cum huius loci non fit examinare, is ipse adiri poterit. Interea Ciceronem quotes esse dique de Natura Deorum, de aligeris his serpentibus testem laudare possumus vit.

Hoc ipsum ibes avertunt, inquit, pestem ab Ægypto, cum volucres angues ex vastitate lybiœ (ali) attestantur Strabo, Me dicunt ex Arabia ) vento Africo inuectos interficiunt atque consumum. Inter veteres Solionus.

Recétioru his accenseo Strabonem, Melam, atque Solinum. Nec seculi nostri, quo plude eade re rima veteribus ignota & incredibilia, nobis innotuerunt,fiddissimis nijs

815 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. nijs destituimur. In sexta parte descriptionis India Orientalis, & quidem Auri- In Regno Guinee suc feri Regni Guineœ ad Africam pertinentis,à Batauis perlustrati, hæc reperio. Sed tales Serpentes, siue caudà roalis & aliud vocant, & Serpentum genus ibi reperiri dicunt, quos Dracones Dracones stroq. bene longo, & dentibus acutissimis, quibus pecudes & carnes crudas quascunque conficere facilèpossunt,formidabiles. Colore sunt caruleo & viridi, & ab Æthiopibus pro Fetisso habentur Odio Elephantes prosequuntur maximo,quos etiam calliditate suà interimere pesunt. Vlnarum sunt in bis regionibus plerunque decem, quamuis alibi inuenti sint Dracones centum pedum longi, qui volando eousque ascendere & attollere se se potuerunt, vt vel aues in aere comprehendere potuerint Philippus Pigafetta ex Edoardi Lopez. acroamatis, in Regni Congi descriptione In Regno tahæc habet. Reperitur prœterea etiam ibi animal auis magnitudine, fcrmà vero Congo les similiter repeDraconis , alatum enim est, & caudam habet longam. Caput quoque oblongum riuntnr. ore pluribus dentium acutissimorum ordinibus referto . Carnibus crudis victitat.

Cutis glabra qua si subuiridibus squamis depicta. Gentiles id venerantur pro Deo in hodiernum diem magna cura , & admiratione educatur à primatibus, qui propter vberem ex oblatis prouentum, aliquando id populo adorandum proponunt. sur Apud Ramusium in primo tomo, hæc Odoardus Harbosa annotata reliquit, Similes circa Recum de monte quodam Regnum Narsinga à Malabaris diuidente, sermo- gnum Nar singæ. nem inijeret. In hoc monte, ait, sunt serpentes alati & volantes, admodum venenosi, de quibus fama fert, quod halitu suo, & intuitu solo interficiant, si quis ad eos propiùs accedat, ab arbore in arborem conuolant Nicolaus de Comitibus Venetus, apud eundem Ramusium inter alios serpentes Iidé apud proainciæ Malabar, quos ibi notat, hos quoque valde truculentos memorat, Malabaros longitudine cubiti, alis vespertilionum, & septem capitibus præditos, vnum post alterum fecundum corporis longitudinem habentes pedtum. Hi maxime, ait , sunt venenosi, qui arboribus insident, nam solo etiam anhelitu & spiritu suo interficere hominem sunt soliti.

In tertia parte Nauigationum dicti Ramusij asseritur, in Regno Palimbotrœ In Regno quoq ; Paesse serpentes, duorum cubitorum longitudine, & cum alis vespertilionum, noctus hi limbotræ. volant ,& vbiguttulas aliquot vrinœ emittunt super aliquem,hunc ipsum occidunt.

Atque hactenus a me producta, tam iuniorum , quam veterum testimoCertu iginia nistoricorum , facile quemuis (ni si cui durum circum pracordia ferrum hæ- tur est, esse Dracones ret) inducere poterunt, vt credat, Naturam Dracones siue Serpentes alatos pro- alatos. duxisse, qui hodie varijs in regionibus, calidioribus praecipue conspiciuntur.

Sed ià deVerum quod nunc propositurus sum animal,nescio equidem, an fidem con- scribendus Barfestim apud quosuis reperturum fuerit, adeo enim a reliquorum modulo,con- Card. berini Dra stitutione, & forma exorbitat,vt dubitem, ne ad ceterorum protinus mon- cuculus val de aliorum strorum poeticorum stabulum , quispiam id ablegare voluerit.

Draconum limites exquamuis ratio reclamet, vera negetq.

Ast cedit.

Credere poβe animum,victus fateare neceβe est, Id tamen ita esse, si hoc mecum oculis tuis perlustraucris, manibus palpa- Non negadum subiueris, & mente denique ipsa comprehenderis. tò, si quid ratio tua non comDifficile est ratione docere, & vincere verbis.

Veruntamen non potest de veritate dubitari, quoties cum incertis experimenta con- prehendat, sésus tamé approbet. (eu*

816

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

sentiunt ait Quintilianus. Et pluris, inquit Plautus, est oculatus testis vnus, quàm auriti decem,qui audiunt,àudita dicunt,qui vident, planè sciunt. Hoc ego animal iussu & permissione Amplifs. Cardinalis Harberini in cuius Pinacotheca idipsum ossibus herens,& corio suo tectum integru fermè adseruatur, in gratiam auidifsimi naturalium miraculorum scrutatoris , graphice prius in tabella expressum, iustamq. suam magnitudinem repræsentans exhibebo.Postmodum ad vnguem, pro virili mea describam, verumq. ac genuinum, non fictum, non arte consarcinatum ede,confirmabo . Denique ad quodnam animantium genus referendum sit, dissertabo.

Dracunculus Monoceros ILLVSTRISS. CARD. BARBERINI

totum extendas dimetiarisq. hoc animal, cum capite & cauda, spithaBarberini mam tibi eius longitudo, & digitos quatuor transuersos constituer. Caput accurata delineatio. oblongum & rostratum obtinet, quinimo rostri cuspis merè est cornea. Rictus Huius lonquoque pro bestiæ exilitate, iusto maiorem habet. In vtraque mandibula gitudo.

Caput & que dentes tres numerantur molares, sed eminentijs & cuspidibus quibusrictus. duoDentes. dam elatis exasperati, seipsos tamen egregie excipientes, vt simul sumpti decim existant. Sunt & canini in vtraque mandibula bini, terribiles, sed exerti, superiores tamen inferioribus paulo grandiores. Inter hos videre est sex Haber duoNec decim mo- alios dentes incisores, & superiores quidem longe inferioribus maiores. lares, duoilli qui vicini sunt caninis, decim in- hi quidem æqualis prorsus longitudinis, cum duo cifores & paulo sint productiores quatuor alteris medijs, eiusdé plane magnitudinis quatuor ca haainos. incisores autem in maxilla inferiore, tam sunt exiles, vt vitreis oculis opus beas,

DracuncuI li Cardin. S

817 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. beas, fi rectè hos discernere cupias. Quare microscopij nostri auxilio vsus, eos dem numeraui, qui omnes simul sumpti viginti octo constituunt.

Oculi.

Foramina, vbi olim oculi fuerunt, magna satis,& auriculas adhuc cutaneas, Aures. collapsas tamen, acutas & non exiguas conspicere licet. In apice capitis Corni- Cornu ia culum, quod mireris, protuberat, extremum ferme indicis digiti articulum lon- capite. gum , recuruum, & collum versus reflexum . Hoc pelle squamosa obducitur, versicoloribus punctulis venustà, que cum aliquantulum lacera sit, sub hac ipsa cornea substantia perbelle elucet. Totum caput duos transuersos digitos longum, & pollicaris crassitiei est. Ab hoc collum incipit, quod palmi minoris,si- Collum. ue quatuor digitorum est longitudine, donec ad primas thoracis vertebras pertingat. Crassitiei talis in fui initio, quas digiti est indicis, & pectus versus, quas pollicis est. Situs & positura eadem huius colli est, quæ in auibus, elatum enim hæc bestia illud,& non rectà linea exporrectum gestat.

Thorax post collum sequitur,cuius principium duas clauiculæ ordiuntur, si- Thorax. nit sexta costa: neque enim comprehendere potui thoracis regionem pluri- Costæ sex bus , quam fex costis & clauiculis, quæ in brutis rarissimaæ sunt, excepta simià in thorace. & erinaceo, vt ego vidi, circumscriptam fuisse, videtur enim sterni os inter Et octo ia has fex costas interseptum. An autem sequentes octo ab vtroque latere costæ, ventre. cartilagine in medio fui cohæserint, ignoro equidem, vetustate enim hæ quodammodo collapsæ, nec aliquid, nec nihil omnino tale ostendunt. A thorace venter incipit,& caudam versus octo adhuc costa numerantur, vt omnes simul Venter. sint quatuordecim, præster clauiculas . Venter est triplo thorace longior, & in medio fixi duplo latior,ad caudam accedens paulatim angustatur. Cum cauda detruncata appareat, tota eius longitudo ita exactè mensurari haud potuit, exiguum autem quid deest. Ab vltima tamen cauda incipiendo, vertebras triginta vsque ad os sacrum dinumeraui, quod ad vltimi ventris costam definit. Vertebra in cauda.

Politissimæ certè sunt istæ vertebras, & a sua carne probe denudatæ, itaque arctè ac firmiter connexas hærent, ac si glutine quouis tenacissimo, aut filo argenteo, veluti in sceleris meis factum est, compactæ fuissent, in spiram quoque eleganter conuolutæ.

Ad clauiculas femoris ossa articulata hærent, duos longa digitos transuersos, Ossasémoris & tibie. quibus tibiæbreuiorespaulo , & his pedes adhuc breuiores copulantur, Pedes. quatuor digitos , acutis satis vnguibus armatos fissi atque diuisi , æqualis fermè longitudinis, & nullà, quod ego animaduertere potui, membrana connexos, quibus demum quintus accedit digitus pollicis instar, breuior prioribus scilicet, interna parte locatus.

Alas gerit hæc bestiola binas,duos latas digitos, & tribus paulo longiores, Alæ & quie in his diliquadratas quodammodo,nisi quod cuiuslibet oras, seu fines in tres cuspides ar- genter sur cuatim desinunt,inter quas, semilunares duæ incisiones intercurrunt. Extre- obseruada. mitas principij harum, suprema sui parte, exiles duos exporrigit vnguiculos.Insima pars earundem ventri proxima, bene breuior est supremà : Inter seprimam autem & octauam, hoc est in medio quatuordecim harum costarum, eædem annectuntur Extensæ vero hæ, oras suas seu cuspides extremos non . erigunt, sed altum caudam versus porrigunt, id quod diligenter hic notari ZZZ velim,

818

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

velim, atque hic mos est omnibus, quòd ego scio, veris auibus. Apparet autem has non ex pennis esse compositas, verum ex mera quadam cute constare, tribus tamen in qualibet alarum nerueis, & satis robustis per longum fibris transcurrentibus, pellemq. illam firmantibus, alij vnguiculi, præter pusillos & vix conspicuos dictos , in alarum oris nulli videntur, qui vespertilionibus sunt proprij potius, quibus parietibus,muris,&arboribus fixi hærent.

Alaru subTransparet autem hæc alarum pellicula ad candelæ lumen,quarum color instancia & terna parte palearum est, sed obscurior, externa caeruleo,& aliquantulum rufo color atque nigricante relucet, Multis quoque hae extra orbiculis oblongioribus, & ouatis, quasi pauonum oculis, distinguuntur, quae oculis nostris delectationem magis quam terrorem incutiunt.

Maxillarum & femorum ossa, thoracis ac caudœ vertebrœ, & pler aeque costæ, carne ac cute suà denudata omnia,non spinas piscium atque serpentũ similant, Ossa vera aemulantur . Pellis tamen siue cutis, qua in hoc sut sed vera quadrupedum,aut auium offa non spinæ totum animal obducitur, serpentina potius videtur, quàm alterius vilius bevt in piscirbus & ser- stiæ licet squamosa non multùm sit. Color varius, praecipuus est viridis cum pentibus. lupina corporis parte maCutis seu caeruleo, subluteo, & nigricante mixtus. In dorso, corium. parte magis flauescit, Atque bæc succinTotius ani- gis virescit, sub collo, ventre, & prona malis co- cta quidem, genuina tamen, & verissima animalis huius, non a circulatore lor. aliquo artificiose compositi, sed à Deo, ac Natura realiter in lucem proSirnilis & ducti, est expositio. Quod sicuti verbis in charta, ita lineamentis suis in tabeltam accurata ani- Ia expressum, curiosi lectoris oculis, & menti exhibere voluimus, idq. eo limalis huius descri- bentius præstitimus, quod certissimè sciamus, a nullo Zoographo, ita exactè ptio vix a factum, quoqua a- descriptum, atque concinne eiusmodi Draconem depictum, veluti hic lio est fa- vnquam fuisse, cta.

Prodijt nuper magnum fatis opus, cum figuris pulcherrimis in æs incifis, Artificio- naturalium rerum mirabilium, quæ in celebri Calceolarij Veronensis museo sus Draco à Calceo- iamdudum conseruantcur, in quo dum verum Draconem nunquam forsan scrilario proponitur. ptor vidisset, nedum habuissec, coactus fuit falsum, vt ipsemet Calceolarius fatertur,nobis proponere ex Raia pisce , a circumforaneo,nisi fallor, quodam cinnatum , de quo hæc eius verba habentur: Monstrosum hoc animal, spectandum exhibetur, formam illius virulentissimi Basilisci imitari dices, verùm scias, ne quid mendacij hoc nostro in Nomenclatore reperiatur, Basiliscum non esse, nec Draconem, Jed eße piscem maris alumnum, Raiam nimirum Lœuem, in hanc formam manu artificis fabrefactam.

Quod fi ex Aristotele sciscitatus esses, an Natura vnquam serpentem bipeAristoteles núquú serdem produxisset ? per omnia tibi sacra, iuraq. hoc nunquam ab ea factum, nec pentes bipedes ad- fieriposseiurasset, hicenim, Gaza interprete, ipse lib. I. cap. 5. hist.animal.scrimisisset. psit : Enimuerò alijs pedes Natura dedit, alÿs negauit, & quœ obtinent pedes, aui, binos hœc habent, vt homines vt aues, duo hœc tantummodo genera, aut quaternos , lacertœ , vt canes : aut plures vt Centipedes & apes. Augustnmus Niphus hunc locum ait, non esse alia bipeda, quàm homines & aues. lulius Cœsar scaliger quoque hunc textum ira vertit Animaliumprœterea quœdam pedes habent, quœdam non habent, & illa quidem aut binos, vt homo & auis sola. Recté scaliger,

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

819

ἃγθρωπαs enim Græcè Aristoteles loquitur.Kαì τῶν ἐχóντων τὰ μὲν δύo πóδυs ἔχα oἲoν Καì ὄρυιs μóνα, Erit igitur hic Dracunculus noster, cum homo non sit, & Ser- Ex Aristotelis mente ex Aristotelis doctrina, esse nequeat, erit, inquam, ὄρυιs, hoc est auis. Draco noNam eodem libro cap. 24. ait : Caret pedibus omne genus Serpentum vt pisces ster effet potius auis dem lib. 5. hist. animal, cap. 4. Qua autem pedibus carent, inquit, & longo quam sersunt corpore vt Serpentes, vt murenœ, ijs coitus complexu mutuo supnarum partium pens. agitur. Et licet hic ex aliorum lententia Serpentibus alas quoque dare voluerit, pedes tamen nusquam concessit.

Quamuis enim pedes lacertis tribuerit, hos tamen a Serpentibus, quos ape- Serpentes des perpetuo dixit, separauit. Itaque 2. hist, animal, cap. 17. ait: Genus Ser- vbiq ; apedes nó pepentum omnia ferè proxima lacertis, ex terrestri ouiparo genere habere spectes, sipe- datos, mibipedes ijs demas,longitudinemaddas. Et vt demus lacertos etiam ex Serpentum gene- nimè des Aristore quodammodo esse, quatuor tamen his semper, veluti & Crocodilis, binos teles statuit verò pedes nunquam assignauit.

Veruntamen hìc aliquis Aristotelis sensum mentemq. explorare merito posquomodo solam Auem cum Homine bipedem esse statuerit ? Cum tamen- lioVespertian auis Vespertilio bipes quoque fit, & auis tamen minime censeatur , est cimdem sit. volucris, sed non auis, hoc est ὄρυιs. Aristotelis hæc, non mea doctrina est sic enim loquitur lib.1. hist. animal, cap. 5. Scaligeri versione : Volucres autem aliœ pennis prœdiœ sunt, vt aquila, & accipiter : aliœ earum loco membranas vt apes, & scarabœus : aliœ corium habent, vt vulpes vespertilio, pennatorum agitur genus auis Vocatur, ( ὄρυιs ϰαλείται) reliqua duo genera vnum nomen,quo dice-rentur,non habuere. Vespertilio igitur cum pennis careat, auis non erit,hoc est Vespertilio aniὄρυιs, & bipes tamen est, quare pulchrè de hoc animali hoc eodem loco Sca- mirum mal. liger : Mirum animal, inquit, bipes, quadrupes, ambulans non pedibus, volans non pennis, videns non luce, cœcus in luce, extra lucem luce vtitur, in luce luce caret, auis cum dentibus, sine roctro, cum mammis, cum lacte, pullos etiam inter volandumgerit.

Possem & ego ad vespertilionem, cuius exquisicum sceleton inter alia De vespercolligatum teneo, symbolam meam conferre, nisi parergon censerenu tilione etià aliquid Hoc interim reponendum illis volo, qui arguere possent, vespertilionibus pe- rari author afdum nullum vsum esse, cum dixerit contrarium Aristoteles lib. 1. hist. ani- ferre posset.

Vesperticap. I. Animal quod volucre tantum sit, vt piscisnatatile solummodo est, liopedibus nullum nouimus, nam & quœ pennis cuteis volant, ingredi poßunt, vnde vesper- suis vtitur tilioni etiam pedes sunt, & vitulus marinus pedes habet minutos .

Pedes igitur vespertilioni ad ingrediendum concessit Philosophus. Verum de aue Paradysea An dentur apes esse, & semper volare creditur, de qua noster hoc libro author etiam, aues apedes? nos fortè in secundo tomo disputabimus Nunc ad Dracunculum redeamus. Hunc igitur bipedem esse cum con- Nescitur stet, hominem autem dicere nefas fit, & ad auis esse nequeat, quod pennis non ferme quod anisit vestitus, & à Serpentum numero, quia, maliu gebinos pedes habet, excludatur, nus noster spertilionem vt facias, ex Aristotelis decretis, solum restat. Atqui vespertilio DracuncuPurima nabet, quæ Dracunculo minimè competunt, & vt alia lus sit retaceam ducendus cutis sola reclamat, quæ in hoc est squamosa, & glabra, in vespertilione piloZzz 2 sa, &

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD, ANT, RECCHI, sa, & villosa,qualis ferine in muribus esse solet, sic vndique sunt angustiæ At nos, vt vt Aristoteli cõtrariũ id visum fuerit serpentes esse bipedes, ex diligenti tamen itinerum atque nauigationum lectione , vtriusque orbis tam occiDantur serdui, quàm surgentis solis, comperimus Dracones, feu mauelis dicere, Serpentes alapentes pedati & qui- tos,atque pedatos simul, & duobus quidem solis pedibus ingredientes, non raro dem bipeterrades aduer- visos fuisse. Huiusmodi Dracones memorabilis ille pirata, qui vniuersum Aristosus naues detelis decre- rum orbe circuiuit, & in vastissimo Oceano, infinitas propemodum ta . uorauit, hoc est praedam immensam, opimamq. domũ reduxit, Draco, inquam, Draco Anglus ce- iste Anglicus, in fecunda itineris fui parte gallico idiomate Parisÿs excusa, pagina le berrimus Pirata or- 109. quando de Regno Congi loquitur, hæc habet. Ibidem conspiciuntur etiam ambis vniuersi Dracones.Caudam habent maria naui- mantes altitudine Arietis quœ alatœ sunt.quemadmodum gauit. rostrum oblongum, pluresq, dentium ordines. Vescuntur crudis carnibus duosq. tantum pedes habent. Pellis est illis rubra, viridibus & cœruleis maculis conspersa. lisdem coloribus cernuntur ibidem chamaleontes. Fuit autem hic Draconi Anglo sermo de Serpentibus, viperis, & huiusmodi veneno fis ac nocentibus bestijs.

Inuenio haec praeterea in decima descriptionis Americœ parte, & illa quidé nauigatione, quam primá in Pariam Americus Vesputius Florentinus tentauit, & gionem hanc à suo nomine sicut hodieq. remaner, Americam appellauit. Ibi Amevicus Vesputius populum quendam offendit piscationi operam dantem , & complures ibi casas Hispani Florétinus ad quatuor in Ameri- conspexerunt, quas piscationem exercentes (hi populi autem qui erant coca Dra Hispanis aufugerant) ac varij generis feras piscesq. elixantes atque torrentes nes bipe- conspectis des vidit. ibidem conctruxerant. Inter alia serpens alatus craticulœ ligneœ erat impositus, qui in maximum stuporem Hispanos conuertit. Paulò longius progressi , in reliquis tugarÿs complures eiusmodi Serpentum viuos offenderunt, quorum pedes vinculis alligati, fauces funibus constrictœ erant, ne quid hominibus damni inferre possent, quemadmodum ursis, canibus, equis, alijsq,feris capistra inijcere solemus. Usque adeò immane tuebantur, vt abs contactu illorum prorsus Hispani abstinerent . In pictura, quae hoc in libro conspicitur & bestiam hanc exprimit, pedes bini falcem appinguntur. trus Bellonius obseruationum suaru lib. 2. cap.70. Habet Ægyptus, inquit, Bellonius depingit terea Serpentes,quorum non memittimus : quœ de nocentioribus dixisse satis est. Quoniam Dracucuporro condita atque integra quorundam Serpentum alis & pedibus proditorum (quos ex lu nostro valde fi- Arabiœ parte in Ægyptum aduolare ferunt ) corpora vidimus ,vnius ex ijs Iconem milem.

Ectorum oculis subÿcere voluimus, plura de eo in libro de Serpentibus dicturi. runtamen, vt diligentem omnem etiam curam adhibuerim, hunc Bellonij librum tamen de Serpentibus conquirere non potui, quare quæ de similibus Draconibus scripserit, me fugit. Hocscio, cuius figuram in his obseruationibus suis proposuit, ad nostri Dracunculi imaginem proximius accedere, Herodoto, quam ad aliarum vllam a nobis ex alijs authoribus, excepto latarum.

Huic non Consimilé prorsus figura Ambrosius Pareus lib. I. depinxit. Verum quid Draabsimilë Pa reus pro- cones sint, & vnde veniăt, nó docuit, sola illa quae Plinius habet, attulit, quæ ad ré ponit. quidé,verùm maPlinius de nostrá nihil faciũt, hic enim de Dracũculo nostro ne sóniauit nostro Dra Draconum nomine afficere voluit addit cone nihil gnos serpétes quosdá, vt supra memini, habet.

Pareus aliũ maiorem tricornem, monopodem hunc, aut multipidé 820

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 821 scias, vno verbo monstrosam potius quam naturalem bestiam. Hi ambo Dra Dracones a diuersis cones ab alijs omnibus animalium scriptoribus, quos ego vidi, vt delineantur, scriptoribus ijdem ita minime explicantur, vt probabile valde sit, vnum scriptorem ab altero hos mutuati vipromutuos accepisse. Quod autem inter nostrum verum & hos discrimen inter- detur positi cedat, posteriùs paulò declarabo.

Cardanus Cardanus tamen lib. 9. Subtilit. se nobis opponit & serpentes alis , ac pe- alas & peserpédibus priuat. Rationem hanc assignat: quia sic pernices & perniciosi maxi- des tibus adime simul forent, quod Naturœ benignitas non permittit. Ea de causa, ait, nul- mit. lam auem venenosam Natura secit,aut si fecit facietue,debile venenum illi erit, vt vecpœ, aut non magna, aut diuturna, aut non frequens & pusilla, aut in desertis locis habiRationem tabit. Manifestum est igitur cx fine ipso, cur Serpentes sine alis & pedibus sint. Sed & huius adfinis huius rationem adduxit,quòd putauerit nimirum,venenum horum ex sic- ducit. citate nimia esse siccissimæ substantiæ, quare aequum fuisse, vt cornua, vngues, ossa, & plumas venenosorum carnibus animalium immiscerétur, vt hac sicciora ita efficerentur & nocentiora. Quas Scaliger in Exercitationibus suis aduersus hæc disputauit , videre possunt,quibus otium commodum magis est. Ego vero Cardanus eundem Cardanum,vel hoc ipso in loco, nó fatis sibi consencanea docuisse mihi contraria suis depersuadeo,quando adhuc venenosiores Serpentes illos, quibus vngues & cernua cretis donon carnibus immixta fuerunt, sed extremitatibus eoru adnata, scripserit: Ser- cet. pentem vero, ait, quicunque etiam vel in cauda vngulam vel in fronte cornu habent, immodicè sicci sunt,atque ideoperniciosissimi. Vt igitur Serpentes venono prœditi essent, pilis,plumis,cruribus,alijsq. carere debuerunt, & parum etiam bibere his nece sse fuit, & vt oculi ruberent. Hac de causa nulli ferme pisces venenosi : quod si sint, sicc ssima parte ad tales sunt, vt lepores marini felle, & spinis ar anei pisces. Haec omnia, & quas Scaliger Scaliger uertus Car cótradicit, sub incudé ad longũ referre, nunc no licet, nec libet, alio id loco fiet. danum.

Hoc solum pro afferendo,confirmando, & à dolis fraudibusq omnibus exi- Cardanus tamen alamendo Dracunculo nostro, ex alio Cardani lib.de Rerum varietate nempe, cap. 29. tos & pedatos & lib. 7. attulisse, & Cardanum nolentem volentem veritati assensum præbere de morbo fersimiles buisse, mihi sufficeret, huiusmodi prorsus, vt ego opinor, Dracunculos ab ipso Pa- me Dracones risijs visos,qualis noster est, iam dudúm fuisse. Hec cócepta ipsias, dicto iñ loco, quinque Pa risijs vidit. sunt verba . Sed de Serpentibus alatis, dum Lutetiœ eßem, quid viderim apud Gulielmũ musicum referam. Habebat ille quinque tales, quales nunc describam: qui cum omnes diuersis temporibus habiri essent formà verò eadem penitus, indicabat non fuiße commentitios : neque enim diuersi homines, eadem ad vnguem, & maximè diuersis temporibus fingere possint. Erant autem bipedes alis exiguis, vt vix volare posse crediderim. Caput parcum & Serpentum capiti simile: Color lucidus,plumœ nullœ,nec pili. Magnitudo eius, pracellebat alios, cuniculi. Prœstitißet si censicti fuissent, alas tam grandes addere,vt posse volare existumarentur : delatos ex India constat : Dracones vulgus vocat. Hos ego, vt iam scripsi,nostro Dracunculo congeneres fuisse conijcio, quamuis notas omnes, quæ in nostro sunt, non expresserit Cardanus. Pedes vero Draconibus quoque Scaliger dedit Exercit. 189. Draconibus autem crura esse, & notum est, & pueri- Scaliger ; pelia illa esse, inquit, vt Serpentes veneno prœditi essent, oportuisse cos carere cruribus propte- quoqDraco des nibus conrea, pilis plumis, & parum bibere. cessit.

Inuenio praeterea in Gesnerianis notis sequentia verba ex Brodœi Miscellan.

Zzz 3 lib. 3.

822 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI, vtentes,memoriœ Brodæus lib. 3. cap. I. Esse porrò Serpetes quosdá mébranaceis pinnis alarũ instar alatũ Diaœtate nostra ita eße compertum est, Delatus enim est ad Franciscum Galconem in proditur: quod Gallia vi- lorum Regem Draco pennatus, apud Sanctones à rustico, cum in eum inuolaret, ligone sumesse testatur. cœsus: hunc multi eruditispectatœq.fidei homines se vidiße nobis testati sunt. PutaHoc testiemigrasse, moniũ sa- bant autem ex transmarinis regionibus, vento pulsum, in eam prouinciam tis est con- nam Gallia monstris eiusmodi caruit. Hic licet pedum nulla fiat mentio, volui tra Cardanum. tamen Cardano auctoritatem hanc oculatorum testium opponere , quia præter crura serpentibus, etiam alas ipse iniquo iure adimere conatus fuerat.

Hic beneuolus mihi lector meus rogandus, ne aut prolixitatem meam, in enarrandis authorum didis accuser, aut in ijs refellendis arrogantiam culpet : Author Ipsorum enim dogmatum constictus, dum inter se conferuntur, veritateem conciliat, vnpurgat se a prolixitate de sequitur cognitio, inquit Clemens Alexandrinus . Est quidem vna via veritatis, & arroga sed in eam tanquam in fluuium, alia aliunde fluenta influunt. Et cum Seneca tia. nullius nomen fero, Aurea di- meo, ad posterius, hoc regero. Non me cuiquam mancipatu, cta Senecæ magnorum virorum iudicio credo , aliquid meo vindico, nam illi quoque & Clem. multum Alexandri- non inuenta, sed quœrenda nobis reliquerunt, & inuerussent forsan necessaria, nisi & ni philosocaptiosa phiæ stu- superflua quœsiuissent. Multum illis temporis, verborum cauillatio eripuit, & diosis conambiguam signifisideranda . disputationes, quœ acumen irritum exercent. Nectimus nodos, & cationem verbis alligamus,deinde dissoluimus. Quare alio idem loco indignabundus, in has querelas erumpit. Pudet me, in re tam seria senes ludimus. Mus syllaba est, mus autem caseum rodit . Puto nunc me istudnon poße soluere, quod mihi ex ista sententia periculum imminet ? quod incommodum? sine dubioverendum est, ni quando in muscipula syllabas capiam , aut ne quando, si negligentior fuero, caseum liber comedat. Nisi fortè acutior est illa collectio . Mus syllaba est, syllaba autem caseum non rodit, mus ergo caseum non rodit. O pueriles ineptias ! in hoc supercilia subduximus, in hoc barbam demisimus, hoc est, quod tristes docemus & pallidi. Hæc studiose rerum naturalium indagator, aurea tibi dicta sunto. Tempus, cuius exigua nobis relicta est portio, non inutilibus, & nugacibus verbis, sed & frugiferis rebus impende, & cum eodem Clem. Alexandrino, nulli te sectæ addicas, Philosophiam non Stoicam, non Platonicam, non Epicuream, non Aristotelicam, sed quœcunque ab his sectis rectè dicta & facta videris, hoc totum selectum Philosophiam dicas.

Et quæ cum sacris magis literis congruit,hanc toto animo exosculare .

Verum & nos temporis rationem aliquam ducamus, & ad finem pandem Dracuculus hic properemus oportet. Ad quem priusquam perueniamus, explorare operæpre. ad serpen- tium fuerit, sit ne Dracunculus noster ex Serpentum progenie oriundus ? Ad hoc tes pertineat ? quæssitum, si Aristorelis, & Plinij doctrinam sequi velis, negando, si Naturam consulere malis,affirmando respondebis, Cornu in primis corneum, non carneum obstat, ne Serpentem ex horum de cretis authorum esse credas. Quamuis enim Herodotus lib. 2. dicat: At circa Ex Plinio probatur, Thebas sunt sacri Serpentes, nihil omnino hominibus noxij pusillo corpore, binis prœditi non ad serpentes illú cornibus, è summo mertice enatis : quos defunctos in louis œde sepeliunt, huic enim attinere.

Deo illos sacros esse prœdicant. Et Plinius lib. II. cap. 37. Cornua quoque referat, Idque eo argumento multis quidem & aquatilium, & marinorum,& Serpentum data esse modis. Ait taquia cornu verò cornua intelligantur, quadrupedum tantum reneri concessa esse . Idem verum habet.

Cochleis

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

823 Gochleis adprœtentandum iter (scilicet data sunt cornua) corporea. hœc, sicut cerastis ( hoc est serpentibus huius nominis) aliquando & singula. itaque ex Plinij historia, habemus quidem Serpentes cornutos, verùm non duris osseisque, sed mollibus, & vt, ipse loquitur, corporeis cornibus insignitos . Noster autem Dracuvculus, vnicam omnino corneæ, & durissimæ substantiæ, in apice capias gestat, cornu inquam verum, non Cristam, quam aliqui Draconibus attribuerunt.

Quare idem Plinius lib. 8,cap. 12. Id modò mirum, ait, vnde Dracones cristatos luba crediderit. Et laudato iam supra loco, cum de animalibus, quæ cristas habent egisset, Draconum enim cristas qui viderit , inquit, non repetitur.

Hoc ipsum Aristoteles autem lib. 2. Histor. anim. cap. I. Cum de animalibus, qua: cor- ex Aristodonua gerunt, sermonem institueret, Serpentum minime recordatur . Et bisulca telis ctrina disci quidem sola facit, vt plurimùm cornigera. Oryx ipsi quoque bisulcus cum sit, non tur. bicornis tamen , sed vnicornis existit. Et Asinus Indicus, solipes non bisulcus, monoceros est . Hoc eodem porro capite cum Plinio probe congruit . Quœ autem cornuta sunt, eadem omnino quadrupeda eße certum est, ait, nisi quid per translationem cornu habere dicatur: quemadmodum Ægyptij de Colubris Thebanis perhibent, quasialiquid illis veluti vestigium cornu extuberet. In nostro verò bipede Dracunculo , non quadrupede, Corniculum non per metaphoram translationem, sed realem essentiam, atque existentiam, non molle,ac tenerum,sed durum & odeum prominet. Quin &, rostri cuspis merum quoddam cornu existit, Et quod mireris planè, ac praeter Aristotelis doctrinam accidisse dicas, animal hoc nostrum superioribus incisorijs dentibus, cùm iure carere debuisset, quia cornigerum est, hoc tantum abest vt ita sit, vt hos etiam inferioribus comparibus suis & correspondentibus, triplo maiores auctiores atque longiores obtinuerit.

Hoc ipso enim, & libro & capite Philosophus: Sunt alia vtrimque dentata, inquit, Cótra Aristotelis de alia altero dentium ordine carent, Quœ enim cornua gerunt, hœc non dentata vtrimque crera corniger Drasunt, quippe quœ primoribus maxillœ superioris careant dentibus. Quamquam sint non- cũculus est, dentes nulla, quœ cornibus vacent, & vtrinque dentata non sint, vt Cameli... Non igitur & omnes hamirum est, si in Camelo contra Naturæ legem & Aristotelisregulam hoc eue- bet. nit, posse ijsdem adnersari decretis Dracunculum etiam nostrum, qui licet corniger fit, dentibus tamen nullis in superiore maxilla fit destitums. Verùm de cornibus plura in sequeute, & vltimo capite hoc nostro, vbi de Scarabœo cornigero seu Tauro volante agemus, suppeditabimus. Hoc interim pro more, & amote meo , Philosophiœ Tironi meo inculcandum denuo censeo , plurima vera esse, Adhortatio ad Phiquœ parum sunt credibilia . Venire veritatem etiam interdum in lucem , non losophiæ quæsitam. Et interdum itaperspitua est veritas, ait Seneca, vt eam infirmare nulla studiosos. respossit interdum tamen est adhibenda vis veritati, vt eruatur. Quod si, nos quandoque aduersus veteres hoc ipsum disputando præstamus, id non calumniandi illos,per quos plurimum profecimus,sed ab erroribus eorum, si qui irrepserint, iuniores tutandi fit gratia. Tantam enim,ait Cicero semper potentiam veritas habuit, vt nullis machinis, aut cuisq. hominis ingenio, aut arte subuerti potuerit. Et licet Probatur in causa nullum patronum aut defensorem argumento obtineat, tamen per seipsam defenditur, dentiũ non Videamus vlterius si placet, an dentes in hoc Dracunculo Serpentini sint, nec pertinere ad Serpenne? Aristoteles 2. hist. anim, cap. 17. Gaza interprete, Dentes exerti omnibus sunt, tes.

,

ait,

824

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

ait, Serpentibus. Scaliger ad hunc locum , Illud nequaquam excusatur, inquit (in Idq. ex di- Gaza videlicet) cum Ḵαρχαρo δoνταs interpretatus est exertos dentes. Nam neque id soctis Aristonat vox Grœca, neque verum est, neque exerti sunt duo illi, quos longissimos tradit Plitelis. nius, quanquam prœ exteris exstent. Bene haec Scaliger , sed ante ipsum prius hæc Niphus aduerterat, haec enim in explicatione textus huius, verba eius leguntur. Deinde quales sint dentes narrat (scilicet Aristoteles) & dicit dentes Ḵαρχαρó δoντεs, Gaza à Sca idest serrati omnibus sunt. Nescio cur Theodoricœ (hoc est Gagœ) translationes habent ligero reexertos. prehéditur exertos ? cum hoc sit contra sensum.Patet Serpentes habere dentes serratos, & non bene qui & εst etiã contra verbum Grœcum, nam Ḵαρχαρó δoντεs, interpretamur dentes serratos, siue dem. acperos, vel inflexos, siue vallatos. Sed ambo hi tàm Augustinus Niphus, quàm Iulius Cœsar Scaliger, à Plinio hoc ipsum discere iam olim potuerunt, qui lib. II. cap.

Plini) doctriná de 37. Dentium tria genera , ait, serrati, aut continui, aut exerti. Serrati pectinatim détibus ser coeuntes,ne contrario occursu atterantur , vt Serpentibus, Piscibus, Canibus. Quales pentum. reuera in Viperis & alijs Serpentibus inueni, non erectos tamen, sed recuruos. Ast narro tibi, mi lector,Dracunculi nostri dentes non Canum,sed Felium,vno verbo, Leonum dentibus simillimos esse, quibus ad vnguem comparantur. Ad quos accedunt etiam illi, qui in Tigre & Lynce videntur. Quare ne crambem bis coctam Dracuncu- tibi apponam,& eosdem Leoninos dentes hic denuo repetam, depingam, atque li nostri de tes nó sũt enumerem, remitto te ad operis huius mei pagina quingemesimam & trigesiserpentini, mam, vbi sufficienter eos enarratos, atque delmeatos offendes. Igitur nec densed mere leonini. tes,vt vides, Dracunculum Serpentibus associabunt, neque ad Nicandri Dracones pertinebit, his enim ille triplicem dentium ordinem hisce verbis assignauit, & palearia appendit.

Formosa apparet species , pulchro illius ore, Triplice conspicui se produnt ordine dentes ; Magna sub exigua scintillant lumina fronte, Tinctaq. felle tegunt mirum palearia mentum.

Quid de rictu huius, de auribus, collo, pectore, costis, ventre dicam? Rictus huic bestiolæ pro exiguitate maximus est, vt si verum est,quod Plinius monet, quæ ilDraco hic lum grandem habent animalia, laniatu viuere, hunc etiam Dracunculum rapahabet rictũ magnum. cem, & laniatorem dicas necesse habeas. Et quamuis haud nesciam , Serpentibus plurimis,adeòq. Draconibus supra a me traditis, apertissima ora esse, vt cernus Solinus có quoque integros deuorare valeant: Solinus tamen cap. 32. veris Draconibus ritra Draco- ctus nequaquam magnos, sequentibus verbis attribuit. Porrò veris Draconibus nibus ora, parua attri ora parua, & ad morsus non dehiscentia, sed arctœ fictulœ, per quas & trahunt buit& linguas exerunt. Quippe non in dentibus vim, sed in caudis habent, & potius,quam rictu nocent.

Serpetibus Auriculœ praeterea nulli datae sunt Serpentum generi. Hoc Plinij est desunt auloco iam nuper citato. Sed auriculœ, inquit, omnibus animal duntaxat generansiriculæ. bus, excepto vitulo marino, atque Delphino, & quœ cartilaginea appellauimus, & viperis. Hœc cauernas tantùm habent,aurium loco, prœter cartilaginea & delphinum tamen audiri munifestum est, nam & cantu mulcentur, & capiuntur attoniti sono, quonam modo audiant mirum. Simili modo squamigeris atque Serpentibus, scilicet cauernæ tantum ad auditum. Hæc Plinius more suo solito, ex Aristotele compilauit,

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

825

lault, qui & ipse merito est audiendus. Lib, I. cap. II. hist. animal. εoram quœ sensum obtinent audiendi, alijs auriculœ sunt, alijs de sunt , meatusq. patent ipsi audienDracuncudi, vt ijs quœ penna, aut cortice, squamàue integuntur. At ea quœ animal generant om- lus noster auriculas nia auriculas habent, excepto vitulo marino, & delphino, & reliquis ita cetarijs. Vi- magnashatulus ergo marinus continet manifestos,qua audit : at delphinus audit quidem, sed nul- bet. lis cauernis, quœ vicem prœstent aurium. Ast Dracunculus noster, tantum abest, vt serpentum more auriculis careat, vt Apuleianis etiam fermè pares gerat, & subrigat, ma Vituli marini cum vterque scriptor hic meminerit, de hoc quid mihi com- Vitulus rinus satis pertum sit, simul apponam. Nudius tertius cum Principe nostro Cœsio, nunc magnus ab authoreRo viuum in clathris ligneis praegrandem, decem circiter pedes longum, hìc Romœ mæ visus. visum impius,extra aquam (nisi quod eàdem subinde perfundatur,)vltra menses duos conseruatum, in mari Neapolitano captum, & huc perlatum . Est autem hic quartus, quem a triginta annis in VRBE vidi, & priorum omnium maximus: & is ipse plane, quem Rondeletius lib. 6. cap. 6. priori loco describit, ad posteriorisq. differentiam (qui maris Oceani est) maris Mediterranei incolam facit. Hunc Princeps diligenter depingi curauit, cuius in secundo nostro tomo,Deo fauente, mentio fiet. Quod hic innuam, aliud non habeo, nisi nos om- Hic auricu nes miratos maxime fuisse, cum amicularum nulla, imò cauemarum, & forami- lis carens exquisitè ta num vix vlla vestigia apparerent, per quæ vox intimiùs penetrare potuiflet, men audit. hunc tam exactè tamen heri magistri lui vocem audijsse, & tam prompte ad hanc obedijsse, vt quoties illum Cola, cola vocitaret, hoc nomine audito, confestim toto contorto ad hunc corpore, perrexerit. Græcis ßὡϰn a boatu , quem edit, Virgilio Phoca, alijs fere omnibus Vitulus marinus appellatur. Hunc præcipue boatum edit, cum ipsi esca sua, hoc est, pisces monstrantur,quorum triginta & plures libræ vix singulis ei diebus sufficerent. Qui hunc circumferunt, Hũc herus & populo monstrant, Lupum & Draconem marinum, quàm Vitulum, appellare suus vocat Draconem malunt. Draconem quidem, licet cum hoc similitudinis nihil habeat, vt noui- & Lupum tati pretia addant, Lupum autem, vt Rondeletius quoque refert, quia inferior marinum.

Cur vitulus maxilla lupinam refert, Vitulum vero, cùm ob boatum, tum quia naribus est vocetur vitulis terrestribus affinis, & vt ego iudico, capite ipsis quoque non valde dissimilis, si auriculas haberet ; reliqua non persequor.

Quis sit ve Quis autem verus sit Draco & Dracunculus marinus, ego quoque eo inclino, rus Draco non esse Serpentem marinum, qui Græcè ὅφιs δαλάσσιos appellatur, quem errorem marinus aliqui ex Plinio haurire potuerunt : non esse Hippocampum, quem pro Dracone Matthiolus nobis substituit : non Trachurum, quem Iouius de Piscibus Romanis agens, nobis persuadere conatur : verùm esse illum, qui rράϰων Grœcis antiquis, recentioribus verò Dracena, Romanis nostris hodie Tragina, Latinis & Draco marinus & Araneus nuncupatur. In harum mare controuersiarũ, plenis nunc velis inuolare mihi non est animus, adeat suadeo, si quis his studijs capitur, vt veritatem nanciscatur, 10. cap.hist. anim. aquat. Hippolyti Saluiani Medici olim Romani Hippolyti Saluiani nostri, quod incomparabile opus, ita ingenij fui fecunditate, atque figura- scriptoris de pilscirum ære excusarum venustate illustrauit, vt palma, qui in hoc stadio cucurre- bus encomium. runt, cursuriq. sunt, præripuerit facilè omnibus. Eòq. magis egregius ipsius cona-

826 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. conatus est laudandus, quod dispendiosum quidem , ast vtilissimum hoc opus à magnis etiam Principibus ipsi inuidendum, sed imitandum tamen, proprijs sumptibus, adiutrice industriorũ artisicũ manu, domi suæ edolauit, veluti filius ipsius Gaspar Saluianus adhuc in viuis, & illis qui amoenioribus Musis delectantur omnibus charissinius, mihiq. amicissimus, nuper nobis est contestatus.

Collam in Collo Dracunculi nostri, quid aliud dicam? quam quod supra quoque insihoc Draco De ne aué po- nuaui, hocè thorace sursum elatum, non autem reda linea antrorsum protra. tius quam serpété re- εtum auem iustiùs longe æmulari, quam Serpentem. præsentat.

Decostis hoc habe. Aristoteles lib.3.hist.animal.cap.17. Serpentibus, ait, costœ Nec costæ serpentum autem cũ Draco- totidem,quot dies mensem integrum complent: singulis enim tricenœ : In vtrouis ne conue- Draconis nostri latere,quatuordecim costas inuenio, quibus fi duas addas clauiniunt, culas, habebis tricenarium numerum, erit igitur serpens . Bene habet. Attamen existimo ego, Aristotelem in quouis latere voluisse tot costas, quot dies sunt in mente,atque sic omnes sexaginta essent. Hoc ex capite 15. lib. I. hist. anim.eruo. Dorsum pone pectus est, cuius partes scapulœ , & spina, infraq. è regione ventris, lumbi habentur, communes autem partis superioris, inferiorisq. costœ octonœ, nam de hominibus gentis turdulorum (Scaliger legit lygniorum, λυγνíων enim Aristoteles habet, alij Ligurum) quos septenis costis ferunt creari, nullius idonei authoris testimonio constat. Recenset igitur Aristot. non vtrorumque, sed singulorum tantum laterum costas, quomodo enim omnes hominis costæ octomæ saltem essent?

