ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ 20

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ΤΕΥΧΟΣ 200

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ

ΚΩΔ. : 7362 Κ.Ε.Μ.Π.Α

4383 ΕΝΤΥΠΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΑΡ. ΑΔΕΙΑΣ

ΚΕΜΠΑ

ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ : ΟΜΗΡΟΥ 34,106 72 ΑΘΗΝΑ

Συνέντευξη του Προέδρου του Σ.τ.Ε.: Παναγιώτη Πικραμμένου

To ζήτημα της

μετανάστευσης της Αγγελικής Παπαπαναγιώτου - Λέζα Προέδρου Πρωτοδικών Δ.Δ.

Γράφουν οι :

Γλυκερία Σιούτη Αγγελική Θεοφιλοπούλου Κρίτωνας Αρσένης Δημήτρης Μέλισσας Κωνσταντίνος Κατερινόπουλος Ιούλιος - Σεπτέμβριος

1

2

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

lawprofile

Τ

α τελευταία χρόνια γίναμε μάρτυρες τρομακτικών περιβαλλοντικών καταστροφών, με αποκορύφωμα τις τελευταίες πυρκαγιές στην Αττική, οι οποίες ρούφηξαν ανεπιστρεπτί τον ζωτικό αέρα, που μας είχε απομείνει, ως ελάχιστη απολαβή αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης. Στο πνεύμα αυτής της εκτεταμένης βλάβης, που απειλεί ενεργά όχι μόνο πλέον την ίδια μας την ύπαρξη αλλά πρωτίστως το μέλλον των παιδιών μας, ήρθε ως συλλυπητήρια ανακούφιση η αίσθηση ότι η νέα κυβέρνηση αφουγκράστηκε το πρόβλημα, ανέγνωσε διορατικά τον άμεσο κίνδυνο που ενέχει η συντονισμένη μέχρι πρότινος πολιτειακή απουσία και αδράνεια για το ζήτημα περιβάλλον και ανήγαγε αυτό σε ύψιστο πολιτειακό αγαθό, σε προστατευτέο ατομικό δικαίωμα, διαμορφώνοντας μια ολόκληρη προγραμματική προεκλογική εκστρατεία αλλά και κυβερνητική στοχοθέτηση για την ανάπλαση, προστασία και συνεκτίμησή του, ως sine qua non προϋπόθεσης, για κάθε πολιτική αλλαγή και συναφή απόφαση. Κατέστη η άλλοτε αυτονόητη και δεδομένη βάση ζωής, ως προστατεύσιμη και διαφυλάξιμη αξία, ως προϋπόθεση για την αυριανή μας ύπαρξη. Στα πλαίσια αυτά, αποκτά μείζονα σημασία η αντιμετώπιση του πολεοδομικού σχεδιασμού, ως προϊόν συντονισμένης πολιτικής, περιβαλλοντικής και ορθολογικής στοχοθεσίας, παρά ως τυχαία, αποσπασματική και ευκαιριακή ενασχόληση με αυτό. Ο ελλιπής και σποραδικός πολεοδομικός σχεδιασμός, χωρίς οργανωμένη αντίληψη για την ορθολογική και σύμμετρη χρήση γης, η ανυπαρξία συγχρονισμένου και γενικευμένου ελεγκτικού μηχανισμού πολεοδομικών παραβάσεων, η καταπάτηση δασών, αιγιαλών κ.ο.κ τελούν σε άμεση αιτιώδη συνάφεια με την άναρχη πολιτική των τελευταίων ετών. Η γενικευμένη αντίληψη ότι το κράτος σε ό,τι αφορά την επιβολή του νόμου λειτουργεί ως ‘’τοποτηρητής’’ της περιφερειακά κινούμενης δημοσιονομικής διαφθοράς, συντηρήθηκε μέσα από κυρίαρχες πολιτικές, και υποτάχθηκε στα πλαίσια ενός «ρυπογόνου» πελατειακού συστήματος, το οποίο εξυπηρετούσε το στυγνό συμφέρον του πολίτη ως εξατομικευμένου ατόμου, έναντι του. Η πράσινη ανάπτυξη με όσες ιδεολογικές κυρίως αλλαγές αυτή συνεπάγεται, μπορεί να μετουσιωθεί μόνο εφόσον ενστερνιστούμε τη θεώρηση του περιβάλλοντος ως υπερατομικού αγαθού με μακροπολιτικές επιπτώσεις, τόσο στην ατομική εξατομικευμένη οντότητα του καθενός από εμάς, διασφαλίζοντας πρωτίστως την υγεία, άρα και τους όρους ζωής, δευτερευόντως όμως ως συλλογικού δικαιώματος που ενυπάρχουμε μέσα σ’ αυτό και το συντηρούμε μέσα από αμοιβαίες ατομικές υποχωρήσεις έναντι ατομικών διεκδικήσεων και ελευθεριών. Η διαμόρφωση παγκοσμιοποιημένου κοινωνικού consensus περί αναγωγής της προστασίας του περιβάλλοντος στην πρώτη βαθμίδα των βιοτικών μας αναγκών, ενυπάρχει στην αντίληψη περί πολιτικών προτεραιοτήτων, περί οικονομικού σχεδιασμού και μακροοικονομίας, περί επενδύσεων και χρηματοδοτήσεων εναλλακτικών πηγών ενέργειας.

Διότι η ανεπανόρθωτη περιβαλλοντική ζημία δεν εντοπίζεται μόνο στην οφθαλμοφανή βλάβη που προκαλεί το ανθρώπινο χέρι με θετική ή αρνητική δράση, αλλά διαχέεται δημιουργώντας υπερθέρμανση του πλανήτη, με αντίκτυπο σε σύνορα, όρια αιγιαλού, καταστροφή κατοικημένων περιοχών κ.ο.κ, και μέσω της χρήσεως ρυπογόνων πηγών ενέργειας. Μελετημένος λοιπόν προσανατολισμός στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή, η κυματική, η βιοθερμία και τα γεωκαύσιμα θα μπορούσαν να περιορίσουν μελλοντικά τα αίτια της βλαπτικής κλιματικής αλλαγής. Περαιτέρω, το ζήτημα της αυξημένης κατανάλωσης ενέργειας και ο αναγκαίος περιορισμός της, χωρίς ποιοτικές εκπτώσεις στο επίπεδο ζωής των κατοίκων των οργανωμένων αστικών κέντρων, αναφαίνεται μόνο μέσω ενός νέου χωροταξικού σχεδιασμού αλλά και μιας συγκροτημένης τολμηρής κυκλοφοριακής πολιτικής, με επίκεντρο τα μαζικά μέσα μεταφοράς και τη ριζική απαγόρευση κυκλοφορίας στα κλειστά κέντρα των πόλεων. Όλη η βιοθεωρία αυτή, θα παραμείνει όμως κενό διάγγελμα εάν δεν στοχοθετηθεί η αλλαγή αντίληψης της νέας γενιάς. Η σύγχρονη κοινωνία, εμφορούμενη πάντα από το φόβο ότι η βιομηχανική ανάπτυξη και η αστυφιλία θα συνθλίψουν το περιβάλλον και κατ’ επέκταση το ίδιο το άτομο ως μονάδα ζωής, στάθηκε απαθής και αποστασιοποιημένη από την ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος, αφού εν τοις πράγμασι μιλούσε για δεδομένο υπαρκτό αγαθό. Η νέα γενιά όμως, ήδη βιώνει τα πρώτα μικρά κτυπήματα της λαίλαπας που θα ακολουθήσει. Η βλάβη της ανθρώπινης υγείας είναι ολοένα και πιο συχνή, οι συνθήκες ζωής ολοένα και λιγότερο ανθρώπινες. Το επαπειλούμενο κακό παίρνει πια μορφή και η αναχαίτισή του μπορεί να μετουσιωθεί σε πράξη για τις επόμενες γενιές, μόνο εάν γαλουχηθούν τα νέα παιδιά στην αναζήτηση της λύσης και στο σεβασμό της ζωής ως ζήτημα που μας αφορά διαχρονικά και συλλογικά όλους. Και η λύση γι’ αυτά είναι η ανοικοδόμηση αέναης εκπαιδευτικής πολιτικής και κουλτούρας με επίκεντρο τη ζωή μέσα σε υγιές περιβάλλον. Είναι ζήτημα τιμής να διασφαλίσουμε για τα παιδιά μας τη ζωή που τους ανήκει. Διότι το δικαίωμα στη ζωή μετουσιώνεται στην εποχή μας στο θεμελιώδες δικαίωμα για ένα ανθρώπινο περιβάλλον.

