MK 06/06
olarak ortaya koyuyor. Nietzche Wagner’in “Tristan”’ı ile ilgili, onun sanatında Dionysoscu kötümser esinin yeniden canlandırıcısı gibi göründüğünden bahseder(20). Yani bir yandan Wagner operanın bir devrimcisi gibi, öte yandan ise operayı öldüren olarak görülür. Nietzche Wagner için şöyle betimler:
“Richard Wagner çağımızın İdilidir: operalarının ne konuları ne de dizeleri halk düzeyine inmez ama her yönüyle Almandır. Onunla İdili henüz aşmış değiliz. Wagner operanın ilksel eğilimini, idilik eğilimini son noktasına götürmüş, müziği dizeyi, mitosu idil olarak almıştır”(21).
Nietzche’ye göre Wagner müziği kendisinden öncelerden çok daha üst bir nokaya taşımış, bunu sahne dekor ve dramdan oluşan büyük bir yapıyla ortaya koymuştur. Nietzche, ruhsal veya sosyal olarak değil, bir felsefeci olarak kötümserdiveya iyimser karşıtıydı. Bu iyimserliği liberalizm, demokrasi veya sosyalizm gibi kavramlarla aynı potaya koyardı. Sonrasında ise teorilerinde bu üçünün de gerçek yüzünü ortaya koyacaktır. Nietzche, Wagner’i bir kurtarıcı olarak görüyordu; onun Avrupa sanatında en güçlü ve yenilikçi olduğuna ve Wagner’in yapıtlarında uygarlığın yeniden doğuşu üzerindeki ümitlerinin yeniden filizlendiğini düşünüyordu(22). Nietzche, sonrasında Wagner hakkında düş kırıklıkları yaşamaya başladı. Nietzche 1872-73 yıllarında düş kırıklığına uğradı. Bunun nedeni ise 1876’da Bayreuth tiyatrosunun açılışında sunulan Wagner’in Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 64. Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 65. (22) Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 70.
bestesi oldu. Sonrasında Nietzche’nin eleştirileri yüzünden Wagner sanatı ağır bir darbe aldı.
“Nietzche, üzerinde en çok düşündüğü en değerli estetik fikirlerinin bazılarının Wagner sanatının içinde saklı olduğunu bir yandan görürken öte yandan Wagner müziğinin büyüleri içinde en tutarsız, en acı verici ikilemi duyguların yattığının bilincine yavaş yavaş varıyordu”(23).
Nietzche’nin Wagner’in müziği ikinci plana atmasını anlaması, onun Wagner’e karşı tutumunu da değiştirdi. Müziğin araç olarak kullanılamayacağına inanan Nietzche şöyle belirtiyor: “Mutlak müzik, müziğin ta kendisidir, dramanın müziği de mutlak müzik olmalıdır”(24). Önceden de belirtildiği gibi dionysoscu yaklaşımda müzik diğer bütün sanatların atasıdır, onu hiçbirşey araç olarak kullanamaz, böyle bir tutum müziği öldürür. Nietzche’nin başka bir eleştisi de dramanın üç anlatımıyla ilgilidir; bu kuramda düşünür kafasında öyle bir oyuncu tasarlar ki öncelikle oyuncu, sonra müzikçi ve şair olsun. Aslında biraz alaycı bir şekilde Wagner’i eleştiren Nietsche’nin anlatmak istediği konu ise böyle birşeyin olamayacağıdır. Bu nedenle de Wagner’in sonraki dönemlerinde yaptıklarını tasvip etmemektedir. Aynı zamanda Wagner’in bu değişik öğeleri birleştirme çabasının da onu büyük yaratıcıların dışına sürüklediğini düşünür(25). Bu noktadan sonra Nietzche bir yandan Wagner’in müzikal yeteneğini sorgularken, diğer taraftan onun zekasını ezgi yazarken kullanamadığından da yakınır.
Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 71. Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 72. (25) Pierre Lasserre, a.g.e., sayfa 73.
(20)
(23)
(21)
(24)
06/13