Probe Aristotelé Plinius imitatus est lib 21. cap. 37 Pectus ,ait, hoc est ossa (alij legunt costas) prœcordijs & vitalibus natura circundedit, at Ventri quem necesse erat increscere,ademit, nulli animalium circa ventrem ossa : Pectus homini tantùm latum, reliquis carinatum,volucribus magis, & inter eas aquaticis maximè. Costœ homini tantùm octonœ, suibus denœ,cornigeris tredecim, serpentibus triginta . Dalecampius ad hunc locum hoc optime animaduertit. Lego vero costœ homini tantùm duodenœ, nisi fortè superiores (quæ excusatio in Aristotele forsan quoque locum habebit) octonas tantùm intelligat veras, & legitimas, non adnumeratis quatuor spurijs.

In DracoVerùm, & ; alia ex hoc Pliniano loco animaduersio suboritur, cum ait : nc hoccodecreuestæ non in animalium circa ventrem oßa. Quam legem dudum prius Aristoteles ectore sorat, lib.3 .hist.anim.cap.7. his conceptis verbis: Pectus etiam costis imposuum lùm, sed in ventre etiá quœ quidem aduersœ inter se coeant , cum reliquœ breuiores sint, quàm vt facere idem inferiore queant, nullum enim animal est, quod circa ventrem os habeat. Paulò aliter hæc existunt. vertit Scaliger, sed quæ id, quod nos incendimus, non mutant. Ast nostro in animali certissimum est, dictas vtrimque quatuordecim costas, non pectoris so-

p

lummodo regione comprehensas,sed per ventrem inferiorem quoque dispositas, vsque ad os sacrum,vbi coccyx & cauda incipit, pertingere, & has quidem, vera ossa,non spinas quales in piscibus sunt, apparere, & esse, sole metidiano claDetermina rius patet. tur ad serHis tamen omnibus modò allatis obiectionibus non obstantibus, & haud pentes potius quàm quicquam proficientibus, si quis me iudice, decernendum iubeat, ad quodalia animaria Draco- nam animalium genus Dracunculum reducendum censeam ? Ego inter nem pentes potius, quàm vlla alia in specie animalium ipsi remanendum iudico. referenũ.

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

827

Hoc enim mihi concedat arquissimus lector, nullus dubito, tam insigni- Rationes huius debus instractum membris, tam varijs ornatum organis animal,ex putredine mi- creti . ex probabile, nimè emergere potuisse. Ex verme etiam quod oriatur, vix est ouo igitur excludatur, aut vtuum è matre sua enascatur oportet.

Ouipara autem vel exanguia sunt, vel sanguine in participantia. Illa aut mollia, Diuisio ani malium. testacea, crustacea vel insecta sunt : nullum ex his, Draco est. Sanguinea autem ouipara vel volant,vel natant,vel incedunt. Volatilia solæ aues sunt, quæ notu sufficit, quod alas ad volandum possideant, sed plumis insuper ac pennis vestiri necesse habent, horum in Dracunculo nihil est. Natatilia omnia pisces sunt, vel Serpentes etiam natrices dictæ, vetùm hæc omnia pedibus nullis egent, nisi amphibia fint Ouipara terrestria, vel ἅπoδα, hoc est fine pedibus, vt Serpentes, sunt, vel pedata, eaq quadrupeda, qua? cum Serpentibus plurima communia habent,& pleraq, sunt amphibia. Sunt tamen ex aquaticis hisce aliqua, qua? ouum quidem intra se generant,& ex hoc postea fetum viuum edunt, quòd & vipe. ra cum paucis quibusdam Serpentibus molitur.

Inter viuipara solus vespertilio volat,reliqua incedunt omnia.lam autem supra probauimus,Dracunculum non esse vespertilionem, cum cutis obstet, quæ Serpentis est in Dracone, muris vero est in vespertilione. Addo caudam in Dracun- Concludiditur draculolongam,in veespertilione viuo vix visibilém,in sceleto tamen,carne probe de- cone hunc esse serpenudato, satis conspicuam. tem.

Iam autem quid inde incommodi nascetur, si dicamus Dracunculum esse Nec obstat Serpentem pedatum, adeòq. bipedem & alatum ? licet Aristoteles hunc nusquam quod hoc viderit,auditione nunquam acceperit,& in rerum natura haud esse crediderit, fortè Aristotelis doneque ideo etiam descripserit ? At inquies,hoc implicat omnino contradictio- ctrinæ adnem quandam, scilicet Serpemem appellari, qui non serpat, sed volet, atque pe- uersetur.

Obiectio, dester, auium instar ingrediatur. hunc igitur per me licebit, vt lubet, voces, & nouæ animalis formæ, no- Responsio. num,si placet, nomen affingas, ego non moror. Nam reuera etiam ad Serpentes potius , quam ad quadrupeda animalia perfectiora , lacerti pertinent, licet pedibus qnatuor incedant. Et quid mirabilius est, quampisces natare, & volucres simul esse ? quod in Miluo nostro,Hirundine marina, quarum mihi vna est Rationes pro opinio latissimis membraneis alis, & piscibus illis Indicis, quos Hispani Boladores ap- ne authoris. pellant, quotidiana experientia testatur . Quid si igitur Dracunculus serpat, incedat,volet,si opus fuerit, an hoc absurdum existimemus ? Volare autem illum, tot præclaris scriptorum veterum, ac recentiorum testimonijs,iam Supra adstruximus. Hoc tantum adiungo,qui nobis hunc Draconem depingunt, sole- Quæ sit dif pore alis erectis id facere, atque vt pinnœ , & ora? extrema? non caudam versus re- ferétia lituras alaspiciant, quemadmodum in nostro reuera videre est, sed sarsum erigantur, rum in veeundem delineare. Quod an reipsa inter ro & picto volandum ita eueniat, an ex picto- cómuniter rum potius excogitatione Dracone. hoc ortum duxerit ? anxius valde adhuc hæreo.

Huiusmodi Draco alis ita extentis, & in altum sublatis, Aquilœ subiectus, ardecorabat PAVLI V. P. O. M. Hunc cum Draconem Scipio Pauli V.arma gentiliCard. Hurghesius PAVLl Nepos, in prædio suburbano suo,quod extra Portam tia DracoPinciam amœnissimum, raræq. habét. nem artis statuis,atque picturis ornatissimum extruxit,

828

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

Epigrammate

De hoc Dracone Card.Maffæi Barberini eruditifsimũ car men,

xit, Viridarij eiusdem frontispicio præ sixisset, lusit in hunc olim eruditissimo & venustissimo, tum Cardinalis Maffœus Barberinus, nunc & ipse ipsius Sum. Pontifex, & Optimus Princeps VRBANVS VIII. quod ex pluribus poématis, immortali gloria dignissimis deprompsi, vt lectorem meum exhila(bono rarem, atque post amarifsimum, tot Serpentum & Draconum fel, eidem tamen animo ) a me hactenus pleno poculo propinatum, dulcifsimo Apum melle refocillarem, hic iure subijcere debui. o

mi

Draco Aereus in Fronte Laureti in Virid.III.C.Burghesij

In qua orbis parte tales Dracũcnli nascantur.

Non fedeo custos, adsto venientibus hospes, Non magis hœc Domino, quàm tibi villa patet.

Hìc requiem captare licet, passimq, vagari, Aëris hic haustu liberiore frui.

Nec species animum turbet metuenda Draconis, Non ego, quœ flammis Hydra perempta, cadat.

Non ego sum Python, feriant quem spicula, lauros Ecce mihi credit Cynthius ipse suas.

Porro fi quis ex me sciscitetur,quæ huic Dracunculo sit patria, quique penates ? quidem , sed probabilissima, hunc non esse Americarespondeo ex coniectura num, non Europœum, non Africanum, sed Asiaticum,& quidem Arabicum indige' Dracones, nam, Bellonius enim, quem supra adduxi, ait,se tales in Ægypto vidisse

quos ex Arabiœ parte, in illam aduolare narrabant Congruunt hæc mire cum illis, quas ex Herodoto in hunc sensum attulimus, vtcunque Plinius fabulatorem hunc nominet, quo nomine & ipsemet apud non paucos inclaruit. Figura siquidem, quam Bellonius nobis exhibet in fuo Dracunculo, si non proximè omnino, prope tamen ad nostrum accedit, veluti vttiusque iconem consideranti palam fiet. Huius farinæ & formæ sunt illi Cur Car- quinque Dracunculi, quos Cardanus se Lutetiœ vidisse meminit, qui licet hos danus hos Indicos vo Indijs allatos suspicatus fit, parum refert, solemus etiam nos hodie plerasq. res cauit. exoticas, prius haud nobis visas Indianas appellare, quòd Indiorum nomen, in cogniti Orbis, & mirabilium rerum plerunq. nobis memoriam refricet. Et omnia quasi ex longinquis allata locis, vel magna credimus extollimusque, Aestimamus ple- quia parui sumus, cum multis rebus non ex natura sua, sed ex humilitate norunque ma magnitudo accedat: vel incredibilia ducimus, quia rara & exotica sunt, gis exter- lira na quam cum quotidiana, licet maxime mirabilia negligamus. Adeò naturale est magis nostra. noua,quam magna mirari. Et quid,si etiam aliqua a communi nature lege,quandoq. exorbitent ? non ideo confestim sunt explodenda, ignorat enim Naturœ po-

Arabia his patria est

An hic Dra cuculus na turaliter maior esse Non videtur multo gradior de bere esse.

tentiam,qui illi non putat aliquando licere,nisi quod sœpius facit.

Si quis præterea me interroget, an pullum hunc existimem, fuisse alicuius magni Draconis ? An vero naturalis hæc corporis fui magnitudo, & consitu-

tio fuerit ? Ego quouis deposito pignore, certare ausim, vel veram hanc corporis proportionem esse, vel certe paulo maiorem salté existere debere. bellonius nec magnũ,nec paruum dixit,cùm tamen, vt ex icone ipsius patet, nostro congener,& similis fuerit,credi etiam fas est, paruum fuisse, quoniam ex quinque

10.

829 FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. isbis, nostro & Belloniano, similibus, maximus eorum ad Cuniculi salté,parui animalis, longitudinem & altitudinem accedit, quos Cardanus Parisijs obseruauehurat. Hoc alia confirmo coniecturà,quoniam Herodotus ait, alis esse vespertilionum Ratio ius prima illos Dracunculos, qui ex Arabia in Ægyptum conuolant, & ibi ab auibus ibidibus feu ex Herodo to affertur.

Ilibus no maioribus, vt reor quam Ciconiœ sunt impetuntur, debellantur ac trucidantur,parui igitur hi Dracones fuerint.Roboratur hoc ipsum alia quadam ab Secundaexperimentis anatomicis desumptà ratione, quas hæc est : Omnia ossa, quæ hic ab ossium dececta cernuntur,vetuli,nó iuuenculi animalis sunt, quas albissima,durissima, natura. siccissima esse conspicias, cum, si tenellorum fatuum sint, offa post morte celerrime denigrentur, contabefiant, & computrescant, hoc in alijs animalibus sæpè expertus fui. Argumento insuper irrefragabil i, hoc comprobauero, ex dentibus ,qui integri, perfectissimiq. hic omnes comparent, quod in recentifsi- Tertia a da tibus petimo pullo haudquaquam eueniret. ta .

Quæ fi ita se habeant,vt ego mihipersuadeo,non erit hic noster immanium illorum filius Draconum,in quorum,vt supra ex Strabone memini,dorso & tergo- Non est ex ilribus herbas innascuntur.Bustamantinus lib.de rept.sac. script.lepidè profecto de genere lorũ ingeplantis hisce philosophatur,vult enim Dracontœam & Dracunculum herbas, ita tium Draconnm, in vocatas esse, quod ex Draconum substantia vitam & vigorem nanciscantur,con- quorũ dorherba: seruent etiam per semen terras immissum,conceptam ex Dracone virulaginem, so nascuntur.

De his her & corrosiuam suam acrimoniam, atque colorem luridum, varium,& horren- bis curiosa dum,quem Dracontœœ fustis ostendat, ideoq. senectam magis Serpentis alicuius Bustamãtiillum,quàm plantam representare . Huic similiter animali deberi,vult,plantã, niphia.philoso quas Sanguis Draconis vocatur, quod sanguine Draconis cu prius fuerit nutrita, Quomodo plata, saneundem postea colorem auulsa licet, & terras cómissa rediuiuum in filijs plan- guis Dratulis, rubicunda ac floridum imitetur,iterumq, producat. Folijsimò Draconem, conisdicta nascatur.

Quare effi inquit, sculptum forma & effigie tenent exorta illa, dictu mirabile nimis, norunt Indi gies DraHispaniœ nouœ, & nos vidimus, communiter plantis aduectis, & 2.lib.7. cap.hist. In- conis inhuius fodiar .occident inuisitur.Hœc enim planta altissimas radices immittit, pertingentes intima lijs insculpta videavasa seminaria animantis huius ,lumbis adnata, per quos seminis ductus decurrunt,se- tur, miramen vt trahere possint formatum, prolificum, efficere potens Draconem verum , formecq speculatio

Vt illum folijs primo : Draconibus inserta ortu acceptà virtute: seruataq. imposterum terrœ commissa, loco fruticis, quœ nullum alium fructum gerunt unquam, quàm folijs Draconem efformatum (mirabile satis!)

Quid de Has fi cui rationes philosophicæ placent,acceptet eas,sine meo periculo,ego herba hac

sanguinis hìc tantisper iudicium suspendo, & scepticum ago.Interea non possum intermit- Draconis tere, quin Nicolai Monardis ipsissima de Sanguine Draconis, herba nempe ita Monardes appellatà, & fructu Draconis effigiem representante, huc verba adducam, quas commètatus fuerit. cum Bustamantino non vsquequaque concordant.

Hic igitur cap. 38. fructum arboris describens,lachrymam illam fundentis que Sanguis Draconis dicitur : Est autem, inquit,hic fructus admirandus, nam sublatà, qua integitur pelle, illicò Dracunculus apparet, tanto artificio à natura fabricatus, vt peritisimo aliquo artifice e marmore sculptus videatur : collo oblongo, ore hiante, spinà horridà, caudà oblonga, & pedibus conspicuis. Abeo fructu denominationem pro-

aculeis culdubio,sumpit

arbor & eius lachryma, quœ ex illa , per incisionem legitur, quam ex CarAaaa

830

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

Carthagine Peruana selectissimam aduehunt, vnde Veterum & multorum recentiorum inscitia deprehenditur , qui quid eßet sanguis Draconis, aut cur sic appellaretur, omnino ignorabant. Magna est arbor,cortice satis tenui,& qui facilè incidi potest. Eà vulnerata , liquor ille effluit, quem sanguinem Draconis in lachryma dicunt, ab eo differens, quem sanguinem in pane vocant,quòd in panes seu massas istic cogatur, quemadmodum resina in Castella . Hactenus Monardes. Carolus Clusius annotationem hanc subQuid eadem plaDragonata? Carolus dit, sibi ab hortulano Regis Hispantarum missos fuisse fructus quosdam nomine Clusius di- tis, qui Bruxellœ terrœ commissi prodierint, folijs Iridis oblongis, viridibus, per oras rucat. bris. Fructus Cerasi magnitudine fuiße, sed pelle sublatà, animalis nulla, nedum cunculi effigies visa fuit. Verum de hac re innotescet fortasse nobis aliquid cerHec omnia dubioium ciùs cum secundo tomo manum admouerimus ; interea non putamus praeter in-

stirutum nos egisse, fi admirabili huic animali, admirabiliorem plantam subiunxerimus, lectoriq. ansam præbuerimus,laudandi DEVM, Naturœ Dominum, qui pro bonitate sua, tam admiranda, & vix ab intellectu nostro comprehensibilia opera creare, nobisq. contemplanda,& fruenda donare voluit.

De venenis nunc & remedijs, quae a Draconibus desumuntur, aliquid coroniAn Dracones venenũ dis loco adiungendum esset, ast Plinius lib. 28. cap.4. Draco non habet venenum, habeant ? ait.Cui Aëtius adstipulatur : aliqui aerem tamen a Draconibus infici meminerunt.Hoc alteri ad meteora retulerunt,Dracones, inquam, ignitos atque volanRes dubia Lucaapud au— tes. Quidam hæc ita conciliant,vt dicant ex sua natura innoxios esse,hinc thores. nus eos innoxia numina terris proclamat, pro locorum vero constitutione noxios fieri,quare idem pestiferos ardens facit Africa,inquit. Verum & haec regula fallit.

Et quoniam potior veterum authorum pars existimat, morius magis a conibus impressoss timendos esse,quàm venenum illatum nocere,ideo de antidoPlinius rivtilia diculosa re tis quoque parum solliciti fuerunt.Quæ autem ex Draconibus remedia,alijs media ex malis petantur, ex Plinio colligantur, quæ absque risu non legi. Caput Draconis Draconibus petit. nempe ianuarum limini subditum, fortunatam domum facere. Oculos huius inueceratos,cum meile tritos,humanis inunctos, ab imaginum nocturnarum pauore,homines immunes reddere . Cordis piguitudinem conferre iudiciorum victoriæ . Dentes, mites præstare dominos,potestatesq, exorabiles. Hœc credar

plena alio loco excutientur.

Omnipoté tia Dei suipiciéda & laudanda.

Iudœus Apella , non ego.

Nunc quicquam superesse amplius non video,nisi hoc vnicum, vt illis nempe etiam gratificarer,qui amoenioribus litant Musis, & aliquid,quod antiquitatum amatores quoque delectatione afficeret, in medium adducerem, & cobor mis quidem,de Draconibus commentarer, scriberemq. qui insignia Dracones tium Romanarum, & a Draconarijs ad praelium ferebantur, qui hastis illos il igacohortium bellicarum bant,vasto hiatu,& caudarum voluminibus tremendos. De simulacris erant apud efformabantur, velluti Romanos dicerem, quibus varij gentilium Dij Draconum effigie insignia. m, Erant quo- Apollo,Mercurius, Minema, Æslulapius, Serapis, Ianus alijq. & quinam horu que varioquadam in Dracones mutati falso credebantur. De fabuloso rum genti- metamorphosi lium Deo- etiam Dracone hortorum Hesperidum custode,ab Ouidio depicto, rum simulacra.

Qui crista, linguisq. tribus prœsignis, & vncis

Antiquitatum sludiosis ena esser nũc satisfaciédũ.

Plurima alia de his dici possét

Dentibus horrendus,custos erat arboris aureœ.

De auspicijs itidem, prodigijssostentis,portentisdiuinationibus,oraculis,cultu etiam,

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

831

ac venerationibus, ab antiquis huic bestiæ exhihitis, & si quae alia sunt, quae veterum loca, authorum obscuriora , quando Draconum meminerunt, illustrare Authoris poterunt. Nobis qui Musas colimus seueriores, & tristibus ægrotantium querelis excusatio his implerumq. aurem accòmodamus, aut necessarijs crebro negotijs occupamur, non cur morari ne licet esse tam felicibus, vt in hæc amœnissima Musarum vireta, nisi per diuerricu- possit. la subinde quædam, & furtim quasi exspatiari valeamus, quamuis id maxime suis libeat. Quare hæc amicis meis commendo, non quibus otij quidem plus fit, Amicis haec se lõquam mihi, sed qui tanto me interuallo in humanioribus literis, historiarum gè doctioreliti peritia,& antiquitatum indagine anteuertunt,quando ego ipsos desiderio asse- ribus quit.

Gaspari qui,quod maximum est, anhelo. Hi sunt illuftres viri Gaspar Scioppius, Consi- Scioppio. liarius Regius, qui fua laude iam claret, mea non eget, quem ego feculi noftri Hieronylapidem lydium lingua latina iure appellare soleo. Hieronymus deinde Aleander mo AleanCard. Barberino nostro, a secretioribus latinis epistolis, quem alio elogio iam dro. non decorabo, quam eodem, quo VRBANO VIII. illum idem Scioppius, in-» fuo virorum eruditorum indiculo, his iamdudum verbis laudauit : Hieronymus Aleander Iurisconfultus, & Poëta politissimus, græcè & latinè bene doctus, & antiquitaLucae tum Ecclesiasticarum, secularium non paucis gnarus. Lucos præterea Holstenius stenio.HolGermanus, eiusdem Cardinalis familiaris, qui praeter linguas Græcam & Latinam, quas elegantissimè scribit, & vtriusque nunc opuscula sub prælo habet, in Cos- Petro Paulo Rubemographia adeo excellit,v t fibi vix vllum iam parem habeat. Petrus Paulus Rube- nio. nius demum, Antiquitatum in marmore , & tere comus ac promus, qui & ipse Germanus, cum fratre Philippo libris editis claro, ambo olim Lipsij discipuli, digni ipsius Cathedræ successores esse poterunt. Sed & in hoc quoque rariffimæ fortunæ Petrus Paulus exemplum eft infigne,quod arte pingendi, per Germaniam, Belgium, Italiam, Galliam, Angliam & Hispaniam adeò inclaruerit, vt viginti circiter annorum spatio Antuerpiæ sibi, vitra ducenta aureorum millia, ex hac ipfa nutricula fua lucri fecerit. Hunc cum olim Romæ pleuritide grauiter laborantem, per DEI gratiam, sanitati restituissem, Gallum mihi depinxit gallinaceum, cui iocosa hæc verba, erudita tamen subscripsit.

PRO

SALVTE

V C. Ioanni Fabro M. D. Aesculapio meo, olim damnatus L. M. votum soluo Verum quoque effigiem meam mihi simillimam, in magna tabula, coloribus expressit, quæ obartis præstantiam magni a pictoribus æstimatur.

Atque sic cum Bono DEO ad finem optatum tandem peruenimus, quem Serpentibus & Dracunculo feliciter imponimus. Restant adhuc nobis duo Scarabæi Mexicani, quos leui brachio perstringemus, & tandem hoc opus nostrum, æquissimo curiosi lectoris iudicio committemus.

Aaaa

2

TE-

832

ALIA ANIMALIA NOVÆHISP. NARD. ANT. RECCHI TEMOLIN

TEMOLIN

Scarabæus Meximus vnicornis,

TCHCATZIN

Scarabaus Mexicanus bicornu

IO. FABRI LYNCEI DESCRIPTIO. VÆ & qualia hæc sintanimalia, si quis vnquam scarabæos nostrates domesticos, pratenses, aut syluestres est contemplatus, non amplius in hoc dubio hæsitabit. Scarabæs sunt, & quidem Mexicani, nigri coloris ambo, & quod in his iconibus album apparere vides, id totum castanei ad rubicundum vergentis coloris esse scias, quem pedes sex invtroque animali pilis refertissimi probe æmulantur. In prioribus pedibus distincti quatitor vnguiculi, seu digituli verius conspiciuntur, & vnus in medio radij, calcaris instar appositus. Vnicornis estprimus Scarabæus cuius requruum e capite enatum cornu retro flectitur. Ad huius radicem & ad capitis simul cum reliquo corpore connexionem lusit Natura, triplicem figuram semicircularem appingens. Alter duo cornua gerit taurorum more >& prorium quidem protensa, ramis nullis exasperata, verum interna eorum parduo te sibrosis complusculis excrescentijs, vt pictura indicat, ornata. Intet mi hæc cornicula, e medio capite culpis quidam protuberat, cornu tamen nimè est.

SCHOLIA

EIVSDEM

consilium efficere potuisset.

Plutarchus author est, pictor ille , cum equi spumantia labra arte & penicillo imitari haud posset, spongia varijs imbuta coloribus in equi os coniectà,fortuito expreffit, quod ingenium submimstrare nequibat. In Corinthiaco pulcherrimo are efficiundo, similiter casus lusit,

Asu prosectò non pauca quandoque, quam Casus aliC quando areueniunt meliora, perfectioraque. Sic, vt tem supe-

tat.

Mi-

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

833

Mihi hic idem contingere animaduerto, appositissimè enim Scarabæus vlticuius tractationem Casu accimum operis mei animal existens, Draconem subsequitur , dit vt Drafatis longam, extra limites etiam meos, & animalia Mexicana institueram. conem Sca rabæus ieSiquidem tam conformiter Draco atque Scarabæus inter fe congruunt , ita à quatur, sed fatis. concordantibus veteribus pro vno eodemq. fallo numine culti ruerunt, vtam- bene Draco & bos hos dixeris, non discrepantia esse animalia, fed gemellos prorsus ab eadem Scarabaeus pro eodem matre progenitos fratres. Voluerunt enim ethnici illi, scientia veri Dei ornati, falso Deo olim coleSolem tam a Scarabæo,quàm Dracone significari, horum imaginibus eundem bantur. pro xeprefentari & honorari. Macrobius Saturnal : lib. I. cap. 19. In Mercurio fidem Draco Sole coles coli, inquit, etiam ex caduceo claret, quod Ægypty in specie Draconum maris & fæmi batur. næ coniunctorum figurauerunt Mercurio consecrandum . Et quoniam cælum, Sol & Luna ad generationem maxime laciunt, ad quam summopere Amor requiritur, hinc osculum in duobus Draconibus caduceum amplexantibus additum fuit. Necessitas quoque horum Draconum nodo subindicatur.

Pinna adiectæ sunt, quæ principis huius fideris velocitatem demonstrant .

Ad huiuscemodi, ait idem Macrob. argumenta Draconum praecipue volumen lectum est, propter iter vtriusque sideris flexuo sum . Atque hinc est, quod simulacris Æsculapy & salutis Draco subiungitur : quod hi ad Solis naturam Lunæq. referuntur. Et est Æsculapius ruis salutis de substantia Solis,subueniens animis, corporibusq. mortalium. Salus autem naturæ Lunaris effectus est: quo animantium corpora iuuantur, à salutifero firmata temperamento.

De Scarabæo similiter non desunt testimonia, nam Plinius lib. 30. cap. II. Scarabæum Propter Scarabaeum, inquit, qui pilulas voluit, Ægypti magna pars Scarabaeos inter nu- pro Sole similiter mina colit, curiosa Apionis interpretatione, qua colligat, Solis operum Similitudinem Ægyptij ve nerabãtur. huic animali inesse ad excujandos gentis suæ ritus.Diogenes Laertius prætere a in prooemio suo, hanc de Dijs & iustitia philosophiam Ægyptiorum fuisse scribit, vtmateriam dicerent principium ex qua quatuor effient discreta postmodum elementa, tum animalia quadam efficta, Deos esse Solem & Lunam, quorum hæc isis, ille Osiris appellaretur, Scarabaei Draconis, aliorumq. animalium nomine obscurè significarentur. raCur autem pro Sole Scarabaeum coluerint, docet nos plutarchus opusculo suo tioHuius à Plutarcho afde Iside & Osiride. Jam acpidem, inquit, mustelam, & Scarabaeum colunt, in quibus fertur. imagines qua dam obscuras sibi sicut in radijs Solis Deorum potentia considerant. Siquidem Scarabæorum genus flemina carere aiunt : Mares omnes emittere femen in materiam. qua fingitur in globum eamq. voluunt aduer so gradu propellentes, Vt videtur-cælumSol, dum ipse ab Occidente in Orientem conuertitur, in contrarium contorquere.

Accedit huc, nescio quæ alia congruentia: ratio, vltimorum horum animan- Prim-u hulibri ani tium quæ agmen claudunt, cu primo a quo librum meum auspicatus fui, cum ius mal, canis nempe haCane, inquam, qui & ipse ab Ægyptys olim adorabatur. bet etiam Dracone demum ex eodem Macrobÿ lib. cap .9. lanum quoque adumbrabant, quid simile vlti— siue per hunc Solem demonstrare vellent veteres, & ideo geminum pingebant, cum mo Scaraquasi vtriusque ianuæ cælestis potentem, qui exoriens aperiat diem , occidens bao nimirum. claudat : fiue Mundum potius innuere cuperent. Ianumq. ab eundo dictum ( verba Draco non pro Sole sunt Macrobÿ) quod tantum, sed voluitur : & ex fe orbem initium faMundus semper eat, dum in ciens, in se refertur. Vnde Cornificius Ethym. lib. 3 Cicero, inquit, non Ianum, sed Eanum nomiAaaa 3

pro mundo etiam sumebatur.

834 ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI. nominat, ab eundo. Hinc & Phœnices in sacris imaginem eius exprimentes, Draconem ex finxerunt in orbem redactum, caudamq. suam deuorantem, appareat, mundum seipso ali, & in se reuolui.

Draconis itaque tam peripherica figura , quam Scarabæi globus, in quibus &

Draco Scarabaeus huius oper ris nostri finem figurant.

neque principiu, neque finis cernitur, completu noftrum opus denunciabunt.

Aut fi terminus vltimus, atque initium in his appareat, finem nobis à principio feliciter huc lapsum denotabunt, & coronidem diu nobis optatam, diutissime ab alijs expectatam, libro huic nostro laborioso (altem & curioso, fi non docto & ingenioso, faustis fub auspicÿs Barberinis, impositam tandem fuisse conteftabuntur.

RecensenSi quis praeterea nouisse exoptet, quanta animorum insipientià, & quàm abtur absurdi eruditione antiquoru surdas res antiquitas coluerit, is calcem adeat librorum omnigena Dij refertifsimorum Alexandri ab Alexandro, reperiet ibi, mirabitur & detesta bitur, inauditas superstitiones & nefanda gentilium sacrificia, quibus res absurdissimas honorabant & pro Dijs venerabantur . Non inquam Dracones solos & Scarabæos, sed testudines quoque, hircos, lupos, boues, vaccas, cercopithecos , crocodilos, , ibides, feles. Atque vt de cælo, astris & elementis nihil dicam, res abiectissimas alias, & inanimatas, eodem numero, & cultu habuerunt, vt hactas, seu ligna corticibus suis delibrata (vnde Romani antiquissimi singulis Deorum simulacris haftas dabant) arbores, enses, ventos, montes, colles marinos & maandros, vilia hor, torum olera infuper,vt superius diximus.

Verum antilogio hoc misso, audiamus fi libet , quæ Fr. Gregorius de Boliaur. noster, de Scarabæo Mexicano mihi scripta reliquit, hæc autem ex Hispanico idiomate translata ita Latine sonant : Scarabæus lingua Peruana Acatanac vocatur, in vna ex duabus speciebus cornu Fr. Greg. de Boliuar in superiore capitis parte erumpit, retroq. aequaliter vertitur, cuius acumen hanc Scarabæi noui ad humeros fertur . Habet sex pedes cum multis vnguibus in quolibetpede orbis de— scriptione. fortibus, & incuruis. Ale sunt quatuor, subtilis atque transparentis telæ siue authori de iubstantiæ, quarum duas bene inuolutas, & vndequaque cuftoditas inferiore dit.

Prima spe- & intimiore sede tenet, reliquæ duae pro tegumentis, ac munimentis eisdem incies vnicor seruiunt, duræ hae admodum sunt & nigræ. Caput proportionem totius non nis.

Alæ qua- seruat, hoc enim aeque magnum est, atque medietas vniuersi corporis,totumq. tuor.

Caput ma- coopertum eft, eodem duro cortice (eu corio, fiue cruftam appellarimalis. gnum.

Quando volat, maiorem strepitum ac murmur edit, quam rota alicuiuscurrus, Strepitus non ynguine perlita. Damnosum & fastidiosum animal, quandoquidem in volatu. eo volatum praecipue dirigit, vbi lumen accensum videt, huic vbi appropinquat, vel extin guit, vel in terram illud deijcit, atque ita, quousque non interfectum, aut expulsum fuerit, haud fine timore perferri potest.

Secunda species biSecunda species eiusdem naturæ & magnitudinis cum priore est, nisi quòd cornis. duo habeat cornua antrorsu porrecta , & cuspidibus fiue extremitatibus suis sibi opposita. Crustam adeptum est, siue tegumenta sua veluti encausto quodam tessellata, adeoq. venusta funt nonnulla, vt cum quouis viridi certaresmaragdo Cruda haloris bet co valeant. Obtinet præterea cingulumiustæ æqualitatis, circa alarum iuncturas, pulcherriluteoli coloris. Qui naturalia reru indagandis proprietatibus student, magnos mi. in his

835 10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. in his Scarabæis abusus committunt,quandoquidem, vt horum in volando ftrepitum ac rumorem perceperunt, statim aliquam nouitatem prodicunt, & la- Ad superstitiones & bito, atque alicui eorum aliquis vicinior factus fuerit, aut in ipsum volitando fascinationes Ameriimpetu fecerit, bona vel mala eidem noua denunciant. Quin his vtuntur quo- canis serque pro fascinationis quodam generein conciliando fœminaru amore viris, & uit. virorum fœminis. Neq ; vllus Scarabæus ad magnitudine illa quod ipfe viderim accedit, quae in iconibus hisce coparet, verum sunt tertia etiam parce minores Hucusque Hæc amici mei Fr.Gregorÿ exquisita & veridica eft Scarabæorum descriptio, Fr, Gregorius, quam vltimam huic operi meo annecto, reliqua ab ipso mihi communicata varia & iucunda , tomo fecundo inferenda reseruo-Ex allatis tamen ipfius verPeruani bis hoc mecum quiuis facile deprehendet, non Mexicanos fed Peruanos ipsum Mexicanino sunt hi iã folummodo Scarabæos descripsisse, nam hi, quos icones nostræ exhibent, neque Scarabæi colore, neque magnitudine,cum iam dictis conueniunt, tantùm enim abest, vt descripti.

Mexicanitertia parte, nostris in tabula & charta hac expressis, fint minores, vt ego meis oculis, hic Romæ in Aracli monasterio ita dicto, his ipsis duplo gradiorem Mexicanum Scarabeum, verum & non depictum, anno proxime elapso Jubileo 1625. viderim, manibusq, tractauerim, quem ex Franci canorum famiRo lia Frater quidam Hispanus ex Mexicano orbe fecum tulerat. Vidit eundem me- Author mæ magnu cum iem Boliuar noster, vnicornem, & apprime iconem primam nostram , si valde Mexicanu Sca rabæu coipfi ad magnitudinem aliquid addas, referentem.

Promiseram hoc loci vberiorem de cornibus physiologiam inftituere , fed spexit. vrget me Typographus, alia atque alia subripiuntur negotijs tempora,quare Quae de hanc mihi beneuolus lector veniam dabit, fi abrumpo, & fidem modò non cornibus hic dici possent ad soluo, cum interim, quo animum pascat, ipfi non desit, atque vtinam, ne secundum tomu reijmeam fic etiam nimietatem accuset. ciuntur.

Hoc tamen sijentio haudquaquam eft inuoluendum Fr.Gregorium nostrum, Fr. Greg. cornige non totius generis Scarabæorum diuisionem, sub hac bimembri sua partitione de ris falcem Scarabaeis nobis dare voluisse, fed illam solummodospeciem quae cornigera eft, qua vel vno, locutus est. vel duobus saltem, non tribus vero præditam corniculis censuit. Ab hoc Aldrouanduslib. 4. de Insect. non dissentit, quamuis alicui prima fronte contrarium, videatur. Huius diligentissimi scriptoris, in hoc maxime animalculo verba ne- Aldrouãdi cesse est, vt hic producam :Suprema S carabeorum genera duo facimus , ait, ob partium verba de Scarabaeovarietatem : alia enim cornut a: alia absque cornibus : que vero cornuta sunt, aut vni- rum diffe-

rentijs. cum habent cornu: aut duo, aut tria, que raro videntur : rursus que vnicum, uovoxepot nuncupantur, apud Ægyptios nobiles : qua duo, aut sunt Lucani sue Tauri, quorum nimirum cornua sunt dentata, ac forficum modo clauduntur, & coniunguntur, cum apprehendere quid volunt : aut Carabi, quorum cornua nodosa sunt, ad pretendendum iter facta : Tria, que habeant in capite nulla, (optime ergo Fr. Gregorius hæc non posuit) nisiimproprie habere dixerimus. Reliqua que sunt sine cornibus, differunt inter se multifariam. Poterunt igitur præcipuæ Scarabæorum differentiæ apud eundem Aldrouandum viIn Aristoderi , Nam si quis ex Aristotelis fe putet scriptis, has haurire posse, egregiè deci- telis (cripitur , Aristoteles enim, inquit idem Aldrouandus, quod sciam, Scarabæorum genera ptis nihil determinati de Scara nulla expressa constituit, fed inter ea insecta, quæ Coleoptera dicuntur, Cantharum, Milo- baeis extat. l°nthen Carabum, & quod sciàm , Cantharidem, præcipua connumerat. Sed horum nullam 3

corpo-

836

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

l'linius Ari corporis's notam

suis, quæ extant, scriptis philosophus exhibuit. Carabo autem (quem Gaza gétior fuit, modo Taurum, modo Fullonem ‘-vertit inepte ) ait cornuaprætendi, Vt Papilioni, Plinius fed nec hic plura Scarabæorum genera, & distincta magis commemorat, sed nec hæc quidem sine coutro uersijs le- controuersijs vacant.Ex quibus hoc, amice lector, discere vales, difficilem adire gitur. prouinciam illum , & arduum opus aggredi, qui ex veterum monimentis omEx hoc discitut in nia in naturali philosophia expedita se dare, nobis promittit, Non enim pluriplurimis ve seres man- mos solummodo hodie Scarabæos notissimos nobis, nesciasquibus Aristotelicis cos suisse. vocare moramibus valeas, fed nec illa ipsa ab eodem pofita nomina, quibus accommodes Scarabæis nostris, facilè reperias.

Cornigeri Relidis igitur excornibus illis, de cornigeris his nostris paucula hæc tanScarabaei nobis tan- dem dicamus, & finismus. Quem nos vnicornem vocamus, Græci Monocerotem ditum descri cerent, & Ferdinandus Imperatus in hist. [da nat. Rhinocerotem libentius appelbentur. modò si nasum Vnicornis. lat à similitudine cornu, quod huius nominis quadrupes gestat; Is Rhinocerotis habet. Volatum huius non vidi, quem idem Imperatus adeo pigrum, tardumq. effe scribit, vt quali vitro in manum eius, qui eundem apprehendere velit, inuolet.

Bicornis.

Bicornem Mexicano nostro similem, nec Imperatus nec Aldrouandus depingut, hoc est cornibus quodammodo glabris, & quae nullis dentibus, ramisq. ex illis protuberantibus asperentur. Talem igitur calamo & pictura, omnes proponut authores, & nos sæpissimè vidimus, qualem ob ceruinorum cornuum similitudiScarabaei né Cardanus lib. 7. cap. 2 8. de variet.rer. Scarabelaphu non ineptè, siue Scarabaum cerui descriptio. ceruum nominat, cornua enim hic gestat pulcherrima, nitentia, ramosa, cerainis similima , in hoc tamen longe ab illis discrepantia, quòd Scarabæus ea moneat, stringat, & arde adeò, si quid ipsis medium interseratur, claudat, vt puerorum improuidoru digitos prosundo fauciatos vulnusculo sæpe conspexerim, atque prorsus ide præstant, quod chelis suis cancri. Quare Iul. Cæs. Scaliger exercit. 194. de his corniculis aduersus Cardanum pro subtilitate sua :Tametsi, inquit, apud subtiliores, qualis tu es, chele potius illæ, quàm cornua dici queant, harum enim vsus, vt cancris brachiorum. At nescio, quare ideo cornua effe desinent, fi moueantur, quod priuilegium alijs etiam veteres concessisse animantibus cornutis memini.

Huiusmodi Scarabæi, cerui volantes à Gallis, Germanis, & Italis quoque non Bambergæ paucis nominantur. Roma hi non sunt frequentes, multo frequentiores in pafrequentistria mea, Bambergæ nimirum, maiali præsertim, vernali, ac iucundissimo temsimi sunt huiusmodi pore,'qui in sylua quadam capiuntur, quas Vrbi amænissima præiacet, pinaScarabæi cerui vola-. stris, piceis, ac quercubus, ( ex quarum hi aridis lignis nasci creduntur) refertes. tissima.

Hunc magnum & cornutum Scarabæum omnium minutissime, perfectissime & elegantissimè descriptum reperies in Theriotrophso silesiaco, quo ce remitto & tempori hic ac chartæ parco .

Germanis Germani nostri hunc Schröter vocant, quo eodem nomine baiuli isti, homines vocantur Facchini Schroter, robusti & lacertosi, ad quosuis Herculeos labores nati ( Roma dicuntur & quare. aliud significat nobisGermaCaput ab- à Bambergen sibus appellantur. Schroten enim nihil scissu etia nis, quam comprimere, arde stringere, & propellere aliquid, quod corniculis cornua. stotele dili

stringit.

luis Scanhd illi probe nioliuntur.Et quod mireris,abfciffum horum caputdiutiùs

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE.

837 tius-viuit, & cornua etiam tunc constringit, quæ fi quid ipfis interponas, fortiter comprehendunt.

Discrimen Hoc præterea monuisse, non debeo prætermittere, inter vnicornem & bicor- inter vnicornern & nem, nostrates Scarabcos, hoc effe discriminis, quod vnicornis caput statim bicornem ventri adnectatur , in bicorni vero alia pars corporis inter caput & ventrem nostratem. intercedat, quæ thoracis portione constituere videtur, & quidé mobili fua iuncturà ab vtroque distinctà, Pictura hanc melius Aldrouandus, quam Imperatus exprimit, propterea bicornis longior est quam vnicornis, hæc tamen differétia in Mexicanis non apparet. Carabus Aristotelis, quem Imperatus Taurum vocat, habet longa valde & nodosa cornua, quas antenna rectiùs dicentur.

Quae medi De medicinis ex hiice desumptis, certi nihil promittere valeo, vidi tamen cameta ex quosdam perpetuo aduerfus fascinationes duo amuleti loco secum circumfer- Scarabaeis sumantur, re, hydrargyron inquam, fiue argentum t'iuum, nuculas auellanæ excauatas incluInferuiunc. sum, quod contagium peftis fimiliter auertere : & Scarabæi huius cornicula, quæ pro amucasui abalto etiam conferre , fibi persuadebant. Et hasc cornicula quidem in- letis plerumque. fantibus quoque auro argentoq. conclusa, e collo non raro suspenduntur. Quidam aiunt ad eorum vrinam, quæ præter modum excernitur, cohibendam : alij ad timorem ipsis eripiendum: alij ab epilepticis insultibus eisdem præcauendu. Refert enim Imperatus Scarabæos hos Lombardie familiares, Italis magno Ad nemorum doloesse in pretio, & ad neruorum dolores, contractionesq, feliciter vsurpari, quod res & contrastiones malu. tam Neapolitani,quàm Romani, il Granchio, Germani den Grampf appellant, praecipue. & reuera, vt hasc remedia vana & nulla etiam omnia sint, venustatis tamen, gratia, non aliter, atque coraliorum ramuli, cornicula hasc pulchre rubentia, vitri Infantibus instar fplendentia, denticulata, & ramis paruulis, quafi arte dextre elaborata, lacornicupropter ornataq. infantulos, cu reliquis delicijs suspensis decorare poffunt, & delectare. clegãtiam appendi.

Plinius plerumque horum amuletorum pater & author est, vel ex propria Plinius amuletoru fua inuentione,vel ex magorum certè mendacijs, atque relatione.Sic lib.30.cap. pater.

15. Vrina infantium cohibetur, ait, muribus elixis in cibo datis. (Huius experimenti praxin ego aliquoties vidi) Scarabeorumcornuagrandia, denticulata, adalligata his, amuleti naturam obtinent. Et eodem libro cap. II. Magos, ait, ad quartanam adalligare Scarabeum, cui funt cornicula reflexa, sinistrà manu collestum. Videmus Scarabæus vbique ad igitur Scarabæum animal esse, quodammodo ad superstitiones, amuleta, fascina- amuleta tiones, & artes magicas exercendas natum, tam in nouo orbe, quam noftro vfi - adhibetur. tatum. Verum omnia hasc nos mendacijs & erroribus plena milia faciemus, & fi quas naturalia, quas non defunt, ex Scarabais remedia vera comperiemus, studioso ledori tempore fuo largiemur. di Hei quanta nobis hic sese dissertandi messis offert, ex Scarabæorum fatu, ac plurima ci possent Scara— generatione fuborta ? Verum hic campus tam latus eft, materia ipsa, in tam de bæoru nanauci animalculo adeo sœcunda, vt nouus mihi non firmo tantum, sed liber scendi mointeger quoque subnasceretur. Atqui ego iam feffus labore fum, lectores meos do.

Haec alio in loco ex pariter tædio affedos subuereor, quare hasc omnia vel alijs, vel mihi ipsi, alio plicabutur in loco disputanda relinquo.

Promittit Apes hic opto & fpero,hoc est beneuolos ledores mihi fore auguror, qui in- sibi apes, est benato animi candore, induftria & benignitate suà, mel saluberrimum a veneno, hoc nignos lestores. fi quod

838

ALIA ANIMALIA NOVÆ HISP. NARD. ANT. RECCHI.

fi quod esset, quod DEVS auertat, separare poffent, vellentq. Mihi quidem latis est, vni atque alteri ( quicquid alij blaterent) viro bono, & docto placere, nam, v t Seneca dicebat, fide me bene vir bonus sentit, eodem loco sum, quo fi omnes idem

Inuidia inuidis nocet.

Excusatio fua quod veteru scri pta nonun quam acutius peruideat.