Νικόλας Κανελλόπουλος Δικηγόρος- Σύμβουλος ΔΣΑ

Το κόστος της έκδοσης καλύπτεται αποκλειστικά απο τη διαφήμιση Οι απόψεις που διατυπώνονται στα ενυπόγραφα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα την γνώμη και άποψη του περιοδικού ή/και της Συντακτικής Επιτροπής και αποκλειστικά υπεύθυνος προς τους τρίτους είναι ο υπογράφων έκαστο άρθρο. Ιούλιος - Σεπτέμβριος

3

περιεχόμενα 5 Δικαιοθεσμικά, η νέα αντίληψη της

έννοιας και της προστασίας του περιβάλλοντος από τον Κώστα Μποτόπουλο

8-15 Αφιέρωμα: «Περιβάλλον The game is over» 8-9 Η Γλυκερία Σιούτη μας ενημερώνει για την εξέλιξη του Ευρωπαϊκού

Δικαίου Περιβάλλοντος

10-11 Η Αγγελική Θεοφιλοπούλου τονίζει τη συμβολή του Σ.τ.Ε. στην προστασία του περιβάλλοντος

6-7 Κράτος Δικαίου, ο Γιάννης Το-

12-13 Ο Κρίττων Αρσένης γράφει για την παγκόσμια συνάντηση στην Κοπεγχάγη με θέμα την κλιματική αλλαγή

18-19 Συλλογικά 20 Συνδικαλιστικά,

16-17 Ο Κωνσταντίνος Κατερινόπουλος υπενθυμίζει αρχές και πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος

μαράς αναφέρεται στη διαχείριση των υδάτων και τα συνταγματικά δικαιώματα

ο Βασίλης Κατσαφάδος απαριθμεί τις μεγάλες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση στον τομέα της Δικαιοσύνης

14-15 Ο Δημήτρης Μέλισσας προβληματίζεται για τη μη εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου

21 Επιστηνομικά, Προνόμια των Ν.Π.Δ.Δ. αναφορικά με νόμιμους τόκους και τόκους υπερημερίας από τον Στρατή Καρβέλλη 22-23 Δικαιονομικά, ο Κώστας Κου-

τσουλέλος «ξεχωρίζει» τα ηλεκτρονικά από τα κοινά έγγραφα

24-25 Ανθρώπινα Δικαιώματα, η εγγύηση του τεκμηρίου αθωότητας από το Βασίλη Χειρδάρη

26-27 Συνέντευξη, η συνάντηση με 42-43 Law & the city, οι κοινωνικές και ανθρώπινες στιγμές μας τον πρόεδρο του Σ.τ.Ε., Παναγιώτη Πι44-45 Πολιτισμικά, ο πολιτισμικός Μεσαίωνας στο ΔΣΑ προβληματίζει τον Ηλία κραμμένο 28-29 Όψεις, Η προβληματική του ζη- Αλουπογιάννη τήματος της μετανάστευσης από την Αγ- 46 Πολιτικό Καφενείο, Η χιουμοριστική σκοπιά της ελληνικής και διεθνούς επιγελική Παπαπαναγιώτου - Λέζα

καιρότητας από τον Βαγγέλη Ρουπακιώτη

γές στην Αλβανία υπό το βλέμμα του Νίκου Βούτσα

στουγέννων από τον Βαγγέλη Ρουπακιώτη

30-31 Απόψεις, οι βουλευτικές εκλο- 50 Η ζωή είναι ωραία, οι εναλλακτικοί προορισμοί για τις διακοπές των ΧριΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ ΕΚΔΟΤΗΣ – ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: Νικόλας Κανελλόπουλος, Δικηγόρος-Σύμβουλος Δ.Σ.Α.

32-33 Ιστορικά,

το παρασκήνιο της ταινίας «Ζ». Ο Γιάννης Πετρουνάκος γράφει για την «Υπόθεση Λαμπράκη»

34-35 Νέοι Νομικοί, η Χαρά Αθανασίου παρουσιάζει ένα «Ανταγωνιστικό... νομοσχέδιο» 36 Συνεδριακά,

η Έλσα Παπαζαχαρίου γράφει για το ετήσιο συνέδριο των Εμπορικολόγων

37 Στα έδρανα ολοταχώς, Τα νο-

μολογιακά δεδομένα για το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ από τον Δημήτρη Σκαρίπα

38 Νομικές συνταγές, η Άννα Στρα-

τινάκη μαγειρεύει αγωγές αποζημίωσης από το Δημόσιο βάσει των αρ. 105-106 Εισ. Ν.ΑΚ

40-41 Δικαιόπολις, Για μια κοφτερή άποψη σχετικά με τα τελευταία γεγονότα της επικαιρότητας… Επισκεφτείτε το

www.dikaiorama.gr 4

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Κώστας Μποτόπουλος, Διδακτ. Συντ. Δικαίου, Γιάννης Τομαράς, Δικηγόρος ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Βαγγέλης Ρουπακιώτης, Δικηγόρος Αθηνών ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Άννα Στρατινάκη, Δικηγόρος-Σύμβουλος Δ.Σ.Α. Βασίλης Κατσαφάδος, Δικηγόρος-τ. Σύμβουλος Δ.Σ.Α. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ: Χαρά Ζέρβα, Δικηγόρος Αθηνών ΕΚΤΥΠΩΣΗ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ-ΕΚΔΟΣΗ: Μαχαλιώτης Αθανάσιος Λ. Αθηνών 380 Δαφνί Χαϊδαρίου 124 62 Τηλ.: 210 5814017, Fax: 210 5814027 Email: mxepikoinonia@otenet.gr Μαχαλιώτης Α. - Γκιούλης Α. Ο.Ε. Γραμματεία: Στεφανία Μπακάλη Ομήρου 34, 106 72 - Αθήνα Τηλ.: 210 3611225, 210 3611236 fax: 210 3610227 e-mail: dikaiorama@yahoo.gr

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Τάσος Κεφαλέας, Δημήτρης Ευαγγελάτος, Γιώργος Τσιούνης, Δημήτρης Κορφιάτης, Τάσος Δημητρούκας, Γρηγόρης Παππάς, Αθανάσιος Τσίτσος, Αδαμαντία Μαργέτη-Κατσαούνη, Θανάσης Δημητρούκας, Γιώργος Σταθαράς, Κυριακή Αργυρίου, Κλεοπάτρα Χαλβατζή, Γιώργος Πλατίτσας, Μαρία Γρηγοράκη, Νέλλη Βαρζαμπετιάν, Ιωάννης Πετρουνάκος, Έφη Ράμμου, Μιλτιάδης Καρπέτας, Στρατής Καρβέλλης, Νάσος Δημητρόπουλος, Νίκος Κουρέλης, Φωτεινή Βερνέζη, Κωνσταντίνος Μαυρουλάκης, Ιωάννης Κορκόβελος, Τιτίκα Νικέα, Άλκης Παππάς, Μαίρη Αμοργιανού, Κώστας Χρυσικόπουλος, Θεόδωρος Κανελλόπουλος, Ηλίας Αλόυπογιάννης, Μάκης Τζίφρας, Ευθύμιος Ναυρίδης, Νίκος Βούτσας, Ελένη Ζάρκου, Γιώργος Λωρίτης, Κώστας Κουτσουλέλος, Θεόδωρος Μαντάς, Γιώργος Συλλούρης, Φώτης Χατζηφώτης, Δημήτρης Σκαρίπας, Γιώργος Λαζουράς, Νίκος Σκούτας, Γιάννης Βλάχος, Γεώργιος Κούης, Ιφιγένεια Καρανδρέα, Κική Ρωμήου, Μαριλένα Καραντούση, Άκας Μανωλκίδης, Σέβη Πειραντάκου, Ζάχος Παπαδόπουλος, Παναγιώτης Περάκης, Γιάννα Λιανού, Σοφοκλής Στεφανίδης, Κώστας Σφουντούρης, Σωκράτης Χυτήρης, Σωτήρης Παπαμιχαήλ, Χρήστος Μήλιος, Θανάσης Κόκκινος, Δώρα Παπαδάκη, Βασίλης Κατσαφάδος, Άρης Κωνσταντάκης, Δομινίκη Οικονόμου, Μελίνα Δασκαλάκη, Θρασύβουλος Κονταξής, Βάσω Αναγνωστοπούλου, Νίκος Δήμας, Ρόη Παυλέα, Άρτεμις Κομπάρου, Αλεξάνδρα Στράγγου, Κωνσταντίνος Κατερινόπουλος, Μαρία Ζερβάκη, Θανάσης Ξηρός, Δημήτρης Κυριακαράκος, Ελένη Κιούση, Δημήτρης Παπασπύρου, Γεωργίου Γεωργίου, Κέλυ Σταμούλη, Χάρης Άνθης, Λία Αθανασοπούλου, Δημήτρης Κατσαρής, Παναγιώτης Νέλλας, Δώρα Καζιάνη, Βίκυ Καραγεώργου, Τίνα Κουτρουβίδη, Γεώργιος Αποστολόπυλος, Διονύσης Παντής, Γεράσιμος Θεοδόσης, Ηλίας Αδριανός, Γιώργος Αποστολόπουλος, Μαίρη Διακολιού, Φίλιππος Λέντζας, Χρήστος Κακλαμάνης, Στέφανος Παπαμιχαήλ, Γιάννης Αυγερινός, Ηλίας Μανιάτης, Νανά Βρυώνη, Ελένη Κεφαλή, Μάρα Χρυσοβέργη, Σπύρος Αντωνέλος, Μανώλης Γαβράς, Γιάννης Φιλανδρος, Παντελής Καμάς, Γιώργος Αθανασάτος, Δημήτρης Πλευράκης, Κωνσταντίνος Χασιώτης, Ιωάννης Μανιαδάκης, Βιβή Σκανδάλη, Χρυσάνθη Αδαμακοπούλου, Άννα Ζουρντατζή, Σίσσυ Τσίρου, Θεόδωρος Σταθαράς, Τζένη Σάκκα, Αλέξανδρος Χατζόπουλος, Κατερίνα Γιαννελάκη, Ευάγγελος Ντηνιακός, Βασίλης Δημητρούκας, Κουτσουλέλος Απόστολος, Νίκος Πρασιανάκης, Σπύρος-Μάριος Παγκράτης, Αννίτα Κόντου, Χρήστος Μαρούδας.