Cur plerique vere-res magis quam feipsos æsti—

sentirent, par illis idemq. indicium efl vir bonus enim, ait Menander, bonum nunquam odit: Est miserorum, vt maleuolentes fint, atque inuideant bonis. Qui inuident egent, illi,quibus inuidetur, rem habent, dicebat Plautus. Quamuis fortasse mihi

adhuc non tam bene fit, vt inuideatur, est tamen, quo me mordeat forsitan aliquis, quod acriore subinde, & ipse censurà, veteres notauerim, ego quidem Seneca consilium non aspernor, quo ait : Veteres excusandi sunt, si in quibusdam errant, nec omnia simul inuenerunt. Excusandi, inquit, non laudandi, ne & nos simul cum posteris in errores eorum trahamur. Et vere quidam ex antiquis : Mirum est, ait, quod homines cum seipsos magis, quam quemq. alium diligant, tamen suam de fi existimationem minoris ducunt, quam aliorum . Sed facilis responsio : Nos magis laudamus illa, quæ tunc fuerunt, quam qua nunc sunt, non quia fi eligendi facultas ment. esset, semper illa habere mallemus , sed quia vsitatum hoc humana mentis vintium est, cum intueatur illa, semper magis velle, quæ desunt.

Quapropter mi tyro, & rerum naturalium dtudiode, reuerere quidem præceptores tuos antiquos, & benignum, atque ingenui plenum pudoris existima, Adhortasubsellijs tibi sedendum semtio ad reru fateri, per quos profeceris, non tamen in his imis naturalium per, sed ad summa quoque enitendum , nilq. desperandum puta, etiamsi cistudiosum.

Enitednm tra confiftendum sit. Non differendum est tyrocinium, ait Quintilianus, in senectu-

ad summa.

tem, nam quotidie metus crescit, maiusq. fit semper, quod ausuri sumus, & dum deliberamus, quando incipiendum fit, incipere serum est.

Nec deterrearis, fi quis a multitudine te aberrantem, recto quidem, sed angusto tramite, cum paucis in rerum naturalium inquisitione, & in via veritatis constitutum, derideat. Idem olim Senece in morali philosophia contigit Omnem operam dedi, ait, vt me multitudini educerem , & aliqua dote notabilem facerem, quid aliud, quàm telis me opposui, & maleuolentie ?

Quid inde ? Tibi contingat iste derisus, æquo animo ferenda funtineVetera examinan- ptorum conuitia, & ad veri indagationem vadenti, fiue vetera rimeris, sida, noua non repu- ue noua inquiras, contemnendus est ille contemptus, nec refert,si innodiandà. uator voceris.

Nam gaudere nouis rebus debere videmur, aiebat Lucretius.

Cùm veteres obsunt, Authoris De me vero non habeo nunc aliud, quod subiungam, nifi hoc vnicuim, peroratio ad beneuo quod in exordio huius operis quoque feci, denuo præstem, orem, inquam, atlum lectoque exorem lectorem beneuolentissimum, vt si quem a me commissum rem.

Causæ cur comperiat, me candide moneat, amice corrigat, & humaniter ipsi sit igno forte errorem scendum, animo suo prudenter perpendat, quàm periculi plenum mare, fi humanae ignoscat, atque forti subie hoc biennij spatio fulcauerim, eiq. nauiculam meam fine velis & remis, & dius ali, quando la- absque clauo ac gubernaculo committens, illam solà mea industrià rexerim fuepfus hoc est, animalia hæc fine vilis historijs, ac descriptionibus, quin imó, nominirit. bus non rarò quoque suis destituta, meo tamen Marte describenda susceperim , dilucidauerim, ac proprijs incunabulis, quantum per me fieri potuit, restitueNon timédum a vulgo & multitudine.

rim.

10. FABRI LYNCEI EXPOSITIONE. 839 rim. Res ardua est, ait, Plinius,vetustis nouitatem dare noui authoritatem, obsoletis nitorem, obscurtis lucem, fastiditis gratiam, dubijs fidem, omnibus vero naturam , & naturæ fu# omnia. Quæ si non præstiti, omnia præstare certe volui. Tu vale & diuturniorem mihi a DEO vitam precare, vt in tuae quoque vitae commodum, meos tibi labore s aliquando, quod voueo , valeam largiri. Ex Museo meo ad B. Virg. super Mineruam, 16.

Mart. anno Redemptoris nostri , 1628, ætatis verò meæ quinquagesimo tertio.

Gratiæ DEO, DEIPAREQ. Virgini MARIAE.

LVCAE

HOLSTENII

HAMBVRGENSIS

ELEGIA.

In Naturalem noui orbis historiam Cl. V. Ioannis Fabri Lyncei, Bambergensis Medici Romani V'

D

Vm. FABER æternis complecteris omnia chartis.

MEXICA quæ clauso condidit ante sinu .

Cærula dum bifidi penetras d'sirimina Mundi, Ausus inacessam primus inire viam : Ignotumq. oculis lustrando Lynceus Orbem, In lucem.quæ nox presserat atra, trabis : Nec conspecta prius cuiquam, nec nota animaritum Secula, das scriptis conspicienda tuis.

Atque Anazarbæum Ciumq Stagiri Doctrinà nobis ingeniuq. refers.

Dic, quibus est ollat sese inolita gloria terris ?

pateant laudi digna theatra tuæ ?

Il e animo intrepido, cæpitq. ingentibus ausis Clarius, Solis iter nomine vtrumq. replet : Qno duce perrupti patuerunt claustra profundi, Quæ

Augustiq. orbis meta remota fuit ; Qui bene diuisi iunxit commercia Mundi, Intactasq. noui retulis Orbis opes.

Materiamque noui sceleris mortalious amplam Subdidit, & vitijs larga alimenta nouis.

Sed qui cuncta animo quæerens lustransq. remotiInnocuas primus protulit Orbis opes : Omniaq. exhibuit nullo spectanda labore Lumine vicino, sepositoq. metu :

,

Quæ

840

procut à nostris oculis subduxerat aquor Immensum,& longæ mille pericla vie : Illi angusta nimis gemini discrimina Mundi, Nec fatis ad laudes Orbis vterq. patet .

Quæ

S

I quis Naturæ penetrauit mente recessus, Scitq.. quibus Mundus voluitur ordinibus.

Si quis contractumparua sub imagine Mundum, Vinum opus agneuit artificemque DEV M. Si quis Democritus Varys animantia formis internas dissecuit latebras .

Fidit, Si quis prima animo speculatus femina rerum, Pluribus ocultas comperit inde vias.

Si quis & abctrusis que terra recondidit antris Dona metallorum callet, & arte polit Si quis Apollinea miracula prestitit arte, Multa herbis, succi multa potentis ope.

Si quisquam Aonidum latices de fontibus hausit, Queis condire animi Dia reperta queat.

Si quis Principibus charus, fi quem ordine quinque Summorum fouit Gratia PONTIFICVM. Si quisquam omnigeng doctrinæ copia abundat.

Virtutumq. omnes pectore claudit opes.

Impavidus numen testor, mentesq. beatas, Omnibus bis tibi par nemo, priôr ut FABER. Ioanni Fabro Lynceo hoporis, & gratitudinis monumentum in Vrbe æterna ponebat Ioan. Baptista VVinthierius Vindelicus , Ciu- Rom. Ph. & Med. D. Illustrifs. & Excellentifs. Principis Cæsij Medicus.

V. CI.

FA-

FABII COLUMNAE LYNCEI IN NARDI ANTONII RECCHI MONTE CORVINATIS

MEDICI

REGII

RERUM MEDICARUM NOVAE HISPANIAE

Volumen.

ANNOTATIONES, ET ADDITIONES

843 EIƩ

THN

ΦϒΣΙΚΗΝ

ΙΣΤΟΡΙΑΝ

ΒΙΟΥ ΤΟΥ ΚΟΛΟΥ

Φ

Α

ΙΑ

ΟΥ,

Μ

Δ

ΑϒΓΚΕΙΟϒ ΕΝΔΟΞΩΤΑΤΟϒ.

Oϒ

NON $ol£av uvax/pt

TZXZV

Troii nsirna

AYITG>

Hiaris Qazog '(a.pAlaj * 'tv ivr^oyov cbw Aiyfia. tf&fyfjtylw %a,&a>efig trzA&zaji Qaeivri ■■ 0<p<g$e T ifucmo/b$yuoq Sfgt •zsftdvdpt (bz^itrCiov opipatt y A/vSgjt T ar^vyz%v , ^ iyXjvczvQ. xzAdJka

y

<

GctAduvi faoydvoig o^fitug ^ @&v&£a ya]ng 9

Kfy Macrdcov fjLzddcov yozA^vi tycQfAifyi Auyztyj AvTtAvQpv daS-zx uXizog yapUcxjcip poiMed « d^pptzvoict S-<z0<z&gy7ria4 avzhfy OiPe$i }($ 5 Horta T xAgytzvcov rzroftzvi dh£fAQJLCL i/xtrasv * Aptipo-rz^pv Qo$og inrrif> > jjtavUg dptvpicov • Av&P znret crs A> <p<Aoy rrdvytov ag-v 5 JJa^B-zvdvrng 3 o p7TA>ca KoAxytvidcPatv fjtzyaS-vytccv 9 'hbJvctjg 5 ^4 «11« Tsrztyi Anyti vov z^oya <&ai£cd y dddQai/% H ^ci didvytctovi Ootha) . ' ToV yz yth %Ai U7rcio Kct^miGTrov 3 oytjaa rz Kocryts y Kctf (jmg T&pvraviv * roV «As yjjwloig yJy c veta0 , Kaj yAuxe&v QO$MS (Dctog . Ovreog 'zsrdyt7rcu/ zoixag KnQicFn , yzvzh/) <r z^ixvMa. 9 vjpj (p^zvtig dyyaig „ O5 Tcdj [trixsgov <S¥^?r»'e/W <roi riASroy cvvncz * Ar(tzx,zwg r ztroociv ddotzv 5 yjjj virmQ, vontmj , 0*3$ 3/as yagoTrcitrt rSnyAluudfdptg cc&ag G^za 'Ssrce.jichjoxyig dya&foet AvyP 5 h&a't@j zv&a A’lyAlw TxraptOavdaoirast arr d($aAfJt,w dvoCTrzytorcojf y AIS-ojati/Qio agzQpg 'ixz?&v drjyn * To7a <rot d^vra%v •z^.&hth^tcircLf oytyca xapluoa T? eT cwi e-Iercg^W vceircj/ *arcj/^/A«TOj£ps djAg , hyvd)TCtp rz (Svryj CPUMX^ag c?vox&■ (si ®V/\ct vocrQiv cvcfHvao dicPog ZKug-ov .

Eyvag y D?i jusV <&&i(97slng cPettag Txrdv~zcrjt icpvQq/a , n»j cPi TsraActjQTZ^v z^A^dla &eia 'Zsrt^ctdcrAccv • (

1

c

e

E>/3«4e ydf>

s

Oara

xvOvlav (h-

&Al(i ^{CiOOpdh

TxroAvTrsiQpg Ava^a^d/g (rfyicPzasiv 5

~(zr%tJ.vy)aatx

Qosci rz MycL&zounv zng xarzCuAAzQ Qi^ygig EvxfiptJvAg Eozcrdio HAIPQ 3 yAya zvcPag A&lwcoy .

TwinjU,5w' xarcicAvg fjwyyx zq fiiv&za zs‘dv%v

ftfw 'i) ©£9"‘ qpst?0V •

IM?

dp r &ia<rX'0-

i

Ilctv^crz mra7rf^va)v

y

ITzfi orep&vf&S .

KvctvcoTrscPos A^t^lvAg

A^yvOzov rz uO&Sepv dwbynag 3 QiAZPiB-btg Nngnosjc^^g aAiav&za tydpztz yz^viv . " ^Tffz^yo^zvaq Qzir&v y viordjyja xocrpov- dvdxJoov .

E vd-ct di vsiosopdfjog <$z(izs zg (pdog Aptoto , TMAS dir dvaAicdv TtJ$CQV ivdaj^mg dzTrlg l AiµoCqwvTrXn&ag ndyx®v * ptya idlfy , /^Q'l yz yjj ktgpvlcov KcL&a&k, di torog zyzfQ ^ixAav d^om S-fyafii&og * vv vAX^dZcriv E7 S-^iKiAg: yzAvog $cyfoi?i QLWCOJOV , Avrv^ a?ZQ£ycJQ$ irnogpg y ol rz aar O&TAS >

^,ay£vKM , »}Toi a'pyavov y.0VPIX.»? TrtkV (Lful\'tJ •

f

r

bizczYtyig

844

Mte&iiyvg re fixwyePittrx ffi%ocfi/psoe fyvg > Effleiwogpsg y vQpienv ukrifioveg dii7d\.vuovTc/j) .

O^p/ cloV ePi t&ZJCd&S'#? Cy nari t*cpt (Gg&c*.ZtTiJ^iQJlV £l<Plw ereiotwoov 3 (s«s Y^c&vev cuBeetog ,ZgJ$

KvdAug eis JWrsg • %M&ev Ji 'S/ cjiyct. mA&tyv, Av{g&i '9’’ Eoptdao kvYw i'j(.iok7rov irdePsg. Hzrarg cayvyiag (pnyag PocPovrviog O#$oGg T4Mopyg

T $f>eW\U<i ,

T Toi/.vn)j.&7ct

ei? T<& IJpcovo? '?rvd,y.&7nut.

TS

c^uxg ?

s-ypsAcw

T*

'SnoxopfittSi Tre^m

Hyctye , •zro&iicov tyiknMci g-yjcre qhd-gp • OnexsTS g-vye&ug B-sk^ev 3 ^ apeikiyjy dePlw. Hvdey^&ej.Zy {Jdpog pdrcijg ig o/^nyvo/v clg-^ov "XTy&fyv K&visPng 5 oAo&c) /itSTa doiiPx„ Keivrig yLcty&vxlw cvaklyxm dpfiiv irdlPo) 3 OvgpviYig tv<Pcik[iei kvgng , ^ yvcofiovct, $Qyyct)V* T<y cP* «0« ^ nrdQefim XQIWOOV TS cPucr^xice. (> oifyy Vdjfictenv cwlgfAetfas ^B-pUTCig ig yylid * Hc/W dcPojifyj&v , >? Q7r7roIe 'ssotySpeg cdyccv Ap&kgicPlu) vtivoig ajviixrtv i^priePci vvpqlw, OEt TS riv^t^d dB-^cog xeirecPyicrev C-U tXCKCp Awkgs dvTOfJfycdv civifMjov fictoviitcoov hei , Ktf) j^/OV ePd^V {StkgLPltyQfVl cPdxev OePvoset * Tc/st «A' crcdklevoov nrokveicfii [*yi%et rYxhpajg Hi/oidg ikkg/dfyja4 3 *&} g-c-ivcwo^pitrt xfydJBoig i^ypictr dyn^et Thiasa) , HcPuflfycvg TS ^{{v ?

Tg-driov ef’ Yhfietg y^verouuyti a^etn Qoifiu ^eyog-mretg Ark^VTicPa yct\v\v * VTITTOCPM A Hv eP&tvov aofeov^i riceretgPuct)/ cvennstri AvTiftllw Sjp V{2QXV ivykdyjvi ^mv\\ NoV^/y d(p scwe^ioov g-vep^i^i/jftp , oicAfi aKikdj&ov Acarim ooMtudio Txrct^ifiCctkkgv^e, • TS^ CT’ a/iieifiQ/jfyjog , yccfus dvTiyfiovog SePccg Aipyjietfi kvyneicp SfaB^erao * -aroV^ voverctg , A&jcPaheMv TS <pvug fio&vw 9 divJgytv Te yeve&Ag > 'ijz0ye rcLj • iiJi fie&kA& > Zwa■9’’ cera yj^ovci Oasa^2 'zz&iifMTettyL fict&ei a^vdanent 'dm HOATTU) ♦ E vePojtuyov (pdencog •srk^Toy 3 vJ} ok£ov dcPnkoy .

ToV cT»} c-J z^v^icov [ivg-ng , xeePvog ■& \zzvQnTHg 3 Tl^spog dvB^opTrcig uex^Acag ie^/u^j z&tiKCtg .

Xo^^-e KokypyidePeav ft&B-ucPo^av xucPog eiycwov9 Tnk&vyeg Qc^mg 6dog * cfiueuriv eiTTAeivieosi Avyxdg T e^vre^v , ^ J^&ty<»77010 cT^sKOV%$ YldvQ. cPtQTTfa jdtyjog , T aQcii/yj re (rci^ig-a^t tycuveav*.

XAYGE^fcoi au^/j 3 hkeog &7F0T ok&Tctj \ Av($tQ ctei (ydePca^og ctQXQP) yjfij oieP/iei &cik&ajYig 5 AQyvQZOt TS ^02^ Txryiycov 3 •srorctficvv ri ^(sS-^a.

Ouvofiz qBeyfyvTctj ye^n^v * ^ ci^Bi%v eCyog Clxzicujs 7?[eoyyi<XTi kiyvnrydovfeg eMTOj Ev&a ttgj syBot oi<ra<n cPi ne^og nvrm vd^og ’ <r^2rg^C() cfioQoffev eq ct^ufi Q>oi£og X^g 3 <rs HfieTi&iv TS yj>, AVTITTOJ^OOV cPvo^lu) <aEI YAIAV EvKketris <re$dvco $ Tzdtn reU^ov d^{ .

9

T«V iZcJJtKaf xwwy xi ou twiqvlaof

iropUr»

i

ΑΟϒΚΑΣ : ΟΛΣΤΕΙΝΙΟΣ.

845

ILLMO. ET EXCELLMO. PRINCIPI

FEDERICO CAESIO LYNCEO S. ANGELI.

ET

S.

POLI

PRINC. I.

MARCH. M. CAELII. II. &c.

BARON. ROM. FABIUS COLUMNA LYNC. FEL. ITERAE tuae vix acceptae excellentisfime Princeps, meam inclinarunt adeo voluntatem, vt quod poscebas protrahere ne dum potuissem per exiguum hore spatium. de isto opere Mexicano iam luce donando quid sentirem, dum rogares vna imperabas : postulationem enim tuam iussum inu me validum semper habui ; ergo autem vtpote Platonis institutionibus enutritus, quo pado ipse extulit amorem in suoconuiuio commendare ratus sui præsens opus, præsertim quod secum trahit tantum opus omnium virtute praeditorum effectus. Laudabo igitur, & ab ijs quae antecedunt : & ecce nobilitas, & quae sunt, & ecce magnitudo, &, quae sequuntur, & ecce vtilitas, quae ante iuerunt fit ipsa natura, quae vt omnium antiquissima cuncta præstat nobilitate: quod si nobilitas definita fuerit ab Aristotele, vt fit antiquæ diuitiæ ; & quae opes vetustiores ijs naturae thesauris, quos aperit superiori orbi ab inferiore fublatos liber hic tua cura fabrefactus ? continet ergo quid magnum, equidem Bbbb 3 ma-

848

magnunr, noui orbis nimirum nouos soli fœtus, & ante

hac nostræ tectos agnitionis, cætero qui ad medeadum languoribus nostris, quibus opplcmur prestantissimos, & ad multorum explendam curiositatem . Quapropter a magnitudine ad vtilitatem gradurn fecimus ; & ego ad finem factus proximior, dum putarem esse initio dicendi : reliquum est ergo, vt si studuerim hisce meis annotatiunculis respondere defiderio excellentie tue, & non fecerim latis, enixè rogem excellentiam tuam, vt post habita tenuitate ingenij mei, ac iudicij, arguas potius (modo fit carpendum, quod summam meretur laudem) tanti opus magnitudinem, que fi peracutam. » aciem altiorem quoque iudicij formam poscebat, vale Excellentiss. Princeps, & meos, & Academiæ laudabiles COnatus, quod facis promouere perge. Neapoli Kalend.

Iunij 1628.

FA-

847

FABII COLUMNAE LYNCEI

In Rerum Medicarum Nouæ Hispaniæ

NARDI ANTONII RECCHI MONTECORVINATIS MEDICI REGII VOLVMEN.

ANNOTATIONES ET ADDITIONES. Libro primo.cap.I.pag.2. Ad lin. 7. Post verbum permissum.

LT ERI sanè Magno Pompeio: imo Maximo existimando. Qui non modò suumauxit Imperium , sed & subditas sibi Indicas nationes, vt etiam Romanum Pontificem agnoscerent, & sanctæ Romanæ Ecclesiæ parerent, effecit. liludq. magis, non repertis Com- Quo opementarÿs, vi hominum omnium saluti consuleret, confici rerum re Medica medicarum volumina» quæ illis regionibus experimento veile spræ- noui Orbis voludicarentur, demandauii, nunc in manus omnium Illustriss. mina publi& Excellentiss. pederici Cæsij fandi Angeli Principis & Montif ci iuris sacœlij Marchionis, Omntum sctentiarum genere ornatissimi, ly vnceo- cta. rum institutoris ac Principis liber alitate , magnificentià, ac sedulitate perveniunt, Principis tanti Regis imitatoris : etiam tussu hac nos qualiacumque sint, libenter notauimus, vt pro virili laudatissimam litterarum culturam promoventes, nostro Principi obsequium præstaremus .

In fine cap.

Laudandus profectò est Auctor noster , qui non modo eruditi ac methodice! , fed eleganter ac Auctoris facile noui Orbis medicamenta , non pauco labore concinnata, latinè descripta reliquit. Opus laudes. quidem ipsum Auctoris dostrinamplantarum cognitionem non vulgarem ostendit, vt meriti huius operis describendi munus, à tanto Rege ipsidemandatum fuerit.

Pag. 9. cap. 6. lin. 18.

Abipfi tamen Diofcoride in cap.de T ussilagine, & in Proëmio, storem ante soliorum eruptionem, vel cum ipsis solÿs proferre dicitur , vt quotannis primo vere obferuari potest, qui facilè in pappos euolans, & marcescens, folia toto anno vidua relinquit.

Pag. ead. lin. 31.

Supplendus est Auctor nofler boc loco, soliorum differentias, quibusnon modo Arbores, fed Plantæ omnes facilius dignosci poffunt exponendo, ex nostris in Dioscoridé Commentarys exDifferétiæ cerptas. Foliorum summa differentia est quod alia sunt læuia, à Græcis yua dicta : Alia bir- Foliornm. suta, lanos, quæ &aoea :atria : Alia aspera quæ taxéa. Alia spinosa vel aculeata, qua unctaofidu: Varietasin Alia in totum spinosa, vt spina sit pro folio : Alia iuxta solium habent spinam, quæ weienti ipinis. *5*uAAs«.Læuiasunt, vt Reta habet, Lapathu. Lanofa vel hirsuta, vt Verbascum, Lychuis. Aspera vt Buglossum, Echium, Aculeata vel spinosa, vt Carduorum folia, Aquisolium. Alia in totum spinpsa, vt Myacantha, Scorpio.Alia iuxta folium habent spiná, vt Capparis, Malus medica: Alia in ipfa fpina folium gerunt vt Rhamnus vulgaris, Spina sancta denominato.

In latitudiDifferunt etiam, quod alia/unt lata & rotunda, qua nft&f i*, vt quæ Petasites habet, Per- ne. sona

848

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI. VOL.

sunata , siue Arction, Alia angusta, quæ fua, Quir queneruia, Scorzonera , Arisarum argustisolium. Alia tenuia admodum, vt Capillar a, quæ fyfjfciJn, vt Pinisolia, læ æniculacea, & Graminis species folijs angustisi mis capillaceis, d aoctiss. Gasparo Bauhino dicuntur spectes Et amplitu 37 39. 46. & aliæ in Juo Prodromo Theatri Botanici. Alia magna & ampla, vt qua Petadine. sites, Nymphæa, & maxima, vt Aegyptÿ Ari solia, & Musæt Alia parua vt Aristolochiæ, Vicla vicla martiæ , minima v : Chamæsyces. Ex angustis, magna vt Quinqueruia : parua vt Oleæ : minima vtHerniariæ. Differunt etiam , quia alta longa, & plana,*»/ quæ Iris Gladiulus.

Alia longa, & canaliculata, vi Porracea, & Arundinis fi Alia intuscaua, vt Cepa & Geihÿ.

Alia solida, & farcta, vt Iuncifolia. Alia arundinis modo nodis intersecta , vt Graminis speciesAquatica & arundinaceo solio Lobelij, quæ à Gasparo Bauhino Gram en tuti ceu m articulato folio dicitur in fio Prodromo Theatri Bolanicia . Differunt etiam, quod alia sunt carnofa & in latitudinem aut Orbem expapsa,vt qua Beta, Cotyledon, Cymbalaria nostra, & Portufit pulpa. laca, quæ papvddn dicuntur. Alia in rotunditateM& longitudinom, quæ pusposa & $-eshh?& dicuntur, vt qua Vermicularia, Kali, & iuncus Aquaticus.

Ex magnis & prauis solijs, latis vel angustis, longis aut breuibus, aha fint circumserrata , in magnis, vt in flore Solis Vite, Acere. In minoribus , vt folio Gastanea, Menthæ, V rticaæ, Inlongis, Ptarmicæ Eufragiæ syluestris in breuibus. Alia sunt leniter sinuosa vt hubec Chundrilla tuberosa, Sonchus leporinus, Leucoion. Alia leniterincisa,vi Quercus, Blattarta. Alia profunde, vt Eruca, & Rapacea. Alia profundius ad neruum vsque, vt Agrimonia, Fraxinus, in magnidict posSorbus, Scabiosa syluestris. Alia in summo tantum solij diuiduntur, qua audine, sunt, Vt Plantaginis aquatica fpecies bifidam summo à Lobelio depicta : phyllitis laciniata, Ononis non spinosa, T elephium d nobis propositum. Alta in imo solij tantum, vt Ace tosa, Sagirtari# , Aruin. Alia ex medio folio laciniam proferunt, vt Hvppoglossum, & Brassicæ sputes erispa, qua non modo solium, sed & Thyrsum e medio folio prafert.

Ex profundè ad neruum vsque infectis rotundis ambitu sunt, quæ Dracontium, Elleborus niger , &Cannabis habent. Profundè tantum inoisis , Platanus, Ricinus. Ex longis prosundè incisis, Cicbor eacea. At profundius ad nerutm vsque insctus , alta simplici cors ant penolo, vt quæ Agrimonia, Fraxinus, Ebulus, quæ pennata dicuntur, a Græcis T*Taprofipet vt tn Ebulo Dioscorides dixit. Et etiam pcovo^a , vt in Filice, qui vnicam pennam insectone imitantur, Incisione. & dici possunt. At quia sunt & alta folia non simplici pettolo , sea in ramos, & in alias alas diuisa , vt in Filice flamina, Fœrulaceis, Apio, Cicuta, quæ zs-o^v^sNi dicuntur, nos alto nomine distinguenda putauimus. Et quamuts Theophrastus vir doctisismus, qua pennadenominata sunt, vt sorbi folia, Fraxini, & Hipposelini, in historia plantarum uerit, ad differentiam Apÿ hortensis cuius folia urucicqvXtg, dixit : non tan en ita propriè nobis dictum hoc videtur, vt non exactiùs atque distinctiùs dici possint illa folia, qua raro foliosunt, & ab illo juai/fl^yAAcfc dicta, ad illas pertinere tantum plantas, quarum ramulis alternatim singula folia hærent. Et quæ denfo sunt folio, & -z?ncva$vK?&, dicta, ad illas referri detere plantas quarum ramuli , siue nodi, aut genicula pluribus exornantur folijs, vt in Pino , Larice, Rubia, Osyride, Equiseto, & similibus. Eòque magis, cum non proprèe folia sint illa, quæ plura in Hipposelino & Apto conspiciuntur, sed veriùs partes, & Lobt felÿ, illius fulice t, qu° vnum habet initium ab radice vel ramulo , à quibus profertur. Idem entm Theophrastus nos docuit, illud totum appellari folium, quod scilicet omne cum petiolo decidere solet, vt Luglandis, Fraxini Sorbi, Apÿ, Ferulæ, & similium , non enim partes decidunt vetustate, sed totum illia foliatum ab origine ramuli, vel radicis. Igitur partes illæ folÿ, lobi fint & laciniæ , non provolumiprie folia ; quamuis in multis solia videantur distincta, /scuti alias diximus in nostro ne cap.de Ceratia in prima parte, & cap.de Smirnio in fecunda minus cognitarum surpium Romæ impresso.

Folia iguur quæ non vniea penna, vt Filix mas, sed pluribus vt Filix sæmina, sicuti Dioscorides notauit, diuiduntur ; vel alto modo multi plici diuisurà fissa sunt, vt ramosum solium cas quæ latos habent lobos, lacintas , siue partes quamplures , 'zsroAvv/hdh^tAti, folia dici possunt, vt Apÿ, Cicutæ, Angeliæ, sphondylÿ & similium, Quæ vero angustionbus lobis diui dunsur, ^OAVS-SVO^/CTH vel ■zeiKvMdfs^i)Jry vt Ligustici, Thapsiæ, Ruta. Alia verò quæ longè tenuioribus lobulis & laciniis diuiduntur tn capillorum ferè effigiem , arcA v^ixc&tJr,, F tv ealacea,

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

849

dici pote fi Pinus, Gramilacca, Ammi, Millesolium, & similia : nam simpliciter nis species, Crocus, quarum folia ex vnoprincipio,radice, velgeniculo multa exoriuntur ; atque illa sunt filia simul exorta, non laciniæ, siue lobi, & scissuræ foliorum , vt supra diximus de Rubiæ solÿs, & similibus, quarum plura solia simul ramis, vel trunco hætent quæ irtrHe^)hh&. dici debent: & quæ in capillares lacinias diuiduntur 'fiyjc/fn appellanda diximus; non , quod simplici, & capillari filio conuenit, & fine scissura, vt de Gramine Peritifs• Gafpari Bauhini & fimilibus retulimus.

Alia foliorum numero distinguuntur : vt V nifolium, Lingua serpentina, Moly luteum. Alia Distinctio foliorum bifolia , vt Bifolium dictum. Trifolium, cuius plures species, Lysimachia lutea . Quadrifolia, vt numero.

Herba paris,Cruciata,Rubia leuis. Quinquefolium,omnibus notum. Alia Heptaphylla, vt Heptaphyllon sic dicta, Tormentilla, & lacinÿs diuisa Vitex & Lupinus. Octophylla, vt Mollugo, & Asperula . Nouenis lacinijs, vt Elleborastrum &c.

GerminaEli & alia foliorum diuisio ex ipfa germinatione desumpta, quod alia statim e terra fimul tione. iacentia producuntur, vt quæ dicuntur, & quæ ab radice exeunt , ffogv: quæ vel etiam fine pediculo sunt, vt in Lactuca, Tragopogono, & Bulbaceis : vel cumlongo petiolo, vi in Malua, Geranio, Cyclamino : vel breui, vt in Lychnide, Ocymoide, & similibus. Alia non ex radice, sed ex supite, & ramulis : & illa vel fine petiolo berent, vt Mentha, Hyssopus & xewXIKCI & 'f/nucLvftvX?^. dicuntur; vel longo insident petiolo, vt Betonica, & Geranium. Alia foliolù pro petiolo habent, quia illi in sident, & nodo h?rent,vt longe differat à lacinia,& in seetione , qu? fine nodo diuiditur d petiolo ipso, in his peculiare, vt sunt Mali Aurantÿ siue Arantÿ folia, que geniculata dici possunt. Alia alio modo, & centris ipsis foliorum stipiti herent , & ab illo persorantur, vt in Periclymeno obseruatur, Perfoliata, Centaurio luteo d Lobelio depicto. Posira & Differunt etiam soliorum positu, & ortu , nam alia ordinate caulem cingunt, vt que bina here- ortu. re solent, vel alio numero,vt in Myrtho, Rubia, singulis geniculis. Alia inordinata, & singula berent: quamuis nec ist a tàminordinata dici pojjunt, vt non aliquo numero, quino, aut maiore, vel minore in circuitu ramuli ordinem aliquem obseruent , vt in Vermicularia, Tithymalo, & similibus.

Differunt etiam, quia alia colore fiunt virente, vt maior pars filiorum, tdm herbarum, quàm Colore.

Arborum, alia colore in luteum languentia, alia obfcure virentia, alia ad ceruleum vergentia alia candida, & incana, alia rubentia, alia mixta ex viridi, luteo, & rubente colore, alia maculosa. Hilari virore videntur solia Graminis in Pratensibus, folia Vitis, Lactuce, Senecionis, & fimilium. Obfcure virentia, Lauri, Aurantÿ & (Ari. Ad ceruleum vergentia sunt folia Rute. Cariophyllorum vulgarium, Vermicularie & Telephÿ. Ad luteum languentia, sunt folia Ellebori albi , Nardi Celtice, & similium. Candicantia filia habent Dictamum album.

Creticum, Saluia, Marrubium album. Incana sunt folia Stachidis Flandrorum dicte à Lobelio, laceæ mõtane d Gasparo Bauhino in suo Prodromo depicte, Polÿ marini fiue Gnaphalÿ luteo capite, Polÿ veri syluestris. Supernè virentia, & infernè candicantia sunt Olee folia TussillagiMaculis. nis, &multarum»Rubentia, Lapathi species, Bliti, & Lactuce. Mixto colore, & vario Bliti fpecies illa Symphonia dicta & Amaranthus tricolor. Albis maculis variegata aut insignita, Cardui lactei folia Leucographidos,Cyclaminis, Lamÿ, & Vrtice mortue, Pulmonari?, Echÿ, Borraginis syluestris, & hortenfis in Apulia, Cerinthes resentiorum, & Ari maioris. Nigricantibus maculis, Ari montani minoris, Orchidis digitatæ, & bulhose, etiam , Persicarie mitis, & Trisolÿ pratensis speciei. Rubentibus maculis aspersa funt folia Ocymi simbriati, Lactucæ agrestis spinosæ. Neruulos habentia candicantes, Isatis, Lysimachia virginea, & mator pars herbarum. Rubentes neruulos, Lapathi species & syluestre Cichorium . Spinosis neruulis infernà parte, Lactucæ agrefiis, Smilax aspera, Rubus, & Rosa.

Efi & alia in tempore differentia, nam alia quotannis prodeunt,& decidunt, vel marcescunt, Tempore. alia diuturniora sunt, & perpetuo virere dicuntur , quamuis aliquando, fingula decidant, & alia proferantur, vt in Lauro, Aquifolio, Malo Aurantio, in herbis : Polio, Adi ambo, Semperuimagno, quæ aieient dicuntur.

Plate, quas Di“e/lmt etiam prater innumeram fere foliorum effigiem varia eorum magnitudine, ac animalium dimlura, quod alia varias exprimunt animalium effigies, eorumq. partes : alia aliarum rerum. & partium Animalium quidem referunt, scillicet vt qua, Diofcorides ait, Delphini modo funt incisa &ob- illorum figuras relonga, prælenter.

850

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

longa, ideo sic appellata planta, quia Delphinum referunt. Scolopendram imitantur folia Aspleny, Scolopendriæ dictæ . Linguam, Aizoi maioris filia singula, & Cymbalariæ, Vmbilici V eneris secundæspeciei, teste e Dioscoride, sicuti eadem copacta oculum reserre dixit. Linguam Linguas. agninam, Arnoglossum. Linguam Bouis, Bugloßum. Linguam ceruinam, Phyllitis. Linguam equinam,Hyppogloßum . Pennas Aukulisum, Stratiotes, Millesolium. Pennas, fiue Auium alas, Filix. Struthij pennas Struthium . Pennas, qua? galeis impopuntur, folia Musæ. AuriPennas. culam Vrsi, planta sic dicta à recenticribus, & à nobis pro Alismate proposita in Phytobasano.

Auriculam muris, Myosotis, & Aifine. Canos hominum, Polium. Capillos, Fæniculum, CuAuriculas.

Capillos. scuta, Epithymon, Muscus quernus dependens, & Aquatica Conserua . Cordis siguram AristoCor. lochia, Smilax aspera. Lichenis essigie, Lichen dicta, sicuti Hepar, Hepatica. Lien, Galiopsis, & lichen.

Lamiu. Pulmonaria à pulmonis maculis, sicut ab effigie muscus pulmonarius.V mbil icu, CotyeLienem.

Pulmoné. don, sicuti Cotyla, siue acetabulu. Pede Leonis, Leomopodiu. Pedem Cerui siue Milui, CoronoVmbilicù. pus: quæ & Cornu Cerui dicitur ab effigie. Pede Anseris, Atriplex, & Eryngium marinum à Pedes» Porra nostro.Pedem Vt sinutn, Acanthus Pædesos Pedem Columbinum ,Geranium fis dictum.

Vngulas. Equorum vngulam, Tussilago. Pedem Asini, Alliaria. Serpentium maculas, Dracunculus, Maculas.

Anchusa, Cerinthe, & Buglossi fpecies, quæ etiam extuberantes tumores repræsentant : itemArum,Pulmonaria, & Orchis palmata . Dentem Leonis ftc ditia planta d recentioribus inter Dentes.

Caudas.

Cichoreacea. Equinam caudam Equisetum fiue Hippuris. Cristam gallinaceam , Horminij Cristas. dicta, Centrum galli. Vermes, Semperuiuum ab effigie dictum, V ermicularia, Sedi seVermes. species sic Sagittam. cundi species. Sagittam, Sagittaria Aquatica, Scammonium, Oxalis. Lanceam, Ruscus GlaLancem. quæ & Fungum imitatur. Cymbam siue CoGladium. dium Xiphium, Xyris. Galerum Petasites, Galerum. chlear, Cymbalaria nostra, & Cochlearia Bataua Lobelij. Lunam in defectu, Lunaria BotryCymbam . tis, & Hemionitis. Minus plenam, quæ orbiculata sunt, Viola, Afarum. Rotæ speciem, Cirsÿ foLunam. lia, & aliarumstratarum. Ellychnium, Lychnis. Tomentum, Gnaphalium. Cutis poros ; Rotam.

Ellychniù. Hypericon. Labrum fiue Alueolum, Dipsacus : sicuti peluiculas, folia Tithymali in VmbelTomentu.

Cutim po- lis. Cingulum siue Fasciam Alga. rosam.

Harum rerum signa in folÿs, pleraque ad plantarum vires dignoscendas conducere viden.

Labrum.

Pulmonaria, Hepatica, Milzatella reFasciam. tur, vt ea quæ ab effectu nomina plantis indidere, sicuti Signa ad centiorum, vel ab imagine, vt V ermicularia, Dracontium, vel maculas repræsentant venenovires no- sorum, vt Arum, Dr aconitum, Anchusa, Cerinthe, quibus venena propelluntur At signa, vel rei men, & co gnitionem inammatæ similitudo, vt Cymbalaria, Muris auricula, ad nomen retinendum, & plantæ notioplantarum nem prosunt.

Mulla possent cumulari , sed hac sufficere nunc visa sunt. conducut, Pag. 9. lin. 35.

Granis est tefiis : nos autem auctoritas non cogit. Has mutationes non alio modo accipimus, nisi vt quandam congenerum degenerando similitudinem primà facie ostendant. Nec enim LoHerbas in credimus herbas cultu, aut neglectu, loci mutatione in alias transire plantas, sicuti asseritur alias plan- lium e Tritico, hoc enim non affirmat Theophrastus, nasci verò follium inter Triticum, & Hortas non deum, nulli, est dubium. Transire Sisimbrium in Mentham ob alimenti inopiam, similiorem transeunt. scilicet fieri : vel alias ob alimenti copiam adolescere, vt fruticare, & arborescere, quod per anionoma siam dicitur, non autem frutices, aut arbores fieri. Hoc experimento affirmare possuExemplo mus ex Indicis plantis, semine, aut radice ad nos translatis ; in quibus hucusque vix aliquis muFunt Indice lationem aliquam obseruasse similem, referre audebit.

Degenerare in magis & minusadulplantæ. tam f oliorum incisuris, hir sutie3 læuitate, hilaritate & similibus, concedimus : non autem in aliam transire plantam vel speciem, omnibus notum putamus.

Pag. 10. cap. 7.lin.21. differentias, quarum alia, quæ simplex est, à Græcis L&ffijfog dicitur, & Differentie Radicum adde radicum. fk & ^ovdfifiog.

Quæ aliquando est parua atque tenuis, & dicitur cum fit etiam vnica , Quæ magna est & crassa , vratffi&it1 & [Mya/fffin, vt Bryoniæ radix. <&* Magnitudi-. & Sed qua fimplex eH & longa Rhaphani, Lapathi & Pastinacæ, quæ ne....

Multitudi- cum etiam & ßtct&vffog dicitur. At qua contrario modo breuias est & sit profunda ßiaSAcc ne . tenuis, , vt Holostium, & Britannica. Quæ verò longa eH& non dicitur, & profunda, quia oblique per summam terram repit, vt Gramen, Iffo-aroXns, &ϐπιπcλαόϱϱιζσ dicitur.Ex longis quæ lignosa est, vt Nerium, & Equisetum, fihddm. Et quæneruosa, vt TrSoliditate. gacan-

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

851

gacantha veu&όdn E contrario,quæ mollis est, vt Myrrhidis, awᾳAńg. Harum. alia corticosa, vel crassi corticis, vt Panax, Mandragora, que φxoiώdng, & & ωαxύφλoios di- Cortice vitur ex longis * Ex rotundis Crocus Colchicum, & Cyclamen Quæ molli pellicula fine cortice ,vt Ari,& Draconiÿ, atque Orchidum dicitur ὕΦλolov.

Carnosarum vero quæ oαρxώ Figura, Figura &os dicitur, est ex longis Rhaphanus, & Brionia . Ex craffis rotundis, & tuberofis , Rapa Arum, Cyclaminus,&Bulbacea. Ex rotundis, bulbos; bulbofis, &capitatis, radix uniea,quæ ζ&yum , aut ζ&λòζζiζos dicitur, vt Cotyledonis, Arisari, & Cyclaminis. Ex capitatis , quæ xex bulbosis, quœ βoλζὡδn dicitur est Capà, $cilla, & Narcissus.

Et harum alia eft squamosa, qua λƐωi&ηṢ, vt Lilium : alia multiplici tunica , quœ φλoiὡdns Cœpa,Scilla. Aliœ sub tunica lanam habet , & dicitur Eriophorus bulbus. Alia sectiose scinditur, vt quœ Fissilis dicitur, & Ascalonia, à Gracis in oblongos pares bulbos eodem. anno foliosos. Alia scissilis est, sed non nisi pofi annum diuisibilis,vt Allium, quod non rotundos bulbos distinctos, sed trigonas sectiones, & simul coniunctas profert, vt vnicus bulbus, non plures videantur; nisipost annum terræ commissæ, nucleatim diuisæ extuberent,& folia proferant : solo Allio proprium: cuius partes scissiles Theophrastus proprio nomine ϒέλϒς appellauit dixit: quod verbum nifi a naturalem illam vegetlationem cum diuifione sobolum, diuaricatione fit deductum, ignorare fatemur, & comprobat idem Theophrastus ; cum aie ^icLjfiTOj ωᾳϒivς tùς dg ragythyag. Dioscorides verò Allij diuisiones illas, quas nucleos latini, & Plinius non nimis proprie, cum nuclei fint ossiculi à carne fruBus obduBi,vt in Oliuis, & similibus per verbum ζἁɣαƹ dyhid-ac exprefsit α quidem scissura sunt, & ᾶϒλiɵaj Allij nomen est Dorienfium lingua, ᾶλidiov dictum, quod verbum littera λ, fi præponeretur y,ἅyhiniov,, Allium vti Italice appellatur, exprimeret: & fic describit soboles illas in vnum idem caput compositas in Allio. Quare d Columella, & alijs fpica nomine soboles illa trigona con-Quid in iunctæ , fed diuisibiles fint denominata, nifi spicæ verbum ab effigie teli, spiculi dicti, fit spicæ deductum, nec proprie ita dici videbuntur : spic quidem non fub terram , nec in radicibus, radice. sed in summo plantarum , & aere circum/cripta obseruantur, femina adperfectionem, & planta propagationem fic Natura proferentes. Magis quidem proprium vulgare Neapolitanum nomen,& fert latinum, Spicolo di Aglio appellatum. At nomen, græum, quod Spica aoq Latinis eft spica à nullo auctore radice, aut radicis parte describitur, & frumentaceis tan- me». tum conuenire docet Theophraftus de frumentacris loquens,Triticohordeo,& congeneribus neque alÿs herbis,quœ alio modo fructum ferunt, conuenire, qua flores non lanugineos, sed foliofos edant, & siliquas aut iubam etiam . Minus vero improprie Diofcorides Betonicæ fructu fpica modo, & Satureiæ fimilem, quia in fummo Plantæ, in longam seriem, spicæ modo, esset dispositum, quamuis d frumentacea fpica differat. Quam igitur Analogiam poterit spica habere, quæ in fummo plantæ producitur, cum radicum lobis ? nullam inuenimus, nec ÿs assentire possumus, qui N ardi India oblongas, foliosas illas germinationes spicas appellant, quia longe differunt d spicis ipsius Nardi, quod fatis ex ipfo Diofcoride liquet, Nardi Indici genera, Nardi quæ radices, comà spicas, & caulem enumerante, qua omnia in eadem planta diuersa sunt adinucem. spicæ.