ΔΙΚΑΙ θεσμικά του Κώστα Μποτόπουλου, Συνταγματολόγου, τ. Ευρωβουλευτή

Το περιβάλλον ως δικαίωμα Μ ια από τις πολλές καινοτομίες που εισέφερε ήδη στη δημόσια ζωή η νέα κυβέρνηση αφορά στην αντίληψη της έννοιας και της προστασίας του περιβάλλοντος. Συμβολικά και πρακτικά μέτρα όπως η δημιουργία ειδικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, η υιοθέτηση του «πράσινου» αναπτυξιακού προτύπου, η νέα διοικητική διάρθρωση της λεγόμενης «πολιτικής προστασίας» (από φυσικές καταστροφές), ακόμα και η αναγγελία ότι η «πράσινη ανάπτυξη» γίνεται μάθημα στα σχολεία, λαμβάνουν υπόψη τους τις ανάγκες της εποχής και πηγαίνουν ολοφάνερα στη σωστή κατεύθυνση. Είναι φυσικά νωρίς για να μιλήσουμε για την έκβαση της απαραίτητης αλλαγής νοοτροπίας και πράξης από κράτος και πολίτες. Δεν θα ήταν όμως ίσως άχρηστο να θυμίσουμε, ότι κάθε πολιτικό μέτρο στον τομέα αυτό θα πρέπει να εδράζεται σε μια διευρυμένη – και γενικά άλλου είδους- λειτουργία του περιβάλλοντος ως δικαιώματος. Αγώγιμου, αλλά και αυτοδεσμευτικού. Λέγεται συχνά ότι ο τρόπος που ένα σύγχρονο Κράτος Δικαίου αντιλαμβάνεται, διαπλάθει και προστατεύει τα δικαιώματα οφείλει να εξελίσσεται μέσα στο χρόνο. Θα πρόσθετα, μάλιστα, ότι ένα από τα πιο έγκυρα κριτήρια της ποιότητας του δικαιικού συστήματος σε μια χώρα είναι ακριβώς η δυνατότητα υποδοχής και η εν τοις πράγμασι υλοποίηση αυτής της προσαρμογής. Το δικαίωμα στο περιβάλλον αποτελεί το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα: από δικαίωμα «πολυτελείας», οι συνθήκες της ζωής μας – του καπιταλισμού, θα έλεγαν, όχι άδικα, κάποιοι - το μετέτρεψαν, αδυσώπητα από το ξεκίνημα του 21ου αιώνα, σε προϋπόθεση επιβίωσης. Είναι πλέον ένα δικαίωμα που αποτελεί κυρίως υποχρέωση: δράσης σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, πράξης αλλά και αποχής από πράξεις εκ μέρους των πολιτών της κάθε χώρας και όλων των χωρών. Τα δυο νέα χαρακτηριστικά -το επείγον του πράγματος και η αναγκαστικά διεθνής αντιμετώπιση των προβλημάτων- αλλάζουν όχι μόνο την οπτική, αλλά και την εν γένει λειτουργία του συγκεκριμένου δικαιώματος και της σχέσης του με τα άλλα. Ο εγγενής «άξονας της σύγκρουσης» της περιβαλλοντικής προστασίας με την οι-

κονομική ελευθερία μετακινείται και νέα εκατέρωθεν όρια πρέπει να διαμορφωθούν. Η φροντίδα, αλλά και η ανάγκη, για την προστασία του περιβάλλοντος διαχέεται έτσι στο σύνολο των δημόσιων πολιτικών. Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο που η νέα Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η χρόνια κυοφορούμενη αλλά έτοιμη πια να γεννηθεί μετά τη δεύτερη ιρλανδική ένεση «Συνθήκη της Λισαβόνας», περιλαμβάνει ειδικό τίτλο (τον 20ο) για το περιβάλλον, με ειδική μνεία στην κλιματική αλλαγή. Στα οικεία άρθρα περιέχονται όχι μόνο γενικές αρχές και παραινέσεις, αλλά και συγκεκριμένες κατευθύνσεις και υποχρεώσεις, προορισμένες να επηρεάσουν ευθέως και άμεσα τους εθνικούς νομοθέτες. «Τεχνικές» εκ πρώτης όψεως διευθετήσεις, όπως η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» (που αναφέρεται μάλιστα στο επίμαχο τμήμα της νέας Συνθήκης), αποκτούν καθοριστική σημασία. Η περιβαλλοντική μέριμνα εισρέει στο πεδίο της αναπτυξιακής και φορολογικής πολιτικής και στον καθορισμό κινήτρων για την άσκηση της οικονομικής δραστηριότητας, δημιουργεί ανάγκες για υπερεθνικές συνεργασίες και συγκλίσεις (όχι μόνο του τύπου της προσεχούς «Διάσκεψης της Κοπεγχάγης» αλλά και της ήδη δρομολογημένης ανταλλαγής και πώλησης ρύπων), και μεταβάλλει τις προτεραιότητες ακόμα και σε θεωρητικά απομακρυσμένα πεδία όπως η εκπαίδευση ή η σχέση κέντρου-περιφέρειας. Στην Ευρώπη η συνείδηση έχει αρχίσει να γίνεται πράξη. Στην Ελλάδα είμαστε ακόμα πιο καθυστερημένοι από ό,τι συνήθως. Οι ανάγκες αλλά και οι προσδοκίες είναι Είναι πλέον ένα δικαίωμα που μεγάλες, το δε στοί- αποτελεί κυρίως υποχρέωση: χημα της πρόσδωσης δράσης σε εθνικό και υπερεουσιαστικού νοήμαθνικό επίπεδο, πράξης αλλά και τος σε ένα «εν εξελίξει δικαίωμα» μας αφορά αποχής από πράξεις εκ μέρους των πολιτών της κάθε χώρας αυτή τη φορά όλους.

και όλων των χωρών.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

5

ΚΡΑΤ Σ δικαίου

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΩΝ

ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ( Γεωπολιτική, Κοινωνική, Οικονομική και Νομική προσέγγιση ) του Γιάννη Τομαρά, Δικηγόρου

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το νερό είναι φυσικό αγαθό ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο. Η επιδεινούμενη τα τελευταία χρόνια λειψυδρία (σε παγκόσμιο επίπεδο) και η επακόλουθη ξηρασία δημιουργούν τεράστια γεωπολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και βιολογικά προβλήματα. Βασικά αίτια οι μεγάλες κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη (κυρίως το φαινόμενο του θερμοκηπίου που αυξάνει τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας και την ανάγκη κατανάλωσης περισσότερου νερού) σε συνδυασμό με την αλματώδη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, τις αυξημένες ανάγκες του ανθρώπου για νερό, την τεράστια ανάπτυξη της βιομηχανικής και της αγροτικής παραγωγής με ανάλογη κατανάλωση νερού, και την κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Αρκεί μια απλή επισήμανση: Ο παγκόσμιος πληθυσμός το 1900 ανερχόταν σε 1 δις και οι αρδευόμενες εκτάσεις περίπου σε 500 εκατ. στρέμματα. Σήμερα, ο παγκόσμιος πληθυσμός ανέρχεται περίπου σε 6 δις και οι αρδευόμενες εκτάσεις περίπου σε 3 δις στρέμματα.

2. ΞΗΡΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΕΡΗΜΩΣΗ. Η ξηρασία, που παρατηρείται όταν οι βροχοπτώσεις είναι σημαντικά χαμηλότερες από τα φυσιολογικά επίπεδα, προκαλεί σοβαρές υδατικές ανισορροπίες που επηρεάζουν δυσμενώς το εδαφικό βιο-παραγωγικό σύστημα. Η ξηρασία οδηγεί στην «απερήμωση», που σημαίνει υποβάθμιση της γης, σε άνυδρες, υπό-άνυδρες και ξηρές υπό-υγρές περιοχές. Η «ξηρασία» και η «απερήμωση» επηρεάζουν την αειφορική ανάπτυξη και δημιουργούν σημαντικά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, όπως η φτώχεια, η κακή υγεία, ο υποσιτισμός και η έλλειψη επισιτιστικής ασφάλειας. Ο Ο.Η.Ε. συνειδητοποίησε έγκαιρα το πρόβλημα, και, μετά από ειδικό Συνέδριο το 1977, προώθησε σύμβαση δράσης για την καταπολέμηση της απερήμωσης. Η σύμβαση 6

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

αυτή υπογράφηκε από την Ελλάδα στο Παρίσι, στις 14 Οκτωβρίου 1994, και κυρώθηκε αργότερα με το Ν. 2468/1997. Ο νόμος αυτός προβλέπει και εθνικά προγράμματα δράσης. Δυστυχώς όμως δεν έχει γίνει ακόμη αρχή εφαρμογής αυτού του νόμου.

3. ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. Η χρήση του νερού των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη (που πηγάζουν από τα βουνά της Τουρκίας) δημιουργεί τριβές στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ. Ο έλεγχος των υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις του με τη Συρία, γιατί τα υψώματα του Γκολάν είναι το υδραγωγείο της λίμνης Τιβεριάδας και του ποταμού Ιορδάνη. Οι αγρότες της Νότιας Γαλλίας, καθώς και οι οικολογικές οργανώσεις, είναι αντίθετοι με τη μεταφορά νερού (με υδραυλικά μέσα) στους αγρότες της νοτιοδυτικής Ισπανίας. Οι αυτόνομες ισπανικές περιοχές της Καταλονίας και της Αραγονίας είναι σε μόνιμη σύγκρουση για τη χρήση των νερών του ποταμού Έβρου. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τη χώρα μας στο άμεσο μέλλον με το κρατίδιο των Σκοπίων για τη χρήση των νερών του Αξιού ποταμού. Επίσης με τη Βουλγαρία για τη διευθέτηση των νερών των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου.