Et Plinius lib. 12. c. 12. 2. c. 12. ait ,foliù habereparuu, denjum, cacumina in aristas spargi, & spicas & folia celebrari gemina dote Nardi, & in initio dixit : De folio Nardi plura dicere par est, vt principali in vnguentis • Ergo radix non erat in vsu,, & diu controuertitur à posterioribus volentibus,vt pars illa ima plantæ* fic densata, quam alÿ radicem dicunt , sit & appelletur Spica De Nardo Nardi, cum nihil aliud sit, quàm ima plantæ* villosa pars fupra radicem, ex veterum germi- pluscula num , & nouellorum foliorum gramineorum postremæ /obolis , sic dense coacta in quorum medio, vt obseruauimus, & penes nos habemus, & quilibet etiam obseruarepoterit, caules rotundos, iunceos,binos habebat, in quorum summo non erit dubitandum,quin spiceum quidproferatur, ex natura piant* media inter Gramen, luncum, Spartum, & Algam • Radices habet exiguæsn fibrosas, lignofas, nullius vsus, saporis expertes. Cur autem à posterioribus Dioscoridis • & Plinij Nardostachis vel Nardispica, fit dictum Nardum Indicum, fi diuinare liceat nobis, illud in causa suisse putamus, vt non,quia partes illæ imæ Nardi foliosæ, & coactæ sint spicæ Nardi divel similes,sed ad differentiam aliorum Nardorum, Celtici,scilicet, & Montanæ, quibus nullæ spicæ tribuuntur,cum in vmbellam floreant, hoc Nardum Indicum /picam ferens, intelligatur, & accipiatur. Pars quidem illa Indici Nardi foliosa, simul coacta, potius pro coma accipi pofi set , quam pro spica; cum Comæ nomen possit piant* fupra terram effusæ, illamque operienti, tribui

852

*IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

tribui, vt de Peplo, & alÿs ait Dioscorides, qui Syriacofuo Nardo multa comà, verbo «roAwwpfc aetiam Gangitidi tribuit ,vt non fine causa diuinare ‘voluerimus : cum planta hæc vt in densis germinibus se effundere Gramineis & lunceis obseruatur satis supra humum copiosis, possit. Sed ad Bulborum differentias in radicibus reuertamur Alia paucas emittit ab imo Sobole latere foboles, vt omnes seræ Bulbosa sic Narcissus, Hyacinthus , Tulipa & similes. Alia , plurimas , vt ferè totus Bulbus in bulbillos diff luatur, vt in Ornithogalo vulgari, & paucis obseruatur,& in Ampeloprasoprolifero siue inter flores bulbifero, fiue potius Allio: rotundo, non oblongo Porri: imas fub bulbo capillares fibras , fiue radicis pilos , in bulbulos omnes extuberantes Maio mense obseruauimus, prester ipfius bulbi exiuberantias intra cortiduplex δiπλῆ, ex longis est Mandragora. Ex bulbosis parum oblongis, Multiplici- cem ipsum. tate. dicitur,Orchis,Nardus montana, & Anihora, quæ lateribus hærent. Alia est, quæ aliam fub fe gerit, & alteri infidet, Gladiolus, & Crocus syluestris. EB quæ triplex vt Mandragora non raro, vt traditur d Dioscoride: ex bulbosis est triorchis dicta, & Nardus montana & Circaa non semel. Refertur etiam d Diofcoride quadruplex, vt Circaa, Numerata. tuplex, & sextuplex radix Alce æ, & Graminis Parnassi. Sed quia radicis huius multiplicitas d loco potius aptiore, quam d Natura producitur, cum varietate fub multiplici numero radicum relinquemus. Multiplex igitur radix est, qua in plures aquales fere radices diuiditur, wo ζζioς &ωixvóζioς dicitur, vt est Elleborus, Aristolochia, Pistolochia dicta, & Clematis, Baccharis, Ranunculus, & fimiles ex fibrosis tenuibus. Excrassis, Asphodelus, Ranuncu us Pæonia fæmina, & fimiles . Radicum etiam alia est & dicitur, æqualis, ὁμuλὴς quæ e etiam inæAequalita- lata, & Ttiofeict d Diofcoride, vt Radix Tragacanthæ, Aliheæ. Aliæ funt anomalæ & te quales, vt fibrofis radices.

Efl & alia coloris differentia in radicibus , nam alia funt in totum candidæ, vt Colore nus, Rapa, & similes. Aliæ intus albæ, foris nigræ, vt Cyclamen , Scorz,onera, Tragopogon Apulus verior& similes.. Alia foris ruffescentes, vt Iris nostras, Colchicum, Nardus monex lutana . Altes foris nigra?,intus virescentes, vt Smirnium, Polypodium. Aliæ viresccntcs teo,vt Phalangium, Afphodelus luteus montanus. Aliæ ruffæ vt Xyris, Zinziber. Aliæ flauicantes, vt Rhabarbarum. Aliæ luteo colore, vt Chelidonium maius, Lapathum rotundifolium, Curcuma . Alia intus rubra?, vt Centaurium magnum, Anchusa, Pastinaca rubra, quæ etiam foris rubescit, & similes.

Alia lac fundunt dulce,vt Scorzonera, Erinus,Tragopogon, Aliæ amarum, vt Lactuca silLacte uestris,Cichorium,?apauer.filia acre, vt Tithymali, Thapsia. Alia croceum succum,, vt che- Chelidonium maius,ArgemoneAliæ rubentem,vt Centaurium maius,& Atractylis.. Aliæ vescæ sunt, & ori gratæ, qua icfdxfipog ve Rapa, Siser, Pafiinaca : Aha, amaræ & ingustaSapore biles, vtGentiana, Aristolochia, qua & nuncong, Alia saporeacerbo, vt Dryopteris; austero vt Polypodium: subadstringente, vt Filix mas: adstringente, vt Quinquefolium : salso fapore, vt Nerÿ radix . Feruenti, vt Pyrethri. Alia funt gummosæ, ut TraSucco gacanthæ, Chondrilla , Chamaleon albus. Alia mucosæ, vt Acanthus , Symphitum Facultate Alia medicamentosæ, qua , vt Gentiana, Rha, Elleborus niges. Alia morbisera, qua vooώdn : Alia mortiferi quæ ᾳvἀoiμoς. Alia inutilis, & superuacua, quæ ἃϰnϰoϰ, vt Senecio & maior pars suffructicum.

Differunt etiam odore, nam alia eB Aromatica,vt Iris, Asarum, Baccharis; alia inodora, Odore vt Blitum .Alia Rosæ odorem refert,vt radix Rhodia. Alia aromatica, fed cum grauitate odori s, vt Valeriana fiue Phu. Alia grauis odoris, vt Polygonatum , Scammonium • Alia terram olet,Pycnocomon, Lunaria, && similes.

Differunt etiam, quia alia est geniculis distincta, vt Arundo, Iris. Alia articulis Nodis dis distincta, vt Gramen,Cyperus. Alia denticulata, vt Dentari. Alia strumosa, phularia, Leontopetalon, & Cymhalaria, à nobis defcripta . .

Imaginum referunt, quas Phytognomici maxime perquirunt; vt quæ Alta alias imagines signis. ἀἀ&πóoφς dicitur, vt MandragorasCutus.

Hominis. quodammodo figuram imitari videtur, qua radicem tripedalem vidimus Neapoli apud quendam Chymicum distillatorem, puellæ imaginem equantem, corpore in umbilico extuberante ac etiam inposterioribus, à quibus semorum, & tibiarum modo in acutum desinebat, supernè vero brachÿs elatis crassis, in quibus flores emisit, Dryadum & Daphnidum iconem representatem. De qua alias in phytognomicis, Deodante.D

,

Alia

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES 853 Alia quæ Hominis vel Canis & Hirci testes imitatur, &qu§ Orchis, Cynosorchis, & Trag rchis dicitur, & similes. Quæ cum erumpunt, etiam velut Genitale referunt germine, vel ipsa radi- genicaliu ce, vt Triorchis dicta. Alia Manum imitatur vt Orchis palmata» Alta Digitos tantum, vt Her- Manus. modactylus. Alia Cordis figuram,vt Nardus montana,Anthora. Alia Pulmonem,Radix Digitoru.

Cordis. catta . Alia Rostrum suillum, vt Sysirynchium à nobis descriptum. Alia Murem, vt Napellus Pulmonis. murinus sic dictus à radicis effigie . Sicuti Scorpium, Cammarum, Squillam imitatur Do- Rostri.

Muris. ronicu dictu, & Scorpio Theophrafti atque Diofcoridis Pardalianche, Infectoru, & Serpentiu Scorpij. tabellatu corpus imitatur Iris, Gentiana, Aeorus, Galanga, & Similes. Alia Pedes Auium, vt Infectoru.

Pedum.

Radix Phu. Alia Polyporu acetabulos, vt Polypodium. Alia Malu cotoneum, vt Lotus Aegy- Malorum. ptia. Alia Malum, vt Cyclamen, quod Malu terrefire vulgo dicitur. Alia Oliuæ figuram,Or- Oliuæ. chis, Arifari radix , & Vmbilicus V eneris paruus. Alia Tritici grana , vt Chelidonium minus. Tritici.

Pvri.

Alia Pvri fructum, vt Apios. Alta Glandes, vt Asphodelus. Alia Clauam, vt Nymphea. Alia Glandium.

Clauæ.

Folliculum, siue Sacculum, in quo includitur , vt Nardus montana , quæ Thylacitis dicitur. Folliculi.

Alia Muris caudam, & Trigonis marinæ, vt Pastinaca nigran siue rubens. Alta Rete, vt Na- Retis. pellas reticulata radice,& Gentiana cruciata. Alia Dentes, vt Dentaria, Alahastrites dicta. Dentium.

Calculoni Alia Calculos,& Saxifragia bulbilli. Alia Scrotum, vt Porri radix. Alia Vterum siue Vm- Scroti.

Vreri. bilicum vt Cyclamen, & Aristolochia rotunda .

Pap. II. Cap. eod. lin. 18. difdifferentias omisit Florum Auctor noster, sed quia ad plantarum differentias noscendas non- Floru ferentiæ.. parum conducere videntur , hoc loco afferre voluimus. Florum alÿ folijs tantum conflant, quos Theophraftus ἃv&η φuλλώn lib. I. cap. 21. appellat sed quia verbum φλλα pro frondibus plantarum proprie acceptum puta mus,quæ etiam latine folia dicuntur , nos floris foliola, ad differentiam foliorum,plantæ frondium scilicet, vsvcaXq. dici magis proprii censuimus: sic enim Dioscorides Rofs florum foliola denominanti in cap. de Vnguent. rofac. etiam Isopyri florum folia,ad differentiam frondium plantes, quas verbo φúλλᾳ distinxit. Sic etiam Alcman Poeta Chrysanthemi florum folia vmbonem coronantia denominanti bis verbis XQvvew o(>poy ἒϰov, gc&<7/vdy zg-t(glSileri Xav. Aureum torquen habens ? teneram petalis Cachlam. * Siue barillaq. vt de Bellide flore lib.2 1.cap. 8. Plinius Barbulas latine appellare possumus. Gramma- bulis. tici Bracteam fiue Lamella interpretantur. Vide qua in nostro Phytobasano diximus cap. I . de.

Isopyro, & in I. part, minus cogmtar.flirp. de Soncho montano teirapetalo cap. 92. Alÿ pilosi sunt, & lanuginei,*// Gaza vertit verba illa Theophrafti, & A yjoddn Floresscilicet lanuginei,vt flos Vitis,MoriEderœ. Foliati verὸ,vt Amygdali, Pruni, Pyri. Alÿ foliati funt & simul lanuginei vel lanosi,vt qui bini sunt, & bicolores, vt scilicet foris foliati sint, & interne pilosi : vt alter alterum medium florem gerat, vt in Rofa obseruatur, quæ intus pilorum congeriem luteorum habet tri&1v ctv&oi cv rtf civ&et Ap picrov coazrtQ tὸ frdov , A Q nfrvoy . SlC etiam Diofcorides de Rofa flore in cap. de Rosa, medium illudflor i spilosum ctv&og appellauit, sicuti Theophraftus alias languinosum, nec mirum, cum verbo illo dv3-aq,fios,& efflorescentia quauis, lanosa dicatur sic dfrg Av&ogflos Salis , Chalcanthum, Alumen scissile,quod quasi flos globosi intelligitur ᶘ fiaxlncPog dv&og, quod pilosum, siue plumofum Alumen dicitur ; est enim efflorescentia, sicuti Ammoniacum, & Sulphur capillare, in specubus igneum fumum eructantibus Puteoli obseruatur. Sed adde quod omnes flores præter externa folia, & interna stamina, quæ cellularum,vel fructuum, vt plurimum numero sunt, medium habent stylum, siue fructus apicem, quem Theophraftus ( vt Gaza vertit) Colum appellat, quo si flos careat, sterilis est Colus floomnino, vt in quibusdam obseruatur floribus, qui non insident eorum fructui & nunquam il- ris pars. lum pariunt, fic in Malo medica Theophraftus obseruauit lib. I. cap. 22. cuius florem si colo illo medio caveat, decidere, & infructiferum esse afferit, quod experientia comprobatur. Alÿ non habent medium stylum, siue apicem, sed numerosa illa tantum, stamina, vt inhis,quæmultiplicem habent frudum coaceruatum, veluti Anemones, Ranunculi, & quæ capitata sunt, vt Papaue, Nymphæa, quorum fructus medius imminet, & sine apice esi deciduovel vt in silisiliqua stylus est. Alÿ qui multiflori, & quorum flos infide} numeroquofis, idem fructus & so fuctui siue semini,totidem habent apices,quot flores,& fructus, vt in Cichoreaceis, Carduis, vChrysanthemo, Anthemide, & similtbus. Sed & sunt flores,quorum stamina non semina, sed Cccc floris ,

,

f

r

854

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

floris diuifuram sequantur, quæ ex ipfi originem trahant, vt in Tabaco siue Pycielt, Caryophyllis syluestribus, Datura , V erbasco , & similibus, quorum fruBui stylus imminet. Sunt & qui longum habent medium stylum, , quia in imo occultum habent fructum . Alij habent in-» fummo magis crassescentem, vt flosflos Ari. Alÿ contra in acutum delinentem, vt Arisari, Dra contÿflos,qui etiam,quia multiplici fructu est interne , multis densis flosculis ad imu exornatur.

Alij stylum habent in fummo bifidum, vt Caryophyllorumgenus, Gentiana, & similes. Alÿ trifidum, vt CrocussylueBris. Trigonum, & capitatum,Tulipa, Lilium. Latum & cauum, Crocus satiuus. Quadrifidum capitatum, Lysimachiæ filiquosæ noua species ex Virginea, cuius /liqua ima in quatuor cellas diuidutur, &dehifeit perfecta : & Cynoglossarum genus, quamuis primo aspectu vnicum ; sic quinquefidum, quamuis in initio acutum, Geraniorum rostra & similium. Ab initio conspicua diuisura , fed in fe intorta, Violæ mariana, Trachelÿ > & congenerum: & regulariter iuxta fructus diuisionem,illius apex capitatus diuidi /oleti & debet EB & Maluacearum genus, quod stylum siue colum verius habet in fummo pilosum sui generis, & fire comatum, nullis alijs in imo flaminibus, cuius summum se perficiente in tot diuiditur filamenta, quot futura funt femina, quod in Malua rofea simolici obferuauimus . Similem habent, Cucurbita,Viola mariana,& congeneres. Sunt & flores qui bini, & extra foliati, intus piloli, qui tot apices habent, quot sunt femina , vt in Anemone, Ranunculo, & similibus, quorumpræter varium & omnimodum colorem , alij funt vnicolores, vt Chondrilla cæruleo; Alcea fruticofior purpureo; & luteo colore in Ranunculis, quorum omnium exempla quifque sibi afferre poterit.

Differentias nuncprosequamur alias, qua florem externum distinguunt ab alÿs. Alÿ vno Differentie in flore ex- tantum folio confiant, & illo conuoluto,vt Dracontÿ, Ari, Arisari: Cucullato folio , vel piterno. lei modo Dioscoridi, vt rotunda Aristolochia . Cauo, & oblongo, vt Cerinthes, Solanisomniferi, Digitalis, Symphyti maioris, Violæ marianæ, & Tracheliorum, Gentianella. In imo magis angusti, & in fummo ampli, vt Scammonÿ, & Conuoluuli« In imo tubulosi, vt Rhamni, Iasmini, Narcissi, & fimilium. Orbiculati, vt Lilium conuallium, Vnedo, trica, Hyacinthus botryodes montanus cæruleus, Scrophularia montana. Alij acinofi effigie quamuis distinBis folijs fint compacti i , vt Ellebori nigri nostratis, & vulgaris à Diofcoride fub nomine scilicet figura acinofa, nam & Acinus & Racemus eodem nomine explicantur , & racematim acinofi flores infunt . Aperti, & latiores absque tubulo imo, vt Soldanellæ, siue Brassicæ marina Dioscoridis, & Conuoluuli minoris, Helxine Cissampelos Herbariorum Planiores, & expansi, vt Sambuci, & Verbasci flores, qui integri decidere filent, & perforati.

Binis foliolis rariores funt admodum,vt Cuminum siliquosum Matthioli, pro legitimo Hypecoo d doBifs. Clusiopropositum, Circaa Lutetiana Lobelij, Alfines facie noua planta, d nobis in Phytobasano proposita. Ternis foliolis, non minus rariores, vt Plantago aquatica, & sagittaria palustris,Militaris Aizoides. Quaternis folijs frequentissimi, vt Brassicarum, & Congenerum Leucoia, Papauera, & Clematis cerulea,Cruciata Pannonica Lobelij, & Clusij, purpureus à nobis descriptus, Gentianella fimbriata purpurea d nobis proposita in nostro volumine minus cognitar. stirp. Quaternis Ruta, sed quod mirum quinis primus , & medius flos, qui filus emicat inter alios poBeriores . Quinis, vt Maluacearum genus, Quinquefolium, Ranunculorum simplicium, Rosarum, & Caryophyllorum familiæ, Geraniorum genus, & maior pars florum. Senis foliolis, vt Liliorum, Ornithogali, Moly, Iridum, Xiridum, Tuliparum, & Cæpaceorum familiæ, Elleborum album, & similes. Septenis non naturaliter, fed ob defectum obseruauimus. Octonis foliolis, Trifolium Hepaticum, siue Trinitas dicta. Nouenis foliolis, vt Caryophyllus Mexicanus tubulo fis floribus, ac fimplici flore d nobis desoripti in minus cognitar. stirp. part. 2. & similes Alij denis folys, vt Granadilla Mexicana . Alÿ pluribus foliolis fiue barbulis vfque ad quinquagenas quinas , quas Plinius Bellidi tribuit, quos nimis molestum esset,, longumque referre : vt santhemi, Buphthalmi, Bellidis, Parthenÿ, Calendulæ, & fimilium vmbone medio rum. Alij pleno funt flore, & ita naturà multiplicibus foliolis, vt Hieracium, Cichorium, Tragopogon, Scorzonera, & similes. Alij pleno funt flore natura vel cultu, qui etiam simplices inueniuntur, vt Rosa muscata, Damascena, & aliæ : Pæonia, Anemone, Ranunoulus, Papauer fimbriatum, & cristatum, Primula veris, vt Caryophyllorum ,

.

COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES 855 Alÿ pleno sunt flore ac multiplici, sed foliolis tenuibus, & admodum di ffectis, vt pilosi videantur, & capillares, vt Carduorum, Scolymt, Chamaeleonis albi, Centaunÿ medÿ & /acearum fquamoso capitulo præditarum plantarum vt plurimum . Alÿ pilosi sed in globum /sue sphæram compositi, vt Globulariæ caruleæ dicta, Cuscutæ, Cumini Syluestris Matthioli, Spinæ albæ, Eryngÿ platam, & Acaciæ Aegyptiæ.

Varias quo Alij varias imagines imitantur, & horum aly pileati, vt Aristolochiæ Arisari latifolÿ, Na- que effopelli,/& Aconiti. Aly nutates imitantur Nolam, vt Campanulæ dictæ d Recentiombus, Scammo- gies imitaViola marta- tur vr» nium, & Conuoluuli, sed ÿ dem resupini, & eredi, Calathos, & Cyathos, vt etià Nola..

Pneumonanthe, na, Tracheliorum varietates, & V iola Calathiana dict inter Gentianellas, & Cyathorfi.

Ali/ galericulati, vt Saluia,Verbascum saluifoliu dictum, Calamintha, Lamiu, & V Vertocillatæ omnes planta, Aly Comicos hiantes representat, vt lonchitis prima Dioscotidis. Alÿ Tuba,vt Tubæ Caryophyllus Mexicanus tubulosis floribus à nobis, vt supra, descriptus. Ali/ Vesparum fauos, Fauorum.

3vt Caryophyllus Mexicanus polyanthos, etiam d nobis descriptus. Sed orbiculata effigie non planà, vt sicut illi Poculum imitentur , siue Scyphum. Alÿ funt caudati, vt Viola martiæ omnes, Poculi.

Pinguicula Re Recentiorum, & Delphinium, siue Consolida regalis vulgo dicta. Aquilegia siue Isopyrum, Osyris & Linaria, Nasturtium Iudicum, Fumaria, Orchidum genus, Staphisagria. Aly Columbam effigie imitantur, vt Aquilegi a,quæ vulgo Columbina dicitur, à Gracis φαooioλov, Columbæ AuicuIam imitatur Viola purpurea martia, & Staphisigria. Delphinum conspi- Auiculæ. non Delphini. citur in Consolida regali strigosiore : ideo Delphinium putata, Osyride, & Noli me tangere. Ele- Elephatis. phatis caput cu auribus magnis dependentibus in Elephante Planta,à nobis pupo/ita in I. part. Papilionis. minus cognitar. stirp. Papilioné Leguminosarumflores, Genista, Anagyrs, &/smiles ossendunt. Alaundæ.

Os Leonis, aut Vituli Antirrbinum. Os Lupi Lycopsis, Alaudam Fumaria bulbosa.. Pauonis Oris. penniculum in capite, Vmbellifera omnes, Aly Oculum Vmbone imitantur , vt de Buphihal- Oculi. mo dicitur, Chamæmelo, & similibus. Alij Stellam vt Semperuiuum, Aster Atticus. Alij Solem Shellæ. vt Flos solis dictus, Chryfanthemum & similes. Alij Lunam in defectu vt Tuthymalorum Solis.

Lunæ. flores lunati. Alÿij Arcum foederis versicolorem conuexum, vt Irides geniculatæ, a bulbosœ. Sed Arcus. effigies quamplurimæ alia eaq. variæ, veluti Hominis maris, & foeminæ, Cercopitheci,Apis, Heminis.

CercopiVespæ, Ranæ, Auiculæ, Galeri militaris, CuIicis, Cimicis, Delphini, Lacertæ, atq ; aliarum re- theci. rum inOrchidum familia conspiciuntur,à Cornelio Gemma , & à nobis ohseruatæ, prasertim Apis.

Culicis.

Hominis vtriusque & Cercopitheci,quas in nostra minus cognitar. ftirp. Ecphrasi videre po- Lacertæ. teris in I. & 2/par. propositas & delineatas. Item alij Cirros Polypi,* vt Vrtica fæminæ. Alij Cirioru, Vmbellamvt quæ Vmbellifera sunt. Alÿ Laternam vt Ari, Arisari tu Candela interna. Aly Vmbellæ, Laiercæ.

Vterum cum fœtu, vt Ari ventriofa imapars, fructum continens adhuc imperfectum. Alÿ Co- Vceri. lumna, Flagella, Clauos eodemflore,vt Granadilla Mexicana, quæ Flos passionis dicitur. A Alÿ Columbæ.

Flagelloflagella, vt Amarathi species spicatis paniculosis floribus, à Lobelio proposita. Alÿ Flabellu, quo rum. fœminæ vtuntur, effingut Amaranthi scilicet species latis floribus yreticulatis Lobelio, velatt in Flabelli.

Myrto, Myrudanum. Alÿ Corniculos cum primum erumpunt, vt Rapuntium corniculatum, Cornicui nobis descriptum , & Tracheitum minus petreum, doctiss. Ioanne Pona Veronense in sua lorum.

Baldi montis descriptione , nostro Rapuntio congener. Ille florem hunc ampulla distillatoriæ, Ciconiae dictæ, vulgo Storta similem fecit, & reBe cum primum erumpunt, sed postea quia finduntur Coli nostratis, ratis, Conocchia vulgo dicta, effigiem reprensetare videntur, vt in ipsa historia nos retulimus. Alÿ Cordis figuram floris solÿs, vt lychnis Ocymoides. Ali/ Auripig Cordis.

Auripigmenti colorern & splendorem imitantur, & vim habent, vtRanunculi lutei flores. Alij menti altas Imagines &c.

Differunt etiam, quia alÿ proliferi, vt Calendulæ Scabiosæ Lobelij & Bauhini, & Planta- Alia flore ginis Caroli Clusij. Aly alijs infidentes oriuntur , vPrimulæ Peris Anglicæ Ranunculi spe- differétia cies, & Tatulæ nigro purpureo flore. Aly in spicam dispositi florent, vt Agrimoniæ, Plantaginis, Mercurialis fæminæ,, Oleæ, Hyacinthi aruensis, & Frumentacearum. Alÿ in paniculam, vtin graminum species & Amaranthi. Alij singuli oriuntur inter folia, vt tn Cucurbita, Asaro, Alÿ plures, vt in Aquifolio;Chamædaphne. Aly summo tantum caulis vt Tulipæ m Primulæ veris thyrsoidis, cæpaceatu. Alÿ subtus solia, vt in Peplide , Peplo, & Chamæsyce. Alÿ Ruset, Lauri Alexandrinæ. Aly auersa parte folÿ vt Phyllitivt Hippoglossi, ex medio folio, Filicis, & aliarum capillarium Plantarum. . dis, Aspleni, simul conferti & inordinate, vt Chrysocomæ, Sabuci, Agerati. Alij ordinate, vt CorymAlÿ bosi, Cccc 2

856

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

bosi,f Vmbelliferi, & Verticillati . Alÿ in curuam, & longam spicam, vt Heliotropÿ maioris, Anchusarum,, & congenerum. Alij ia rectam spicam , vi Agremoniæ, Plantaginis, Alÿ ver, ticillatim inter foliorum geniculos, vt Clinopody, Marrubÿ. Aly in summo tantum vt Menthæ, & Viticis . Alÿ ssemper surrecti, vt Chrysanthemi, halmi. Alÿ deorsum speHormini, & Loti, ctantes, vt Aquilegiæ, Leguminosarum plurium, Aly singuli singulis ramis, vt Chrysanthemi. Alij plures, vt in Galega, Vicia, & Leguminosis, quotum ait/ in sumo coferti sunt, vt in Meliloto coronata, Colutea, Coronilla. Ali/ erecti, vt Lupini, & Genistellæ infectoriæ.

Aly frudui siliquoso insident, in Lysimachia sili quosa, Champnerio. Alÿ fructui vasculo incluso, in Hyosoyamo & similibus. Alÿ nudo fructui, vt Cucurbitæ, Cucnmer aceor um, & Acanaceorum genus, & quorum femina pappo euolant, vt Carduorum , Chondrillæ, Hieracÿ Helenÿ, Parthenÿ, Chrysanthemi, & quoru capita squamosa funt. ; Sed & Sanguisorbe Pimpinellæ, Psyllÿ , Plantaginearum, F rumentacearum, spicatarum, & vmbelliseratum Et ex Bulbaceis, Co\chici3Orcjhtdum,Croci, Narcissi : in Arboribus Pomifer arum , Mespili , Mali Punici ; Rosæ in Fruticibus, & similium. Alÿ frudum continent, aut proferunt in vmbilico, vt in Auranito, Assyriopomo. Ex Herbis Malus Brassica, Ranunculo, Anemone, Geranio, Papauere, Thlaspide Leguminosis. Ex Bulbaceis,in Ornithogalo, Tulipa, Asphodelo, Indum specie, & Cæpaceis'.Alta Plantæ florem habent fuperne & frudum longe a flore pariunt, vt Milium Indicum, Lachryma Iobi, Ambrosia, Xanthium, Ricinus, Spargantum, Heliotropium minus, & simifructum les. Aliæ è latere floris dependentem gerunt fructum, vt Tithy maior um genus Aliæ Amphifupra terra , & etiam sub terra proferre traduntur in radicibus, vt Arachydna, quæ bulbosa, carpa dicitur. Aliæ radices siue bulbillos cum ipsis floribus, & fr ctu, vt Saxifragia Ampeloprason carneo flore,fiue Moly serpentinum Lobelij.

Et pag. ead. lin. 34.

fructuu dif Fructuum vero alij sunt orbiculares, vt Cerasus, Auraniium, præcocia mala, Alÿ obloferentia ex gi pyriformes, vt ipsa Pyra, Colocynthis, Aristolochia, Ficus, & Prunorum quadam species. Alij forma.

Cucurbita an-

ouales vt Glans, Olea, Cornus, Limones. Alÿ oblongi admodum, Cucumis, vt Pinus, Abies, guina., Alij oblongi luli modo,vt Piper longum & Betre. Alij Coni figura, borum Lupulus, Cymtaequorum figura squamosa. Alij rotundi, & squamosi, vt Cupressus, &

aly edules , ali/ minimè Alÿ pulpa, osse, & semine femine constant, vt Armeniaca malus, Pruna, Olea ,Cerafus, quorum pulpa edulis esti alij non, vt Nucis Iuglandis. Alÿ pulpa,& femine sine osse medio, vt Mala.

Pyra, Cucurbita , quorum semina Cortice tantum vestiuntur. Alij echino cortice semina. condunt, vt Castanea, Fagus, Ricinus. Alij echino tantum, vt Cauculis, & alta V mbelliseræ, Echinophoræ a nobis descriptæ. Alÿ osse, & cortice, vt Auellana. Aly femine tantum in gloglobum. bum conferto Echinum referunt.,vt Butomum, Platanus, Spina alba. Aly siliquis in densis, vt Glycyrrhtza. Sed & fructuum simplicium alij rotundi pyrifor mes, aut oblongi pulpasunt edules, quæ extima est, vt Mola, Pyra, Cucumis , Alÿ ingustabiles, vt Colocynthis, cucumis siluestris, & etiam Cucurbita species quadam amara ex oblongis .

Ex racemosis edules sunt Vuæ, Ribes, Cerasa, non edules Hedera, Ligustri, Ari. Alÿ amao cortice atque acri fructu intus pulpam habent insipidam, interius Vero acidum succum, Limones, Poma Adami, Citri aid genus. Alÿ lignosum habent corticem, & osse continent semen, vt Pinus. Alÿ fungosum squamosum etiam corticem tantum, vt Cupressus. Alÿ Cartilagineum,vt Abies. Aly non squamoso, Sed læui, & vasculi modo fructu semina continent, vt Papauer, Nigella, Lychnis ex rotundis. Alij in Poculi ampli effigiem & Vesparum faui cartilaginosi modo in cellulas excauati, vt Faba Aegyptia veræ. Ex longis qui & corquosi in arboribus,Cassia Cathartica, Siliqua vulgaris. Ex Herbis vero Leucoion, Papauer corniculatum, Leguminosa, Pisum, Lupinus, Anagyris. Item Siliquosi fructus, Alij Pisi, & similiu. Alÿ nodosi vt Rhaphani, Acacia, Orobi, Scorpiodis. Aly simplici siliqua, vt Genista. Alÿ vetriosà, & rotudà siliquà, vt Pisi. Alÿ depressà planà, vt Securidacæ. Alij multiplici, vt Melilott. Alÿ leui siliquà, vt superioru. Alÿ afpera & multiplici, vt Caledule, Glycyrrhi zæ, Ranuculi echinati. Alÿ sine cortice, & in totu dura semina funt,vt Piper, Cubebe ex rotudis. corEx longis Caryophylli, & Piper caudatu. Reliqua nuda femina no ita. Alÿ paleaceo aceroso cortice femina continent, vt Thapsia, Anngelica, Panax asclepium, Lapathü, & ThalictrumCordi, fiue Rutapratesis. Alÿ fungoso, vt Hippomarathru, & Cachrys. Alÿ vtriculis femina codunt,

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

857

vt V Verticilatæ plantæ Vitex . Alij infra vtriculos fructum habent inclasum, in quo semina, vt Hyoscyamus,Tabacum, Agrimonoides a nobis descriptum Trissago Apula, Elephas Campoclarensis,& similes es, Alÿ glumis, vt frumentacea Alÿ folliculis, vt Gentiana, Rheseda. Alÿ calyce fructum, vt Quercus filex : Quorum calycum aij læues, alÿ asperi, vt Cerris, Alij vesicà femina occludunt, vt Staphylodendron, Pisum cordatum. Alÿ sub vesicà pulposo fructu semina continent ,vt Alkikengi , Solanum Somniferum , & Lethale, Aly pulpa tantum, ut Solanum hortense , Solanum manicum, Bella Donna, Bryonia, Alÿ pulpam habent internam, & femen in fu perfici e parum exertum, vt Fraga. Alÿ lato , & rotundo compresso fructu fungoso femina continent , vt.Paliurus Herbariorum. Alÿrotundo, & o orbiculari, vt alato, & expanso, vt Acer. item alij singulares & rotundi, vt Malus puCupressus.. nica, Solanum Manicum. Alÿ duplices rotundi, bini, vt Mercurialis, Cynocrambe, Coriandri spurÿ, Galÿ, Rubis. Alÿ duplices oblongi, vt Sefelis, Myrrhides. Alÿ duplices, lati & compressi, vt Thlaspheos, Leucoÿ Alyboides d nebis descripti, Veronicæ. Alÿ trifidi, vt Iridis,Gladioli, "Ricini,Heliotrepÿ minoris, Cæpaceorum, & Bulbosarum, Cisti, Aconitorum & similium. Quadrilateri , vt Sinapi agrestis echinato femine doctissino Gasparo Bauhino pro Eruca Monspeliensi quadrangula siliqua proposita in Prodromo Theatri botanici. Tatulæ fiue Datura, Euonymi, Cynoglosse, Rutæ præter Medium, Quinquepartiti stellati, vt Semperuiui, Cotyledonis,Crassulæ, Nigellæ. Sexanguli, Corona lmperialis. Decanguli, Nigella Constantinopolitana, reflexis,&planis apicibus, qua alias imperfectior ex ramulis septenis , odonis, nouenis & denis in perfeditoribus , Semperuiuum rubrum Gnaphaloides d nobis descriptum.

Alij plurium, vt Aloea Species, Abutilon dicta ab Herbarÿs, Sunt & fructuu differetiæ ab effigie varia, qua res alias imitari videntur. Alij similes Cal- Fructum nariæ, vt Antirrhinum. Dentiu congerie Pinea nucis fructus exprimit: Molaris Detis Iconem differentia : effigie.

Hyoscyami cytinus coronatus,qui etiam femina denticulata continet,Alÿ /miles Lingua?, vt. ab Caluaritæ.

Isatis, Glastum, Alij gutturis longam annulorum effigiem,vt filiqua Cassiæ Catharticæ. Di- Dentium. fco, vt Thlaipi, Tordylion, Leucoion lunatum. Duplici Disco, Alyssum, Leucoium Alyssoides. Linguae.

Gutturisan à nobis propositæ. Bursæ, ursa Pa storis,& Polygala Lobelij. Vesicæ Staphylodendron, Colutea nulati. vssicaria,Pisum cordatum , Testes histutos representat, Mercurialis mas, Ollà cu operculo, Disci.

Bursæ.

Hyyoscyamus, . Ampullà, Valeriana, & Nardus montana. Vel potius pilosam araneam Vefica;.

Phalangium,aut Polypum. Vasculu siue Alabastru, Papauer, Nymphaa lutea, Calathu, Ca Testium. ryophillus, & Lychnis, Araneam imitamur semina Atraclylidis, Carduorum, papposarum, Ollæ.

Ampullae. ficuti,& canos capillos Senecio , ob id sic dicta Taurinum caput Acetosa Neapolitana, & Polypi.

Tribulus. Locustam bipedem imitatur, Auenæ fructus. Vituli narices simile Antirrhini Vasculi.

Calathi. fructus, Clauam asperam Sinapi agreste, & Ranunculorum fructus, Crftam, Coronopus echi- Araneae. nato s'emine, Nasturtÿspecies nobis, perperam d Matthiolopro Ambrosiapropositus, & Hedy- Canorum. capilloru. sarum Clypeatum Lobelij siue Cristagalli. Galeam, Cassida à nobis descripta. Infundibulum Taurini caMolucasyriaca, Pileum , Scabiosa hispanica . Barbam hircinam hispidam Tragopogon Apu- Piris, lum,à nobis descriptu. Caput Vipera ? & Auiculæ, Echium, Borrago, Symphytum maius, Cerin- Locustæ.

Clauæ. the , Anchusarum genera.Caput. Viperæ ? cum lingua exerta, Cynoglossa à nobis deferipta . Lu- Cristæ. cernarum modo caui sunt, & cum Ellychmo,Cynoglojfa, Lychnoides à nobis descripta. Pede Galeae.

Barbae hirAnseris* Borrago quadam Apula à nobis descripta. Vmbilicum Aparnæ fructus. Alarum. cinæ. speciem, Aceris fructus, Cornu eredi figuram imitatur Fænum Gracum . Cornu contorti, Capitis viperini. vt Arietis, Cytisus nostras à Maranta Venusino propositus. Astragali siue Hedysari species àLucernaru.

Lobelio depicta, Soleam equinam, Ferrum equinum à nobis deseriptum Polycheraton'Vmbilici.

Cornu.

Cochleam, Medicæ variæ, Kali cochleato semine, Polyporum cirros, Clymenum sedipsum SolegequiPolypum Nardi fructus & Valeriang, vt diximus. Caudam vulpinam, Graminis species, næ.

Caudæ. eodem nomine, scilicet, & caudam murinam , Caudamuris ab effigie. Caudam Equinam, Linguæ fer Equisetum. . Iubam effusam follicet comam, Milium, Bromos, Pedes Auium, Ornithopodium. pentinas.

Linguæ serpentis similes, lingua ferpentina . Pectini, Pecten Veneris sic dicta, Roft.ro grui Rostri grui no, Geraniorum familia Spiculo anguloso , Trifolium acet sum, Gladio, Securidacæ sili- ni.

Gladij. qua, nam illius semen ancipitis Jecuris imaginem refert. Angui Cucumis anguinus, Canino Anguis.

Peni siliquastrumfiue piper Indicum, Testes imitantur Mercurialis, Cynocrambe Morsus Testium. sauna à Lobelio depicta. Tribulos aereos, Tribulus terrestris & aquaticus, Stella Calcitrapæ. Echinum marinum, Ghamaleo albus, Caryophyllata, Arction siue Bardana Personata. Echini.

Cccc 3 Ver.

858 Verticilli, Caude icor pij. .

Vermium.

Luna.

Cordis, Fauorum, Verrucaru.

Sphæræ,

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

Verticillum Paliurus vulgaris. Nidum Auis, Pastinacæ syluestris Umbella, Caudam Scorpionis, Scorpioides. Vermes Phyllitis. Lunam Senæ folliculi, & Lunaria Graca dicta. Cordis figuram , Curia mala, & quadam pruna . Vesparum Fauos , Faba Aegyptia , Cornucopiam, Valerianella Cornuc opioides, à nobis descripta. Verrucas, Heliotropium minus & Esula.

Lappas Arction, Xanthium, Pastinacæ species, Cauculis & aliæ Echniphore congeneres, Panicum . Sphæræ in modum rotundi, Sparganÿ, Piat ani, & Cupressi, & simili modo echinati,

Stramonÿ His addenda visa fuit feminum etiam differentia, eorumque variæ effigies. Semen in & effigies continetur, ab seminum. plantis ita nos accipimus, vt illud sit, quod fructu obductum interna eius parte eodem fructu suo cortice vel libro separabile ; ad Plantæ nouam germinationem propagandam aptum satione. Frudus vero dicitur, id quod e medio flore /solet emergere tuberosius, vt in Citrÿs Papauere, Brassica, & Leguminosis : veliti imo floris subest, vt in malo Punica, Rosa, Cucumeraceis & similibus, & infra plura : vel vnicum femen continere obferuatur , suo libro vel cortice vestitum . Fructuum varietates iam suprà memorauimus, qui vel carne externa osseum putamen, in quo semen, vt in Præcocÿs, Amygdalis, Ceraso, Pruno, & similibus : aut osseo externo corrice femen continent , vt Corylus; vel carneo tegumento concretum, siue tegmine gelatum succum, in quo femina , vt in Aurantÿs & congeneribus: vel cartilagineo carnem, & interius femen, vt in Cucumeraceis : vel succosos acinos , & in illis femen inclu con sum, vt in Punica, & Flore Passionis Indica planta : vel succosa carne vel pulpa femina sutinent, vt in Vuis, Ebulo, & similibus. Alias varietates coniferarum, & Verticillatarum eorum simiperius retulimus,nec repetere est opus, cum hac loci feminum varietates tantum,& litudines in animo fit referre , quas obiter obseruasse nunc meminimus : lamdiu est quidem, quod plantis,& similibus caremus, domesticis alÿs obnoxÿ negotÿs, Semina igitur nascuntur aut carncso, vel lignoso, aut corticoso fructu inclusa, acino , conc,fi liqua aut vtriculo contenta. , quæ eλεoἑµa, & ipqKmcarfyfieffstfuo tatum cortice vestita, quæ nuda, ad differentia appelVmbelliferis, latur yvfivocarfypMgi) vtsunt Piperts Cubebæ, quæsingula distincta, bina, vt in familia, & fetam rotunda, quam oblonga, vel plana, vt in Coriandro spurio, Rubia, Galiotum rulaceis. Vel fingula,& distinctayVtin Valeriana & Nardo montana : vel etiam in Agrimonia , cuius semen asperum deorsum nutans, vt à Dioscoride notatur, sub nomine Græco quamuis non minus recte dici etiam potuiset Fructus ; quia posi florem emergit suo cortice hirsuto affero tectus, & distinctus : & non raro Diofcorides , quod vere femen est , & aui^ufx folliculis inclusum nomine, Fructus Kagn-grace denominat, vt in Cap. de Xyride, & & Circea, Staphide agria, & similibus : qua de re potius femen dici debebat, grace non similibus, , nudum semen , Agrimonia , & vtin Vmbelliferis negamus & verius. Non Fructus minus femen, quam fructus appellariposse, cum Fructus generalissime illud denominari posquid vofit, quod marcido vel deciduo flore quoquomodo erumpit,&perficitur postremo, pro ipsius plancetur latæ complemento & perfectione, adaliquem vsum aut plures, vel ad suæ planie tantum propagatius.

Semen pre- tionem procreatum. Et femen illud sit, quod suo tantum cortice vestitur, vel in aperto produ- vel cise.

Etum, aut alio quin amplius circum ductum & indusum Cuius medulla sua substantia, est mollis, & humida, vt in Cucumeraceis, Amygdalo, Nuce , & alÿs, quæ potius in quam in puluere contufa tegitur. Vel eft dura, fed friabilis admodum, vt facile in pollinem, vt puluerem abeat, vtin Frumentaceis,& similibus, Velest omnino dura, & ossea substantia, vt cum difficultate tundatur,& in puluerem ducatur,vt eft feminis Rusci, Smilacis asperæ, dis, & similium.

Seminum varietates plures obseruantur, nam alia leui cortice funt obducta, vt quæ fruSeminum Varietates. Etui presertim inclusa reperiuntur, vt in Pomiferis esculentis, cucumeraceis, & capitula gerentibus: vel nullo modo inclusa fructu, suo tantum, cortice vestita, vt in Vmbelliferis quihusdam ferulaceis, vt etiam paucis racemosis : quorum alia rotunda, in Racemosis Pipere, & in Fumaria: in Vmbelliferis Coriandro spurio, & similibus. Alta depressa, & plana ferè, vt Ferula, Sphondylio , & simihbus , que d Theophrasto fyjXXdJn appellatur, à Dioscoride quia cartilaginosa Alia canaliculata, & striata, vt in Libanotide Cachryfera, marathro,&similibus,qup d Theophrasto ygejufide, à Diofcoride yoviat habere dicuntur. canaliculata & pilosa, vtin Cretica planta Libanotidis nomine ab Honorio Belli Carolo Clusio missa. Alia magis aspera, vt Pastinace vulgaris. Alia in totum echinata, vt

Differetia,

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

859

de, & Echinophoris d nobis descriptis, Alia Cylindri effigie oblonga, & rotunda, vt fecundæ Securidacæ Lobelij, Galegæ fiue Rutæ capraria appellatæ, Alia oualia rotunda, vt Olea. Alia oualia,sed depressa, diximus Ferulaceoru, & Cucumeraceoru. Alia oualia, fed altera parte acutiora, vt Mali, Pyrimfimiliie* Alta incurua & contorta parum, vt Phaseolorum familia, & Ferriequini. Alia rotunda, fed altera parte rostrata, vt Ciceris, Buglossi, congeneru.

Alia parum depressa, & similiter rostrata, vt Psyllÿ. Alia triangula coni effigie, vi Cicercula Harmalæ, Bulbosarumarum, & Staphidis agriæ. Alta vtrinque acuminata, vt Securidaca vera Dioscoridis. Alia trigona in cufpidem acuminata, vt polygoni,Lapathi,&similiu. Alia quadrata sed depressa, v : Hedysari. Alia rhomboide quadrato, vt Pimpinelle sanguisorbæ à nobis pro Si denti de fecunda propositæ , Aha ali à effigie , quarum quadam, quæ quibusdam rebus referri posse videntur non iniucunda Phytognomicis, & nunc in promptu se efferunt notare non pi- Seminalhy gebit. Cerebri medullam imitari videtur, Iuglandis siue Regia Nucis SemenSuoputamine tognomicis obserua dete dium , Dentium congeriem , Hyoscyami jemen asperum pinea modo denticulatum . Ipsos ta, quas par dentes ouali Punici semen carne obactum ostendit, Oculi pupillam, Lenticulæ semen fed tes reserãt.

Cerebrum. dimidiatæ lenticulae modo, Phalangÿ semen, teste Diofcoride. Cordis figuram Citri/ & Au- Dentes. rantÿ semen cum similibus. Vmbilicum, Valerianellæ umbilicato semine à nobis descriptæ, Pupillam.

Cor. Aparinæ Diofcoride teste. Renes exprimunt phaseolorum familia, & alia nonnulla legu- Vmbilicu. minosa : fed ex alÿs generibus Solani, Halicacabi,, & aliorum, Genitalis caput, siue Glans Renes.

Gemtale.

Faba dicta , Fab semen, Genitale cum testibus. gerentibus, Cicer album vulgare, quamuis Caput arioetiam rubro colore Cicer magis Arietinum Caput najo. crassiore incumo prominente exprimat, tis. oculis & cornibus intortis e regione utrinque expressis , quapropter Arietinum Cicer d Dioscoride dici refertur, non addita causa: quæ omnia in albo Cicere inesse obseruantur, naso exiguo tantum variante. Sed si quis atramento illius oculos extuberantes circumscribat e regione C. Noctuaæ nasi, rofirum imitantis Noctuæ caput fatis expressum videbit. Ventris extuberantis ima Ventrem. pars supra muliebria , etiam Ciceris albi aduersa pars ostendet., Testes imitantur Rubiæ & Testes.

Gallorum semma duplicia cantancta, Coriandri Spurÿ , Smirnÿ Cretici ab Herbarÿs putati.

Cimices,& Blattas, , siue Cantharos, Ferulaceorum, Sphondylÿ, & Cucumeraceorum semi- Cimices na. Araneam imitatur papposa omnia semina vr&7r7roazrippctfit dicta fed Phalangioru maxime Araneam & pilosarum Aranearum Valerianæ, & Nardi montana , & congenerum piloso pappo semina.

Pulices imitantur, psyllÿ semina, reste Diofcoride .Viperæ caput cum lingua exerta, quia Caput viperæ. rostro sunt retuso & plano Cynoglossarum femina d nobis descriptarum perbelle referunt,quamuis aliorum Serpendum acutiore rostro, à Dioscoride referre dicantur Echÿ Anchusarum congenerun semina: que etiam ad Auium rostratum caput accedere non minus quis cense-reposset, in Gap. de Cynoglossa montani in nostro minus cognitarum stirpium volumine retulimus , Polypum , aut Leporem marinum exprimere non inepte dicitur , semen Valerianellæ Polypum stellato femine d nobis descriptæ, & Scabiosarum . Echinum terrestre Pastinace vulgaris , & Echinum.

Caucahdum asperum . Erucam asperam, & pilosam Tragopogi, & Scorzoner femen detra- Erucam. fio pappo, Ricinum Animal, denudatum fuo conice Ricini semen, sic Dioscoride descri- Ricinum ptum. Infectum bisulca cauda Asteris, & Buphthalmi, & congenerum semen. Cochleam in- Cochlea. tortam, Medices semen, sed Cochleæ Animalis effigiem potius Kali semen cochleato semine dicti. Infectorum tabellatum corpus, siue insectum Maluæ jemen compactum antequam disiungatur oblique inspectum: quod etiam integrum Echinum marinum spinis denudatum exprimere videtur. At singula femina depressa lunata sunt, Securim imitantur, Cicercula Securim. vulgares Dioscoridis, Lathyris dictæ.. Ancipitem fecurim amulantur Peluini, & Asclepiadis semina, tefie Dioscoride, vnde nomen inditum plantæ fuit, Sagittæ modo in cuspidis Cuspidem firmam Iundi semina, que Theophraftus dmdddn dixit,Triquetram cuspidem imitantur trigona Polygoni, &Lapathisemina, & Lonchitidis tejte Dioscoride. Quadratà Pimpinelle semen. Falcem.

Chirurgorum incuruum cultrum, vulgo Gammaut exprimere videntur Trifolÿ Asphaltitidis Vngues. siue Bituminosi feminum extrema pars, que non minus Falcem, a ut Serpentium dentem , Fe- Felium. lium vnguem imitari quis dicere potest. Contractos vngues Milui,Vulturis vel etiam Polypi Milui. flagellos,Calendule semina incurua in se conglobata, Margaritas siue Vniones candore, splen- Vulturis.

Margaridore ac lapidea duritie, Lithospermi semina, tas. tefie Diofcoride ac Plinio, Sunt & in succis herbarum difFerentiæ, que signaturam habent, tam Differentie conspicuam in virenti- in succis bus plantis, quam m siccis extractione per infusionem, & decoctionem manifestatis, tam in herbarum. herbis

860. IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHII. VOL. In caudicis bus. in essi

herbis, quam arboribus, & earum partibus, de quibus alias.

Sunt & differentiæ aliæ in piantis, tam in caudicibus, caulibus eorumq. effigie rotunda, gie , trigona, quadrata,vel angulosa, nodosa, & geniculata : in eorum superficie lœui, aspera, cortiIn superficosa dura vel fungosa spinis horrida , .0- maculosa Tum etiam in nullificatione ordinata, vel cie. in rami numero sicatione. in inordinata, cum in foliorum circa illos dispositione ordinate vel inordinate & eorum folioru di- bino, terno, quaterna, quino vel alio numero, illoq. simplici, aut multiplici, pinnatim, cruciatim, sposicione cochlea tim quæ & aliæ differentiæ adhuc minus digestæ amplum volumen requirerent, quod , & numero. notarum modum & breuitatem longe lateq. excederet.

Pag. II. cap. 7. lin. 36, Coma quid sit, & quomodo intelligatur ex Dioscoridis volumine , diffuse in nostro minus cognitarum stirp. retulimus in cap de Hyssopo, hic repetere noluimus.

Pag. 12.cap.eod. lin. 25.

Auctor noster Corymbi descriptionem, & notas in. quo differat ab Vmbella,& CapituCorymbus lo : quare nos addemus tanquam utiles ad plantarum figuram dignoscendam, Corymbus igifur gener alissime acceptus, pro quouis summo cacumine vel fastigio cuiuscumque rei sumitur.

At in plantis, vt apud Plantarum scriptores, quas hoc loco sequi oportet, Corymbos appellasse proprie racemosHedera reperimus . Auctorem habemus Plinium lib. 16. cap. 24. Hedera descripuonem prosequendo dicentem: Racemis in orbem circumactis, qui vocantur Corymbi.

Quorum Dioscorides in cap. Hedera remedia tradetis pluries mentionem fecit, & in cap. de Hippophae nobis aperte illorum effigiem declarauit cum ait, Flores Corymbis Hedera? similes racemi cohaerentes inter se. Itaque Corymbus racemus est quidam orbicularis ex cauCorymbi veluti descriptio. liculi fummo ff diffundens, multis in orbem petiolis circumactis in quorum extremo singuli flores, singuli spetiolis, & deinde totidem fruBus continentur. Nec alto modo, ab Vmisella differuni, nisi quo pars à toto. Vmbella quidem ex pluribus corymbosis petiolis ex cauliculo diffusa Vmbellæ conftruitur: finguli quidem petioli V mbellarum corymbosi conspiciuntur: diuiduntur enim in. distinctio.

Plinius dependere dixit, summo plures in orbem dispositosflores, & fructus substinentes ; quos Dioscoride Elaphobosco loquens ibi , femine in Corymbis dependentibus Silis effigie. Sed des Cap.de Hippoelino,illius comam flore plenam in Corymbos, priufquam efflorescant, compaEtam dixit ; & tamen V mbellam proprie deferre, nemo ambigit. Capita etiam sub V mbellæ nomine Plinius appelauit cap. de smirnio ibi, Capitibus caulium orbiculatis vt Anethi. Et Dioscorides de Dauci tertia specie ait: Caput & femen Anetho smile habere ; & tamen Anethum V mbellam proprie, non caput proferre quisque fatebitur. Quapropter ob quandam orbi cularem formam Vmbellarum, prasertim adhuc non diffusarum,capita dicuntur habere,ac etiam Corymbos quamuis capita verius dicantur, quæ compacta sunt, vt T hymi, Stoechadis, Polÿ, & Capita quæ.

Chrysanthemi, & similium, & hæc quia ex pluribus conflant floribus & fruBibus ab vno iniito exorientibus, & in Caput simul extuberantibus. Capita Corymborum specie Polÿ capitula dixit Dioscorides. Addendum etiam hoc loco,Vmbellas alias esse ordinatas ex vno principio, & basi, vt in Pastinaca, & ferulaceis , alias esse inordinatas, & V mbellarum speciem referentes non proprie: quamuis ob quandam primo aspectu similitudinem sic appelatæ sint, vt Sambuci, Achilleæ, & similium: quarum veluti Elichrysi, Chrysocomæ, & Origani, Onitidis atque Agerati flores ex coniunBis Corymbis composita in Vmbellam esse dixerit Dioscorides.rum Plantarum coma ex pluribus petiolis plures flores singulis continentibus ad similitudinem Corymborum, & simul coeuntibus Vmbellæ similitudinem exprimere prima facie videndicu tur, in summo tantum Plant- comam habentes floridam, quare comantes flores habere tur plantæ illæ & similes, vt de Chrysocome dixit Plinius.

Pag. 122. Cap. eod. Iin. 34, album, cui d Diofcoride caput Echini marini modo spinosumtribuQhamæleonem Adde Ixia multa retulimus in Cap. I.nostri Volum. minus ccgnitar. stirp. tur, de quo, & eius gummi Quorum capita spinis horrent, Acanacea à Græcis appellata, quasi Acanthacea, vide Theophrast. lib. 6. histor. Plant. cap. 3. .

Pag. 20. Cap. II . Lin. I. Sic de nostro Tripolio obseruauimus in australi tantum plaga provenire, vi in histor . minus . cognitar. stirp. c. de Tripolio. vbi de similibus plantis propria loca diligentibus etiam sit mentio. . ,

Et Lin.

FAB.

COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

861

Et Lin. 19. ibidem.

Aegyptium Arum Neapoli annis præteritis floruit, & Sequentibus, & nobis etiam ex Plan- Ari Aegyta in Salernitano agro d R.P.F. Donato de Eremita naturalium rerum Studioso reperta, & al- psÿ flos. lata, vbi spontanea : de quo in noBra hist.• minus cognitar. stirp. 2. par. cap. I. vbi & quid sit Colocasia, & in quibus à Faba Aegyptia differat,disseritur: & distincte Aegyptÿ Ari florum differentia ab Ari vulgaris floribus notatur,odoris præsertim , qua ab horti etiam Pisant Præfecto flo Casaubono fuit obseruata, & odoratissimum fuisse florem Aegyptÿ cum aliorum Arorum flores fæteant: sic refertur a doctiss. Bauhino in fluo Theatro Botanico lib. 5. sect. 6. cap. de Aro. Et curio fi non pauci Neapoli anno 1626. Aestatis fine obseruarunt in horto Clarissimi viri D. Bernardini de Corduba Equitis Hispani, prater Politicam, Militarem & alias disciplinas, quibus ornati[fimus est , Exoticorum studiosissimi, tam Animalium, quàm Plantarum, qui præterito etiam anno floruisse testatus est : cumq. à nobis audiuisset adhuc esse, qui minime florere putent , cum ipsi non viderint,risu non potuit se continere. Fabam autem Aegyptiam ibidem d no* Faba Aegy bis memoratam , frequentem esse in cibo apud Indos Aestate, anno162 2. ex Hiatim prope ptia. magnam vrbem Sutschem in Chinensi regione doctiss. Io. Terrentius Lynceus litteris ad D. Io. Fabrum Lynceum Collegam testatus est , quas in hoc volumine fol. 557. videre poteris, Theophrasti descriptioni respondentem, cuius effigies eidem antea missa ab eodem T errentio, vtinam longo itinere in Fabri manus,& non in alienas incidisset, quæ nunc exhiberetur, vt nihil amplius in dubium Recentioribus veniret .

Lin. 20. ibidem.

Dictamni Cretici Neapoli florem , & femen collegisse meminimus Ferdinandum Imperatum naturalium rerum studiosissimum,& surculo facillime seritur, vt nos fecimus lignoso, De illo autem & Pseudodictamno aduersus Recentiores in nostro Dioscoride, si DEO placuerit, veriora tradentur .

Lin. 35. ibid.

Magnitudine variare Plantas, & FFructus ratione cultus, loci, & Cæli, non autem hic her- Plantæ, fructus ma bas, alibi at bores, x sed arborum similitudine prægrandes fleri pofle concedimus. Arborem in gnitudine ielligimus mu rata specie. vt sit perennis, & alias habeat arboris proprietates , quod minime pos- variant. se fieri credimus,at diuersas flpecie Plantas , ab eodem gener e variantes, quæ etiam transtlatæ eandem seruent naturamam,concedimus« Arboris, caudices praegrandes ita nos Campoclari in Matesij radice obseruauimus, vt non solum tres homines,sed quatuor vix amplecti potuissent,Castanearum, & Nucum luglandium, vbi non raro in tabulas sexpedum latitudine diuidunt serrà, nec ibi vllopact mirum videtur, frequens enim eft spectandaq. pariter cumpragrandi magnitudine, & ipsa multitudo.

AD LIBRVM SECVNDVM post praefationem pag. 28 Diursæ

Diuisionis Plantarum ratio alia est, quà Plantet in arbores, frutices, cremios, & herbas di- plantarum uidi solent: Alia qud in genera , & species. Alia qud in Aromaticas, & illas in medicatas, diouisiones velgustu fuaues , & condimentarias. Alia quà in Catharticas gistu insuaues ; Alia qua in Alexipharmacas, vel V enenatassic de alijs qualitatibus. Prima , & secunda diutsione facies Plantarum distinguuntur,Herbarÿs oportunà. Tertia cum reliquis odores, sapores, & qualitates, quarum cognitio medicis, vt plurimum, est tecessaria.

N ec immerito de Nouæ Hispaniæ re medica tra ctaturus Auctor noster, Dioscoridis vestigia Auctor Dioscori-

secutus, à sapore, & odore præstantibus initium sumere voluit, tanquam ab illis qua impressius dem secupercipiutur tdm gusta, quàm olfactu, vt sunt Aromatica, & Acria de quibus agit, Facilior quide tus est in noui Ores cognitio exceffius odoris,&saporis ab alijs rebus minus sapidis, vel odoratis, aut in totum sa- bis histopore, & odore destitutis. Sic in Mathematicis linea facilius àpuncto, & centrum d circumse- ria describenda. rentia, quam punflus pun cto, vel d circulus à circulo , & in Herbis arbor ab herba , quam à frutice,vel cremium ah herba dstinguitur. Reliqua doctissime Collega noster proposuit.

Coapatlis.

Tlamacaz.

Pag. 28. Cap. I.

Adde, radix castaneo colore, folia obscure virentia, & floribus in summo albicantibus quipan. :

ita

862 IN RER. MER NOV. HISP. NARD. ANF. RECCHI VOL. ita ex pictura colorata ex ipsa Mexico, & in duobus voluminibus distincta , quæ Audiaris Nepotem Iurisconsultum Virum doctissimum non solum legum peritià, feci & Politicis omnibus disciplinis, priscarum linguarum recondita eruditione refertum M. Antonium Petilium offensare licuit, dum Romæ ageremus, ipsius scilicet Recchi exemplaria.

Coaptatlis Croiztle,

Pag» 29. Cap. 2.

Vide duas alias Plantas, Coapatli nomine frigida temperie infra lib. 8. cap. 55. & 56. 6. TheTertia vero Coapatlidis folium in Rccchi exemplari depingitur duos pollices longum. riacales.ac & vnicum fere latum. Radix colore cinereo nigricante carnosa. At quia in prima Coapatlide Synonymum est, Tlamacazquipan, quod nomen inuenimus in alÿs piantis, quarum imagines, & nomina tantum in exemplaribus extant fol. 414. in alia parum variante figura sub nomine, T lamacazqui, y , Papan, uel Coapatli, qua figura tertiæ descriptæ Coapatlidi quodammodo affinis videtur ; an PiBoris varia sors, vel Planta varietas sit, proponitur expendenda.

Pag. 30. Cap. 3.

TexaxapoVt herbæ vis in lapide permeando ipfius odoresine fallacia dignofii pessit, in latissimo lapide, ela. Ptatmi qua en Indica. vel potius exiguo, sed parieti amplo alicuius domus compacto, vt ex altera lapidis parte, in

herba succus impositus fuit ,nullo modo aër vicinus permearepossit,periculum est faciendum, alio quin aer ille circumfufus odore reple tus,astantium nares feriens , fallax experimentum reddet

Pag. 32. Cap. 4.

Xochina. caztli.

Huius flos rarà figura quodammodo similis videtur flori Planta Toloxochitl fol. 40.

Cap. 2 0. sed huic simplex est, & colore extra lutescente, intus parum purpurascente, & metro pollices duos cum dimidio aquat, folia vero longa sunt pedem, & lata pollices tres, vt in Recchi exemplaribus .

Pag. 32. Cap. 6.

Auctor ab Primæ & fecunda Iconis huius capitis historia delineationem tantum habet, nam Auctor a» &c. Dioalia seiunxit hoc modo dicens ; Haec ad speciem Ligustici videtur spectare, Nascitur Recentiorum siscoridis Ligusticum est,potius Matthioli. Iconem alteram Libanotidi latifolia aqua milem Auctor accepisse videtur,cuius folium integrum in Recchi exemp. quatuor pollices . longitudine. Ex bis hasitandum,quænam sint vires superiorum Pag. 33. Cap. 9.

Radicum color est ex fusco purpurascente: foliorum figura vtx historiæ accedit, cum aspera Atepocapat is. & Amygdala similia esse describantur. Floris vmbo prominens virentibus est foliolis, reliqum lutescens, vt Barbula coccinea ex Recchi exemp. Asteris vel Baccharis potius familia adcocotlis.

Jcrtbenda Planta .

Pag. 35. Cap. 10.

CaryophylCaryophyllorum Icones doctiss. Carolus Clusius in sua Exoticorum hi Floria ramulis, folas Aroma lÿs , & fructibus exactius delineatas ante hunc exhibuit fol. 181.

267. & quam idem maticus Plantæ ramu-

xime probat fol. 376. quam postremo habuit ; Iudicium tamen fit eius, qui siccæ lum saltem viderit, & contulerit

Pag. 35. Cap. II.

Quid alÿ de Canne llæ, siue Cassiæ, Cinnamomi historia, & differentia sentiant, vide GarCannella, Cassia, Ci- ziam, Acostam, & Monardum latine d Carolo Clusio in Juo Exoticorum volumine : qui aliovamomum. rumettam Recentiorum historiasrefert, & notat. Insuper, & Lobelium qui neruosum folium expressit in Plantarum obseruationibus. In Recchi exempl. folium exacte delineatum viret, longum pollices quinque cum dimidio , & latum duos : pluribus quam iribus neruis depi- Etum. Non desunt, qui veram Cassiam siue Cannellam, & forsan vt alÿ dubitant cinnamo, mum habere se censeant: eo quod baculus aromaticus cum tenui libro laui sit illis allatus, sapore Cannellæ acutissimo. Sed quia tenui sit cortice, quo delibrari nequit, & Cannella siue cassia fit cortex delibatus à ligno,ideo ab Antiquorum Cassia alienus. Alijs quia baculi cortex nuis eft ad delibrandum minime aptus, nec cortice alias delibrato, vt in Subere, non parum ac, nisi quia vnciali fit crassitie baculus, & pedali longitudine cedere videtur ad Cin amomum filos tatem baculumquem non vidimus,decorticatam Cassiam,tenui libro interno relicto, fides Pseudocas Garziæ eft adbibenda, qui duplice habere corticem asseruit, ceseremus : aut Pseudocassiam à Diosit sa. scoride descriptam, quæ medulla siue ligno barentem corticem habet. Nec enim quia sapore

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES.

863

Cannella acutissimo, & lignum cum cortice Cinnamomum esse debet . Diofcoridis Cinnamomum CinnamoDioquidem longe à craffo , longo, enodi baculo differre iam satis omnibus notum putamus : qui te- mum scoridis. nues habere virgellas dixit , illis verbis , Avfifh fagjioig , tenue ramulis , efo/s rvvtxUn Kipyn/Apov, continuis per totum ramis siue nodis : qui d radice detrahendi essent ad electionem , probationem. Et alio nomine inferius dixit , vellito d radice furculum , per verbum, d-ax^v; quod nouellum germen significat , minime baculo respondens . Siculi & inferius Cinnamomi raCassia Momulum eligens, similemprobat Mosylitic& Cassiæ, cuius ramulos , vt tenues, nouellos, germi sylicica. non bacuna denominauit verbo, βλάςος μοσυλήτις. Et quidem apud Græcos verbum lum crassum lignosum , sed germen, & nouellum stolonem, aut saltem silignosum, nouellæ virPlantæ parem pro natura , & magnitudine , quœ ex Antiquorum descriptione breuis erat adga modum,'vt minime talem baculi crassitudinem abfque maxima longitudine posset emittere. Ex quibus, vt fuprd diximus, decorticatam Cassiam potius quàm Cinnamomi ramulum putandum. tacendum hoc loco Garziã Suberis modo suam Camella duplicem habere corticem ,non tam crassum, & distinctum retulisse : verum nos vulgaris Cassiæ, sistulæ partem habemus, cuius cortex extimus manifestè videtur , scaber enim est extra, nodum , & rugas, ramulique vestigium indicans, & paulò superius colore est cinereo albicante : & non abrasum, nec intimum ejfe corticem quifque facile dijudicat, fapore & odore Cannetis adhuc vegeto. Habuimus etiam Cannellæ aliam speciem rariorem cortice crasso, duro, denso, eodem colore, saturo, dulci Jed ipsius Cannellæsapore,cuius avbos non describitur, quæ Cassiæ antiquorum varietas est, præter altos aromaticos cortices similes.

Nec mirum, nam Recenitores qui de Cannella hactenus scripserunt, adhuc inter se minimè Cannellæ conueniunt. Garzias CannelU fructum Oliuœ, vel Lauro firmi em facit, & calycem habere ne- cõtrouersa. gat. Alij glandulas calyce fuberino ligneo apud Acostam , cuius imaginem Clusius posuit è regione folij Tamalapatræ, siue Indici folij dicti : tribus neruis per longum dispositis, quibus Zeilanica Cannella, quæ magis aromatica est cæteris, carere , & glandiseram esse arborem fui generis,idem Garzias dicit. Sed Acosta pro Cannella vera, illam asserit. Alij Citri (Mali medies ) fimili folio esse cum Garzia, vt Lobel. Lugd. Historiæ Plantarum Audior, & Bauhinus in suo Matthiolo depinxerunt, cum baculis corticosis. Auctor vera noster tribus etiam neruis, vt Acosta, describit: fed folium in Recchi exemplar, obseruatum pluribus neruis inœqualibus depingitur, vt e regione expressum est. Quare in hac controuerfia quid fit afferendum,ignoramus : Aut dicendum calycem in fructu altos non obseruasse : aut aliam Zeilanicam orientalem An CãnelCitrij folio venofo magis aromaticam : aliam tribus neruis distinctã Malauaricam : aliam vel læ diuersæ eandem in alijs locis, vt Audior noster ait,in Insula Philippica, in Mindanai : aliam Oleœ fru- species. ctu Zeilanicam: aliam Glandifera modo calycem in fructu habentem, quæ in Malauar, & Peru oritur: aliam fui generis Cannellœ similem frudlu Pilei vel Petasi, d Monardo descriptam ex nouo Orbe . Quæ omnia non ab Historicis, vel Medicis, fed à curioso, & diligenti quopiam . doctoq. Botanico,qui vtramque Indiã peragrasset, describi cuperemus. Foliu quidem tribus neruis distinctum latitudine variare obseruauimus, atque laurino carnosius, durius eodem fapore, quod pro folio Indo exhibuerunt. CannelU vero folium aliud tribus neruis, fed minus, & CannelU sapore, aliud Citri/ folio simile venofum, quod CannelU acuto fapore prœdicatur.

Sed nos foliosum ramulum peruidere optaremus, vt aliquid asserere poffemus Denique certum est, ramulos tenues, siue nouella germina , vt in Citrio notauimus, sapore, ac odore lignosos, & vetustiores longè superare. Quapropter mirum non est, si d Diofcoride tenues ramuli, & non baculi crassitie probarentur. Sed quod àradice ad probationem vellerentur , qua nec crassa, fiue magna esset, vt in quarto genere, nec denfa radice, vt in quinto: Si verum est, vt Recentiores afferunt, quod non aliud Cinnamomum nostro æuo paruus frutex revertatur naturà, vt ab Antiquis refertur ; in animo eft,quod arboris cespitem, siue caudicis nodum aliàs recisum, & iam nouellis germinibus emi/fis ,vt in Silice, Vlmo, Balsamo, & demessilibus arboribus sieri solet, auulfum Dioscorides obseruàrit, & pro radice for sitan descripserit. Sed adhuc desideranda est similitudo multorum ramorum, essigie fruticis Corallij amula d Diofcoride relata, & in cap. de Corallio repetita. Plinius sabulosam Antiquorum de Cinnamomo, & Cassia historia arbitratur, & nos Recentiorum minus accuratam, & variam, vt quæ aliorum etiam relationibus nitatur, qui non harum Plantarum veritatis eruendœ, sed potius negotiandi, & acquirendi gratià in ea locainciderunt. Et quod sit verum, foliosum ramulum cum floribus, & fructibus Caffiæ, aut Cinna-

864 IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOI. Cinnamomi nemo adhuc depinxit, vt Piperis, & Caryophyllorum, & similiu, ob difficultatem, & loci distantiã, in quo nascuntur. Vtinam noster Collega Ioannes Terrendus Lynceus , vir omni doctrind ornatissimus, ac naturalium studiosissimus, vt ex eiusdem in hoc volumine scholijs siue notis quifque certior fieri potest, qui in internis Regni Chinensis nunc reperitur, tn animo concipiat, Cassiæ, & Cinnamomi veritatem eruere, vt de alijs indagare coepit, non ampliùs profectò de illis dubitandum esset.

Sed em vulgaris Cannellæ folia ex Orientali India allata, & nobis communicata sunt, quorum iconem apponi cur auimus ex folijs mediæ magnitudinis expressam, quœ Cannellæ saporem in breui illo petiolo, quo hœrebat, habere coperimus, in reliquo soSimilitudo cum Tamalio percipi non potest : nec à folio Tamalapatræ vix dignosci, nilaparta. si sapore petioli, & quod folium Tamalapatræ magis in medio latum videatur, neniis iliis tribus, & folij reliquis signis similibus, vt non ouum ouo magis simile sit ; &, vt diximus, sapoeiufdem re tantum disserret ; quare nifi fructu differre dicatur, generis esse, sit indicandum. Garzias tamen Cannetis folium tribus illis neruis, per medium folij , vt folium Indum habet. carere dixit. Ex quibus, vt suprà meminimus, nec illi credendum adeò firmiter est putandum, Obseruandum effeta nobis folium Canellæ Citrj/ effigie oblique venosum, vt ab eodem describitur, & à Lobelio, & Bauhino receptum depingitur, an eodem sapore Cannellæ vulgaris sit, vel maiore, vt aliquid amplius in medium afferremus , sed quia Exoticis caremus, & vix est qui Neapoli audiuerit, nedum habuerit tale folium, ideo tacendum nobis est, donec, DEO dante,aliquid vitra obseruare contingat.

Hæc verò folia attulit nobisq. dedit clarissimus genere, omniperegrinationisq. varis doctrinœ, virtutis prscipue strenuœ , splendore D. Petrus de Valle, inclytus Romanus Eques, qui antiquos illos Heroes nostrà tempefiate reprefentare valet. Si quis enim variorum euentuum historiam, qui ipfi maritimo, & terrestri itinere acciderint , perceperit [ plura forte ex ipsius, quod graphice descriptum itinerarium expectamus, percipiet ] hunc Vlyssis æmulum, imò alterum Vlyssem dicet, qui multarum gentium mores vidit, & Vrbes ; vt nec enim menti suœ curiosiùs satisfaceret, proprijs ijsq. magnis impensis non patrio conclusus, contentus folo, Orientalem propemodum omnem plagam peragrauit : linguarumq. plurium cognitione præditus, Arabicam præsertim, & Perficam coluit multos annos, non modò cum illius reglanis Regulis, Optimatibusq. versatus, atque honorifice ab illis exceptus ; fed & magno Persarum Regi, ob virtutum præstantiam hospes acceptissimus. Rediens porrò ex Naturalibus rarioribus, que collegit, & mihi hæc folia, at que alia quæ suis locis, & fui amantissimo clarissimoq.

D.Mario Schipano Medico Neapolitano exhibuit , in cuius gratiam haud pauca amoris ergo contulit.

Pag. 36. Cap. 12. . nominis tres alias sed h uic terPlantas initio in propofuit huius variantes, Huius libri, facie Coapatlis Quauhna- na folia exprimuntur tertis quodammodo respondentia, illius autem circa petiolos lunata. censis.

Pap. 37. Cap. 13. castaneo fibrosa è capite carnoso, folia dilute virent, & pollices quatuor diameRadix colore Curutzeti. purpurascentes ex calycibus viridi-stauicantibus. Flosculorum feries in imo plantæ tro: flores non corniculum videtur huius , fed flores tantum e regione sinistra . Huius à dextris,& & biforia nifi caulem habuisset ad Cortusæ Plantam non parum accedere videretur, cuius congeneres nos ad Dioscoridis Alisma referendas proposuimus.

Pag. 39. ap. 17.

HoiltzchiFlore s bini, aut terni ex basi quinque foliata, qui antequam pandantur ex luteo rubescunt zl. apicem habentes medium luteum, & maculas quinas intus lutescentes, ex Recchi exempl.

Chichipatlis.

Pap. 40. Cap. 18.

Radix carnosa obliqua longis fibris nigris villosa : folia dilute virent diametro pollicem superant,

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES.

865

perant, vix descriptioni congruentia, flore vidua depicta est in Recchi exempl.

Huius nominis duæ aliæ reperiuntur icones varis fine historia fol, 364. & 365. quarum folia minime respondent, & alterius videntur generis.

Pag. ead. Cap. 19.

Folium depingitur latum pollicem vnum, & tres longum cum petiolo tantundem longitudine. Hucuiur. saluifolia.

Radix colore fufco, & parum extuberantibus partibus.

Pag. 41. Cap. 20.

Toloxochitl.

Aristochyea externa parte media virescens, circa ora ex cinereo lutefcens : diametro quatuor digitorum. Flo-

Radix in Recchi exempl, colore capi aneo obsoleto , caudice vestigijs petiolorum infecto, Flos

ris vero folia interna parte caua sunt, & purpuro rubentia, & in extremo lutescentia, Vmbonem habent medium virentem, & singula pollicem æquant, Huius floris effigies non parum similis flori Xochinacazili ; descripto fol. 30. cap. 4.

Pag. 42. Cap. 22.

Ex genere longa Aristolochiæ videri possei, sed quia floris, & fructus descriptionem Author Zazalictla copatlis. omisit, nihil certi asserere possumus.

Pag. 42. Cap. 24.

Folia huic longa pollices quatuor, lata fere tres . Flores dilute virent , vt in Clematide. Aristolo. chia MexiRadix extra colore castaneo. cana.

AD

Conuoluulus Cinnamomeus.

LIBRVM TERTIVM. Pag. 48. Cap. 5.

mo

Folium imminens alijs pennatis duplo maius reliquis ex Recchi exempl, vt fit digitali longi . Copallis tana. tudine, Non prætereat Lector notas Clufij post illum in lib. Exotic. fol. 297. qui Xolochopalli, & Copalcuhuitl & Copalyua recenset, Pag. ead. Cap. 6.

Non parum effigie accedere videtur ad Balsamum de Tolu, gummi duro, sed hoc candido co- Cuitlacopallii. lore describitur, Pag. 49. Cap. 8.

Folia longa pollices quinque cum dimidio, lata pollices duos obscurè virentia, & ramulorum Copallise-* geniculi magis rubescunt, Flores ex longis calycibus dilute virentibus > denfis flaminibus luteis ras. compacti. An Balsamum folio Vrticœ simili, de quo Monardus cap. 9. ab Indis Xilo, alijs Zilo dictum ?

Pag. 50. Cap. 10.

Huius arboris durum nobis, vel æquiuocum nomen, & copiofi stellati fructus stipitibus Holquahuitl. frequenter adhærentes, satisque nostro iudicio , priuata arboris nota, in mentem reuocauit, vt molliore firmioreque denominatione illam decoraremus, & ob id, Stellutam arborem , co- Stelluta piofis scilicet refertam stellis appellaremus, in mutui anneris fignum, quo maxime deuincimur Arbor. ab immensa erga nos beneuolentia non modo genere, sed omni virtutum, ac disciplinarum varietate clarissimi Viri D. Francisci Stellati Lyncei Collegæ nostri, cuius laudes, quamuis à nobis hoc loco taceantur, ex varijs doctissimi viri scriptis iam omnibus ferè satis notæ sunt.

Pag. 55. Cap. 15.

Nos potius Terebinthu quam Lentiscum reserre putamus, tam habitu floris, racemo, & alijs, ac gummi præsertim primum lacteo, deinde ad caruleum vergente paucos pofi menses : ac viribus etiam. Quapropter angustifolium Terebinthum diceremus : eoq. magis, quia ventrem mollit non Terecbinth minus ac Terebinthum, vt Diofcorides de Terebintho resert. Et à Recentioribus obid Molle ap- Angustifol. pellata planta : vt à clarissimo D. Gafpare Bauhino refertur in suis in Matthiolum Synonymis, vbi pro Cathartico ab incolis regionis vfurpari scribit, quo blande humores omnes vacuentur, & hydropicorum aqua educantur, drachmæ vnius pondere dissoluto cum aliquo liquore decenti, vel decocto, vel aqua epoto.

Pag. 56. Cap. 17.

Huius icon prætermissa, reposita suit fol. 455. quam vide.

Caragna.

Pag. 57. Cap. 18.

Radix ex luteo obsoletè slauicat, sicuti caudex, Folia tres pollices æquant diametro,sru- Xochiocotro* quahuitl. ctus velati aculeatus, stauicantibus aculeis circum tuberculos nigro-cæruleo, in Recchi exempl. Liquidabar Pag. ead. Cap. 19. & 20.

An sit congener Antiquorum Balsamo, sicuti sequens planta cap, 20. scilicet suceus in aqua soluitur in lac album, vt quædam Copallifera congeneres. Huius folia lata sunt pollicem vnum

Dddd

cum

Yztacquaubxiotl copal tic.

866

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

sum dimidio, longa pollices duos , Terebinthi fere paria, & in ramulis extuberantes globuli, lore rubefient es , qui pro Baccis habentur à nostro Collega , quarum icones etiam aptari possunt ad sequentem descriptionem.

Pag. 59. Cap. 21.

Tzinacacui Folia Abietis modo, & ordinata hilari virore depicta. Radix cinereo colore, sicuti caudex, tlaquahuitl laccifera. gummi in trunco oblongum,vs luti Erucarum effigies , in summo cæruleis capillamentis comaPag. 59. Cap. 22. tum in Recchi exemplar.

Ezquahuitl arboris binas plantas tenellas , sed folijs palmaceis potius, vt à Clusio depinguntur Draconis saguinis arCanarijs I nsulis è aduecias Neapoli biennio aluit R.F. Donatus de Eremita aromatariœ præbor. sectus in monasterio S. Catherinæ à Formello dictæ, apud quem vidimus inter alia rariora, quorum est studiosissimus , quœ post biennium malà cultura perierunt, in cado enim ligneo, in quo aduectœ fuerunt, nihil sub radice terrœ, quam cum lignea ima parte cadi putridam reperimus.

Pag. 60. Cap. 24.

Mizquitl.

Acacia.

Plantam ex femine natam triennio aluimus Neapoli, sicuti & Ferdinandus Imperatus noster, iam samà & scriptis clarus, à quo femina accepimus : adoleuit tripedali longitudine. caudice rufescente, ficuti ramulis Vlmo similibus , in quibus folia pennata quaterna in singu-

Acacia Aegyptia.

Mizquitl Acacia Mex. Recchi.

lis petiolis, ex virgarum geniculis alternatis prodeuntia, in quibus bina spinulæ hœrebant : folia vero ex denis, vel pluribus lobulis Ruta fere magnitudine dense dispositis, pennarum ritu constructa sunt, quæ mane & Sole hamifpherium illustrante, vel etiam nubilo meridie dehiscebant, occidente verò adeo simul cohœrebant, vt absque lobulis folium vnicum censeretur, sed primò ex semine bina crassa lunata foliola sibi aduersantia prodiere, deinde vnicum foliumpennatum octonis lobulis infectum, cauliculusq. in quo spinulæ bina, & folia quaternis pennis diuisa, vt diximus. Florem non protulit, quem vtinam dedisset, nam post triennium ambobus etiam adultœ planta hyemis sœuitià perierunt. Ex huius siliquis Imperatus noster prius madefactis, eliFerdinadus ciebat succum acidum, adstringentem, rusescentem, pellucidum, in placentulas coagulatum pro Imperatus vteTheriace in optima Theriaca conficienda, in qua omnem adhibebat diligentiam, vt vix vno, vel altero staurator. retur succedaneo, vt merita Theriacæ Instauratoris nomen sit adeptus. In sicco femine ex si liquis

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

867

liquit nodosis compressis exempto, adhœrens repentur succus concretus , veluti illitum gummi rufescens, aridum, splendidum quod madefactione colligitur liquatum, & ex fucatione conglobatur. Hanc Dioscoridis Acaciam secundo loco descriptam referre censemus, quia semen Len Acacia ze.

Diascor. ticulæ modò compressum, & latum , sed minus, in siliqua depressa tribus , aut quatuor distincta cellulis, inclusum habet, vt in Lupino obseruatur . Huius Icon omissa futt à typographo , quam inde fol. 455. emissam commodiùs hic prope nostram ad differentiam reposuimus. Illustriss.

Acacia. Far & Reuerendiss. D. Card. Odoardus Farnesius rariorum stirpium exoticarum studiosissi- nesiana. mus , aliam Romæ fimilem folijs, & Spinis Plantam in fuo viridario alebat prætentis annis, sed pluribus pennis senis , vel feptents in singulis petiolis vtrinque obseruauimus, tenuioribus lobulis infectis, & flores edebat rotundos in globulos pilosos luteo colore, alijs plantis leguminosis , feu filiquis proferentibus dissimiles : nam & siliquas protulit crassas , ventriosas Pisi modo, & magis etiam, nullo modo depressas vt in Lupino, rotundis oualibus seminibus inordinatis repletas, nec gummosis siue succosis, vt in vulgari Acacia orientali, siue Aegyptiaca, nec latis, & depressis, suis cellulis distinctè, & ordinate inclusis, vt in Lupino, & supradicta vulgari Acacia obseruatur. Nec etiam fapore fimili , sed acri admodum , & Allij fœtido odore quare à Theriaca ableganda. Radice longa admodum singulari, nec ramosà. Plantam fibi fub nomine Sarzœ missam suisse dixit,quia sarzam appellant Exotici Planta, quæ sit spinosa. Pro- Acacia Acsper Alpinus in libro de Plantis Aegypti, Acaciam depinxit, & descripsit floribus globosis , pilo- pini. sis, , luteis , siliquà vero compressà, & effigie Lupini, & femine intus simili Carobis, vt est siliqua, qua ab Imperato exhibebatur, & ex qua succum eliciebat, vt diximus, qua nunc vulgaris est doctis & curiosis Pharmacopæis. A Lobelio depingitur Acacia, cuius Icon Plantæ Acacia Led nobis obseruatæ respondere præ cæteris videtur, folijs quaternis ex singulis petiolis sed minus belij. diligenter expressis, siliquà autem diligentiùs, sicut etiam in Matthioli Epitome d Camerario» & ab Alpino quoque, ast folia hic non obseruauit, nec à pictore effigies reBe depilia est, cum e regione in ramulo, & in ipsa arbore vario numero, & inordinate disposuerit, à nobis veto quaterna ex singulis spinarum ramulis , ipsaq. pennata obseruata sint. Ex annali plantula icon excerpta, à nobis exposita e s t.

Acaciæ folijs frutex Mesopotamicus.

His addenda visa fuit elegans , & rara planta alia, Acacia folijs , & ramulis adsimilis , qua nec amarorem,acrimoniam, aut Allij fœtorem, vt de proxime relata Farnesiana asseritur, resertf ed nec manifestam adstringentia in hac, vt in Acacia Aegyptia vulgari experti sumus,obseruare gusiu potuimus. Ramulum, cuius picturam exhibemus eade quà est magnitudine, folijs, siliquis, & feminibus, vn à cum pluribus rarioribus plantis,radicibus, fuccis,mineralibus atque alijs ex Oriete reaux, vt superiùs indicauimus, attulit doctissimo D. Schipano, clarissimus, ac liberalium artium, linguarumq. cognitione ornatissimus, & Arabicœ præsertim studiosus , Vir optimus, Romanus Eques,nobilitate Familiœ, propriaque virtute conspicuus Petrus de Valle : à quo deinde nos etiam liberaliter, vt studiosis exhiberemus, accepimus. Folijs est pennatis, & fenis pennarum ordinibus vtrinque dissectis; ac lobulis fere viginti vtrinque admodum exiguis, vt vix picturà reBe exprimi potuerint, incisis. Spinas ex lignosis ramulis vlmeo cortice vestitis, non simul binas tn exortu foliorum, fed distinctas habet, &vnicam tantum in illorum exortu . Semina. pauca profert effigie Pyri , sed maiora, minora parum Aegyptia Acaciœ, compressa, leuia, nitida, & colore.

D dd d 2 spa-

868

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

spadiceo, filiquis ftue crassis lobis contortis, obesis,medullàpallente, fungosà turgidis, oblique diposita, inclusa; nec vt in Acacia Aegyptia vera, cuius siliqua est depressa, latitudine contenta.

Florem ignoramus cuius sit generis, na in sicco ramulo non aderat. In Mesopotamiæ itinere cum alijs quibusdam rarioribus Plantis suisse tunc temporis collectam, Inclyti eiusdem Viri manu inscriptum erat,prout & in alijs plerisque missis . Fruticem amplum , non arborem sublimem esse vt veram Acaciam, deinde certiores faBi sumus ab eodem D. Petro de Valle, qui humanam altitudinem non excedere, & iuxta flumen Tigridem in Mesopotamia, & in deserta Arabia iuxta Euphratem, vel parim dissito loco repertri asseruit, cuius siliquam ab incolis ad /anguinis fluxura cohibendum vtilem vsurpari accepit,& vulgariter, siliquam hanc, etiam vt Ceratoniam Charnub dici, generico for sitan nomine fili quarum, Pag. 61. Cap. 26.

Hucipochotl Folia diametro quinque pollices quoquouersum hilari virore, venulis ramosis, & flores quinHuaxacensis. quepartiti, staminibus etiam quinis luteis e centro prodeuntibus, ex Recchi exempl. ArborescenRicinus In- tis Ricini Indici Plantam viamus nouellam in horto Illustrissimi D. Card. Farnesij dicus . lijs , & maioribus nostrate, carnosis, obscurè virentius, & multis incisuris, fed non ita profunde, rotundiore ambitu .

Pag. 62. Cap. 27.

Sassafras.

Sassafras historiam non minus diligenter prosequitur Monardus , qui folia ficulnea in angu-. los desinentia describit : Nouella forte Pyri magnitudine, & formà, quœ angulorum vestigia baOdorabeant, semperuirentia ob subcrescentiam nouellorum in locum decidentium vetustorum. ob obscurè virentia. Vires, facultates, modumq. vtendi prolixe describit, qua breuita sunt, tatem videre poteris simul cum Clusij fcholjs in eius Exoticorum volumine fol. 320. & 21.

Antuerp. impress.for. folij.

Pag. cad. Cap. 28. fenilis.

Folia depinguntur longa dodrantem, radice crassiore, & stauicante in Rechi exempl.

Pag. 63. Cap. 29.

Aliam Iconem foliorum paucitate, & florum in globum compactorum multitudine varianmultis ratem exhibuit Clusius in lib. Exotic. & fcholijs ad Monardum fol. 314. fructibus rotundis sefacum. comatim dependentibus; & foljs fiue lobis quaternis, vel fenis in singulis petiolis re: quam ibidem vide: nam similibus etiam fouBibus d Collega nostro depingitur, & describitur ; cui floribus fructibus non parum accedere videur, fed non foljs planta Tzquixochitl fol.

Pag. 66. Cap. 31.

Yzquixo- 69. cap. 37. vt icon ostendit. iterum emittens Radix in Recchi exempl, depingitur, caules geniculati, & radices Huius chitl.

Cayolizan. folia ferrata, pollices quatuor latitudine,& dupla longitudine.

Hoaxacan lignum sanctum

Nanahuaquahuitl.

Pag. 67. Cap. 32.

An idem sit nomen, Y in O tantùm mutata, cuius Icon adest fol, 389.

Pag. 68. Cap. 35.

Nerium nostro Cælo, non lac ,fed copiofum luteum succum Apocyno similem , quod alij p patlis.

Asclepiade vsurpant, habet, in radice tamen albis copiofum lac emittit, quod Amicis, & F. DonaNerium. to de Eremita, in cuius horto radicem,ramulos excidimus, ostendimus, & hic annotatu volutmus, vt quid amplius diceremus. Sic etiam in Periplocis obseruatur, & vulgari Asclepiade, vt in nostro Phytohasano exposuimus multis abhinc annis ; vt & in Conuoluulis, nam pennatus Quamoclit Conuoluulus fub nomine Quamoclit d nobis depictus , in nofiro Volumine minus cognitar. strip.