4. Η ΖΟΦΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. Στην Ελλάδα, η χρήση των υδατικών πόρων κατανέμεται ως εξής: Γεωργία 85%, Ύδρευση και Οικιακή χρήση 10%, Βιομηχανία-Ενέργεια 5%. Οι αρδευόμενες εκτάσεις στην Ελλάδα ανέρχονται σε 16,5 εκατ. στρέμματα περίπου, ενώ το 90% των αυτών των εκτάσεων αρδεύεται με τεχνικές που δεν εξασφαλίζουν την ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων. Οι παράνομες γεωτρήσεις είναι πολλαπλάσιες των νομίμων ενώ εκείνες που έγι-

ναν με άδειες παραβιάζουν τους όρους λειτουργίας τους. Με τις παράνομες γεωτρήσεις παρατηρείται ένας πρωτοφανής κανιβαλισμός των υπόγειων υδροφορέων. Υπόγεια νερά που βρίσκονται στο υπέδαφος αστικών και ημιαστικών περιοχών, με φυσικό προορισμό την οικιακή χρήση τους από τους κατοίκους, μεταφέρονται με υδραυλικά μέσα χιλιόμετρα μακριά προς άρδευση νεοφυών καλλιεργειών. Η αλόγιστη και απρογραμμάτιστη επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα, καθώς πολλές από αυτές τις αρδευόμενες εκτάσεις προήλθαν από παράνομες καταπατήσεις, εκδασώσεις και εκθαμνώσεις δημοσίων εκτάσεων τα τελευταία 30 χρόνια. Είναι μία ευκαιρία, με την επέκταση του Κτηματολογίου σε όλη την Επικράτεια, να αποδοθούν στο Δημόσιο οι εκτάσεις που καταπατήθηκαν και να περιοριστούν οι ιδιοκτήτες στην «ως έγγιστα» έκταση των συμβολαίων τους. Το γεγονός ότι υδροφόροι ορίζοντες πολλών περιοχών είναι παράκτιοι, δημιουργεί κι άλλον έναν κίνδυνο, καθώς η παρατηρούμενη άνοδος της στάθμης της θάλασσας (από την άνοδο της θερμοκρασίας και το λιώσιμο των παγόβουνων), σε συνδυασμό με την υπεράντληση των παράκτιων περιοχών από τις γεωτρήσεις, επιφέρει τη σταδιακή διείσδυση υφάλμυρου νερού στους παράκτιους υδροφόρους ορίζοντες. Αποτέλεσμα του παραπάνω, η αχρήστευση του γλυκού νερού για τις ανθρώπινες ανάγκες και η καταστροφή του οικοσυστήματος.

5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. Η αλόγιστη -σε πολλές περιπτώσεις και παράνομη- μετατροπή εκτάσεων μη αρδευόμενων, κατά τον αρχικό φυσικό προορισμό τους (δηλαδή δασώδεις και θαμνώδεις εκτάσεις), σε αρδευόμενες εκτάσεις, δημιουργεί μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, και τού-

το γιατί δημιουργεί υπεραξία των μη αρδευόμενων από τη φύση τους εκτάσεων και μείωση της αξίας των αρδευόμενων από τη φύση τους εκτάσεων. Επίσης, από τη μία η έλλειψη νερού για οικιακή χρήση δημιουργεί καθημερινές τριβές στις τοπικές κοινωνίες, και από την άλλη, η ελλιπής υδροδότηση των νοικοκυριών από τους Ο.Τ.Α. (Δήμους και Κοινότητες), για οικιακή χρήση, θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Όλες οι παραπάνω καταστάσεις προσβάλλουν βάναυσα σωρεία συνταγματικών δικαιωμάτων (π.χ. του άρθρου 2 παρ. 1 περί προστασίας της αξίας του ανθρώπου, του άρθρου 5 παρ.5 περί προστασίας της υγείας, του άρθρου 17 παρ. 1 περί προστασίας της ιδιοκτησίας και του άρθρου 24 παρ. 1 περί προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και της αρχής της αειφορίας).

6. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ. Στο άρθρο 18 παρ. 1 του Συντάγματος προβλέπεται ότι: «Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με την ιδιοκτησία και τη διάθεση ... ρεόντων και υπόγειων υδάτων και γενικά του υπόγειου πλούτου». Το κράτος σε εκτέλεση της συνταγματικής επιταγής θέσπισε το Ν. 1739/87, ως ειδικό νόμο για τη «διαχείριση των υδατικών πόρων». Στη συνέχεια, και μετά την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23-10-2000, θέσπισε το Ν. 3199/2003 «για την προστασία και διαχείριση των υδάτων». Στην Οδηγία 2000/60/του ΕΚ και του Συμβουλίου της Ε.Ε. τονίζεται ότι «Το ύδωρ δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως όλα τα άλλα, αλλά αποτελεί κληρονομιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της κατάλληλης μεταχείρισης». Στο Ν. 3199/2003, για την προστασία και διαχείριση των υδάτων, προβλέπονται μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα: • Σύσταση Εθνικής Επιτροπής Υδάτων (συμμετέχουν 6 υπουργοί), • Σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων (προεδρεύει ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ και συμμετέχουν εκπρόσωποι κομμάτων, της ΕΝΑΕ, της ΚΕΔΚΕ, του ΤΕΕ, της ΠΑΣΕΓΕΣ, της ΓΣΕΕ, του ΙΓΜΕ κ.λ.π.), • Σύσταση ειδικής Γραμματείας στο ΥΠΕΧΩΔΕ, και, • Σύσταση Διεύθυνσης Υδάτων σε κάθε περιφέρεια της χώρας, με σκοπό την έκδοση αδειών χρήσης νερού και εκτέλεσης έργων (π.χ. γεωτρήσεων) και τον έλεγχο εφαρμογής των όρων λειτουργίας τους. Στο άρθρο 10 παρ. 1 του νόμου προβλέπεται ότι: «Οι χρήσεις υδάτων διακρίνονται σε ύδρευση, άρδευση, βιομηχανική χρήση, ενεργειακή χρήση και χρήση για αναψυχή. Η χρήση για ύδρευση έχει προτεραιότητα, ως προς την ποσότητα και την ποιότητα, έναντι κάθε άλλης χρήσης». Για τους παραβάτες των όρων λειτουργίας των αδειών χρήσης νερού (δηλ. κατόχους γεωτρήσεων) προβλέπονται οι ποινικές κυρώσεις του άρθρου 28 του Ν. 1650/86 (δηλ. ποινή φυλάκισης τριών μηνών έως δύο έτη και χρηματική ποινή). Επίσης για τους παραπάνω παραβάτες προ-

βλέπονται διοικητικές κυρώσεις, με την επιβολή προστίμου από 200 μέχρι 600.000 Ευρώ και σε περίπτωση μεγάλης υποβάθμισης των υδάτων και κινδύνου θανάτου ή βαριάς σωματικής βλάβης ή ευρείας οικολογικής διατάραξης, την επιβολή προστίμου μέχρι 1.500.000 Ευρώ. Τέλος, ως διοικητικό μέτρο προβλέπεται και η οριστική διακοπή της άδειας άντλησης ύδατος (άρθρο 13). Τέλος, και επειδή το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν, η διάθεσή του με αντάλλαγμα σε τρίτους, για αρδευτική χρήση, απαγορεύεται. Μάλιστα, αν το αντάλλαγμα δεν δηλώνεται στην αρμόδια Δ.Ο.Υ., συνιστά και φορολογικό αδίκημα.

7. Η ΑΔΡΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ – ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΜΕΣΑ. Το νομικό πλαίσιο είναι επαρκές για την ορθή διαχείριση των υδάτων, όμως η Πολιτεία αδρανεί –διαχρονικά- προς εφαρμογή του. Και η αδράνεια αυτή οφείλεται στις αντιδράσεις των παρανομούντων, που προτάσσουν το προσωπικό τους κέρδος στην πιο χυδαία έκφρασή του και στο πιθανολογούμενο πολιτικό κόστος. Η μικροπολιτική όμως έχει και τα όριά της. Ο κίνδυνος καταστροφής του οικοσυστήματος, λόγω της κακής κατάστασης των υπόγειων υδάτων (υδατικού ισοζυγίου), είναι προ των πυλών. Η Πολιτεία οφείλει να δράσει άμεσα. Οφείλει να επανεξετάσει άμεσα το καθεστώς αδειοδότησης γεωτρήσεων και να ελέγχει διαρκώς και επαρκώς τους όρους λειτουργίας τούτων από τους χρήστες. Και κάθε πολίτης όμως που ζημιώνεται από τις παράνομες συμπεριφορές των αδειούχων γεωτρήσεων, έχει και δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να ζητήσει έννομη προστασία. Τα ένδικα μέσα είναι πολλά. Στο ποινικό μέρος μπορεί, με μηνυτήρια αναφορά στον αρμόδιο Εισαγγελέα, να ζητήσει την τιμωρία των παρανομούντων και μάλιστα με την αυτόφωρη διαδικασία. Στο αστικό μέρος μπορεί να ζητήσει αποζημίωση για κάθε υλική ζημία που θα υποστεί, καθώς και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης (π.χ. αν από τον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα αντλούνται ύδατα για οικιακή χρήση και για άρδευση καλλιεργειών και διακοπεί η υδροδότηση των νοικοκυριών, χάριν των καλλιεργειών, υπάρχει προσβολή της προσωπικότητας και ευθύνη προς αποζημίωση). Στο διοικητικό μέρος μπορεί να ζητηθεί από τη Διοίκηση (δηλ. τον Γ.Γ.Π.) η επιβολή προστίμων και η οριστική διακοπή της λειτουργίας κάποιας γεώτρησης. Και σε περίπτωση άρνησης της Διοίκησης προσφυγή στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια. Τέλος, σε περίπτωση διάθεσης νερού με αντάλλαγμα, μπορεί με αναφορά στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. να ζητηθεί ο έλεγχος δήλωσης του ανταλλάγματος στη φορολογία εισοδήματος.

8. Η ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ. Τόσο τα δικαστήρια ουσίας (Μον. Πρωτ. Βόλου 121/03, Πολ. Πρωτ. Θηβών 231/95, Εφ. Αθ. 136/95, Εφ. Αθ. 5780/96, Εφ. Λαρ. 121/03) όσο και τα ακυρωτικά (ΑΠ 48/99, Σ.τ.Ε. 389/99, Σ.τ.Ε. 4531/98, Σ.τ.Ε. 2877/04, Σ.τ.Ε. 771/05) δέ-

χονται ότι: α. Το νερό αποτελεί φυσικό αγαθό για την ικανοποίηση κοινωνικών αγαθών, β. Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα μπορούν να εκτελούν έργα αξιοποίησης των υδατικών πόρων μέχρι να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες τους ύστερα από άδεια της Αρχής, γ. Κάθε φυσικό πρόσωπο έχει δικαίωμα χρήσης του νερού, το οποίο ασκείται μετά από άδεια της αρμόδιας αρχής και περιορίζεται στο ανώτατο όριο των πραγματικών αναγκών του, ενώ το πλεονάζον υπόλοιπο διατηρείται σε εφεδρεία, δ. Τα υπόγεια νερά που βρίσκονται κάτω από ιδιωτικά ή δημόσια ακίνητα δεν είναι προϊόντα και συστατικά του ακινήτου, αλλά ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο και η διαχείρισή τους ασκείται σύμφωνα με τους νόμους του κράτους, και, ε. Η διάθεση του ύδατος σε τρίτους με αντάλλαγμα απαγορεύεται, γιατί το νερό δεν αποτελεί εμπορικό αγαθό.

9. ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΦΙΚΤΗ ΚΑΙ ΜΕ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. Το γεγονός ότι η Γεωργία καταναλώνει το 85% των υδατικών πόρων πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία για κάθε εφικτή και βιώσιμη πρόταση. Πρέπει να γίνει αναδιάρθρωση καλλιεργειών στη βάση δύο κατευθύνσεων: • Η πρώτη είναι τα ευνοϊκά συγκριτικά πλεονεκτήματα παραγωγής κι εμπορίας αγροτικών προϊόντων σε σχέση με αυτά άλλων ανταγωνιστικών χωρών, και, • Η δεύτερη είναι η εγκατάλειψη των υδροβόρων καλλιεργειών, τα προϊόντα των οποίων συμβαίνει να μην είναι αυτοδύναμα αλλά επιδοτούμενα (βαμβάκι-καπνός) και η παραγωγή προϊόντων του αγροδιατροφικού τομέα (ζώντα ζώα, κρέατα, γάλα, ψάρια, δημητριακά, φρούτα, τρόφιμα και ποτά, ζάχαρη, λάδι κ.λ.π.). Ο αγροδιατροφικός τομέας στην Ελλάδα αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους της Ελληνικής οικονομίας. Αυτό δέχεται και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει να ενταχθεί το Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης στο Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (απόφαση 687/2008 της Ολομέλειας της Βουλής) και να διευθετηθούν οι χρήσεις γης σε κάθε περιφέρεια, καθώς και οι συγκεκριμένες καλλιέργειες σε κάθε περιοχή αγροτικής χρήσης. Μόνον έτσι θα επιτευχθεί και ο στόχος για συνολική διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας με τρόπο ώστε: α. να διασφαλίζεται η ορθολογική χρήση τους, β. να καλύπτονται ισόρροπα οι ανάγκες χρήσης, και, γ. να προστατεύονται ιδιαίτερα τα υπόγεια αποθέματα από την υπερεκμετάλλευση και την ποιοτική υποβάθμιση.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

7

της Γλυκερίας Π. Σιούτη, Καθηγήτριας τμήματος Νομικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η εξέλιξη στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο Περιβάλλοντος στους τομείς της περιβαλλοντικής προστασίας και της περιβαλλοντικής πληροφόρησης. Η προληπτική περιβαλλοντική προστασία: Από την αρχή της πρόληψης στην αρχή της προφύλαξης

Σ

ύμφωνα με το άρθρο 174.2 της Συνθήκης για την Ε.Ε., η πολιτική της Κοινότητας για το περιβάλλον «πρέπει να βασίζεται στην αρχή της προφύλαξης και στην αρχή της διενέργειας πράξεων πρόληψης ...». Θα μπορούσε να υποστηριχθεί, καθώς δεν υπάρχει ορισμός για καμία από τις δύο αρχές στη Συνθήκη για την Ε.Ε. και συχνά χρησιμοποιούνται ως ταυτόσημες, ότι η προστιθέμενη νομική αξία τους δεν είναι ξεκάθαρη και πρέπει να χρησιμοποιούνται ως συνώνυμες1. Πάρα ταύτα, υπάρχει μία ορατή διάκριση μεταξύ των δύο αρχών. Η αρχή της πρόληψης εισήχθη στη Συνθήκη της Ε.Ε. με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 και αποτέλεσε το κεντρικό θέμα του Τρίτου Περιβαλλοντικού Προγράμματος Δράσης2. Υπογραμμίζει την ανάγκη δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος σε ένα πρώϊμο στάδιο και απαιτεί τη λήψη μέτρων για να αποφευχθεί η βλάβη. Η καλύτερη περιβαλλοντική πολιτική συνίσταται στην πρόληψη δημιουργίας ρύπανσης ή οχλήσεων στην πηγή παρά στην προσπάθεια αντιστάθμισης των επιπτώσεών τους. Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι ένα εξαιρετικό διαδικαστικό εργαλείο για τη θέση της αρχής της πρόληψης σε ισχύ. Σύμφωνα με την Οδηγία 85/337 3 για την αποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, είναι ζωτικής σημασίας να γίνει επεξεργασία και εφαρμογή διαδικασιών, οι οποίες εξασφαλίζουν ότι τα κατάλληλα πραγματικά περιστατικά λαμβάνονται υπόψη εγκαίρως κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, σχετικά με κάθε δραστηριότητα που επηρεάζει ουσιωδώς το περιβάλλον. Η αρχή της προφύλαξης εμφανίστηκε στη Διακήρυξη του Ρίο του 1992 ως αρχή 15, σύμφωνα με την οποία «... προκειμένου να προστατευθεί το περιβάλλον, η προληπτική προσέγγιση πρέπει να εφαρμόζεται ευρέως από τα Κράτη σύμφωνα με τις δυνατότητες τους. Όπου

8

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

επαπειλούνται σοβαρές ή ανεπανόρθωτες βλάβες, η έλλειψη επιστημονικής βεβαιότητας δεν πρέπει να αποτελεί λόγο ματαίωσης αποδοτικών, συγκριτικά με το κόστος τους, μέτρων για να προληφθεί η περιβαλλοντική υποβάθμιση». Η αρχή της προφύλαξης έχει χαρακτηριστεί ως μία αλλαγή προτύπου στο διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο4,και εισήχθη στη Συνθήκη της Ε.Ε. με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, το 1993. Μεγιστοποιεί την περιβαλλοντική προστασία, καθώς αντικείμενό της είναι η αποφυγή ενδεχόμενων κινδύνων, και δικαιολογεί την ανάληψη δράσης για την πρόληψη βλάβης, στην περίπτωση που δεν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια που να προκύπτει ξεκάθαρα και αναντίρρητα βάσει των διαθέσιμων επιστημονικών αποδεικτικών στοιχείων. Απαιτεί μέτρα πρόληψης της ρύπανσης ακόμη και αν ο κίνδυνος ή η έκταση της βλάβης είναι αβέβαιοι και ενδέχεται να συνοδεύεται από την αντιστροφή του βάρους απόδειξης. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι επιβάλλει καθήκον αποχής από κάθε καινοτόμο ή ενέχουσα κινδύνους δραστηριότητα, παρεμποδίζοντας ως εκ τούτου κάθε επιστημονική ή τεχνολογική πρόοδο: πρέπει να τύχει εφαρμογής σε περίπτωση όπου υπάρχει λογική επιστημονική αξιοπιστία του κινδύνου5. Οι περιοχές όπου συνήθως εκδηλώνεται είναι τα μέτρα για την κλιματική αλλαγή, τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, τη βιοασφάλεια και τη νομοθεσία τροφίμων, την ακτινοβολία από ηλεκτρομαγνητικές πηγές, τις εγκαταστάσεις κινητής τηλεφωνίας και τα λοιπά. Έχει υποστηριχθεί ότι η υλοποίηση της αρχής της προφύλαξης σημαίνει ότι μπορεί να ληφθούν κοινοτικά μέτρα χωρίς να απαιτείται μία μελέτη αποτίμησης του κινδύνου, η οποία συχνά χρειάζεται πολύ χρόνο και είναι ασαφής ή ερμηνεύεται διαφορετικά ως προς τα αποτελέσματα6. Δεν μπορεί κανείς εύκολα να συμφωνήσει με τη θέση αυτή, καθώς φαίνεται περισσότερο ορθολογικό να υιοθετήσει κανείς

1 .Kraemer Ludwig, EC Environmental Law, 4th edition,2000,Sweet &Maxwell,17) 2 .OJ 1983 C 46/1)

μέτρα προστασίας μόνο αφού διενεργηθεί μία επιστημονική αποτίμηση του κινδύνου η οποία τεκμηριώνει μία μάλλον ισχυρή δυνατότητα επιζήμιων για το περιβάλλον συνεπειών μιας δραστηριότητας. Όπου υφίσταται ισχυρή αβεβαιότητα, όσον αφορά την ύπαρξη ή την έκταση των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, τότε πρέπει να ληφθούν προστατευτικά μέτρα ή πρέπει να απαγορευθούν οι δραστηριότητες που ενέχουν κίνδυνο. Η αρχή της προφύλαξης αναπτύχθηκε λεπτομερώς με την από 2.2.2000 Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής7, η οποία έθεσε τις κατευθυντήριες αρχές για την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης. Η Ανακοίνωση καθορίζει το πλαίσιο της αρχής της προφύλαξης με βάση τον κίνδυνο, δίνοντας έμφαση στη σχέση μεταξύ της αρχής και της διαχείρισης των κινδύνων οι οποίοι ενδεχομένως να έχουν επιβλαβείς συνέπειες όσον αφορά στο περιβάλλον και την υγεία ανθρώπων, ζώων ή φυτών. Καθιστά σαφές ότι δε μπορεί να γίνει επίκληση της αρχής αυτής αμυντικά. Τονίζει επίσης ότι το αποδεκτό επίπεδο κινδύνου έχει μία ισχυρή κοινωνική και πολιτική υποδήλωση. Συνιστά μία κατ’ ουσίαν πολιτική απόφαση, η οποία πρέπει να στηριχθεί στην αρχή της αναλογικότητας και σε μία ανάλυση κόστουςοφέλους, η οποία περιλαμβάνει όχι μόνο περιβαλλοντικές αλλά επίσης οικονομικές παραμέτρους, την δημόσια αποδοχή και τυχόν εναλλακτικές επιλογές όπως επίσης ότι πρέπει να έχει συνοχή με μέτρα που έχουν ληφθεί σε παρόμοιες περιοχές8. Η αρχή της προφύλαξης είναι πράγματι όχι μόνο μία νομική αρχή αλλά επίσης μία ηθική και πολιτική αρχή, η οποία συνεπάγεται την ευθύνη της Κοινότητας και των κρατών για παρέμβαση και προστασία του κοινού από την έκθεση σε βλάβη, όταν η επιστημονική έρευνα καταδεικνύει εύλογους κινδύνους. Η εφαρ.OJ 1985 L 175/40 .Hohman Harald, Precautionary legal dutiew and principles of modern international law, 1994, 344 3 4