Couluulus slauicantemacrem, aliæque Plantœ dilutum fuccum habent, cum nouella pennatus. copiofum deinde crassescentem, & albicantem, vt in Cichorio, Lactuca, & alijs obseruare perfectionem, lis licet. A nostrate Nerio magnitudine differt fol js longitudinis pedalis, & latitudine pollicum trium cum dimidio, & quod neruuli foliorum circa folij ora coniungantur . Notandum etiam non tantum à Dioscoride, sed & à Nicandro contra serpentium venena vtile hominibus prædicari, quamuis Animalibus noxium sed vt Collega noster doctissimè animaduertit, debità dosi, & Pag. 69. Cap. 35. modo vtendi.

Ziloxochitl.

Folia, vt in Agno casto, & Castanea Equina , sunt composita quina, quorum summum maiusculum, media minora, reliqua minima, vt dupla parua à maioribus superentur, vt in Plantis, quibus comparata sunt, obseruatur. Huic latiora, & in summo magis lata, neruulis obliquis, & circa foliorum ora coniunctis . Matus & medium folium longum est pollices sex, latum quatuor. Flores pilosi in fummo lutescentes, reliquum coccineum : basi includuntur quinque Quauhtle*

foliata calycis vice, ex viridi coccinea in imo, & lateribus. A Ioanne Pona Veronense Naturalium

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

869

tium studiosissimo, in suo monte Baldo halica lingua edito Planta depingitur herbacea trium cubitorum altitudine, flore velutiuex hac Icone excepto, adeò simili, verum folijs siue lobis septenis non quints, reliquis it? totum eandem Plantam, & figuram reserre videtur. Nomen ei itaBambagio licè Bambagio Indiano imposuit, quod idem est, quod Gossipium Indicum latinè.

Indiano.

Pag. 69. Cap. 37, YzquixoSimilitudo floris duplex ab Auctore refertur , quam ex Recchi exempl. sic expressam vidi- chitl. mus. Flos basim habet virentem magnam quinque foliatam} vt est ipse flos, qui astus exiguo flauicante vmbilico, ex quo stamina plura virentia prodeunt. Fructum habet in acutum desinentem, distinctionem valuularum per medium ostendentem, vt Guaiaci ligni, à Collega nostro depictum, colore ex viridi purpureo fusco luteis punctis inscriptum. Folia longa pollices quatuor, lata pollices duos.

Pag. 70. Cap. 38.

Tlalamatl.

Si Auctor pro acinis siliquas posuisset, facilè ad Anagyrim referri possent Icon, & Vires.

Siluit (Auctor) foliorum numerum ternarium in piflura expressum : & Saluiœ simliitudo vix aptari posset, nifl quoad magnitudinem intelligere voluisset.

Eiusdem nominis est alia Planta longe differens ah ista , fol. 420, fed fol. 451. adest alia Yztactalamatl.

Icon similis sub Synonymo vocabulo Yztactlamatl.

Chataluis Cassia sulPag. 71. Cap. 39. nestris.

In Recchi exempl. Siliqua bipedalis depingitur Cassiœ solutiuœ modo, & folia pennata senis lobis vtrinque, vnico in summo, obscurè v ir entibus latis pollicem, sed longis pollices catos cum dimidio.

Pag. 75. Cap. 41;.

Folia lata pollices duos, longa duos cum dimidio, in flore flamina sunt coaceruata lutea, api- Achiotl. cibus coccineis, & floris diameter aquat pollicem vnum cum dimidio.

Pag.75.Cap.42.

Palma BaHuius arboris cavdex ab Auctore Columnæ formà describitur, idcirco Illustrissimus & heicoyolli.

Excellentissimus Princeps Federicus Cæsius, Lynceorum Institutor & Princeps Columniam Columnia arborem nobis dixit, vucariq. iussit, quapropter hoc loco adnotauimus, ne non tanto Principi ob- Princ. Casij. sequi videremur.

Pag. 76. Cap. 42.

Yccotl.

Yccotl, feu Palma montana. Huius Icon prœtermissa, sed fol. 443. reposita est.

Pag. 79. Cap. 46.

Cacauaqua Primœ Iconis fructus maturi rubescentes, & sanguinei, Punicœ fructibus œmuli longi pollices huitl. septem, lati tres cum dimidio, strijs vndofis. Secunda vero radix slauicat, sicut & caudex. Fo- Quauhpatlathli. lia obscurè virent in superna parte, infernà verò candicant. Flores quinque partiti col re dilutè carnei rosei. Fructus longi pollices quinque, lati tres aut magis, rotundiores primis, obfcure slauicantes maculosi & venenosi. Vide quæ Clusius. Exoticorum de Casao fructu & Cacauate moneta eiusque arbore tradit lib. 2. fol. 57.

Pag. 82 . Cap. 47.

In Recchi exempl. fruflus in summo colore rubente per longum hians, & ostendens quinque Amacoztic. semina ex cinereo cærulea per ordinem digesta, & in imo rotundus flos nigro purpurascens ex calyce virente, ac purpurascente prominens. Huius autem nominis Amacoztic siue Tepeamatl. duce describuntur species, alterius iconem, fol. 409. reperies.

Pag. esd. Cap. 48.

CopalxoFolia longa pollices quinque, lata pollices tres cum dimidio in Recchi exempl». chotl.

Pag. 84. Cap. 5 0.

Nobis ex semine nata Planta folia protulit ex aduerso bina cauli opposita, illaque pennata, Tamarinan hoc eueniat dum parua est, vt in plerisque obseruauimus, incompertum est, cùm adultas non dus. viderimus, quia nostro Calo hyeme perierunt. Vide Alpinum, qui historiam, & Iconem Piante à nobis obseruatæ respondentem proponit, & Garziam cum Clusij notis in lib. Exotic. fil. 271.

Pag. 85. Cap. 51.

Gomara eadem habet serè in biforia generati cap. 67. qui varietatem in fructu hispanicis Xalxocotl. pomis Camuefas appellatis similes reserens, modo rotundos, modo aha forma omnino viridi, forisq. Mespili modo coronatos effle ait ; quœ Clusius in fisis Exoticorum scholijs addidit ad Monardum fol. 346.

Dddd

3

Pag. 87.

870

IN RER. MED. NOV. HISP. NARO. ANT. RECCHI VOL. Pag. 87. Cap. 54.

etiam De Auellanispurgantibus vide Monardum, & Clusium in suis Exoticis fol. 334. qui Quauhayohuatlis I. fructus depinxit.

Pag. 87. Cap. 5 5. .

Quauhayohis dissentit ab Sed Clusium foL 271.

Exoticorum, & etiam Garziam .

Vide Acostam, & huatlis 2.

Cassia sistu- Monardus, qui folio Pyri effe retulit. Aliam foliorum Iconem ponut Lobelius & Baubinus, sed la. fimplici flore . Meliorem historiam, & Iconem ex Alpino petendam effe censemus tn libro de Pag. 88. Cap. 5 6 .

Plantis Aegyptiacis. longitudine Radix dilute ex slauo ad carneum colorem declinat in Recchi exempl. fructu Quauhayohuatlis 3. pollicis vnius cum dimidio, & latitudine vnius colore lutescente. Appellatur in Mexico purgatiPinei Cathartici.

Purgatiua de S. Domin go.

ua de santo Domingo .

Pag. 89. Cap. 57.

Folium longitudine dodrantali, latitudine pollices octo, & circa petiolum lunatum, sed fruQuauhtla. ctus, vt depingitur, non videtur descriptioni respondere. tlatzin.

Pag. 90. Cap. 60. cap.

Anona.

An fit eadem cum Anona Ouiedi, quam refert Clusius Exoticorum lib. 2. fol. 229. ad de Mangas.

Pag. 93. Cap. 66.

Aueuetl. obsoleto ; foliorum petioli palmum longi ; fructus squamosi, velupurpurascentes fusco ex Fami reperirt.

Abies Meti Pinus, qui perfectiores, reliqui globuli rotundi vesicæ sunt, tn quibus oleum solet xicana.

Pag. 95. Cap. 71. quinque partiti, in Recchi exempl. candicantes Capolin.

Flores ex pallido Pag. 97. Cap. 76.

TepeyzquiHuius nominis Tepeyzquixochitl pratermissam iconem habes folio 411. xochitl.

Pag. 99. Cap. 82.

Papaya Orientalis, siue Pepo arborescens Eiusdem nominis Planta ab Auctore nostro proposita. est in Occidente.& vt ex ipsius historia, ni si eadem sit, eiusdem generis esse videtur : quare hanc rariorem orientalem addere visum suit, icone apposità, qus in occidentali Papaya defuit . Ex semine nata anno 1626. Neapoli apud doctissimum D. Marium Schipanum Virum omni doctrinarum genere præstantissimum, obseruare contingit. Ex sibrosa radice candicante caulem protulit duùm dodrantum longitudine, digitali crassitie, leuem, candicantem sum, rotundum, non absimilem Ricini cauli, eodem modo intersectum ex deiectione foliorum ex imo deciduorum. folia longo petiolo alternatim oblique in gyrum hærebant à à medio ad summum, illaq. lata quoquouersum quatuor, vel quinque vncias, quinquepartita veluti Ficulnea, sed partes illœ profundis admodum finibus diffectœ, vt non parum accedant illis Auguriœ ,fiue Citrulli officinarum Lobelij, leuia, dilutè virentia hilari que aspectu : quœ hyberno frigore omnia deciderunt, & caulis deinde paulatim à summo tabescens, cum radice tandem vnd perijt. Huius Plantœ semen ex Oriente cum alijs rarioribus Naturœ do nis posi duodecimum suæ peregrinationis annum ad nos tulit Nobilis ille Romaniq, animi peregrinus D. Petrus de Valle, de quo suprà. Ab eodem, quæ nos per epistolam de huius Piant# patura accepimus , nunc proferemus . Arborescentem effe Plantam, & aspectu non dissimilem nostrati Ficui, hilariorem verò ; illius flores non vidisse in India : fructum verò esse vulgari nostrati Melopeponi similem, ouali effigie, minorem, leui & virente cortice, nullis aut vix apparentibus strijs.

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

871

strijs : Initernà parte carnem habentem Aurantij colore saturo, sapore dulci nostratibus simili, satis fed quid ampliùs aromatici præ se serentem,vt gratius quidsapiat: Fructiferam etiam postea ,vt ex feminibus allatis didiesse asseruit , & femen colore nigrescente, dum recens uat crassitie, ve cimus) ad castaneum dilutum inclinans exiccatum, quod Coriandri semen sapore dulrùm oblongius, & densè asperum. Sedum medullam offendit parum candicantem , diuturnitate, nam biennale, ei ad olecfum accedens, in rancidis nostratibus Melonibus euenit modo lactescere, ex quibus & magis erat, Addit etiam fructuum petiolos ante maturitatem Fici eadem cum illa ab Auctore noflro desceripta videtur , eo magis cum in Oriente aduent Planta censeatur. Ramosa non minus quàm Ficus , sed quia nos non nisi nouellam ex semine quadrimestrem Plantam obseruauimus3 qualem vidimus depinximus Fructum vero ex relatione ouali formà

IN

LIBRUM QVARTVM. Pag. 102, Cap. I.

Tlepatlis, '

Folia lata pollice, longa duplum . Tlepatlis alia florida icon, eft fol. 429.

Pag. ead. Cap. 2.

Chillapæ-

Folia lata pollicem vnum cum dimidio, longa duos . Flores ex squamosis calycibus exigui ilis. compacti, veluti in plantis corymbiferis,

Pag. 103. Cap.4.

Hoitzitxil.

Huius flores Herbarij Galericulatos appellant ab effigie, sicuti in omnibus similibus odora - xochitl. tis , & acribus plantis coronarijs, & condmentarijs „

Pag. 104. Cap. 5.

Tlacoxilo-

Folia in Recchi exempl. veluti oblique squamosa lineis depinguntur , quia forsan coniunta xochiti. vefperi erant, vt in Acacia, & alijs obseruatur. florum summum veluti capilli lutescentes reliquum coccineum . Siliqua dependent ex illis , deinde plures simul extuberantibus intus semi nibus crassis, colore flauicantes

Pag. 105. Cap. 6.

TlacozoHuius nominis alia eft Icon latifolia,altera tenuifolia multum foh 418. ex bis, quæ si- chitl. ne historia sunt, Sed aliam cum historia vide foh 231. cap. 20.

Pag. 106. Cap» 8.

Folia longa pollices quatuor cum dimidio, lata fere duos. Flores lutei fquamofi ex calyce vi- Tlatlacotic. rente nostratem Diaboli morfum didam Plantam refert. Tlacocotic alterius generis, vt videtur Icon sine historia est fol. 42 6 Pag. ead. Cap. 9. geniculati , & alas habentes in imo petiolo Geraniorum modo , vel Yztsif*' Radix flauicat, ramuli tlis.

Leguminosorum ritu . Flofculi veluti galericulat i. Vide aliam fimilem Iconem, & eiufdem no- yztacpatl minis , & cognominis foh 451. quo loco alias plantas eiufdem nominis Tztacpatlis plures re- aliæ. peries inter se longe differentes, vide alias cum historia, fol 151.152.d 197 Pag. 107, Cap. 10.

Acuiloth.

Folia longa pollices duos , lata vnum, Flores valde similes Arabico Iasmino , siue Sambac Aegyptio ab Alpino descripto , odonis foliolis siue angulis quaternis decussatim super alijs insidentibus, flaminibus intus luteis ex calyce cruciato virente prodeuntes

Pag. 108, Cap. 11.

apicibus luteis in Huitz Folia longa dodrantem, lata pollices quatuor: Floris folia violaceo colore, matzin medio. planta videtur ex genere Solani, vel Mandragora fpecies ferulacca, fructu racemoso Theophrasti.

Pag. 112 Cap. 15.

Axixpatlis.

Eiusdem nominis sed diuersi generis est depicta, fol.355

Pag. 113. Cap. 16,

In Recchi exempl. summa folia bina in singulis petiolis latiora sunt maiora reliquis de- Ecapatlis. crescentibus circa ramulos , lata pollicem, & longa duplum. Flores septem foliolis const rudi ex flauo rubestentes, stamina intus habentes crassa, obliqua. Ecapatlis imago altera maior eslexpressa, fol. 376.

Pag. 114.

872 IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL. Pag. 114 Cap. 1 8 , De Datura in rwfiro Phytobasano multis abhinc annis,quæ /cire potuimus retulimus& quid

Nacazus Datura

apud Antiquiores esset,hroposuimus in Cap. de Solano manico, fr infra lib. 8. cap, 28.

Pag. 115. Cap. 20.

Tocizquiub

Radix flauicans , folia longa pollices tres cum dimidio , lata duos , vel amplius. Flores lutet veluti Phiala angustæ, & oblongæ.

Pag. 116 Cap. 21.

Yziicpatlis

Secunda Iconis foliorum similitudo etiam ad Maluæ fpeciem fiue Alcea laciniatis folijs re-ferri potest, non enim foliorum imago tantum/id potius fleris & fruBus fpeciem Plantarum designant, vt.diximus tn 2. par. minus cognit. stirp. à nobis edita cap. 2 7. Geranios Auctor noster sub nomine Tlatlaubcapatli roBratis fructibus infra descripsit lib. 8. cap. 48.

Atlatzo pillin

Folia pollices septem diametro quoquouersum, obscurè virentia flores ex basi foliata, & calyce prodeuntes oblongi coccinei saturi, capitatum apicem habentes effigie Maluacea, vel Alibeæ modo, vt Collega noster rectè notauit, cuius varietates videntur Bammia Aegyptia Alpini, & Sabdariffa Lobelij, quarum folia magis vitiginea,vel cucurbitina,vt etiam Abdelmoscb loan nis Ponas Veronensis in suo monte Baldo . Differunt verò fructus cacumine acutiore, & re luteo

Cocoztamatl Vri--

varia

Pag. 117. Cap.2 2.

Pag. 118. Cap. 23.

Bryonia congener non tantum ex effigie , & descriptione , quam ex viribus videtur. Folia in Recchi exempL quinque pollices æquant diametro quoquouersum, neruulis fiue venis crispis ramosis pallentibus ,colore sunt diluto ex viridi,petioli contorti,radix verò oblique rugosa.

Pag. no. Cap. 26.

cacapipilol xodull

Radix colore inter carneum dilutum flauum fusceum . Folia longitudine bipollicari obtusiora in summo . Flores veluti pulposi ex flano rubefient es nostratis Periclymeni ex carneo maiori us obrubefiunt ex terne, fed in valle Campoclarensium luteis floribus, & vulgari seruasse meminimus Iunio mense.

Curaqua brasilium

Radix in exempL Recchi magis fibrosa depingitur, colore castaneo diluto, & maculosa, ramuli geniculis purpureis,& flores veluti lutei vtriculi: folia atro virent.

Pag. 121. Cap. 28.

Pag. 123- Cap. 31.

Folia longa pollices tres , lata duos , & contorta summitates, sint ne flores,fructus vel sitiXiuchcocolin quæ, vix ex Recchi exempL colligere potuimus, omnia namque viridi funt colore,& indistincta, vt tenera potius videantur germinationes.

Cap. 33.

Pag. Ad Nerij speciem etiam referri posset.

Mexochitl Pag. 127. Cap. 37. longe Prima /con differt secunda , nam illius folia funt quinqueneruta parua, longa pollià Tlatlan cuaye. piper longum

ces duos tantùm,& rotundiora geniculis ramulorum rubentibus, quod tn fruBus icone tantùm e regione est exprebum. Secunda Icon folium habet longum pollices octo , latum duos cumdimidio,venulis crispis admodum. Clusius aliam Iconem expressit fruBus tantum ex Monardo in Exoticorum volumine fol. 342. similem Iulo , fiue Spica plantaginea, cuius sapor & odor orientali magis iucundus, &validus percipitu

Pag, 128. Cap. 40, Huapahua lizpatlis

Huapabuizpatli si eadem sit cum Huapahualizpatli hoc loco descripta, duas alias Icones reperies s fol. 379. quarum fecunda floribus respondere videtur,

Pag. 128-Cap. 41.

Yllmatlan tlis Xiopatlis

Huius Iconem habet fo. 443. quam vide, & hoc loco repone.

Pag. 129. Cap. 43.

Xiopatlis nomine Icon est fol. 418 folijs, & siliquis in summo multis, qua non descri-

buntur in hac hi storia, quare alterius fit generis ambigitur.

AD

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

AD

873

LIBRVM QVINTVM, Pag. 134 Cap. 2

.

Flores villosi, in extremo purpurei, tn imo candicantes , ex calyce virente , & folia quina Acxoyatic. ramulis fimul hærentia, fructu rotundo, in apicem non desinente. Planta proposita à descriptione, vt Collega noster notauit, non parùm abebe videtur .

Pag. 138. Cap. 5.

Chilli Cap-

Prime Iconis fructus d dextris, Qutauhchilli, colore est sanguineo coccineo ? à sinistris sunt, sicum MeTotocuilatl exigui fructus, quorum dexter colare rosaceo faturo: alij fimul d sinitris cocci xicanum neo faturo . Fructus inferior d dextris Chichimechachilli colore roseo saturo: sinister vero nomine Pochebodchili colore purpureo violaceo parùm. In fecunda tabella maior fructus Tlalchilli , colore roseo , faturo fusco .

Pag, 139 Cap. 4.

Chichime-

Potiùs ad Titbymali /pedem* quæ Aptos dicitur, referri censeretmus, radice tuberosa , fruct u capatlis Lathyridis semen, ex pelui prodeunte , cuius femen non obest, quod dulce gustu percipiatur, folia longa Planta huius Diosconde teste , fine cortice dulce gustu esse dicitur , Et quamuis plura ex geniculis fimul prodeuntia , quod alij Tithymalis videtur aliefint, atque tenuia, num, nisi in summis ramulis , ex quibus comæ , & vmbellæ producuntur; vives tamen præter effigiem, reliquis notis illam ad tale genus remittere videntur. Nerium vero nebis lac babet in radice luteum succum in reliqua planta, vt Apocynum, veluti supra diximus.

Pag. ead. Cap. 5.

Alia eiusdem nominis Icon reperitur fol. 367.

Pag. 140. Cap. 6.

Sub vocabulo Synonymo Hoitzitzitentli exactior Icon adest fol. 3 78.

Pag. 141. Cap. 7.

Chilpatlis.

Hoitzitzitentlis.

ChilmachaFolium longum pollices tres, latum duos obscurè virens non modò, vt Collega noster ait, tl.

Clematidem Cruciatam præsertim , ad Periclymeni speciem referri posset ex Icone, nec minus ex viribus, qudm ex effigie Asclepiadis, nisi acrimonia summa prohiberet.

Alio nomine dicitur etiam Ycha , vt ab Auflore refertur, cuiYchatomac dicta, cuius Icon Ychatomao. foh 441,non videtur absimilis .

Pag. ead. Cap. 8, Folia lata pollices duos, longa duos cum dimidio, obscurè virentia: ex Recchi exempl.

Cocotemecatl.

Pag. 142. Cap. 9.

CocoxihuiAliam eiusdem nominis, sedalterius generis cum sua historia reperies fol. 158. tl.

Pag.143.Cap.II. Viribus acribus , & natalibus cum reliquis accedere videtur ad Crocodili'j vires , vt etiam-* Cohayellis ex Galeno, sed effigie ad Dipsacum , veluti iam Collega noBer animaduertit.

Pag. 144. Cap. 12.

Folia lata pollicis dimidiumlonga pollices septem . Flores Rapuntio similes, latiores quàm in Icòne ex Recchi exemplar.

Cocoyatie

Pag. 145. Cap. 13,

Folia longa pollices quatuor, lata duos cum dimidio. Iuli ex viridi- flauo purpuræscant ,pi- Mecaxochitl. losi, & longi pollices tres cum dimidio. Radix ex viridi-nigro purpurascit nodosa, fibris albis,

Pag. 146- Cap. 14.

Folium obscurè viret in Recchi exemplar, magis lunatum circa petiolum • Flores pallentes ex Oliliubqui albo-virente, nec hiantes.

Pag. 148, Cap. 18,

Planta Caelia.,.

Tuzparlis Cæsia.

, Exhilarans animos intuentium Cyaneus color, siue Cæsius in huius rarissimæ Plantæ radice Casia radix ab Auctore no/Iro obseruatus, qui in nullis alijs tam veteris, qudm noui Orbis Plantis, quod rara. sciamus, huc vsque fuit notatus: ac etiam eximiæ, & aromatica facultates plures, quas Auctor noster

874 IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL. noster refert, vt hisce denique verbis concludere volueris: quamobrem nullæ officinæ hac egregia herba carere deberent : ansam nobis præbuernt illam Illustrissimo, & Excellentissimo nofiro Principi Cæsio dicandi, ac illtus cognomine eandem nobilem Plantam decorandi.

Sicuti enim tfia Planta hoc ipso , quoniam in radiee hutus coloris vna præalijs sumpsit priuilegium, dici debet, & habert ranjfima , & e tota herbarum familia in primis obseruart : ita Ihustrifs. Cæsius Princeps noster, quoniam juxta Natales antiquissimos lllustinssimi generis, in quo post regium, & clari simum Pontificiæ dignitatis fastigium, cateri gradus dignitatum, honorum tn bellu,& pacis vsu, summis,& clarissimis viris atque etiam vitæ innocentià,& sanEtimonià præsignibus, semper claruerunt, ac præter vulgarem tum exteriorum, cum animi dotum excellentiam , quæ omnem Principem exornare aebent, priuatim alta quoque superiora innumera prærogatiua accepit, tum id præcipue quod, veluti iam nemim ignotum est et parum videbatur liberalium artium studia amasse, nobiliores scientias, 0 disciplinas tractasse , imo omnium naturalium rerum , & hyperphysicarum sapientjam pectore fuo comprehendidisse, & promouenda nisi harum persequendarum, in altos quoque corriuaret amorem non solùm, sed rum nouo instituti genere omnibus Principibus admirandum daret exemplum • V tita meritiss , Cæsiæ Mineruæ frater dici possit , si antimò Cæsius alter, quasi louis filius 0* scribend. quo, mytho logico quidem more , laudes exprimere velis , ad quem adeò huius verjus caudam olim habuimus: Dux tibi Lynceidum Cæsi, Lynx, Cæsia Pallas,

Cedunt : mente, oculis nam tibi eunda patent • Neque hac tantum Cæsia Planta optimo iure, sed & reliqua quæcunque istius ampli voluminis ipsum V olumen,Cæsium ferre nomen,Cæsiumq. dici debedum nostri Principis Cæsij sedulitate, magnanimitate. ac liberalitate ,studijsq. simul ac sumptibus , & quidem ingentibus, quibus ipse late prospicere publico omnium voluit bono: in mortalium manus editum producetur. eiusdem tiberaParum autem hoc tanto Principt \ Plura Lynceorum namque volumina varia, abhinc annis per litate, ac paterno erga fuos Lynceos affectu, & effectu iam impressa multis Orbem vagantur,nec liuor, aut inanis latratus obstant vel minimum, prorfus enim illi post nabentur (si quosdam habent:) multa etiam sub prælo sunt: nullis parcit ille expensis,vt ex Lynceorum studijs re/publica litteraria tuuetur . Quapropter omnes Orbis Vrbes tanto Principi veroq. Mecœnati Cæsio, & huiusmodi studij Prowotori plurimùm sicuti debent, ita eius imitator ibus, nusque operibus ipsis, nullo modo carere deberent , quod & de Planta ipa Cæsia Recchus Auctor noster affirmat. Quid autem nos vlterius impulerit , vt hanc potius Plantam quam aliam,quæ cyaneo fiue cæsio colore in store præcipuè micaret, aspectuq. forsan gratior videretur, elegerimus tanto constituendam Principi, paucis dicemus.

Cæruleo siue Cæsio colore florentesplantæ adeo funt vulgares, vt nullus /it olitor, qui in suo borto, vel saltem Cichorium non habeat: rarioremq. in floribus cyaneis effigiem nullam, quæ nos ad hoc excitare posset, adhuc cognouimus. Hanc etsi non floridam , quod & obijci possei ,i ab Auctore nofiro potius dubitanter his verbis asseritur, & flos , vt aiunt , nullus : quapropter nulla obseruatione contraria existente,quodflor e omnino careat, nõ desperandŨ existimauimus, quin florida esse possit, quamuis Cæsius tn flore non ad sit color. De Plantis ex Filiceorum , Capillarium genere, quod flor e , & fructu careant, iam diu recepta est opinio,etiam tefte Dioscoride : sed vt maximum mediae materiæ Virum illum omnibus praferendum, defendere videamur, cui pracipuè mortales omnes debent,& nos priuatim,illud intelligendum existimamus, curiofis naturalium indagatoribut ■ d quod scilicet conspicui valgò sint, non quod doctis, 1 occulti,& ignoti Et quamuis Auctor noster Plantæ folia fi milia, Polypodij folijs minoribus, rius virentior ibus posuerit,illud virentioribus differentiam parit vt non ex Polypodij sed ex alterius genere essepossit: ex quo nofter doctissimus Collega, ad Acanthi foliorum diuijuram accedera dixit, atque ob id floridæ Plantæ affinem : sed quod non modò effigie fit Polypodio simili, foliorũ Casia mirè fi ilicet diuifura concessa est, sed etiam ipsà substantià, & natura,quod ab Auctore, si florida, ac effit Filiceorum. ex genere expressum, & sic Floridam , & fructiferam ejfe adhuc Plantam fructifera • hanc, afferendum duximus, & mirum in modum , quod etiam non modo d nobis iam abhinc annis est obiter annotatum , fed etiam ab Illustrifs. nostro Principe Cæsio inter multa alia præclarissima cogitata, & scripta in volumine illo, cui vt nobis relatum, titulus ; De Plantis imperfectis, elegantissimè atque doctissimè differitur, & demonstratur • Quid

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

875

Quid enim vetat, quod omnium mater Natura plantis tribuerit alio vel alio loco vterum & foetum gerere, & excludere magis, minusq. conspicuum ? Et si Rufio, Hypoglosso & Lauro Alexandrinæ flores , & fructus in summo foliorum constituit conspicuos quid mirum; in E iliceis & Capillaribus, fi in eorum dorso non tam conspicuos , sedparuos adeo nasci voluit ? quos nullo in bis diligenti examine, vel anatome præposita, à iuuentute adesse animaduertimus .

Hæc ab Illustriss. nofiro Principe Cæsio non modo tam diu obferuata sunt, Jed nunc apertius demonstrata parui illius Telescopij adiumento, quod mirum magnum que in modum obiecta, vel minima ob oculos distendit magis quidem, minusq. iuxta artificis præstantiam, & lentis exiguitatem, & illius varietatem, imò exigua, vel Atomo paria obiecta,ila magna oculis obijcit,vt quisque in admirationem incidat, ac Polypodij, & congererum semina Pifio, vel Ciceri paria offert oculis, quæ arena exiguo grano parta simplicioribus existimantur. Qui autem fuo temporepilosam illam extuberandam in similibus Telescopioparuo obferuauerit,& flores virescentes magnos, & semina, vt diximus, conspinciet,& infuper in femine vmbilicatam partem etiam qua hærebat, & alimentum, & incrementum capiebat, clarissimè obseruabit,qui absque Telesiopio vix nigram arenulam splendidam conspiciet: in hac scilicet pilosa flauescente in folij dorfo extuberantia bino ordine dispositos corymbos deprehendet quinquagenos circiter flores siue fructus cum feminibus in singulis. Ex his non imperfetamplantam , sed sua natura dorsiparam exi/limandam, & sicperfectam,sietiam bæc nostra planta ex eo effetgenere; vnde & rarissimam ob Cæsij coloris in radice obseruati, & ob aromaticas facultates dignissimam nostri Principis cognomine decorare maluimus,iliique omnino dicare • Plantæ quidem,vt & Theophrastus etiam lib. I.cap. I. adnotauit, non fidum vario locofruEium gerunt, & subtus folia,quarum plantarum,non inuenimus expressum, an de Capillaribus, & Filiceis , vti diximus, intellexerit ; quod potuit fieri: vt supra folia,vt de Lauro Alexandrina expressis supra terram conspicuum; sed etiam infra terram occultum,vt defodi tellus oporteat si quæratur, vt in planta Arachydna, quæ Amphycarpa etiam dicitur, & obferuata, & descripta fuit à clarissimis Carolo Clusio lib. I. Exoticorum, & d Ioanne Pona in fuo monte Baldo italicà lingua Venetijs impresso , Et quia locus videtur , addendum censuimus, quod ab alijs memoriæ adhuc proditum non est, à nobis autem obferuatum multis abhinc annis, plantas non modò frustum edere,&perficere fupra terram intra menfirn, bimestre, veltrimestre interuallum, aut quoduis, sed plantam quoq; esse, qua integro anno vierũ cum fætu gerat infra terra obrutum,nec nisi post annum fupra terram proferat, & perficiat. Hoc in planta euemt d nobis dicta in nostro Phytobasano, Epimedium, & vulgo Lunaria racemosa, quæ Maio mense exit fupra terram foliosa tantùm, vel foliosa cum racemo etiam , sic enim à terra assurgit, & quæ ab initio caret racemo, illo semper carere est obseruatum; si enim ab initio natam produxit, nec amplius racemum apta est proferre . Et nos obseruauimus in quamplurimis Plantis in Aequicolarum montibus omnes plantas in imo petiolo fupra radicem folliculum habere quendam ,veluti Ari florem exiguum, in quo plantulam exiguam veluti foetum,complicatum extare vidimus intra folliculum vteri vicem gerentem, integram foliosam tantum, qua racemo vidua erat pofl annum proferenda, & quA racemosa , cum ipso exiguo, fed integro racemo conuoluta : & hoe mirum Natura institutum ! Alias plantas simili modo infra terram vterum gerere agnouimus , & fuo tempore proferre, sed non anno integro , & forsan nec medio, verum d noua radicis ipsius extumescentia, vt in bulbosis quibusdam, in quibus intra bulbum ipsum spicatum cauliculum obferuauimus fuo tempore proferendum.

Epimedij partus mirabilis.

Plantarum

folliculu.

Pag. 149. Cap. 21.

Huius nominis icon tertia omissa fuit, cuius fulta vix apparent serrata, lata pollices duos tzubunn tlis. eum dimidio,longà tres cum dimidio, crassis dentibus, & inordinatis parum circumscissa , altera parte obscurè virentia , altera candicantia , radice crafsd , cbscutè flauicante, cauli ex viridi candicante. Flores insum mis ramulis copiofi , stellati, flauicantes, flaminibus fuscis in medio, ex Recchi exemplar. Vide foL 183. cap. 2. lib. 6. vbi repofita est ,& describitur. Alia etiam eiusdem nominis reperitur icon fol. 436. cum qualitatis nota, ex Recchi picto exemplari desumpta, quæ margini aderat.

Pag. 150. Cap.

Huius nominis Ychatlepatlis, alia est icon fol. 442,

22.

Ychatlepatlis..

Pag. 151.

876 IN RER. MED. NOV. HISP NARD. ANT. RECCHI VOL? Pag. 151. & 152.Cap.24. 25. & 26.

Tztacpatlis

Eiusdem nominis Yztacpatlis præter descriptas.,& depictas fol. 106 &197. alias varias sine bistoria referies fol. 450. 451. & 452.

Axixoea buizpatlis,

In Recchi exempl. Radix videtur tuberosa , in imo latior, colore flauicante, folia lunata pollices tres cum dimidio, & tres lata,

Pag. 153. Cap, 28,

Cempoalxo shitl.

Epazotl

Pag. 157. Cap. 29.

Tubulosis floribus plantas rariores,atque aspectu jucundiores in nostra 2 .part minus cognit, flirp. proposuimas alteram simplici flore,alteram multifloram polyanthon vero degenerare in magis, minus dehiscentibus tubulis, ore scilicet magis hiantibus, & barbulis longioribus, alijs vero rotunda, tubuli recisione fine barbulis; atque domesticas gallinas auidè aliorum congenerum simplici flore foliapluries fine noxa esitasse, obseruauimus.

,

.

Pag. 159. Cap. 3 2 .

Vera Atriplex latioribus estfolijs fetè trigonis, fructufoliaceo, vt aliàs diximus,viribus re contrarijs.

fe-

Pag. 162. Cap. 35.

Pelonmexixquilitl.

Tricoccos fructus quos notauimus, acrimonia præditos esse reperimus ,præsertim quibus singula femina, vt Tithymali, Chamelææ, Ricini, & simlium . Camerarius huius plantæ iconem exactiorem habet .

Phehuame.

Diofcorides ad longa Aristolochiæ fpeciem refert Clematidem,nec cb radicum longitudinem fed viticularum Clematidem dici putamus , sicuti qua proprie Clematis Planta dicitur Radix flauicans, & rugosa est Folia tripollicari diametro • Flores virentes punctis obscurè purpuret intus & extra depicti.

Pag. 163. Cap. 36.

Pag. ead. Cap. 37« Piperis iconem hactenus elegantiorem, vt Collega notauil doctiss. Clusius expressu, non modo Exoticorum lib, I. cap* 19. fed iterum in notis ad Garziam cap. 2 2. At etiam videndus est Christophorus a Colla cap. 17. de Pipere, in similitudinem, atque differentiam refert foliorum Piperis& Betle,quam nobis anno præterito obseruare contingit, munere clariss. D. Petri de Valle nob. Rom. fuprd memorata cuius humanitate inter alia Exotica rariora, Piperis, & Betle folia accepimus. Horum folia quanquam inter se magnitudine vix differant , similique modo sarmentis arbores scandentibus hæreant, effigie, atque alijs non parum disiungi videntur. Piperis enim folia qua non tribus tantum sedquinque neruis per longum folij fere plantagineis distinguuntur, carnosiora & solidior a sunt folijs Betle; magisq. adoualem figuram accedentia, & inde in acutum desinemita - Betle verò ijsdem neruis tenuioribus molliora,& delicatiora sunt adBetle & Pi peris foliomodumcirca petiolum latiora , atque in summo num diffevt ipsius Coni potius quam vllam Oui effigiem exprimere tentia. videantur. Piperis folium maius, quod habuimus, latum in medio erat vncias quatuor, & duplà longitudines quamuis aliqua oblongiora, ac etiam obefiora reperiantur , non tamen in imo ita lata, vt in Clusij pictura, sed acutiora circa pediculum, qui non lignosus, sed neruosus est, dimidià folij longitudine, Piperisq. sapore , si dentibus teratur. Iconem ex ipso folio expressam adijcere voluimus, vt cum cob exiguitatem plantæ arborem scandentis depictæ, quadam minus rectè sint expressa, in boc maiore folio curiosus Udior magis adfpicere possit.

Piperotundum.

Pag. 165. Cap. 38.

Tacuache Michuacan Huius plantæ fructus nulli nostratis plantæ fructui similis est: non Cucumeri asinino; non Colo-

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

877

Colocynthidi , quamuis flore cum dictis, Scammonio & Conuolunlis conueniat femine interno cum Apocynis, sed non fructu. Nulli piantæ à Monardo propositæ , nam prima illius Bryoniæ, fecunda Scammonio, & Conuoluulis accedit , /scuti tertia magis syluestris, quæ fructum habet cartilagineo cortice conuoluulis similem , Quod autem radice tuberosa 'varient non mirum,cum alijs eueniat: quare hucusque fui generis, vel media inter illas esseplantas videri potest . Folium iconis cum fructu longitudine quatitor pollices æquata, latum tres, colore viridi-cæruleo obscuro: fructus ex albo flauicat obfolete . Eft & alia icon in Recchi exempl. eiusdem nominis Tlalantlacuacuitlapilli, cuius radix crassa eft, carnosa fed in fibras multas, desi- Tlalantlacuacuitlanens, colore castaneo pallente, viticula longæ nodosæ,folia rotunda lunata,fructus veluti ouum, pilli. longitudine pollices quatuor, crassitie pollicum duorum cum dimidio, exiguis maculis vt punctis depictus, colore obscurè virente.

Pag. 166. cap. 39.

Teoquilin.

In Recchi exemplar. caules squamosi virentes, folia lata bipollicaria: Iuli, siue siliquæ, aut fructus ex dilute viridibus-flauicantibus punflis notati.

Pag. ead. cap. 40.

Tlatlaubcapatlis.

Pag. 167. cap. 42.

Radix intortis fibris, colore castaneo. Flores terni in fummo ramulorum eoiore purpureo, violaceo, calyce albicantes.

Pag. 168. cap. 44.

Yztactexcaltlacotl.

Aliam iconem vide fol. 4 28.

Si quis nostrates bulbos acrimonia præditos experiretur ,facilè catharticas vires inueniret, Colchico meliores atque innocentiores. Græci vim Scillæ ventrem emolliendi tribuerunt ex bulbaceis,non esculentis, nam Cæpa, & Allium bonam facere aluum tradunt.

Xoxonacatic.

Atzoyatl.

Pag. 171 cap. 47.

Hirsutis folijs adhuc nobis inuisa congener, fieri tamen posse arbitramur loci varietate,nam Cichorium dulce à nobis in nostro volumine propositum in montano natali loco , & frigido hirfutum eft admodum, translatum,& cultum Neapoli omnem hirsutiem depofuit ,sic etiam in Sanguisorba,& alijs obseruatur, & maritima Brassica oleracea. Congenerum verò flores varietate eleganti obseruauimus, nam alij sunt longo tubulo, ali/ amplo,& patulo ore,alij rubentes, ali/ purpurascentes, alij albi, alij lutescentes, alij mixti ex duobus coloribus distincti, in quibus aliquando alius magis albicat medietate, alius magis rubet ,sic alijs coloribus > alij inscripti lineis, & variegati versicolores.

Mutation in plautarum hirsutie.

Florum in hac varietas.

Cocoquæ-

Pag.ead. cap. 48.

quilitl.

An voluibet Auctor describereplantam vulgatiorem nobis,Fior Velluto appellata ab Herbarijs, ex Caryophyllis hispanicis,ignoramus;folijs non parum congeneribus accedit,flore verò fi ita sitminus rectè depicto ; obest etiam Nasturij odor. In Recchi exempl. non fuerunt folia omnia depicta in ramulis, fed tantum initia, vbi erant apponenda,quare sculptor etiam hic mutilam expressit figuram.

Chichiual Pag. 175. Cap. 50. memeya. , Folia dodrantem longa sunt, & lata pollices duos. Radix veluti nodofa,castaneo colore diluto ; &flores, qui describuntur vafculis similes,non funt expressi, fed tantum St liqua modo,

Chilli, Siliquastri scilicet in acutum desinentes rubentes, & in fummo ad luteum vergentes cum virore, & aliæ minores in summis ramulis virides sunt, ad rubedinem parum inclinantes, nec aliquo modo hiant, vel floris imaginem referunt, quare adhuc cuius fit generis nos ignorare fatemur.

Pag. 177.Cap. 51.

Pyciele Tabacus.

Planta proposita, vt ex icone colligi potest, minori fpeciei similior videtur,quæ ah H erbarijs dubius Hyoscyamus dicitur,pallentibus floribus: in alijs maioribus,& vulgatioribus flores ex candido, vel pallente rubescunt. In hac planta, vt Recchi exemplar habet,pallente funt colore flores, & folia rotundiora in summo, qua m vulgaribus angusta funt admodum circa flores: Vide Monardum cap. 14 & Cludum, qui in fuo Exoticorum volumine duas elegantes icones proposuit, & depinxit.

TlanoquiPag. 178. Cap. 53.

Potius ad coronarias plantas capitatas,vt Stoechadis, Thymi referenda: flosculi depinguntur loni. ex capitulis prodeuntes cærulei, vt in similibus obseruatur.

Eeec

AD

878

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

AD Tzoecuilpætlis altere.

LIBRVM

SEXTVM,

Pag. 183. Cap. 2, Radix in Recchi exempl. flauians obscurè, folia lata pollices duos cum dimidio, longa ires cum dimidio , crassis dentibus inordinate ferrata , altera parte candicantia , flores Bellati flaminibus fuscis . De hac quoque verba fecimus in lib. 5. cap.21. vbi duæ alia describuntur. Vide etiam fol. 436. aliam iconem eiusdem nominis , & facultatis, foribus inter folia in iconibus alijs cum nominibus.

Axixcoca builizpatlis

Pag. 183.Cap.

Ciuipatlis Hemionitila.

Pag. 186. Cap. 7

3.

Hac flores habet à leguminosis alienos,quinquepartitos, slaminibus intus multis nigris, & siliquas oblongum femen vnicum continentes, vt ex Recchi exempl. figura colligitur, quare vix inter leguminosas reponenda, non enim omnes plantæ siliquas proferentes leguminosæ idcirco cenferi debere videntur, nos enim potius d flore dijudicaremus.

Cenanam Pag. 185. Cap. 6.

Tezcoquenexempl.flores depinguntur Recchi coccineo colore ex calycibus virentibus , altero vero raIn sis. vomulo basis coccinea , & flos insidens luteus: forsitan coloris varietatem in flore ostendere luit. Siliquæ femine flauicante, lanugine candida oblonga dependente refertæ. Picturanon habet folia obtusa, nec maiora longitudine pollicum quinquelatitudine vix digitali: Quare non parum Nerium vel eius speciem, aut congenerem hirfutam plantam folijs, vt in filiquosa Nos Lysimachia ditia obseruatur, in palustribus nostratibus, binis hirsutis folijs referreposset : in Vinca peruinca vulgari cæruleo flore Neapolitana succum lacteum, vt in Asclepiade luteum sicuti in Nerio,amicis Herbarijs ostendimusperpetuò obseruandum, vt ab opinione contraTezcoquensis fol. ria discederent. Huius nominis Cenanam, reperitur altera icon cognomine 362 . Et altera deQuahunahoac fol. 361. qua similes,& congeneres videntur .

Cocozxocbi patlis.

Nullam ex Dioscoride nos Hemionitin agnouimus pennatis folijs ,& ignorare fatemur de qua noster Auctor intelligat, nisi Trichomanen accipiat, quam alio numine pro Hemionitide acceptum non reperimus: nisipro Hemionitide Dioscoridis, Aspleni delineationem intellexerit folijs Polypodij. Nam Hemionitidis vera folia lunata Dracunculi modo describuntur (quibus seeunda tconis planta magis accedere videntur) & descriptioni respondenitia, bina cauli barentia, & reliqua.

Pag. 188. Cap. 8.

Nouum efl in Asteribus radices tuberosas dependere, vt in hac planta depinguntur, quæ an minime mirum congeneres plantas alias alijs Buphthalmicis flt affinis,difficilè est asserere sed ; Flos Solis dice fibrofa, altas tuberosa obseruari , nam & Peruanum Solis florem ex Indijs tuberosum haPeruanus buimus, de quo in nostra 2. par. minus cognitar. stirp. verba fecimus, & iconem proposuimus. tuberosus. inde alia postmodum obseruata in hisce Annot, inferius addemus . Et etiam in nostratibus Gespeciemq. rania, & Ranunculos præsertim radice tuherosa, & fibrofa variareomnibus notum Tepetlaxiu- distinguere non genus. bitl

Xararo

Pag. 192. Cap. 17,

Polia longa pollices duos ex Recchi exempl.

Pag. 196. Cap. 24.

Polia longa pollices septem, lata vnum cum dimidio,& ad Iaceas dictas plantas capitulis, & Yolmimiqui folijs accedere videtur.

lizpatlis.

Yzetacpatlis Tepuzcullule.

Pag. 197. Cap. 25.

Huius iconem prætermissam reperies infra fol.445.

Pag. ead. Cap. 27, Huius planta icon , & vires non parum conueniunt Conizæ minori Dioscoridis, quam nos

Mesues Eupatorium diximus, Matthiolo minime cognitam ,fed Lobelio, & Petro illi folia non sunt candida ,fed lutescentia potius . Eiusdem supradictæ planta nominis effigies i ater fe genere differentes reperies fol. 450. & 451.

Pag.195

&

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES,

879

Pag. 199. Cap. 31.

Nanahuapatlis

Pag. 200. Cap. 32.

Xiubtotor-

Folia latiora : & lata pollices duos cum dimidio, longa quatuor cum dimidio.

Eiusdem nominis Nanahuapatli est icon fine biBoria fol. 389. que minime huic historiæ qui. respondetPag, 201. Cap. 34.

Folia lata pollices duos cum dimidio, longa quatuorcum dimidio ex Recchi exempl.

Pag. ead. Cap. 35.

Ad Cucumeris fylueBns aliud nouum genus referri posset,licet viribus purgantibus , & cic differat,quia fructus edulis dicitur ab Authore, & femen lanuginofum .

Pag. 202. Cap. 37.

Tlallayotli.

Chilpam.

Digitales appellata planta, vt Lobelius Anglorum experimento refert, non parum facie, & viribus accedere videntur, de quibus in nostro volumine cap. de Ephemero Dioscoridis verba Coyotefecimus.

Pag. 204. Cap. 40. mail.

Radix flaua,maculis castaneis, nisi fint cauitates . Folia altero latere dentata, lata pollices duos, longa pollices tres . E rudius fiue folliculi pollicari diametro, sed oblongiores .

Pag. 205. Cap. 42.

Nanacace.

Vinifera vitis folia minime referre videtur planta depicta, nisi forte magnitudinem non Taixminformam referre videatur.

Pag. 206. Cap.43. capatlis.

Folium longum pollices sex, latum dirnidio minus, Flores pilosiveluti Amelli, ex flauo rubentes , in Recchi exempl.

Pag, 208. Cap. 47.

Radix castaneo colore diluto, longioribus, & crassioribus fibris elleboraceis, flores in calycibus squamofis, flauicantibus . Cardui mitis fpecies videtur.

Pag. 2 09. Cap, 49.

Yzteciihus il Tlaelpailes.

Ad Symphyti petrai fpecies referri posset, ni pariem amaresceret; radice castaneà fusco , colore, folijs rotundioribus, digitali longitudine fefquipollicem latis in Recchi exempl.

Pag. cad. Cap. 50, In Recchi exempl, flores calycibus Ruta colore rubentes pilosi, radice pallente: foliumè regione latiùs, oblongum,non extenuatum in medio, colore rutaceo«

Pag. 210. Cap 51.

Chelpaurchitl.

An Anthirrbini species.

Pag. 213. Cap. 66.

Phase.

Huic similem iconem absque historia reperies fol, 398 ,sub nomine Pocayo.

Pag. 216. Cap. 61.

Folia longa, & lata quoquouerfum pollices quatuor cum dimidio , in Recchi exemplar.

Pag. 218. Cap. 64.

Quia in pappos femen abit non erit ex genere Anchujæ,vel Echij propter alias partes similes, aut florem tantum, nifi fructu, vel femine quoque respondeat, vt fuo generi, referriposfit* vide de bis qua scripfimus in nostra minus cognit. stirp. 2. par. cap. 27

AD

Quanchxocotl cullu lenfis.

Yntemie.

LIBRVM SEPTIMVM, Cucxueeid

Pag. 226. Cap. 12.

Flos est cauus, integer Campanulæ, vel Trachelij colore carneo, coccineis punctis depictus, & in summo apices tenet saturiores. Reliquis non multum abefi,ficuti & viribus astringentibus, & ixsicentibus, Amplæ huic familia addenda vifa fuit rarior fequens spectabilis Planta.

Planta Cardinalis Barberini.

chitl.

Herba Car dinalis Bar berini.

Inter Rapuntia maximum coccineo spicato flore. ‘

Exotica nobis, & inprimis elegans planta nuper studiosis aduecta, cum peculiari patrioq. nomine carere videretur, atque coccineis copiosis, ac diuturnis esset floribus, aspectu iucundissimis, longam spicam in crassam & confertis, Cardinalitiam vestem colore referentibus berbæ CardiEeee

2

nolis

880

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

natis denominatione ab Herbarijs insignita , & euulgata fuit , vt conijcere potuimus. Ob elegantiam igitur nos, nouitatem illam obseruantes, atque ad proprium genus reuocantes, ec notis aliàs a nobis pro cognitione specierum plantarum in minus cogniu stirp. 2 . part. traditis, illus tam preclarum Cardinalis nomen delere,aut immutare nullo pacto voluimus ,imò potius clarius sub generico nomine ad suam speciem,vel proprium individuum referre. Itaque reddere , Cardinalis appellationem 1» genere sumplam, prostantem proculdubio benèq. conspicuum Cardinalem exprimere palam est , vnde proficio in Vrbe , hoc præsertim quo innotuit tempore filici Barber-inum Cardinalem subindicare volui/fi , sicut existimare debuimus,ita omnibus decreuimus declarare,qui præterquam quod omni scientiarum genere in hac sua virenti ætate præditus, sanctissimisque moribus perornatus existit , prudentia quoque maxima, ac erga omnes humanitate, pretatisq. summæ studijs nemini vnquam secundus, ac merito quidem Nepos Sapientissimi ac Beatissimi Pont. Max. Vrbani VIII. quapropter Cardinalis, vi diximus denominatio , tali de purpura conuestito Pontificis Summi Nepote plerosque intelligere , ambigendum non est, qui cum natur à, cunclisq. animi conatibus Apum Regum, reliquarumq, sedularum inter mysticas illas, nobilesq. volucellas, præclaras virtutes in fubditis rectè regendis , omnibusq. benigne fouendis abunde præ fi ferat,non fine mysterio Apum Insignia trino numero, tribus angulis dispofita d fisis maioribus delecta fuerunt, mirabili quodam , vt ita dicam,præsagij spiritu, quasi præscijs hunc futurum qui Maximum prope Patruum in magno totius Christiani Orbis onere sustinendo, regendoq. leuamen afferret, quorum præclarissima gesta cum Amicis litterarum cultoribus non raro commemorantes,debitisq. laudibus prosequentes synopticis, emblematicisque encomijs ab Illustriss. & Excellentiis. Principe Federico Cæsio Lynceorum Institutore, ac Principe doctissimo, in Apiario ex naturalis fui Theatri Frontispicijs deprompto, non minus apte quàm eleganter in Barberinas Apes prolatis, pleniùs recoluimus, ad quod Romæ annis præter :tis impressum, le ctorem ablegamus. Non abs re interim plantam hanc fuo Cardinalis nomines simpliciter receptam, posthac addito lllustrifs. Barberini cognomine proferendam producimus • Eoque magis cum hanc hucusque à nemine descriptam,nos primum obseruauerimus, illiusq. histo-riam,plena cum icone publici iuris fecerimus : tuoq. cognomine, Amplissime simul & doctissime Barberine , decor atam, tibi dicare humiliter atque offerre ausi sumus . Sit illius in plantis nomen , qui inter omnimodastudia illarum quoque & scientià, & nominibus non parum ohlectaFLOS CARDINALIS BARBERINI. iur, eaq. speciosos suos Apibus Barberinis exhibeat flores,vigente semper atque nitente purpura, quibus fouentibus diutius reliquas inter fulgere poterit. Ex radice igitur hæc perenni, vegeta,fibrosa, candida, repente lateribus,cespite facile se propagante,tenera , lactescente,dulci,cum pauca caliditate, plures caules, vbertatem fine soboles juxta radicis vetustatem, & promente Aprili mense, sed primo vere folia in terra firata erumpunt,vulgari Rapuntio non dissimiliamifi quia minora, & angustiora, lænia, obscurè virentia, in orbem iuxta radicis caput expansa , quæ angulosofo cau, deinde in læui candicante rotundo sed aliquando le (tripedalem obseruanimus, & mullis alis diuifam ) qui crassior, & vegetior est Rapuntio vulgari,minimi digiti crassitudine, maiora & ra fiunt,illi altem atim hærenti a,& cochleatim quino ferè ordine circumdantia, semperq. maiora, vt in medio caule fimipedalia fiant longitudine , ac duarum metarum latitudine, parùm incurua, per ambitum dentata, illaq. disrupta lacie manantia sicuti iota planta verum non lia copioso vt in cogeneribus. se dexiguo exiguo. E medio caule folia decrescere incipium ad summum vsque, in quo flores coaceruatim in spicam crassam,longam, dodrantalem, &-in summo duplici veluti vmbellà coronatam Iunij initio obseruauimus:

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

881

ua uimus : illisq. fe perficientibus spica producitur, & flores rariore ordine inter foliorum alsi

dense exeruntur, breuipetiolo harentes, & ex calyce quinquefohato Rapuntij modo, tubulo oblongo sesquinciali, & in fummo colore fature coccineo, bilari admodum , paulatim debiscentes circa finem Iunij, in quinque foliola diuiduntur nouo quodam ritu in boc genere , vt tria foliola dependeant effigie, barbularum , bina alia superiora, & anguBiora veluti alæ obliquæ , tubulum medium exiguum ex illorum centro siue medio emicantem amplexentur , colore etiam coccineo, in cuius fummo caput cævuleum , siue violaceum auiculæ cuiufdam rostrum incuruum amulans,profertur. Ab alijs congenerum floribus hi variant , vt non Campanulas, sed galericutatos potius flores imitari videantur, non parum ad Gladioli flores accedentes,quanquam natura fini tubulosi: at in summa dissectione differentes: quod in nullo alio plantarum siue florum, nisi in boc Rapuntiorumgenere , bucusque obseruauimus ,vt in corniculato montano Rapuntio diximus, in nostro minus cognit. stirp. Volumine suo capite : ac etiam in 2. part. cap de Rapuntio vmbellato, & sequentibus, & in Cretico Rapunto, Petramarula dicto, etiam variante. Huius floris medius tubulus, ex quo caput exeritur violaceum ,supernam externi maioris floris tubuli partem disrumpit, relicto canali, sicuti, & medius internus stylus fructui insidens. In floris exte, na parte ima fupra fructum fi tubulus eximatur , melleus liquor non paucus reperitur, qui etiam in Viola Mariana ditia congenere conspicitur. Huius flores non modò in hortis , & fict ilibus fummo studio coluntur, & expetuntur, quia copiosi, & bilari coccineo colore conspicui, oculis afferunt voluptatem, fed etiam,quia diutius immarcescentes permanent, vt tota spica fit florida V & in phyala repofita cum aqua pluribus diebus ferventur, paula tim debiscentes, Frufius in calycibus ex tuberanti ores obseruantur perfecti, semina flauicantia minuta, vt in congeneribus continentes: lulio & Augut menseperficiuntur , & ab imo planta denuò regerminat.

Sapor dulcis in tota planta cum quadam caliditate, vt in Viola Mariana obser natur,etiam ad Rapuntiorum genus refertur. Vires Rapuntio fimiles,atque validiores effe propter maiorem acrimoniam dulcedini mix tam, non dubitandum arbitramur, de quibus aliàs,plura diximus in nostro Phytobasano cap.de Erino Dioscoridis, & Nicandri,inter quas Alexipharmacascot cõtineri,ex Nicandri fententia retulimus. Hanc obseruare licuit ex humanitate reuerendi admodum & doctissimi Vin loannis Baptistæ Sersalis Clerici Regularis Neapolitani Thealinorum, rariorum florum cognitione præstantissimi, à quo & alia præclara, rarioràq. nobis communicat tu Chimalatl: sunt, de quibus fuo loco, Pag. 228. Cap. 15.

De aliafpecie rariori,tuberosà radice,quam Peruanù Asterem &, Farne sianum florem(quia After Perus nus, Farnein horto Illustrissimi Card. Farnesij Roma? primum cultam vidimus) nuncupavimus, in nostra sinus flos. minus cognit. stirp.Ecpbr asi tn 2.part.verba fecimus iconem cũ bistor ia apponentes, fed nunc ex obseripfa viua planta apud nos culta, obseruationem proponimus . Radie: nititur tubenosà , foris fla- Eius uatio pleuicante,intus albicante, succosà,dulci, aqueo sapore,foris velutigeniculata in vetustiore, fed in nior. nouella radice rotundiore aspectu , & in acutum candicantem extuvnescente, & multos bulbulos emittente: ex qua post annum caulis vnicus, vel plures enascuntur ,folijs primum binis rotundis,deinde oblongioribus,cruciato ordine ex aduerso caule h arentibus vfque ad caulis sesquipedalem altitudinem ,postea alternatim harere incipiunt singula, & alas inter illa edere sed post adeptam caulis magnitudinem ferè arboream,in coni effigiem floridam plantam aspicies, fi ellatis floribus, lut is, tripollicari diametro, squamosis capitibus insidentibus, vt iam depinximus: eculos hilari aspectu recreantibus .Semine simili sed minore admodum, nigrescente cortice,medulla ingrata Japore & odore,minimè vt vulgaris eduli: quo tempore radix in imo caulis fibrosa, & lignofa reperitur,in extremo fibrarum bulbulos exiguos proferens , ad nouam sobolem propagandam : reliqua ibi vide .

Pag. 229. Cap. 17.

Trigono fructu,calidà temperie obferuatur, præter f rides, Xyrides,vt Collega nofler annota- Micuitlexcolli, uity, Chamelaa tricoccos,Titby malorum genera, Heliotropium minus, Ricinus,Bulbacea non pau * ea, Elleborus albus, Aconita cum quibus Staphis agrta, & aliæ.

Exgenere Medij siue

Pag, 230. Cap. 18.

Nextlaco-

Iacearum vulgò videtur , calyce squamosa.

aly.

Pag.ead. Cap 19.

lin.

Tlalecapa-

positus in geniculis plurium simul, Galij vel Rubiæ genus exprimant, fructus CeasisFlorum adsimilis ,at exiguus & coacervatus , à nobis obferuatus est in nouo quodam Galij gene- Galiú è Sicilia frucctu re, è Sicilia misso; rubescens,mollis, quo manescente, semina bina remanent etiam coaceruata, rubescète. & GaEeee 3

882 IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL. & Galij ritu,de qua,Triuno udspirante, cum alijs rarioribus suo temporep lura.

Pag. 231. Cap.20.

Tlacoxochitl.

Recchi

Folia terna simul hærentia, longa pollues tres,& minimum digitum lata, in exemple dictæ sint siViscariæ flores quamuis familiam referunt , Lysimachiæ & vires adstringentes, fol. notautmus 105 miles,calida, frigidave fit Lyfimachia ex Galeno non habemus: vide qua

& alias figuras fol,418.

Pag. 232. Cap. 2

3

.

Ycelacocoin Cerignolano Apuliæ agro copiosum, spontaneum , Cachryferum Rosmarinum, sine Libatlis. emittentem obseruauimus Libanotis notidem, totoq. caule refinosd crustà,veluti scabie infecto, resinam proferre) Imperato noin caule etiam retulit Plinius Rosmari- no 1600. multamq. ex caule collectam(vt nus Cachry reponendam.

Nomine & temporis misimus in admirando suo naturalium rerum Museo fer Apuliæ stro tunc

figura fimilem reperies plantæ iconem fol. 442,

Pag. 233. Cap, 24.

Yztacxihuitl.

Axixpatlis Cozticpatlis

Radix lutescens, folia longa pollices duos,

.

dimidium vel amplius in Recchi ex empl.

Pag. ead.Cap, 25.

nominis fol. 355. sed quæ Duæ plantæ Axixpatlis describuntur,est tamen icon eiufdem decriptioni minimèrespondeat , an pictovis fuerit culpa,ignoramus.

Pag. 235. Cap. 28.

.

experiment TlallantlaThalictri nostratis, & fic ab Herbarijs dicti, radices catharticæ, cuacuitia- Rhabarbari colore,& viribus.

Pag.2 39. Cap. 34. lata polpilli. obsoletus folia rotundiora tn Recchi exmpl.lata polMichuacan - Quoadprimã iconè; Radicis color fuscus diureticnm licem cum dimidio longa duos,& dimidium. De quarta icone locuti sumus tn cap. 38. lib. 5. supræ de TacuachePag. 241. Cap. 38.

Eiufdem nominis alia reperitur icon sol. 453 longè differens.

CecetpatlisQuaquabut Zontic.

Axochiatl.

Lysimachia Virginiana.

Pag.250 Cap. 46.

alijs differens fol. 399. sed sub synonyma ap Eiufdem nominis alia est icon longà radice, & varietas repentur.

Yztacpatlis fol. 45 o. sub numero sexto huius Pag. 252, Cap. 48.

Lyfimachia Americana.

Primæ iconis plantam , ni fallimur, vel illi admodum fimilem fatam habemus ex VirginiaNoui Orbis allatam, & sub nomine Lysimachiæ luteæ a doctifs.Ioanne Pona Veronense nobis cum alijs rarioribus dono missam,cuius flore, (pictoris forsan incuria in fummo non dense depicti) siliquis insidentes apparent ,longo lobulo prodeuntes lutei crescente caulepaulatim inter foliorum sinus alternatim , & in spicam disponuntur: marcescentibus vero illis crassescunt siliquæ quadrata, duas vncias longæ, duræ, &perfectæ, in quatuor partes tes : copiofa intus, parua, angulosa, fusca, insipida femina continentes, & facile, vento agitatà plantà decidentia, vt necesse fit cum incipiunt .

Septembriperficitur. colligere. Augusto floret, & Folia sapore infipido, quæ prima facie Keiri siue lute# Viola similia videntur ,sinibus leuibus excauata, quæ in caule vix sinuosa apparent, vt facilè falignis æquiparari potuerint. Flores fructui infident longo tubulo, foliato capite , qui etsi quatuor foliolisconstructi sint,non tamen ideo cum aliquid commune habent liquà non biualut, etiam, m capitata, nec femine eompresso : nec' cu vera Lyfimachia folijs inordinatis, non ternis, nec adstringentibus : fructu diuerso cum siliquosa diEta si-

883 FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. cta fiue Chamænerio non parum, nisi femina huic non papposa essent. Planta est leuifolia , radice longà parum , & fibros à, lignosa , qua regerminare salet. Iconem expressam addimus.

Aliam eiusdem nominis plantam bulbosà radice, infra veperies alterius generis fol. 257.

Pag. 255, Cap. 54.

TlalchipilSecunda iconis planta ad Violarum speciem referenda videtur, quia fructu trigono , semine turgido eodem modo, quamuis non flore, sedradice cathartica ponatur.

lin.

Pag. 256. Cap. 55.

Conuoluulolaciniato Althaææ filio Ciusij,fimilis videtur, ast radice hac tuberosa differt.

Totoycxitl.

Pag. 258. Cap. 61.

Sub synonyma Tlamacazquiypapan vel Coapatli depingitur alia icon, & florida fol.414.

AD

LIBRUM

Quamiauatl.

OCTAVUM.

Pag. 261. Cap. I. An ex genere Rapuntij, siue Erini,vide de his in nostris voluminibus.

Pag. 263. Cap.

Teuxochietl.

3.

Potamogeton vulgare spicam edit plantagineam, vi in lacubus montanis obseruauimus, hinc Acaxaxan. illam potius Plantaginem lacustrem diceremus, hac autem alio modo florida est , quare fui generis videtur. Depingitur alia nomine , & genere fimilis fol.247. sed quæ Iulum ,siue Spicam nostratis vulgaris Potamogetonis fortè similem exprimere voluerit •

Pag. 264. Cap.4.

Atchaupa-

Folia duas vncias lata, & parum oblongiora, in Recchi exemplar. Atehuapatlis alia icon tlis. estfol. 54. folijs Vrticæ, verum radice variat rotunda •

Pag. 265. Cap.6.

- Prima iconis flores non sunt leguminosarum , sed potiùs Conuoluulorum colore puniceo ; Se- Cicimatic. cundæ verò spiocæ vel capitella, ex cinsreo-purpureis squamis conflata,ex quibus prominent, an flores vel fructus,vix dignosci potuit ,sicuti flliqua e regione depicta, color e cinereo,maculis ad purpuram inclinantibus.

Pag. 266. Cap. 7.

Huius flos, vt ex icone in Recchi exempl. coloribus expressa, colligere potuimus, ad proliseCoatzonterum Orchidum genus referri posset,quamuis non in spicam,vt in illis, fit dispositus. Colore sunt coxochitl. extima petala carneo,colore pallente,maculis inscripta purpuro-rubentibus,media candicantia Lyncea rubentibus punctis paniceis : interna verò ad violaceum inclinant. Radix non teBiculata,fed bulbos coniunBos refert, quod mirum in planta talem Orchidis florem emittente: quorum genus sæcundi(fimum vtinam sempiternam prolem Lynceispronunciet & ferat,quemadmodum ipfa sibi planta proferendo perennat.

Pag. 269. Gap. II. Huiusmodiplantas, vt diximus in 2. part. minus cognit. stirp.cap.27 ad Bliti genus potiùs Hoautiquireferendas putamus,quia flore, & femine non funt Atriplici similes, sed ipsi Blito . A clarissi- litl. mo Clusio fimilis pro Atriplice baccifera syluestri exhibetur. Huius bacae coccineo colore inficiunt,necpost annum euanido,vt in alijs plantis.

Pag. 271. Cap. 12.

Romæ, & Neapoli tam multis abhinc annis caules (arbores certe dixeris ) istiusgeneris Metl guei.

Ma-

plantæ protulerunt, bene scilicet grandes cos, & viginti ac triginta pedum longitudine pluribus Alöe Amecirca summum ramulis, floribus in condenfas gradatim eruptiones onustis, cuius iconem peritif- ricana. simus Camerarius cum suo Horto medico , & Hercynia Thalij ante alios omnes anno 1588. num. 5. proposuit, accuratamq. ad eam Cæsalpini descriptionem indicauit, præter ea qua in suo Horto pag.19.de ea adnotauit, vt iam nec picta,nec verbis descripta facies vllo paBo deesse possit, quapropter non opus erat ab alijs multos pofl annos iterum proponi. Quam vero hoc capite imaginem habemus, alterius humilioris quidem fpecies efl ab ea, quæ arborescenti caule noflris in ? egionibus reperitur, & floribus magnitudine potius, qudm multitudine conspicuis, vnde nostra inter sequentes erit, quæ abfque flore proponuntur.

Pag. ead.

884 Metlcoztlis.

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL. Pag. ead. cap. 13.

Cathartica hac & latea, quæ à virium vtilitate in toto hoc genere, quasi insignior absque flore hic est, nes ab hospita nostra reliqua figurà multùm differt .

Mexcatnetl.

Mexocotl.

Pag. 272. cap. 14.

Asperior hæc aculeis, & minor ab omnibus non parum distinguitur Pag.ead. cap. 15.

.

Hæc vero sui, vel alterius quidem d reliquis hice Magucis esse generis, tam ex icone, quam ex bistoria apertum videtur, non enim ex folijs, & alijs , sed ex flore * & fruffu , vel semme plantarum species , & genera dignoscuntur, vt pleniùs in nostra rar. stirp.2.part.diximus cap.27.

Pag. 274. cap. 16, Nequumetl.

Plures hic species, tres icones babemus, prima i reliquis differt* qua inter se conueniunt magis. Elegantior illa, & fingulari floris productione spectabilis, necnon tenuissimo inter alias amnes numerosoq.folio, Pluresprofectò desideramus, quæ vix indicantur.

Tepemexcallis, Tlacametl.

Pag. ead. cap. 17.

Caremus hucusque icone,sed 8. fortaffe accedet, cum montana pariter dicatur , sed tenuibus /pinulis , facultate quidem haud spernenda.

Pag. ead. cap. 18.

Hæc lutea pariter dicitur* vi 5. cui & figura similis est.

Theometl.

Pag-ead. cap. 19.

Paruitate hac distat, titulo autem eius aduerfus febres facultas extolli videtur* qua certe fatis ampla videri potest si omnes comprehendit* & intus extra que adhibita idem pra fiat • Pati.

Quetzalichtli, Xolometl.

Qcoloxochi.

Pag. 275. Cap. 20. 21. & 22.

Harum quas habemus duæ imagines faciem aliquantulum ab alijs diuersam in foliorum ratione ostendunt , sed flores desunt; priores ambæ pannorum gratia expetuntur , dum fila exhibent precinsæ tenuitatis, ac nerui, præsertim quæ inde lenissima dicitur delicatioremq. ex ipsa faomnes adfecte inter omnes constitutionem ossendit. Vltima medianæ potiùs gratia . Vtiram rantur, vt suis omnibus cum partibus pbferuari d nobis possint; & frequentiorem hic vsum habere fimulque & hortos nostros exornare * siquidemgenus hoc * specieperquam eleganti, & numerosa varietate ita oblectare valet, sicuti & præcipuis viribus , mullisq, & multiplici vsu prodesse atque iuuare.

Pag. 276. Cap. 23.

tl

Faciat vna hac Mexicani nostri Thesauri planta, quominus quispiam d naturalibus semotus Flos Tigris, studijs, aut illis sobriè addictus, Naturæ vires refringere audeat* & illa duntaxat qua ipsemet proprijs oculis viderit,admittere velit,Proximè elapsi seculi Botanici, imò illi etiam qui adhane vsque peruenerunt ætatem, visà huius Tigrini floris imagine* imposturam timuerunt, simulque cum florilegis omnibus haudquaquam reperiri huiusmodi florem m rerũ Natura existimarunt, quasi vero defuissent Naturæ induftria ,facultates, insirumenta, quibus elegantiora, quæ videntur nobisq. spectanda magis, concinnare potuerit. Dum igitur, qui edidere, potiùs male audiunt, nemoque voces * aut suspicionem compescere, allata ipfiufmet planta notitia potis est : En prodit flos ex occidentali ipfius penu proditq. ipsapræmissa ( quæperturbata aliquantulum exierat) imagine pulchrior * nomenquepatrià linguà fecum fert abipsa Tigridis simtlitudine . Et quid magis ? pulchriorem multo eodem in bulboso gentre, & maculoso dispersorum, & colludentium colorum ornatu Lyncis nostræ subsequitur florem * in quo spectenda magis non macularum tantum varia perfusio, fed & figura ipfius ratio. Animalia certe ipfa cũ suis nominibus* & vaFloris Ti- rietate habes fol. 498. & 512. à doctissimo Fabro Collega exposita. Nõ abs re igitur gridis Doimprobandus eft quamuis patriam nesciuerit, licet icone pictoris defectu minus ve donæi ico. icone dedit, nec ffe expressa, ad Dracunculos d Bulbis amandauerit, nec enim plura* aut alia accepit D. ciono ( qut dicitur ei misisse ) quæ proferre, & dignoscere posset, & ditandi* fi quis huius studij gratià ea dederit* quæ conquirere potuerit* licet non omni ex parte explorata* ei tamen grates studiosis habenda funt * non enim omnia ab ipfius Naturæ pleniùs largientis manibus excipere pobumus, nec aliae atque alias remotas» vt opus esset regiones visitare ad minutiores vsque obseruationes pro desiderio, cuique datum est. Bene ita. protulit inde Lobelius, & cum DodoLobelij quoque næo de Dracunculi affinitate dubitauit, radicis præsertim , nec non floris longiùs rudiusque conigéproducti occasione , fi verò ambobus illis videre , & obseruare minimi datum est , certè da. nun-

FAB. COLVMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

885

nuncio icone qualicunque edita alijs saltem desiderium habendi excitarunt,vt facilius mullis simul quærentibus, & indagantibus, res tandẽ ipsa compavere inde posset. Iam igitur icone nostra restituenda ea est, vt non solum in flore ea fiat emendatio , quam Collega noster Terrentius indicauit, sed estiam in bulbo,ac foliorum ab eo productione, vt cæteros ad bulbos reducatur * Plenior porrò conspectus. ipsius viuentis plantæ ad nos traductione exquirendus est, cum alijs compluribas, quorum & nomina, & historias, & icones habemus hoc in volumine, plenoq * cognitionis ture non iam ad Indos tantum , sed ad nos quoque Auctorum, & Promotorum operis beneficio spectant. Hæ porrò à Lynce & Tigride appellat£ , præter cæteras dotes, pulchritudine complures præcellere ex illis poterunt,quæ à florum prævogatiuis in pretio hodie Jummo , ac in deliti/s habentur, si non primas prorsus inter eas omnes habere. Quamuis enim multæ in hoc libro ex bulbofarum classeplantæ non sint, quod Auctor noster (vt a plerifque hodie fieri confutuit citra vllam Naturæ, aut virium proprietatumq. considerationem, citraq. historicam ipsam, vel sedulam saltem obseruationem) flores sibi perquirendos in delicias minime proposuerit , sed tantum medicas res in fanitatis emolumentum, peculiaresq, proprietates in naturalis scientiæ additamentum,nobis /eligere congerereq voluerit: ilice tamen qu£ ex bulbosis adducuntur,si pulchritudinem & elegantiam vires ipsas respicias multarum adinstar esse poterunt & pro multis satisfacere, selectissimis licet floribus, vel etiam illis,qui aliud hoc in genere ab ipsis floribus defiderant nihil * Secundas ferat d Lyncea Tigridis hic flos , cui & Indicam aliam maculosam & e bulbis pulchritudinem subnectamus, non fine raro quodam interim ac mirando, præter consuetum in bulbis, Naturæ opere .

,

,si

,

,

Narcissus Indicus Serpentarius.

•srcfgytyvLXoq , siue

TTOAvxccpiffog

.

Cum enim non longe absimilis fit, maculis non inflore,sed in caule, & hæc Indica bulbosa planta nuper nofiro fub Casio aduecta, nec ab aliquo hucusque descripta, inter has Mexicanas in studiosorum gratiam libuit reponere Excellentiis. Principe nofiro Cæsio annnuente. Hæc sub nomine Narcissi Indici missa fuit, à quadam forsitan cum Narcisso similitudine, radicis nempe bulbosæ, & magnæ, foliorum duorum, quæ plana funi,æqualia, & minimè carinata, quinque vnciarum latitudine, & bipedali longitudine, carnosa admodum, vt merito inter ea quas Theophrastus foliopulposo, siue carnoso cofiare ait, græcè, <QvL?& <ra^cdLn sit conumeCertè pulposamagis nõ rdda ideoplãta nouimus, ni si quis Aloésfolia in mediũ adducat , qua dorso sũi crassiora. Huic humi ex opposito strata tacent fuo temporefolia, quæ vt in autũnali Narcisso, & Colchico euenit, post floris amissionẽ emergere solent. Autũni initio,caulem promit pedale ni,aut maiore,no rotũdũ fed depressũ,ex viridi pallentem, maculisq. distinctũ, ac variegatũ,obliquis purpurascentibus ex castaneo colore Serpẽtariæ, siue Diofcoridis Dracũtij caulis æmulum, vnde cognomen nobis inierim inditum. In eius Jummo flos emicat nudus ipsis floris folijs in coni effigiem fiue spiculi conuolutis post primas Aestatis fine plumas, qui dehiscens magnus fit admodum , trium fere vnciarum diametro, magnis folijs carno sis, duris, parùm striatis, septem externis , & tribus minoribus intèrnis, colore sanguineo rubente, internà verò parte dilutiore, magnum calycem efformans; in quo (veluti in Carduorum capitibus obseruatur, quæ flores habent singulis feminibus insidentes ) ccpiofi fructus denfi ouales, Olinuæ nuclei magnitudine tunc temporis, virentes

886

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

rentes continebantur ,vt esohvxa^7rog dici possit, nulli bulbosæ similis • Hi singuli præter medium stylum oblongiorem oblongo candicante capite micantem , seva exilia flamina rubentia capitibus luteis definita, quinque angusta rubescentia foliola ex breui candicante petiolo è summo frufiu prodeuntia , flaminula, & apicem continentia deferunt: vt magnam pilorum congeriem rubescentem cum capitellis luteis calycem floris replentem, (quod bucusque in nullis bulbaceis eB obseruatum) oculis offerant non ingratam, vel potius nouitate admirandam, & contemplandam . Sic iste rarior flos, verius dici poterit duplex, cum foliatus fit magnis folijs exterobseruantur fructus, Duplex nis, & interius etiam exiguis foliolis, quæ stamina cum stylo supra singulos los quod in Rosa, & Lilio non obseruatur, cum tantùm pilosam congeriem staminum intra fi conti7Dig neant,& tamen d Dioscoride dicitur, Flos, qui in medijs Rosis inuenitur, ‘S 4$ *v (oefotg iv^izxo p,wov av&cq. Florem appellans pilosam congeriem, siue flamina lutea interna . In nostro flore veriùs alij flosculi foliati exigui, stamina & flylum continentia obseruantur.

Flores Quapropter in diuisione illa florum d nobis in initio proposita ex Theophrasto, qui ait, Alia in floforis vt scilicet bicolores, ribus diffe alij sunt foliati, & simul lanuginei, fiue piiofi, vt qui bini sint, & Addendum rentia. sint foliati, & interne piiofi , vt alterum alter contineat velut Rosa, & Lilium &c, sic distinguendum: Quod alij flores fint extrà, & infra foliati, & infuper interiùs pifit, Datura ter atro virentibus folijs nis flori- losi: quorum alij terni, vt in noua Datura specie nigro-purpureo flore, bus. obseruatur, d doctiss. Io. Pona in suo Baldo Italico, & ab Alpino in lib.2. de Exoticis descripta. terrestrium. Et Narcissus Alij vero bini, vt in flore Narcissi candidi marini, & congenerum lutescentium binis flori- in alio genere in P rimula Veris, cui alter flos alteri insidet * Alij bini, quia proliferi,vt in Cabus. lendula, qua perfectos alios flores foliatos, & pilosos ex primo producit . Alij bini, extra scilicet foliati & intra pilosi , vt de Rosa ab Antiquis traditum fuit, Alij finguli & in totum foliati extra & intra, vt de Primula Veris multiplici fiue pleno flore & fi milibus. Hanc alij vnico folio integro, diuisuram tamen in fummo habent, vt Viola Mariana, & congenerum, Cucumeracea, quæ colum habent comatum. Alij vnico folio nec diuifo in summo, fed tantum lineis fiue plicis coniunctionem distinguunt, vt in Brassica marina, Scammonio, & similibus habent flamina , & hac satis.

Anno præterito in fictilibus floridam obferuare licuit apud Illustriss. D. Bernardinum Corduba Catholica Maiestatis d Consilijs Status, & Neapolitana Arcis noua iuxta mare Gubernatorem, qui vt diximus , præter alias disciplinas,naturalium est studiosissimus, tam Sole Libram ingressuro, imaginem excepimus, nec amplius ob aduerfam valetudinem fructus , & feminis perfectionem obferuare licuit, cum recisum etiam florem dono amicis miserit.Ex frufius quidem contemplatione, vt aliàs diximus, an sui, vel alterius generis planta fuerit , statuere potuissemus, quod nunc affirmare nequimus, nifi iterum eiufdem Domini humanitate , mea gratia,fructum, si edat, perficere permittat, atque alia circa saporem, & vires obferuare. Que, convt speramus, si antequam volumen prælo dimittatur, obferuare simul cum alijs rarioribus tingat , in appendice ad libri calcem addendam proferemus. t

Tlapatl Stratonium

Pag, 2 79. Cap. 28.

De Datura vide quæ in noBro Phytobasano diximus cap.de Strychno Manico : & Caroli Clusij scholia in Acostam volumine Exoticorum cap. 53. Sed aliam adde speciem flore pleno Stramoniũ Ægyntiumfub nomineStramonij Aegyptij d doctissimo Ioanne Pona Veronense in suo Baldo monte, italiflore ple- cà lingua descriptam, & depictam, quam superius proximè indicauimus, cuius semen nobis no. eodem communicatum, fatum flores protulit triplices : altero alteri in sidente, vt primus, & exterior binos alios contineret, parum, & digitali fere gradu exertos. Secundum dprimo, & fis tertium d fecundo flore. Externa parte nigro-purpureos, interna verò candicantes, vt gratum aspectum . Ex his igitur quinque differentias nouimus . Primam vulgare StraStramonij oculis reddant quinque monium frufiu rotundo deorsum spectante, & aspero. Secundam flore albo etiam , & speces. rotundo, fed folijs incisisper ambitum Xanthij modo, vt ab Acosta describitur, Tertiam similiter albo flore, & Xanthij folijs,sedfructu oblongo spinoso, & in quatuor angulos distincto, , & sursum spectante, d nobis pro Solano manico propositam in Phytobaseno, & d Clusio probatam. Quartam speciem flauo flore, & circa petiolum rubente. Quintam sub nomine tertio speciei ab eodem Acosta flore Hyoscyami colore.

Tlaquilin

Pag. 280. Cap. 29.

Aliam speciem Mexicanam depinxit Auctor noster lib. 5. cap. 57. radice fibris tertum

uisà à

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

887

uisà, odore , &fipore Anisum referentibus, viribus disparibus, cuiusfemen tacuit, vel non obseruauit Tlaktal Pag. 281, Cap. 30.

Sub nomine Tlancacaboatli parùm variante d T lalcacahuatli * P lanta est depicta adeo simi- buetlit lis, vt eadem videatur , fol, 424.

Tlalincla cacutlapit Trifolia plantæ aliæ fiunt spicosæ, vt pratenses equorum pabulum , aliæ leguminosæ & fili- il adla.

Pag. ead-Cap. 31.

quosæ, vt Phaseolus, Medica , Cytisus;quarum flores imitantur Papiliones: aliæ quamuis terna folia emittant,sui vel alterius generis fiunt , vt Trifolium ac e tofum , Hepaticum , Meli lotus italica , Trifolium bituminosum, & hæc, de quibus aliàs.

Pag. ead. Cap. ead.

Mungo, siue Phaseolus orthocaulis.

Mungo , apud Indos orientales d Persis, ac etiam à Turcis dicitur Masc, quod ah Hispanis diceretur Max. Planta est tripedalis, hirsuta tota, folijs Phaseoli nostratis effigie, & magnitudine, albicante hirfutie obsitis, caule erecto, nec procumbente, angulis quinis distincto , singulisq. peniculis auriculatis, vt in Phaseolo, nunc in dexteram nunc in sinistram inflexo, alternarim longis petiolis hærentibus, & ad cacumen vsq; semper decrescentibus. In summo ex foliorum alis breues producuntur petioli Septembri mense, in quibus flores parui ex viridi lutescente colore languido, Phafeolo similes, ex quibus Siliquæ hirsutæ triunciales in rostrum incuruum definentes, per maturitatem rusescentes, in quibus dena semina distincta continentur, primum virentia ablonga, teretia , vt in Phaseolis latere hærentia, in quibus est linea alba; sed non incurua, & perfecta nigrescentia, exiguis castaneis maculis variegata. Apud orientales in cibo frequens elixum femen,& butyro con • ditu, vti alia legumina, quibus hoc in delicijs habetur, & fuauius ac iucundius alijs videtur. Sato semine pofi aliquot dies germen extra terram exurgit, turgidum capite bifido fere ex petiolo purpuro-rubente, vt in icone ima e regione . Postea hians emittit parumper foliola in summoseminis corticem deferentia; tertio, magis emissa foliola caniuncta ostenduntur, adhuc feminis corticem habentia : quarto expansa foliola ex germinis, medio erupta; deinde caulem emittit, & in singulis geniculis terna folia, plantaq. perficitur. De Mungo Garzias ab horto lib. 2. cap .21. hæ refert. Est

Mungo femen viride, quod per maturitatem fit nigrum , Coriandri sicci magnitudine, pabulum eft equorum, interdum etiam ab hominibus editur. Guzarate, & Decan incolæ in febribus hoc modo vtuntur . Febricitans cibo abstinet per decem, nonnunquam per quindecim dies : post quos huius fructus decoctum illi propinatur, in quo nonnihil pulpæ remanferit : deinde cortice delibratum Mungo, & instar Orizæ coctum febricitanti exhibent ; Panem vero triticeum non nisi poft multos dies. Nasci etiam ferunt in Palæstina hoc Mungo . Eius meminit Auicenna lib.2. vocatq. Meisce. Bellunensis eius interpres, Mens. Mex autem dici debere ab eruditis medicis Arabibus edoctus sum. Et nos à peritis Arabicæ linguæ tàm Mex, quànt interpretari posse: Auicenna lib. 2. tract. 2. cap. 499. sub nomine Mcifce , hæc habet, Max,integrum paululùm siccat; cortice detracto in siccitate, & humiditate temperatum: cætera proximum natura Fabæ. Minus inflat, & deterget quam Faba: citius per aluum descendit; minus refringerat quam Lenticula : & addito Cardamomo in cibo salubrius eft. Bonum succum

888

IN RER. MEDI NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

succum gignit præcipuè decorticatum, & coctum cum oleo Amygdalarum dulcium. Abiecto priore decocto iterum elixum aluum cohibet, & valentius addito Rhoe cum acidi Punici succo. Cum vino aut sapa, & Croco leuat cruciatus articulorum, & tusis, vulsis, ruptisqauxiliatur.

TzoquitlaPag. 282. Cap. 32. pilxochitl.

Hanc Pena & Lobelius Cannacorum appellasse videntur,quia ipfis Cannam,quæ est Arundo, & Acorum, referre videbatur, fed inter quos Camerarius in suo Matthiolo, potius Gladiolus Xyphium , siue Gladiolum Indicum denominarunt ; quia flore, & fruBu trigono magis conueIndicus. nire ex istimarunt, & melius nostrà etiam sententià, donec plenius obferuare contingat ex viua planta. Lachryma lobi dicta, & Lithospermon maius ex genere miliaceo censetur : hæc autem potius bulboo, & tuheroso accedit, nec aliò, ni si seminis duritie cum Lithospermo conuenire potest.

Hochoetzon tecomatl.

Mecapatlis

Pag. 287. Cap. 39.

Folia obscurè virent, longa pollices quinque, lata vero quatuor in Recchi exempl.

Pag. 288. Cap. 41.

Smilacis asperæ speciem aliam folijs non oualibus, nec iuxta petiolos lunatis, vel finuofis cordis figuram æmulantibus , fed ventriosis, & latioribus circa petiolos, asperioribus viticulis Sarza-pa- densitate spinarum, nec duplices capreolos habentibus , singulis foliorum exortibus, aut alio morilla. do,vt in Mexicanis iconibus exprimitur, in Zacyntho Prosper Alpinus obseruauit, & in libro fuo de Flantis Aegyptiacis depinxit cap. 43. de qua vide illum affirmantem, esse Sarzam-parillam, vel congenerem viribus respondentem.

Quaubmacapallis,

Pag. 290. Cap. 43.

An fructum ferant Sarzæ iBa quærendum est, etsi ab AuBore nullum proferre dicantur , quod potius inobseruantiæ tribuendum censeremus. Nostrates Smilaces fruBum facile ferunt racemasum, rubentem, aliæ vero nigrum, vt doctissimus Clusius obseruauit rar. stirp. lib. I. c. 80.

Pag. 292.Cap. 46.

Sine dubio Heliotropium Dioscoridis maius refert prima icon, & reliqua quodammodo , sed radice tam crafsd,vt in tertia icone bucusque nostris regionibus inobseruatum.

Pag. 294. Cap. 48.

Tlatlaub-

Tlachichinea.

oapatlis

Radix prima colore fusco, purpurascente,secundæ vero coccineo .

Xaltomatl-

Pag. 207. Cap. 51.

Coaciuizpatlis,

Auriculæ vrfi Herbariorum,& Alisinati noBra congener, vel eadem: cuius decoBo luxati articuli fouentur : nostras vero manifestè calefacere, sapore, & effectu colligitur, quamuis à Matthiolo frigida fit putata. Vide qua in cap.de Alifmate in nostro Phytobasano, & in cap. de Paralytica montana cap. 98 minus cognit.fiirp.in prima parte retulimus.

Solani hortenfis nostratis folia commanducata calorem aliquem in fine imprimere visa funi potius, quàm frigiditatem, quare potiùs molliendo calore expirante pars refrigeratur.

Coapatlis.

Pag. 300. Cap. 56.

Aromaticas cap. I.& 2 . retulit. lib.

2.

Coapatli Tres plantas nomine

Pag. 301. Cap. 57.

Pag. 301. Cap. 58.

Granadilla Hispanis. Flos Paffionis Italis.