μογή της είναι καταρχήν μία κανονιστική επιλογή αλλά ο βαθμός των υιοθετούμενων πολιτικών και μέτρων που έχουν επιλεχθεί αντανακλά τις αξίες τις οποίες μία συγκεκριμένη κοινωνία αναγνωρίζει στη φύση, στην ποιότητα ζωής και στην κοινωνική ισότητα. Ο επιλεγόμενος τρόπος εφαρμογής της σε ένα κανονιστικό πλαίσιο αναδιανέμει κινδύνους και κόστη και επηρεάζει έντονα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες ιδιωτών, εταιριών αλλά και επιστημονικής κοινότητας, προκαλώντας έτσι περαιτέρω οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις9. Η ελεύθερη πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες: Από τη Διακήρυξη του Ρίο στον Κανονισμό του Άαρχους. Όλα τα Περιβαλλοντικά Προγράμματα Δράσης (1973,1977,1983) και πιο συγκεκριμένα το Τέταρτο Πρόγραμμα Δράσης του 1987 10 περιέλαβαν κατευθυντήριες αρχές για την επινόηση τρόπων βελτίωσης της πρόσβασης του κοινού σε πληροφορίες που τηρούνται από τις περιβαλλοντικές αρχές, με σκοπό τη βελτίωση της περιβαλλοντικής προστασίας. Η αρχή 10 της Διακήρυξης του Ρίο του 1992 προβλέπει ότι «τα περιβαλλοντικά θέματα τυγχάνουν καλύτερης διαχείρισης με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων πολιτών στο σχετικό επίπεδο. Σε εθνικό επίπεδο κάθε ιδιώτης πρέπει να έχει κατάλληλη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία, η οποία τηρείται από τις δημόσιες αρχές περιλαμβανομένης της πληροφορίας σχετικά με επικίνδυνα υλικά και δραστηριότητες και την ευκαιρία να συμμετάσχει στις διαδικασίες λήψης απόφασης. Τα κράτη θα διευκολύνουν και θα ενθαρρύνουν τη δημόσια ευαισθητοποίηση και συμμετοχή καθιστώντας ευρέως προσιτές τις πληροφορίες. Πρέπει να προβλέπεται αποτελεσματική πρόσβαση σε δικαστικές και διοικητικές διαδικασίες, περιλαμβανομένων σε αυτές ενστάσεων και αιτήσεων θεραπείας». Είναι προφανές από αυτή την πρώτη συστηματική διατύπωση ότι η ελεύθερη πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία θεωρείται απαραίτητη συνιστώσα της συμμετοχής στη λήψη απόφασης για τα περιβαλλοντικά θέματα και ουσιώδες εργαλείο για τη περιβαλλοντική προστασία. Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν στο Τέταρτο Πρόγραμμα Δράσης είχαν ως αποτέλεσμα σε κοινοτικό επίπεδο την υιοθέτηση της Οδηγίας 90/313 11. Η Οδηγία αυτή εστιάζεται στην ιδέα ότι είναι απαραίτητο να κατοχυρωθεί σε κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που βρίσκεται σε όλη την Κοινότητα η ελεύθερη πρόσβαση στις διαθέσιμες περιβαλλοντικές πλη.de Sadeleer Nicholas, Environmental principles-From political slogans to legal rules,2002,Oxford University Press,Oxford,91,158 5

ροφορίες γραπτής, οπτικής, ακουστικής ή μηχανογραφικής μορφής που τηρούνται από δημόσιες αρχές και αφορούν την κατάσταση του περιβάλλοντος, καθώς και σε δραστηριότητες ή μέτρα που επιδρούν βλαπτικά ή δύνανται να επηρεάσουν το περιβάλλον καθώς και σε εκείνα που είναι σχεδιασμένα για να το προστατέψουν. Τονίζεται επίσης η ανάγκη για μία στρατηγική για την ενεργητική διάδοση πληροφοριών για την κατάσταση του περιβάλλοντος. Από την 14.2.2005, η Οδηγία 90/313 αντικαταστάθηκε από την Οδηγία 2003/4 12, εν μέρει με σκοπό να καταστεί αυτή συνεκτική με τη Σύμβαση του Άαρχους και κυρίως προκειμένου να επεκταθεί η υπάρχουσα πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία. Ειδική αναφορά γίνεται στην αναγκαιότητα των δημοσίων αρχών να καταστήσουν διαθέσιμη και να διαδώσουν την περιβαλλοντική πληροφορία στο κοινό στην ευρύτερη δυνατή έκταση, χρησιμοποιώντας ιδιαίτερα τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας. Ο ορισμός της περιβαλλοντικής πληροφορίας διευκρινίζεται περιλαμβάνοντας οποιαδήποτε μορφή για την κατάσταση του περιβάλλοντος, για τους παράγοντες, τα μέτρα ή τις δραστηριότητες που επηρεάζουν ή ενδέχεται να επηρεάσουν το περιβάλλον ή το σχεδιασμό προστασίας του, σε σχέση με τις οικονομικές αναλύσεις κόστους-οφέλους που χρησιμοποιούνται και περιλαμβάνοντας πληροφορίες για την κατάσταση της ανθρώπινης υγείας και ασφάλειας, τη μόλυνση της τροφικής αλυσίδας, τις συνθήκες της ανθρώπινης διαβίωσης, τους πολιτιστικούς χώρους και τις κτιριακές εγκαταστάσεις. Ο ορισμός των δημοσίων αρχών έχει επίσης επεκταθεί ώστε να μην καλύπτει μόνο την κυβέρνηση ή άλλους φορείς της δημόσιας διοίκησης συμπεριλαμβανομένων των δημοσίων γνωμοδοτικών φορέων σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο αλλά επίσης κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που εκτελεί δημόσια διοικητικά καθήκοντα δυνάμει του εθνικού δικαίου, περιλαμβανομένων ειδικών καθηκόντων, δραστηριοτήτων ή υπηρεσιών που σχετίζονται με το περιβάλλον ή που συνίστανται στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών σχετικών με το περιβάλλον, υπό τον έλεγχο κάποιου φορέα ή προσώπου όπως αυτά αναφέρονται παραπάνω. Το αντικείμενο αυτής της νέας Οδηγίας είναι, όπως δηλώνεται, όχι μόνο να εξασφαλίσει την ελευθερία της πρόσβασης, αλλά και να εγγυηθεί το δικαίωμα της πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφορία που τηρείται από, αλλά επίσης και για, τις δημόσιες αρχές. Αυτό το δικαίωμα ασκείται από κάθε φυσικό .Kraemer L.,17 .COM 2000,http://europa.eu.int/comm./dgs/health_ consummer/library/pub/pub07_en.pdf 6 7

ή νομικό πρόσωπο χωρίς αυτό να αποδείξει ή ακόμη και να επικαλεστεί οποιοδήποτε συμφέρον. Η γενική υποχρέωση των δημοσίων αρχών να εξασφαλίσουν ελεύθερη πρόσβαση υπόκειται σε ένα περιορισμένο αριθμό εξαιρέσεων και η γνωστοποίηση άρνησης πρέπει να αναφέρει τους λόγους γραπτά ή ηλεκτρονικά μέσα σε δύο μήνες από την παραλαβή της αίτησης. Μία ενδιαφέρουσα καινοτομία είναι ότι οι προβλεπόμενοι λόγοι άρνησης πρέπει να ερμηνεύονται με περιοριστικό τρόπο, συνεκτιμώντας σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση το δημόσιο συμφέρον που εξυπηρετείται με την παροχή πληροφοριών και το συμφέρον που εξυπηρετείται με την άρνηση. Έμφαση επίσης δίνεται στην ενεργητική πληροφόρηση, δηλαδή στη διάδοση της περιβαλλοντικής πληροφορίας χωρίς την προηγούμενη υποβολή αίτησης από ιδιώτη. Τα κράτη μέλη πρέπει να εγγυώνται ότι οι δημόσιες αρχές οφείλουν να διαδώσουν την περιβαλλοντική πληροφορία στο κοινό, με ένα ενεργό και συστηματικό τρόπο ιδιαίτερα με μέσα τηλεπικοινωνίας και με το διαδίκτυο όπου αυτό είναι διαθέσιμο. Επίσης, πρέπει να εγγυηθούν ότι η περιβαλλοντική πληροφορία, κατάλληλα επικαιροποιημένη καθίσταται διαθέσιμη προοδευτικά σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων που είναι εύκολα προσβάσιμες στο κοινό μέσω δημόσιων τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Η Σύμβαση για την πρόσβαση στην πληροφόρηση, για τη δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, συνήθως γνωστή ως Σύμβαση του Ααρχους, υπεγράφη στις 25.6.1998 και τέθηκε σε ισχύ στις 30.10.200113. Ως τον Ιούλιο του 2009, είχε υπογραφεί από 40 χώρες και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα . Η σύμβαση χωρίζεται σε 3 πυλώνες: πρόσβαση στην πληροφόρηση, δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα. Πρόκειται για διαδικαστικά δικαιώματα, ως εργαλεία για να επιτευχθεί ο ουσιαστικός στόχος της περιβαλλοντικής προστασίας14 . Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εφάρμοσε τη Σύμβαση Άαρχους με τη μορφή του Κανονισμού 1367/2006 15 και εν μέρει με τις Οδηγίες 2003/4 και 2003/35. Στόχοι του Κανονισμού του Άαρχους είναι να συνεισφέρει στην εφαρμογή της Σύμβασης του Άαρχους, ιδιαίτερα με: α. την εγγύηση του δικαιώματος της δημόσιας πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφορία που λαμβάνεται ή συνέχεια σελ.17 Ιούλιος - Σεπτέμβριος