Cum /armentis, capreolis,& flore non admodum distare videatur hac rarior aspectu iucundissimaplanta, & exotica ; hoc loco opportune addi posse existimauimus, addita eius icone cum partibus eius, quam à Monardo primum descriptam, sed non depiBam habuimus: nec priuatim adeo obseruatam. Granadilla ditia fuit hac ab Hispanis, qui primum illam nostro detuterunt Orbi; à fimilitudine quadam cum fruBu Mali Punici, cum interna, tum externa nise quod minor sit, & careat summa illa corona. Ab Italis , qui floris venustate potius allecti partes illius obseruarunt, Fior della Passione, nominata : Flos fcilicet Paffionis ; eoquod non pauca instrumentorum figna referat, quibus in Passione Domini nostri IESV Christi vsi J runt Iudai, vt infra notatum. Quo nomine à Peruanis appelletur, & incolis regni deQuito, vbi spontanea dicitur, ignoramus. Ibi frequens, & duorum generum, plantas fcilicet esse dum

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. 889 dumsarmentosas, magnumq. iter in sepibus implere, legisse meminimus in quodam Historico & Geographico manuscripto libello regni de Quito , multis abhinc annis tempore , quo Prorex erat Neapoli Illustriss. Comes de Lemos, qui illius regniPræses antea fuerat. V tinamque iterum in manus peruenisset libellus ille , vt generis differentiam, & descriptionem excipere in studiosorumgratiam licuisset. Planta Neapoli culta apud R.P.Fr. Donatum de Eremita, naturalium rerum studiosissimum, inter alias peregrinas quas alit , radice nititur viuace, perenni, fibrosa, repente , fractu facili , colore albicante expallido, sapore subdulci, recentem Fabam imitante ; Mura Vitiginea, more Clematidis, sarmentis multis tenuibus, prælongis ex viriat rubentibus, terramque tangentibus facile fefe propagantiGRANADILLA FLOS PASSIONIS. bus ex geniculis, fiue alis foliorum radicem demittentibus , repentibus siue scandentibus quacumque proxima fulcra,frutices, vel arbores reperiat, quibus incumbat. Capreolis ex fingulis foliorum finibus illas amplexantibus, aut alioquin in fefe contorquentibus, funiculos imitantibus , Folijs trifidis lanceam imitantibus , alternatim dispofitis , quatitor uncias quoquouersum magnitudine, per ambitum dense incisis, minutis ferra dentibus,neruosis, venosis,rigent ibus colore virente, & circa petiolum binas quafdam extuberantias habentibus magis virentes, & Milij magnitudine, quod in aliorum folijs vix obseruatur. Odore graui Xyridis, & acri parum fapore * Floribus ex fingulis foliorum alis , quotidie totà Aestate ad Autumnum vsque emicantibus , odore iucundo Mellis vel Hyacinthi: effigie primum antequam pandantur Nigella fruBus folioso virente calyce imitantibus oblongis,angustis,longo petiolo fere trigono in fidentibus,in quinos apices desinentibus, totidemq. folia non-* rostrata claudentibus : quibus deinde dehiscentibus,candida intus, & caua foliola conspiciuntur , His insident rotæ densarum fimbriarum fili crassitadine, duplici ordine dissectæ, purpureis maculis suffusæ, quibus flagella imitari videntur , sanguineis guttis aspersas quarum superiores retiis filamentis breuionbus parùm expanduntur , inferiores verò rotæ longioribus, illisq. in extremo aduncis vno cursu, quia oh maiorem illorum longitudinem,cauis calycibus foliorũ comprimebantur. Ambæ quinquagenis, aut sexagenis circà filamentis diffeGari,obferuauimus in nouellaplanta . Ex harum & internarum aliarum breuiffimarum vmbilico stylus fiue colus, effigie columna cum bafi, vel imo torculo,longitudine fere vnciali assurgit erectus, rotundus,Unis,dilute virens , globulum parum oblongum pro capitulo eodem colore sustinens: hic verò parte imà , qua hæret columna luteis quinque lamellis pendulis circamdispositis coronatur : ex obliquis crassiusculis, maculosis petiolis parum incuruis rigidis dependentibus,radiatum diadema rotundum æmulantibus. Ex globulo vero summo tres capitati claui erectioblongi assurgtunt; ex viridi albicantes, trigono pofitu inter fe distantes in summo, & parum contorti, litteram S, oblongam imitantes capitibus crassis , saturiore colere distinctis, & fupernd parte leni incifurd diuisis, vt bifida capita videantur, quanquam eorum ambitus fit rotundus, & veluti quinque partitus. His /smiles in Liliorum floribus at singuli obseruantur, huic planta natura terni : verum aliquando ob nimium humorem quatuor, & conspiciuntur. Manè vt annotauimus, Augusto mense horà decima quartà quinque non rarò hiantes manent, noctu clauduntur, nec amplius aperiuntur , fed dehisceh ant flores : tota die slauescunt & decindunt ; nise, quod rarò, nostro Cælo fructum gerunt extuberantem Mali Appij magnitudine rotundũ, colore cinereo tribus distinctum cellulis, quæ etiam in integro fructu antFfff

maduer-

890

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

maduertuntur,ob lenem quandam extuberantiam, & trianguli effigie in summo circa apicem.

Acinos intus continet obl què dispositos, centrum petentes, non d fummo dependentes, vt quidam depinxerunt: similes quodammodo illis Mali Punici, vulgo Granato dicti ( vnde nomen buic Granadilla, quasi paruum Granatum) duplo maiores, basicauà, quà petiolo hærent in acutum desinentes, minimi angulofo & lato capite, vi in Punico sunt, candicantes, diaphani, & molliores , Semine intus Mali forma & nigro , quod intra carnem acinorum diaphanam , succosam & mollem apparet, effigie quadam cordis amula, & exceptum ah illa , cauis punitis impressis asperum cernitur , medullam habens candidam, & fere insipidam: Augusto mense habuimus.

Exiccato fructu, semina intus,vt in Cucurbita, fi agitetur , crepitant. Inueniuntur etiam disfiBo fructu femina adhuc nigra, carne illà obducta, exucta,viscosa,nigricante, dulcique sapore, veluti Cassiæ fistulæ , & alia detecta, & soluta ex flauo candicantia, asperiora, osseo velutt cortice , datà proportione Perfici Mali ossibus similia, non enim cortice vt in Pyro, vel Malo, fed obeo ferè tegumento obducuntur. Huius plantæ cortex est veluti coriaceus,vt Colocynthidis, intus cartilagineus candicans, odore suauissimo, & gratissimo ,fed remisso • Acinorum recen tium sapor in maturo fruBu ex dulci ad acidulum vergit, admodum gratus,® jucundo odore palatum feriente inter Fragam ® Melopeponem. Aiunt multum comesum aluũ lenire, &subdumemoriam habitus , cere potius quàm grauare. Flos ipfe ob figna Passionis Domini deuotè in eius veneficia va & gestatus,immundos spiritus arcere exislimatur, atque contra incantamenta, & lere, Aprili mense erumpit, & Autumno perficitur. Fluminum ripas adamare Petrus de Cieza in hictoria Peruana part.I.cap.28. his refert verbis. Amplam istam vallem de Lite dictam, in qua oppidum Cali, medium secat flumen, cuius ripae abundant frudibus eius loci, inter

quos grati admodum saporis , & iucundi odoris est Granadilla nuncupata. Monardusin historia simpl. med. noui Orbis ait, in montibus oriri /ponte, ® hiftoriam narrat, quam latiné redditam vide in Exotic. volumin. doctifs. Caroli Clusij. Vanum est denique interimiMa-

scas fupra folia insidentes, qua diu fine noxa in illis morantur, & aliquam ab Aranea interemptam inuenive facile fuit. Huius iconem,& breuem hiftoriam æneis typis expressam, foribus , fructu, & se GRAN. F. PASS, FLOS ET FRVCTVS. nubi/que dicatam , cum mine obseruatis , primus omnium in Italia publici iuris fecit anno 1622, R. P. Fr. Donatus de Eremita , suprà nominatus. Florum fructus , & feminum iconem maiorem, fed naturalium minorem adiunximus , vt facilior fit cognitio , & maior aspectu delectatio in alia tabella, in qua deinde quid amplius d nobis , quod hucusque à nemine. fuit obseruatum : præsertim fructum, non ex imo nodus flore, vel floris basi, in imo petiolo in quo ex columeft, fupra illa exigua foliola bina, nec ap-. diftinBus na fiue stylo floris, qui etiam torulo paret, & ftriatus more columnarum Ioniarum, co lore etiam diftinBus rufescente, sed ex globulo illo super no clauos proferente perfici, vt ex pictura liquet efficta ex fruBu cum ramulo nobis misso ,ex summa viticula dependente ab Illustriss. & Excetleniss. D. Andrea Matthæo Aquauiuio Casertæ ciuitatis Principe , atque clarissimo auret velleris Equite, ac Regiæ Maiestatis Catholicæ à consilijs status, ex horto fuo Gafertano rariorum amænitate florum instructissimo: quibus, præter alia virtutum exercitia delectatur adeò, vt pro illis adipiscendis nullis omnino parcat impenfis , quod iam non solùm Floripolis , & Bulbipolis Belgicis, & alijs quibuscumque fatis notum est .

Pag. 303.

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

891

Pag. 303. Cap. 59.

Coca Pe-

Alterius folÿ imaginem 9 non folium alterum insidens habere , tam Auctor noster quam ruina.

Monardus scripsit.

Cozeicxibuuitl.

Pag. cad.Cap. oo, An potius ad Tbymelææ speciem referenda ?

Pag. 304. Cap. 64.

Qualanca-

Qualancapatlis Mexicavo nomine dicta hac planta , noflra vero lingua ah ipsomet Auctore patlis Pacifica lib. 1 .cap. 5. irati hominis medicina, quia hilaritatem inducit, ad mulcet . animum, ad corpus pertinere videntur : Sicuti qua Oceloxochitl lib.7. cap. 30. hilaritatem afferre dicitur: fed hac ablata caufa intrinseca, à contrario natura pharmaco erat illata. In nostra veròplanta3 nihil de intrinseca, sed potius de extrinfeca iniuria refertur .Quare quod planta hæc homini non modo ab intrinseco humore irritato,sed vel ab extrinfeca etiam caufa irato medeatur, & sic animo potius quam corpori, maxima eius virium efficacia eft tribuendum , quia vesanum illum, ac furentem in hominibu* ignem restinguere possit , impetusque ad hiandam teumperiem reducendo sedare un de Pacificam libuit vocitare •

TlacochiPag. 305. Cap. 66. chil.

Huius icon sub nomine Tezompotonic reposita est lib. 6. huius voluminis folio ,191 .cap.1 6.

cuius folia effigie maioris Coniza ferrata , longa pollicestres , & lata vnum, venis lutescentibus , colore dilute virentia,sicuti florum calyces , flores verò dilute ex albo violacei depinguntur in Recchi exempl. atque papposi. Radice longa,fibrosa, & fibris flauicantibus,non parum Tharalhan viribus Conizæ refpondens , & Barbarorum Tharalhan, de qua vide cap. 42 . de Eu- Barbarorú. effigie ,& patorio in noflra minus cognit. stirp. histor ia part.1. Romæ impressa.

Tizcuimpæ tlis.

Pag. 207. Cap. 70.

Restè Collega noster putat Ranunculis congenerem , coque magis quia radice variat tuberosa, & glandulosa, nostro Ranuculo bulbofo leptomacrophyllo gramineo folio affinis fortè, in noflra 1 .part. minus cognit.stirp. cap• 141. desceripto. An autem hanc, vel congeneris simili folio , vel Arisarú an potiùs angustifolium Arisarum,quod Samnites, eo quod angusto, & oblongo virente folio exeat, gustifoliú primis Cichorÿ folÿs æmulo Cichorium venenatum appellant, frequens in monte Maiella, in- Cichoriú venenatú tellexerit Theophrastus in cap. de Aconito, quod frumento simile dixit , breuem herbam folio Samnitum. cichoreaceo, radice nuci proxima tuberosa , nisi quia Jemine ait esse non spicoso, viribus tamen-» puirefactorÿs, flue causticis simile non parum bæsitandum , fi textus, vt tacet, fit incorruptus.

Au AconiVide qua in cap. de Scorpione, flue Thelyphono Theophrasti diximus in 2.part. minus cognit. tú frumenúflirp.cap. 19. Arisari quidem fructus potius racemosus, quàm fpicofus dici debet, folio vero tam to simile Theoph.

Cichorium non incisum, quàm frumentum poßunt referre, & in tactu obseruatur d feris.

Pag. 309. Cap. 74.

Xicama.

Plantam hanc virentem vidimus præteritis annis tn cultissimo Exoticarum stirpium horto

Romae ad ades Illustriss. Cardinalis Farneij, & edulem eße accepimus.

AD

LIBRVM

NONVM. Ayotochitli.

Pag. 315. Cap. I.

Cheloni-

Xελόνσϰον , flue testudinati Porcellionis nomine animal depinximus , atque descripsimus : scus Autho

rarum prefectò animal , nec nostro Coelo visum, in noftro Plantarum volumine, cui titulus, mi- ris. nus cognit. stirp. Ecphrasis, in Aquatilium,& Terre strium obferuationibus cap. 7. Ex qua noflra exactiore tegminis animalis , ni fallimur, icone, in quibus differat ab illa propoflta d doHissimo Clusio in suo Exoticorum volumine lib.5.cap. 15. & hac Mexicana, quamuis ex ipse aspectu dignosci possit, ad faciliorem tamen eorum cognitionem paucis exponemus . Differt qui- Differentia dem nortra icon ab illa Clusij, medÿs illis tabellis,quibus animal contrahi,atque produci potest, imaginum Tatou Aunam in illa Clusif tres in animalis medio depinguntur aquales zona , siue fasciæ totum corporis ctoris, & ambitum cingentes: in noflra veto illa non aquales, fed in tegminis clauiculis, flue articulis Clusij. utrinque tn acutum desinunt nouella Luna modo, & in medio in elatiore parte latiores funt admodum , vt cum animal conglobatur superna tegminis pars circularis diametri longitudine-» amplius extenfa dorsum contegere possit, & quia cartilagine quadam coniunguntur, cum animal se exerit, & producitur, illæ contrahuntur, ita vt illa ferè proportio, quæ est diametri ad se-

F fff

a

micir-

892 IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

1. Tatou Monardi.

2. Tatou minus an Recchi ? ?. Tatou Authoris, & Clusij.

mi circulum , chorda scilicet ad arcum. Amplius in noRra quatuor sunt fasci& siue tabellæ, non tres; atque fimbriarum modo depictæ, quarum pars media latior, & vt magnitudinem exprimamus , singulis lata eft sesquiuncia, & iuxta clauiculas in acutum desinunt, & imbricatim dispositæ, & cum animal exertum graditur, occultantur in totum , cum altas conglobato animale tertia animalis partem cooperiant. De reliquis non ambigitur, quin idem animal voluerit pictor ille exprimere, quamuis minus rectè, nifallimur ; ex qua pictura Clufius suam tabellam exarmat . Hoc animal tertium Tatou genus constituere, ex iam sibicognitis idem Clusius retulit : nam primum genus illud esse statuit, quod primum innotuit, & d Monardo fuit descriptum omnium antiquius , & vulgatius , quod videre licuit in ditissimo Imperati nostri Museo, & maius eft omnibus alÿs, corpore , & cauda oblongior e, squamis contectum. Secundum genus quod eft minus & simile, vt ait Clusius, idem forsan cum hoc ab Auctore noRro descripto breuiore statura, & cauda, sed fimili v Tertium est a nobis descriptu m , & depict um. Pictura ex testa demortuianimal descriptum coniecturà : cuius cortex non squamosus , vt in fuperioribus duobus, sed testudi nato, biualuo, osseoq. tegmine, cauda breuissima, & alÿs differens miro Naturæ , ex artificio , vt diximus, quose in globum contorquet. Animal vero d doctifs. Clusio pisioriam colorata icone ad ipsum d ftudioso Iacobo Plateau intfiiftola adiecta , vnde breuem vnciaconcinnasse refert, fic describitur . Habebat porrò id animal pedis vnius, & quatuor e ivid Dirus longitudinem : corporis vero ambitus , erat quatuordecim ynciarum ,

rum torte cet minor longitudine; eius tegmen durum , & testaceum , fuliginosi coloris, quem mead vetustate , & manuum tractatione contraxerat, quodammodo tessellatum , à collo dium, corpus quafi or biculatæ figuræ tessellis variè pictis distinctum, medio autem corpore, ternis ordinibus quadrangularum tessellarum varie etiam pictarum insignitum; postrema tegminis pars similibus orbibus distincta erat, qualibus pars anterior: totum etiam caput ad nares vfque similibus testis rectum , aures patentiores, nec adeò mucronatas caudabreuis erat,duohabebat, vt illud quod in scholio ad Monardum exhibitum: tecta • bus digiti humani articulis extremis non major; tota etiam orbiculatis tene lis ventrem nulla crustà tectum fuisse, sed villis duntaxat oblitum, pictura representab * , quemadmodum etiam crurum posteriorem partem, atque guttur & nares: posteriores pedes ternis digitis , & calcari præditos suisse pictura fidem faciebat , anteriores verò duntaxat binis, & calcari, nifi a pictore fuerint prærermissi ; penem fatis longum, & exertum habebat. Hutus animalis testudinem biuatuam, à nobis Roma? repertam, curiose seruamus,

Naturaæ, & admirmdum, offem, tessellatum, telludinatum, compositum, Unquam rarum quid fingam quod , vt diximus , & oblongà,& rotundà figura fit ad animalis libitum . Huius tessellas crescente animale crescere oportet quoquouersum, quamuis offea sint duritiee, &subflantia non cornea, vt in terre si ri Testudine, in qua fingulis tessellis extrema ambientes ineæ tubercul is, no s illud augmentum ostendunt, quod in hoc animale minimi obseruatur, cum varÿs extrem vt lineis fit depictum , & asperum. In teRaceis clarum eft incrementum fieri tefta in oris per additionem, in crustaceis vero per totam crusta, & sic per dilatationem . Hoc animal, v pofi nostrà editionem, ab Exoticoru Clusij volumine, quod postea Roma: venale fuit didicimus , Brasiliana Tatou, Hispanica Armadillo, Mexicana vero voce Aiotochili, idest cuniculus cucurconglobentut. bitinus appellari, quod nomen magis buic, quàm alÿs congruere videtur, licet Vide ultra Pag. ead.Cap. 3.

Monardum.

Theuetum Aquetzpalia .

Hic noftra confirmatur propositio, in loco vbi fit materies apta, & eadem Cæli constitutio siCrocodisimilibus locis supr a lus Mexi- ue fimi lis qualitatis materi es , & Cælum , indeque eadem temperies;eadem canus. rari posse. Nec nisi Maris qualitas, & fimilis Cæli temperies fupra montem adsit, posse supra montem oriri maritimum, quamuis poffe alibi genitum aqua ipsa prouehi , sicuti nec in l acustribus terrestria, nec in terrestribus, & siccis lacustria , nifi loci conuersione prius acta. •

Pag. 315. Cap .eod.

,

Darit, Nostram fententiam adiuuat etiam Plinij auctoritas, qui lib. 5 .cap. 1.refert, flumen Da in australi Aphrica parte post promontoriù Solis Crocodilos gignere : ac etiam vltra po st Acthiopas Daratitas flumen Bamborum, Crocodilis, & Hippopotamis abundare: & præter fluu iatiles inueniri quoque Crocodilos marinos , cum in aqua dulci & slalsa fuerint obseruati cap. hæc belua est contra fugaces , & fugax contra insequentes. Hæc Plinius recenset l ib 8 8. cap.

16. cuius moresvires etiam medicas apud eundem vide. Pag. 318. j g.

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT.ET ADDITIONES.

893

Pag. 318. Cap. 6.

Aliam notiam fpeciem describit , & depingit doctifs. Clusius in Au diario ad Exoticorum volumen cap. de Manucodiatarum , siue Paradisearum auium Rege credito , cuius picturam , & historiam refert , & præter alias notas quamplures , magnitudine, colore , & alÿs , hancpræcipuam differentiam notauimus , quod scilicet rotunda illæ penna siue Cerdonum filis fimiles tenuitate, pilosæ , & admodum longa , quibus suspendi afferitur vice pedum in hac specie , præter breuitatem, s sint, & in summitate tantenuitatem , tum. ad vncia longitudinem in orbem conuoluantur , ab vno duntaxat latere tenuiffimis villis præditæ , prona parte coloris viridis, saturi, splendentis, elegantis , pene instar pennularum , qua Anatis fera maris collum tegunt, magnam sanè venustat em addentes, supina vero parte fusci coloris. Inueniri etiam tradit alias aues, qua setas habeant alteram super alteram versus extremum decussatim sitas.

Pag. 327. Cap. 14.

Algazel ex Aphrica, Quia ab Auctore nostro inter animalia Bezoarifera noua Hispaniæ prater Certiorum speciem Mazame vocatam, ceruinis cornibus præditam, aliæ minores species, quarum aliæ feræ, alia mitiores ac aliæ minima pluribus etiam differentÿs distinctæ referuntur, quas non inter Ceruorum species vt priores, at inter Capreas potius recensendas iudicauerit, vt posiremam Temainaçame dictam breuibus, nec ramofis cornibus, & toto reliquo fere corporis ha- Timamabitu nonparum animali à nobis nunc exhibendo , nisi maioribus esset cornibus f quod forsitan ex zame. ætate ) refpondens illud depictum3 à nobis obseruatum hoc loco addere non ingratum studiofis fore putauimus . Animal est exoticum d quodam T urca diuite ex Aphrica Neapolim muneris loco Principi viro mißum , magnitudine Caprea , Capreoli dicti , cui toto habitu prima fa-cie simile, nisi quod cornibus nulli magis quam Hirco simihoribus /it pr aditum , quare arabicè Algazel dicitur , vt d D.Gasparo Principe Fez , cut notum hoc animal est, relatum fuit , quod Algazel idem quod Capra sonat , nam cornibus , & ftatura Capram prima facte videtur æmulari , vt

Hirco-caprea, vel aiyodópxaç dicipossit : Pilo est breui leui, flauicante, at in ventre , & làteribus candicante, sicuti in internis femorum, & brachiorum illoq. Capreolo molliori. Altitudo illius in posterioribus , quæ sublimiora funt anterioribus tibÿs, tres spithamas æquat. Corpus obesius, & collum crassius habet, cruribus , & tibi/s admodum gracile : vngulis bifulcis admodum dissectis, illisq, tenuibus, & hircinis oblongioribus, & acutioribus similitudine Alces, & Ffff 3

nigri-

894 IN RER.MED.NOV.HISP. NARD. ANT.RECCHI VOL. nigricantibus. Caudam habet dodrantem fere pilosam, hircinam , & e medio ad extremum vsque nigrescentem. In exteriori posterarum tibiarum iunctura quid callosum extumescens anterioribus obseruatur, quia cum residet forfitan comprimitur , de causa, nam & in genibus depilatum quid crustosum,propter genuflexionem, conspicitur. Hilaris afpeBu facies, oculi magni , nigri, lucidi , magna,patulæ , in prospectu elatæ, illæq intus canaliculatæ quinquesido strigium ordine nigricante, extumentibus circa illas strÿs pilosis cantenui circumducta; quod in hoc animale obferuare contingit. Cornua pedicantibus , & linea dem romanum longa, retrorfum inclinata hircina, ex nigro castaneo colore cochleatim striata, & interno silu adinuicem sinuata , &pofl dilatationem reflexa,atque deinde in extremo parum acie resupinata . In his rotundum , quod à fronte ad medium vsque striæ illae tn cornibus elatæ scissura quadam laterali hinc inde diuisæ, aut intersectæ apparent* & quod magis striges strÿs opponi videntur , vt interruptus ordo cochleatus appareat: post medium illorum scissura deleta ,siue coniunBa ad summum vfque iterum seruetur, H oc autem accidere putamus, quia cornibus incrementum interne provenit, & ficcior externa pars veluti excrementitia iam facta, nec ad illud recipiendum amplius apta, findi oportet, vt in Quercus, & V itis cortice obseruatur, & fimilibus. Nasus colore magis ruffo, ficati ex oculis parallelo ordine linea nigricans dependet ad os vfque reliquis candicantibus. Nares, & labia , os , & lingua nigrescunt: quod fatis,dum ruminabat,obseruauimus , dentibus ouium modo exiguis, & vix conspicuis, vocem edit non abfimilsm suillæ . Animal est omn tuorum , vescitur quidem herbis , hordeo, pane, ferculis quibuscunque ad hominis etiam vsum paratis, nec non & dulciarÿs, Dum mingere, vel corpus exonerare fit opus, e solito loco mansionis secedit, & vbi rimam in aulæ paui mento conspicit, in illa mingit, & paulo pofl longe excernit, nec locum manfionis vult deturpare..

In minctionis aBu renes deprimit fe inclinans, vt quadrupedibus mos est similibus, deinde se erigens ad secessum vadit. M ansaetum est animal, quia forfan ab ineunte ætate assuetum hominibus à quibas cibus ministrabatur: cornibus tamen taBis , suam in illis fortitudinem induti vim faciens, & illa minime decidua esse putamus. Dum de loco in locum migrat festiindeque alinanter succur sitans, domus angulum petit, vbi posterioribus versis illico quiescit, qua de caufa discedens , fimilt modo alium alterius cubiculi angulum petit, ne forfitan imparatè auersa parte lædi contingat, nam & taBis po fierioribus calcitrans au fugit, & in angulo positum, arrectis auribus hinc inde prospiciens consistit quod etiam Ceruæ expauescenti natura inditum est, vt fimilt modo aures in profpeBu patulas erigat, vt postea obseruauimus . Quare timidum , & suspectum est animal, & hæc obferuare licuit apud clariss. D. Marium Sc hipanum naturalium studio fi ssimum , Philosophiæque demonstratiuæ ex Chymia profectæ , præter hoc logophyficam illam scholarum dominam , obferuatorem diligenti ssimum, d cuius manu hilariter animal, quamuisparum timidum, non semel dulciaria etiam accipere vidimus, & fuit deuorare, cui dictum animal ob scient i arum, morumque præstantiam dono & amoris ergo oblatum.

De Orientalibus , & Perficis lapidibus, & animalibus illos generantibus vide quoque Gar Scriptores de Bezoar. ziam ab horto in lib. Aromatum cap. 45. qui ex quadam Hirci specie illos erui asserit : cuius cornu effigies tuberculis circa ima coronati,& eiu/dem vngulæ clarissimo Carolo Clusio doctissima scholia exhibetur. Verùm nos eiusdem animalis cornu, quod parum illius iconem su- perabat striatum oblique,sed abfque tuberculis illis apud doctifs. Franciscum Imperatum Fer- dinandi filium simul cum rufescente lana breuieiusdem animalis, & ouium modo molli o bse uauimus • Videndus eft etiam libellus clarissimi Gasparis Bauhini de Bezoar orientali , occ dentali, atque germanico, in quo diffusè cum breuitate, quæ ab Arabibus, & Recentioribus de pradicto lapide scripta sunt, singulari methodo referuntur.

Alia aniDe Quadrupedibus alÿs nouæ Hispantæ ab Auctare nostro non defcriptis, sed nuda pictura malia Mex. exhibitis,adeundus est doctifs. Collega noster lo. Faber Lynceus , qui diligentissimè illa descr pfit, & scholÿs etiam luculenta eruditione re fertis illustrauit fol. 46 5.ad finem vfque • Apes. Mel Ind.

Pag. 333. Cap. 21. . vel De Apum generibus, speciebus , differentys , moribus, ingenio, virtute, mellisicantium, sa non mellificantium , generatione, sœtura, & alÿs : De mellis differentÿs, ipsarumque historia doctissimè , & elegantissimè in fuo Apiario egit illustrifs. & Excellentifs. itemque omni scientiarum genere præstantissimus D.Federicus Cæsius Princeps S.Angeli, & Montis Cælij Mar-

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

895

Marchio Lynceorum Institutor, ac Princeps , cuius exemplum ex Frontispicis naturalis sui Theatri ab eodem Illustrifs. descripti, depromptum , & impressum , à Lynceorum Academia S. D. N. Papæ Vrbano Octauo in perpetua deuotionis symbolum oblatum fuit anno 162 5. eum nostratis Apis imagine accuratissimè d clarifs. D. Francisco Stelluto Lynceo , viro

pr ater quam in alÿs omnibus, vt fuprd diximus ,scient ijs in naturalibus etià studio sissmo, nouo quodam Microscopio obseruata ; vt qui illam viderit , in admirationem incidat , dum tam smilas partes organaq. ipfa aperte depicta discernit, qua ab intuentium oculis in ipfo animalculo omnino absconduntur . Theatrum porró, & alia varia supradicti Excellentifs. Principis doctissimæ lucubrationes quamprimum , in studiosorum gratiam , prælo subÿcientur, ex quibus quantùm scient ijs varÿs acquirendis insudauerit , & quantum in ÿsprofecerit , omnibus palàm fiet; tanti que Principis scientiam eruditionemq.summam , ac rempubl. litterariam adiuuandi studium,folertiam , ac liberalitatem , quam nos superius & hic attigimus , summis laudibus in toto Orbe extollendam existimamus.

AD

LIBRVM

DECIMVM.

Pag, 336. Cap. 1.

De Succini, & Bituminis generatione,varietate , natura, splendor e, color e piscatu, tempore, modo, & loco,atque herbis marinis in ipso vigentibus vfu medico vide Goebellium , Bellonium ac Ferdinandum Imperaturam in sua historia naturali italica lingua Neapoli impressa lib. 14. cap. 5. vsquead 9. & Franciscum Imperatum eius filium in lib. de Fossilibus .

Pag. ead. Cap. 3.

Differentia huius lapidis Mezcuitlatl, tam in substantia, magnitudine, color e, & ad ignem mutatione,vel contumacia doctissimè referuntur à noftro Imperato bisi. natural. lib. 2 5. vsque ad cap.4. Qui flamma vento in laminam irruente, Luna dimidiata iconem argenteo colore , atque splendore in medio excitabat,flammam intra limites signatæ Luna effigiei paulatim circumferendo , fic enim eo loci flamma vento illata, lapis mutationem coloris acquirit argentei amittendo trarsluciditatem. Id facilè quisque facere poterit, fi artificem vitreorum, monilium , & iocahum adierit,qui fimili flamma mollit vitrea; aliàs si tota igni exponatur lamina, tota simili colore afficeretur, sirectè fint ignita.

Apozional; li.

Succinum Bitumina.

Chimaltozatl. M ezcuitlatl.

EztecpaPag. 337. Cap. 5.

Iaspidis Antiquorum varietates, & natura d doctifs. Ferdinando Imperato referuntur tlis, Iaspis no. lib. 22. cap. 39. qui in ea est opinione illum longè differre ab lafpide Recentiorum, qui vul- Hisp. go Diaspro dicitur. Nam Antiquorum laspis, alius est Smaragdo similis , alius Crystalio, alius aeri, alius Phlegmatis effigie , alius veluti fumo permixtus, alius limis cinBus albis splendidis, alius Terebinthinæ, Resinæ similis , & lapidiCallaidi. Qua differentia ab ipfo Dioscoride referuntur . Ex Plinio vero comprehenduntur etiam Heliotropium Chalcdonium, & Corneolarum varietates, quorum varietas in colore, nullam affert substantiæ lapidum varietatem , simili s quidem,immò eadem eft eorum fubftantia & ortus ,Ex eodem genere cenfetur lapis,quem Recentiores Turchesam appellant, cuius ortus & fubftantia longe variat, & ab Antiquis, quia colore sit aeri similis, Aerizusa dictus fuit: quorum ortum intra cærulei faxi mineralis cauitates obserualum ab amico scimus, & varÿ coloris , saturi, & dilutioris, varij gradus, & magnitudinis, vt scilicet exigui reperiantur Milio paulo maiores,& magni Fabam excedentes,splendidi, fed non transpaventes.

Quem vero Recentiores Iaspidemsiue Diasprum appellant, Achatem Antiquorum nofier Imperatus putat, atque eius ortum in Sicilia copiofum , magnitudine enormi, atque multicolorem esse, ait: & alium colore palumbino, alium corneo, alium s sardo , alium anguineo, alium canicante, alium arborum iconem representantem distinguit. Eft & alia fpecies Corallio similis, qua igni imposita & usta Myrrha odorem refert : alia qua aureis pun ctis, vt in Sapphyro, distinguitur in Creta frequentissima. In India vero maiores varietates habere, vt qua flumina representet, nemora, quadrupedes, equorum ornatum, & alia varia; atque in tali lapidum Specie, vitri translucitatemmaximia/timari scribit.

Pag. ead.

896

Pag. ead. Cap. 6.

Exteil; Iaspis 2. no. Hisp.

Tlylayotid Hesada.

IN RER. MED.NOV.HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

Diaspri nomine apud nos est lapis iste , & vulga stagnasangue appellatur, quia sanguinem sistere adalligatum, docuit experientia, & vulgaris est.

Pag. 338. Gap. 7.

Hunc lapidem sub nomine Hesada nouimus , fed qui maiore sit fama, experimento, vidimusq. magnitudine duarum vnciarum diametro , effigie faciei hominis Agyptÿ apud R. P. Fr. Sixtum Ordinis Predicatorum Neapoli in Conuentu S.Catherinæ de Formello, qui magni æstimabat , verum pro sua infirmitate ad alia medicamenta potius recurrere opus erat; an autem quia lapis non effit illius regionis,vel alterius speciei, velgenuinus3&minus efficax, ignoramus. irium efficacia in hoc lapide ex loco,in quo nascitur habere apparet , nam alÿ huic lapidi maxime considunt,eiusq. vires extollunt, se illo Uberatos affirmantes, alÿ nequaqua. Euenit etia mo"do illius vtendi, & loco in quo detinetur, sicuti à fide digno accepimus , quicùm maximis doloribus diu fuiffet vexatus, neque medicamentis Cassiæ catharticæ, & alÿs remedium vllum sentiret , tandem hunc lapidem ab amico nactus, adbrachÿ sinistri media alligauit , deisctoq. cum-» vrina lapide, & magna arenæ copia, à morbo liberatus fuity;fed quod admirandum, cum postea morforor eodem malo laborans ,lapidem ab ipso mutuata fuisset, &per mensem illo cares, iterum is, ho correptus,ast eodem recepto, & alligato spatio duaru horarum, deiectis iterum duobus lapill ■ & arenæ copia , pristinæ/imitati reBitutus (lapide semper brachio adalligato) & nunquam obposthac tali morbo afflictus fuit . Lapidis huius effigies quadrata plana , colore ex cinereo densis scurè virente , nullis maculis , sedtantum inconcinnis quibusdam lineis varÿs, quandoq. pluribus , alibi raris vtraque parte inscripti , vt liuorem minuant. Aeri expositus lapis, vel Soli, Alabastro obscuriorem transluciditatem, veluti fumosam, ostendit. Quare non mirum si alÿ lapides , vt ille supradicti Monachi , qui erat longè virentior, solidior, & splendidior , sed non transparens, vt diuerfi generis; nihil auxilÿ attulissent. Vidimus , & alios eodem nomine insi-• gnitos,maculis albis magnis dictinctos, & liuore lucentes, an diBis viribus sint proditi, ignoranobis descriptus, mus : quare experientià prius comprobandi sunt, quàm emantur . Lapis vero d er affine quartam vnciæ pariem æquabat , latus vnciam, & fefquiunciam longus .

Pag. 340. Cap.14.

Tztli.

Imperatus nofier hunc lapidem ad siliceam , vel potius vitream accedere naturam putat lib. 22. cap. 2.

Pag. 341. Gap. 18.

Hiutzutziltet

p

Heliotropiim nostrate inter Iaspidis/pectes enumerat Imperatus nofier lib. 23. cap. 10. Auctens lapidem, quia exiguus refertur, ab Europæo differre putamus .

Heliotroium Mex. Pag. ead. Cap. 20. ecozahuitl Odoram,Dioscorides ait faber e vim vfiam & lotam, adstringendi, erodendi, collectiones, & Ochra Mexicana, tubercula dissipandi, excrescentias in carnæ reprimendi cauitates cum cerato explendi, & articu-

Thicatlallictetra Alba Mexica

na.

Tlalyac.

lorum tophos comminuendi. Imperatus noster eius varietates lib. 5 .cap.24, & seq. enumerat, quem videre poterit lector curiosus .

Pag. ead. Cap. 21.

Albo terres variæ apudDioscoridem describuntur, nam Eretria, Samiæ, Chiæ, Selinuntiæ, Cimoli moliæ;an autem Cimolia congener , quia liuorem digitis afferre ait AuBor nofier tefie Dioscoride, fit pinguis, asserere nequimus, nam & inuenitur alia terra alba, quæ vulgo Calcimonia dicitur, quia Calcis modo alba fit, friabilis, & solubilis, & usum præbet, cuius v e(i refrigerandi sed fi vratur, acquirit acrimoniam . Est & Agaricum foffile vocatum, quia terra leuissima fit & candida, & aqua soluta lac referat , Luna: lac appellari dicituri : & ribus Samiæ similibus prædicatur, Vide quæ Imperatus nofier lib. 5.cap.40. & 41 .refert.

Pag-342. Cap. 23.

V ide de bis omnibus congeneribus,quæ Imperatus nofier in sua hist.naturali lib. 1 3 trad i

Tlalxacolt.

Alumina.

Pag. ead. Cap. 24.

Præter bas fpecies a Diofcoride tr aditas,Aluminis scissilis, fiue trichitidis liquidi , & tundi , sunt & naturales aliæ, crufiofi nempe, & crustosi botryoidis, quod in acinorum exitub sse rantium modum, tumidum apparet. Quas species omnes in foro Vulcanio nos uteoli obseruasse & meminimus. Vide Imperatum nostrum in fua naturali biforia lib. 13. cap a 0 . 2 , 21. De factitioAlumine, quod rupeum est, vulgo de Rocca, sic enim rupes italicè di ctitur, scribit Matchio-

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES. Matthiolus & idem Imperatus ; &

897

non solùm fieri potest ex lapidibus, & ex terra alumino-

sa, sed etiam e'x. ipsis Aluminis natur alis speciebus, infusione ,& coctione facilius elicitur ires diffuse Dioscorides docuit,& in Plinio eitam leguntur. Liquidum Alumen appellatum à Dioscoride, non est illud vulgare factitium, translucidum sed naturale , pingue tactu, molle, opa-

cum, & ita Puteoli reperitur.

Pag. 345. Cap. 25.

Yztatl.

Sai.

Salium gener a,differ entia , ortu s, natura & vires elegantissimè d nostro Imperato in sua hist. natur .lib. 13. cap. 4. sicuti & aliorum succorum mineralium proponuntur. Sed Salium dtuersa nomina, & genera parum esset scire , nisiillorum etiam varia qualitates & vires notæ sint, nec enim quia amnia genera Salium salsa fapore , in eodem salso fapore nulla est differentia nam præter illud magis, & minus salsum, inest vel acrimonia > vel amaror , vel acerbitas , aut aciditas coniuncta , qua omnia differentiam paruam in fapore , viribus tamen magnam oftendunt, Quocirca aliquid hoc loco de illis placuit referre. Saligitur omne compofitum eft Saliumnaex Terra, Sulphur e,& Mercurio, fed quia Sulphur & Mercurius non conspiciuntur , vt postea tura. dicetur, Sal appellatur quod eft duplex, fixum & volatile . In Sale fapor exeritur, in Sulphure odor,in Mercurio potiffimum colores . Et quqmuis ianquam principium firmum , fixum, & substanl fiçum rerum omnium,comparetur elemento Terræ puro, non tamen vt illa Terra pura dementaris, eft frigidum & siccum (qua qualitates sunt mors rerum compositarum,& sterilitas in non compositis)sed eft calidum qualitate actiua proditum, inseruiens generationi rerum cunctarum,. Diximus compofitum ex Sulphure, nam Sulphur confertur Igni, quia pabulum eft illius ,ficuti alia bituminosa, oleaginea,pinguia & resinosa, Item ex Mercurio, qui respondet fud natura Aqua & Aeri, nonenim de miner ali Argento viuo credendum est, fed ita dictum, quod humidum sit, & in vaporem siue Aerem dissipetur calore admoto. Terra igitur & Aqua , siccum & humtdum si misceantur, non cohærent, nisi adsit quoddam medium inter siccum & humidum, inter fixum & volanle, quod est pars pinguis fulphurea , quæ participat de vtroque & natura fua tenax & efficax ad gluten faciendum , iustamq. eorum trium mixtionem • Sulphur igitur fiue olcaginea substantia , Salis & Mercurÿ est mediator, & vtrum que copulat, Salisq. acrimoniam , & Mercurÿ aciditarem, quæ vt plurimùm in eo reperitur , reprimit & contemperat , haud secubac spirtius & humidum illud viuificum seu radic ale; animalem incorpoream substantiam, cum corpore, quod toto genere disiat, coniungit, Sed ad Sa- Salium disa lium diuer citatem redeamus. Salium aliud est commune, quod Mare per secretos Terræ mea- tetaniae. tus toti Orbi communicat, quod tanquam aliorum saporum magis expers, hominum & animalium cibo aptum est, alimenta distribuens, & condimentarium. Aliud Sal gemma amarum Sal Gemæ vim habet e tergentem, euacuantem fiue purgantem, vt aliæ herba amaræ, item omnia fellea, quibus Sal amarum inest, & nitrosum. Sal aluminosum saporem habet acerbum, & commu * Sal aluminicat acerbitatem. Vitriolum quod etiam ex genere Salium est, saporem habet adstringentem nosum.

Vitriolum. stipticum. Armoniacum habet aciditatem , quare Sal quod aliquam supradictorum mixtio- Armonia. nem tenet,participat de illa qualitate> sicuti de fapore , diuersos ex illo sapore pariens effectus, cum. idque beneficio duorum Salium volatilium, qua omnium optime comminscentur propter subtilitatem atque sulslantiam spirituosam . Armoniacum acidum, copiosum in Vitriolo, eiusdemque fermentatio, eft coagulationum, & dissolutionum omnium rerum causa. Atque additas illa Salis Armeniaci feu Sal Armoniacum spirituale, reperitur non tantum in V itriolo, & Vegetabilibus acidis fed etiam in Sale communi,in Nitro, Sulphur e, & rebus omnibus . Nam illa additas illud ipsum est, quod Sulphur coagulat, & copiosè in eo inuenitur, nam aliàs Sulphur ipsum fluidum effet, & non cohæreret, vt liquores oleaginei, quod longè diuersum est à natura Sulphuris, imò contrarium, cum nen modo ignem non concipiat fed etiampuluis pyrius ne accendi posfit, prastet, habeatq. vim quoque acidam dißoluendi margaritas, corallia, corporaq solida, coagulandi vero spiritus ardentes, qui inflammationes in corpore internas vel externas excitant,sin • gulare remedium,ac proinde ad febres extinguendas præstantissimum. Si plura & clariora desideras, vide clarissimum D.Iosephum Quercetanum in lib.de priscor. Philosoph. veræ Medicina vera materia,& in traB.de simpl. signat. intern. vbi maxime delectaberis.

Pag. 344. Cap.vlt.

ToquixquiNitri generatio , substantia , qualitas & differentia d ncsiro Imperato diftinBe traduntur litl. in fua nat. hist. lib, 13. cap. 10. & etiam d Francisco eius Filio in lib. de fossilib, vbi om- Nitrum, nia

898

IN RER. MED. NOV. HISP. NARD. ANT. RECCHI VOL.

nia in Museo Imperati contenta obseruantur, & diligentissimè traduntur , Notatur a doctifs. Collega nostro , ne in separanda Salis portione à Nitro e Terra confecto, lixiuÿ vel amaritudinis pars aliqua relinquatur . Hinc occasionem nacti, addendum existimauimus, Nitrum siue Salnitrosum habere quandam amaritudinem coniunctam, & propierea comparari inter alios corporis humani succos , amara bili , sicuti Sal aluminosum pungens, & stipticum^pi tuitæ vitreæ; Sal vitriolatum, æruginosum, bili æruginosæ; Sal Armoniacum, acetosum , pituita , & melancholia acidæ , Sal commune simpliciter salsum , pituitæ salsæ : Sal dulce sacchannum pituita dulci, Sal vero Arsenicale & stipticum malignis, &pestilentibus humoribus , ex quibus anthraces, vlcera cancrosa & similia. Quæ Salia omnia , fi spagyricà arte me icamentafiant, & spiritualem induant qualitatem , pluribus omnibus quidem dixerit, morbis remedio fore , ne dubites» Vide Quereecanum loco citato, & medicamina mira comperies .

Appren-

FAB. COLUMNAE LYNCEI ANNOT. ET ADDITIONES.

899

Appendix ad Serpentarij Narcissi descriptionem.

Ne immemores verborum in calce descriptionis 'elegantis huius nouæq. plantæ videamur , & ne quis nobis ignauiæ notam inurere forsan possit , pro virili enixi sumus , vt quid amplius huius plantæ historiæ adderemus. Hoc anno mense Septembri floruit. Illustrifs. autem D. Be rnardinus de Corduba (de quo suprà) vt & nos , & rei herbariæ studiosos solito fauore prose queretur, florem iussit custodiri , donec fructum perficeret , quem etiam si minus ad maturitatem protulit, ex tamen imperfecto multa licuit obseruare, & notare, ita vt plantam NARC. SERP. BVLB. ET SEM hanc rarioris , nouiq. planè generis existimare debeamus,nullis nostri Orbis plantis nec fructuvel flore, nec specie similem.

Proptium habet, vt fructu ferat copiofum in summo e aulis, & floris cuali plana basi , duabus vncÿs longa, & paulò minus IA* ta. Post Solis in libram ingressum marcescentibus, & dependentibus floris folÿs, & longis petiolis ex albo virentibus , & maculosis etiam nonnullis semiunciam & plus longis, fructus profert Qliuæ nuclei magnitudine trigonos, quibus flosculi insi• du nt , vt diximus, copiore numero plusquam centum. Flosculis decisis, quod evenit in fine Septembris , quo tempore hoc anno 1628. notauimus, hac imprimenda erant , rubescunt, aream trigonam in summo eorum deferentes , ternas cellulas habentes, in quibus singula semina ab imo ex breui petiolo trigona dependebant, & quia adhuc immatura , & ex albo virentia , an plura emutat nescimus : fapore erant ex acerbo am aro. Bulbus , vt ablata parùm terrà licuit obseruare (non enim vitra permissum, ne bulbo vis auferretur) iam folÿ cacumen vix excubat extraterrà ex bulbo : magnus est, Alabastri modo candidus , sclidus , squamis crassis tribus distinctus, quæ, vt existimamus, ora suerunt, ex quibus aliàs caulem, & folia producat. V tinam propagata insobolem planta vlterius obseruare permisisset, plura sanè cum exactiore historia proferre nunc nobis licuisset. Iconem quidem, quoad fieri potuit,accuratam exhibere voluimus, vt pro viribus Botanica studiosis satisfacere mus.