9

της Αγγελικής Θεοφιλοπούλου, Συμβούλου Επικρατείας, Προέδρου της Ένωσης Δικαστικών Λειτουργών Συμβουλίου της Επικρατείας

Ο

«Η συμβολή της νομολογίας

ι πρωτοποριακές διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγματος του 1975, όπως αναθεωρήθηκαν το 2001, αφενός επιβάλλουν στο κράτος την υποχρέωση προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, κι αφετέρου, επιτάσσουν τη χωροταξική οργάνωση της χώρας, την οποία, επίσης, αναθέτουν στο κράτος. Οι δύο αυτές υποχρεώσεις προδήλως αλληλοεξαρτώνται, έτσι ώστε να μη νοείται προστασία του περιβάλλοντος χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό και αντιστρόφως. Μάλιστα, για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, ο συντακτικός νομοθέτης έλαβε ιδιαίτερη μέριμνα, εισάγοντας στο κείμενο του Συντάγματος ειδικές διατάξεις, με τις οποίες οι εκτάσεις με δασική βλάστηση υπάγονται σε αυστηρό προστατευτικό καθεστώς. Σε εκτέλεση της συνταγματικής αυτής επιταγής θεσπίστηκε και σειρά νόμων: ν.998/1979,ν.1337/1983,ν.1428/1984,ν.1650/ 1986,ν.3028/2002 κ.α. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, ερμηνεύοντας τους νόμους αυτούς υπό το φως της πιο πάνω συνταγματικής διάταξης, συνέβαλε αφενός στην προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα των δασών και των λοιπών οικοσυστημάτων, των μνημείων και του οικιστικού περιβάλλοντος, κι αφετέρου στην προώθηση του χωροταξικού σχεδιασμού της χώρας. Έτσι, κρίθηκε (Σ.τ.Ε 3754/1981Ολ.) ότι αντίκειται στο άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος η επιτρέπουσα την αλλοίωση της μορφής ιδιωτικών δασών και δασικών εκτάσεων διάταξη του άρθρου 5 παρ.

6 του ν.δ. 886/1971 που επιτρέπει την οικιστική εκμετάλλευση ιδιωτικής δασικής έκτασης, ότι και οι επιτρεπόμενες από το Σύνταγμα και το νόμο επεμβάσεις σε δάσος ή δασική έκταση, όπως είναι η εγκατάσταση αιολικών σταθμών (Σ.τ.Ε. 3596/2007, 2569/2004) ή η εξόρυξη λατομικών ορυκτών(Σ.τ.Ε. 1986/2002) πρέπει να διενεργούνται με τη μεγαλύτερη δυνατή φειδώ, αφού προηγουμένως κριθεί αιτιολογημένως ότι η ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών που επιδιώκεται με την επέμβαση υπερτερεί της ανάγκης διαφύλαξης της δασικής βλάστησης και ότι δεν υφίσταται τρόπος ικανοποίησης των αναγκών χωρίς αλλοίωση της μορφής εκτάσεων με δασικό χαρακτήρα, ότι η, υπό όρους, επιτρεπτή λατομική δραστηριότητα συνδέεται με την υποχρέωση ανάπλασης του λατομικού χώρου μετά τη λήξη του χρόνου εκμετάλλευσης και ότι οι επιτρεπτές επεμβάσεις σε δασικές εκτάσεις δεν συνεπάγονται μεταβολή του νομικού χαρακτήρα των εκτάσεων αυτών, αλλά μόνο προσωρινή δυνατότητα

10

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

επέμβασης για την άσκηση συγκεκριμένης λατομικής δραστηριότητας με υποχρέωση, μετά την παύση της λειτουργίας του λατομείου, αποκατάστασης του δασικού χαρακτήρα των εκτάσεων (Σ.τ.Ε. 2763/2006). Περαιτέρω, κρίθηκε ότι η επιβαλλόμενη από το άρθρο 7, παρ. 1β του ν. 2837/2000 αποκατάσταση λατομικών χώρων λειτουργούντων εκτός λατομικών περιοχών, αποσκοπεί προεχόντως στην επαναφορά, κατά το δυνατόν, του διαταραχθέντος φυσικού τοπίου στην προτέρα κατάστασή του βάσει ειδικής μελέτης αποκατάστασης, η οποία μπορεί να προβλέπει και την εκτέλεση περαιτέρω λατομικών εργασιών, μόνον, όμως, εφόσον είναι απολύτως αναγκαίες για την αποκατάσταση του λατομείου (Σ.τ.Ε. 2191/2006,πρβλ.Σ.τ.Ε.2675/2003,3393/2001). Εξάλλου, κατά την πάγια νομολογία του Σ.τ.Ε., τα οικοσυστήματα των ακτών, μέρος του φυσικού περιβάλλοντος, και δη ευπαθές, πρέπει, να τελούν υπό ιδιαίτερο καθεστώς ήπιας διαχείρισης και ανάπτυξης, η συνταγματική δε προστασία τους προϋποθέτει προεχόντως την κατάρτιση των οικείων χωροταξικών σχεδίων, στα οποία πρέπει να εντάσσονται, μεταξύ άλλων, και τα πάσης φύσεως λιμενικά έργα που συνιστούν ουσιώδεις τεχνικές παρεμβάσεις και αλλοιώσεις των παράκτιων οικοσυστημάτων (Σ.τ.Ε. 1340/2007,2506/2002), ενώ τα «ρεύματα», οικοσυστήματα με ιδιαίτερο μικροκλίμα που συμβάλλουν πολλαπλώς στην ισορροπία του περιβάλλοντος (ΣΕ 1801/1995, 4577/1998, 2656/1999, 2591/2005), διά των οποίων συντελείται κυρίως η απορροή προς τη θάλασσα των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς, πρέπει να διατηρούνται από το κράτος στη φυσική τους κατάσταση προς διασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρεπομένης μόνον της εκτέλεσης των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων, αποκλειομένης κάθε αλλοίωσης της φυσικής τους κατάστασης με επίχωση ή κάλυψη της κοίτης τους, ή τεχνική επέμβαση στα σημεία διακλαδώσεώς τους (Σ.τ.Ε. 4577/1998, 2315/2002, 2591/2005 κ.ά.). Κατά πάγια νομολογία η αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη διατήρηση των πολιτιστικών στοιχείων στο διηνεκές και κάθε επέμβαση πλησίον μνημείου πρέπει, κατ’ αρχήν, να αποβλέπει στην προστασία και ανάδειξη αυτού, να ενεργείται δε ενόψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και του είδους του μνημείου επί τη βάσει των δεδομένων της επιστήμης, απαγορευμένων επεμβάσεων και χρή-

του Συμβουλίου της Επικρατείας στην προστασία του περιβάλλοντος» σεων μη συμβατών προς την κατά προορισμό χρήση του μνημείου (Σ.τ.Ε. 2540/2005). Ο θεσμός της μεταφοράς συντελεστή δόμησης κρίθηκε ότι δεν συνάδει προς τις συνταγματικές αρχές της ορθολογικής χωροταξικής και πολεοδομικής ανάπτυξης, της προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος και της διαμόρφωσης των καλύτερων δυνατών όρων διαβίωσης, και δεν μπορεί να αποτελέσει σύστημα πολεοδομικής σχεδίασης, γιατί θα οδηγούσε σε νόθευση του ορθολογικού πολεοδομικού σχεδιασμού, έχει δε από τη φύση του δυσμενείς επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον της περιοχής υποδοχής του μεταφερόμενου συντελεστή, αφού συνεπάγεται απόκλιση από τους γενικώς ισχύοντες στην περιοχή όρους δόμησης και αύξηση της οικιστικής πυκνότητας σε αυτή, ότι μόνο ως μέθοδος αποζημίωσης στις περιπτώσεις που προβλέπονται από το άρθρο 24 παρ. 6 του Συντάγματος μπορεί να εισαχθεί από τον νομοθέτη, και μετά την πρόσφατη αναθεώρηση του Συντάγματος αποτελεί επιτρεπτό κατά το Σύνταγμα τρόπο αποζημίωσης και των ιδιοκτητών ρυμοτομούμενων ακινήτων, αν οι τελευταίοι αποδέχονται να ικανοποιηθούν με τον τρόπο αυτόν (Σ.τ.Ε. 2367/2007 Ολ., 6070/1996 Oλ.). Ακόμη, κρίθηκε ότι η ρύθμιση του θεσμού της μεταφοράς συντελεστή πρέπει να περιλαμβάνει σαφή προσδιορισμό των κριτηρίων επιλογής των ζωνών υποδοχής Σ.Δ., κριτηρίων αμιγώς πολεοδομικών και αναφερόμενων στις ζώνες αυτές (Σ.τ.Ε., Ολομ., 6070/1996, 1071/1994, 1072/1994, 1073/1994 κ.ά.). Συνήχθη δε ο κανόνας ότι επιτρέπεται να μεταφέρεται συντελεστής δόμησης, στις καθοριζόμενες ζώνες, μόνο από ακίνητα που βρίσκονται στην περιφέρεια του ίδιου Δήμου ή Κοινότητας όπου βρίσκεται και το βαρυνόμενο με τον περιορισμό ακίνητο, διότι έτσι δεν νοθεύεται η πολεοδομική σχεδίαση και επιτυγχάνεται επιπλέον αντιστάθμιση της επιβάρυνσης που ορισμένη περιοχή υφίσταται, λόγω της μεταφοράς σε αυτή συντελεστή δόμησης, με την ωφέλεια της ίδιας περιοχής από την ύπαρξη διατηρητέων κτιρίων, ο γενικώς ισχύων για την περιοχή συντελεστής δόμησης (Σ.τ.Ε.

2367/2007 Ολ., 6070/1996 Ολ.). Επίσης, κρίθηκε ως αντισυνταγματική η παρ. 5 του άρθρου 7 του ν. 3044/2002, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 14 παρ. 4 του ν. 3212/2003, που επιτρέπει τη Μ.Σ.Δ. σε συγκεκριμένα ακίνητα, στα οποία έγινε αλλαγή χρήσης μέχρι 30.11.2003, χωρίς να λαμβάνεται καθόλου υπόψη η οικιστική επιβάρυνση της ευρύτερης περιοχής από αυτή τη νο-

μιμοποίηση της αυθαίρετης αλλαγής της χρήσης των ακινήτων (Σ.τ.Ε. 2367/2007 Ολ.). Περαιτέρω κρίθηκε ότι με τις διατάξεις του ν.1337/1983 που αναφέρονται στο θέμα των αυθαιρέτων κατασκευών διατηρείται ο κανόνας της κατεδάφισης των αυθαιρέτων (Σ.τ.Ε. 3632/1992, 1700/1995 κ.α.) και ότι η οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση αυθαιρέτων κτισμάτων της παρ. 1 του άρθρου 15, που βρίσκονται εκτός σχεδίου πόλεων ή οικισμών προ του 1923, επιτρέπεται μόνον όταν η εκτός σχεδίου περιοχή εντάσσεται σε πολεοδομικό σχέδιο, γιατί η οριστική κρίση περί εξαιρέσεως ή όχι από την κατεδάφιση αυθαιρέτου, χωρίς να έχει προηγηθεί ένταξη της εκτός σχεδίου περιοχής σε πολεοδομικό σχέδιο, θα καθιστούσε την όλη ρύθμιση αντισυνταγματική (Σ.τ.Ε. 3356/2005). Στο πλαίσιο του επιβαλλόμενου από το άρθρο 24 χωροταξικού σχεδιασμού, έχει κριθεί ότι η εγκατάσταση βιομηχανικής ή βιοτεχνικής επιχείρησης είναι επιτρεπτή μόνο σε περιοχές που, με βάση νόμιμα κριτήρια, αναγόμενα τόσο στην ανάγκη αναπτύξεως της σχετικής παραγωγικής δραστηριότητας, όσο και στην ανάγκη προστασίας του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, έχουν καθορισθεί ως περιοχές προοριζόμενες για την ανάπτυξη της δραστηριότητας αυτής και όχι σε όσες περιοχές απλώς και μόνο δεν απαγορεύεται ρητά η συγκεκριμένη χρήση (Σ.τ.Ε. 2319/2002). Από τον κανόνα αυτό μπορούν να εξαιρεθούν στοιχειώδεις μόνο ως προς την κλίμακα και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής όχλησης, εφόσον η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι σχετική με τις παραδοσιακές καλλιέργειες της περιοχής ή την αναπτυσσόμενη σ’ αυτήν κτηνοτροφία ή δασοπονία (Σ.τ.Ε. 3175/2009 παρ. 7μ.). Τέλος, κρίθηκε ότι η χρονική επέκταση του μεταβατικού καθεστώτος του ν. 1428/1984 με τις διατάξεις των παρ. 2, 3 και 4 του άρθρου 20 του Ν. 2115/1993 για όλα τα λατομεία, ακόμα και για όσα λειτουργούσαν χωρίς άδεια και με δυνατότητα μάλιστα επέκτασής τους σε όμορες περιοχές, αναιρεί κατ’ ουσίαν το σύστημα του νόμου για τη δημιουργία λατομικών περιοχών, κατά παράβαση της συνταγματικής αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης (Σ.τ.Ε. 705/2006 Ολ.). Το πιο πάνω μικρό δείγμα από τη νομολογία του Σ.τ.Ε. αρκεί για να καταδείξει γιατί το δικαστήριο αυτό καταξιώθηκε στη συνείδηση των πολιτών για τη συμβολή του στην προστασία του περιβάλλοντος. Ιούλιος - Σεπτέμβριος

11

Κοπεγχάγη Από τη μάχη του Κρίτωνα Αρσένη, Ευρωβουλευτή ΠΑΣΟΚ

Σ

ε λίγες ημέρες, στις 7-18 Δεκεμβρίου, στην Κοπεγχάγη της Δανίας θα συναντηθούν οι εκπρόσωποι των κρατών όλου του κόσμου για να αποφασίσουν τα μέτρα που θα λάβουμε για να σταματήσουμε την αλλαγή του κλίματος. Το διακύβευμα είναι βαρύ. Αν δεν λάβουμε τις απαραίτητες αποφάσεις, τότε τα παιδιά που γεννήθηκαν τα τελευταία χρόνια θα προλάβουν να δουν τον πλανήτη μας να γίνεται αβίωτος. Αν δεν κάνουμε κάτι σήμερα, το 2100 αναμένεται να έχει ανέβει η θερμοκρασία του πλανήτη κατά 4 βαθμούς ή και περισσότερο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η μέγιστη θερμοκρασία τα καλοκαίρια μας θα είναι 4 βαθμούς παραπάνω. Αυτό σημαίνει ότι θα εξαφανιστούν τα περισσότερα δάση, λίμνες, ποτάμια, ζώα και φυτά του πλανήτη, δεν θα υπάρχει τροφή και πόσιμο νερό στα περισσότερα μέρη του κόσμου και πολλά πολλά ακόμη. Το φυσικό θα ήταν, μόλις συνειδητοποιούμε αυτή την πραγματικότητα να κινητοποιούμαστε για να αντιμετωπίσουμε άμεσα αυτή την απειλή. Όμως μας φαίνεται τόσο περίπλοκη και αναπάντεχη, που συνήθως προσπαθούμε να την αποφύγουμε. Κλασικοί τρόποι άρνησης είναι να λέμε «δεν ισχύει», «δεν θα με επηρεάσει», «δεν φταίω εγώ», «η δράση μου δεν θα είχε αποτέλεσμα». Θα θέλαμε όλο αυτό να ήταν ένα κακό όνειρο. Όμως στην πραγματικότητα, η μόνη ψευδαίσθηση είναι η πίστη ότι μπορούμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας σα να μην τρέχει τίποτα. Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν συμβάλλει το λιγότερο στην Κλιματική Αλλαγή. Την ίδια στιγμή, όμως, βιώνουν τις πραγματικά χειρότερες επιπτώσεις. Στην Αφρική, εκατομμύρια άνθρωποι χρειάζονται χρονιά με τη χρονιά να μετακινούνται καθημερινά σε όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις για να βρουν

12

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

«ποιος θα σώσει τον πλανήτη»,

νερό, ξυλεία για να μαγειρέψουν, αλλά και τροφή. Είναι άνθρωποι που εξαρτώνται από τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα φυσικά οικοσυστήματα και δεν έχουν συμβάλλει καθόλου στην Κλιματική Αλλαγή. Είκοσι εκατομμύρια είναι έως σήμερα οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες, και αν δεν κάνουμε κάτι άμεσα, αναμένεται να φτάσουν τα 500 εκατ. έως το 2050. Εφαρμόζοντας την αρχή «Ο ρυπαίνων πληρώνει», ο αναπτυγμένος κόσμος πρέπει να βάλει το χέρι στην τσέπη και να πληρώσει για τις επιπτώσεις που βιώνει ο αναπτυσσόμενος από την Κλιματική Αλλαγή. Παρ’ όλα αυτά, οι αναπτυγμένες χώρες αντιστεκόμαστε. Η Ε.Ε. στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στις 29-30 Οκτώβριου, παρά την προσπάθεια χωρών όπως η Ελλάδα, δεν κατάφερε να δεσμευτεί σχετικά με το ακριβές ύψος της χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών, κάτι που οι τελευταίες θέτουν ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή τους στις διαπραγματεύσεις. Αναγνώρισε όμως ότι 100 δις ευρώ ετησίως πρέπει να είναι η οικονομική συνδρομή του αναπτυγμένου κόσμου στον αναπτυσσόμενο, προκειμένου να αντιστραφεί η Κλιματική Αλλαγή και να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της, και όρισε ένα πλαίσιο της δικής της συνεισφοράς. Σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να καλύψουν μόλις κάτι παραπάνω από 1,3 δις ευρώ. Η αμερικανική περίπτωση είναι βεβαία πολύ ιδιαίτερη. Η εκλογή του πρόεδρου Ομπάμα, σήμανε την πλήρη μεταστροφή της πολιτικής των Η.Π.Α. απέναντι στην παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση της Κλιματικής Αλλαγής. Ήδη, η Βουλή των Αντιπροσώπων ενέκρινε νομοθεσία για τον πε-

ριορισμό των αερίων του θερμοκηπίου κατά 17% έως το 2020 και κατά 80% έως το 2050 σε σχέση με το 2005. Αν και πραγματικά σηματοδοτούν μια ριζική αλλαγή στάσης των Η.Π.Α. απέναντι στην Κλιματική Αλλαγή, οι δεσμεύσεις αυτές υπολείπονται αρκετά των αντίστοιχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθιστώντας συγχρόνως πολύ δύσκολη την επίτευξη μιας νέας, διεθνούς συμφωνίας στην Κοπεγχάγη, που να ανταποκρίνεται στα επιστημονικά δεδομένα για την αντιμετώπιση των χειρότερων επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής. Επιπροσθέτως, εκκρεμεί και είναι αβέβαιη η έγκριση της νομοθεσίας από τη Γερουσία, με αποτέλεσμα η διαδικασία να μην αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν την Άνοιξη του 2010. Σε περίπτωση που δεν υπάρξει τελικά έγκριση της εθνικής νομοθεσίας των Η.Π.Α. για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, η κυβέρνηση Ομπάμα έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι θα χρησιμοποιήσει τα υφιστάμενα νομοθετικά εργαλεία (τη νομοθεσία για την αποφυγή της αέριας ρύπανσης) για να περιορίσει τους ρύπους που προκαλούν Κλιματική Αλλαγή. Η επιλογή αυτή θα επιτρέψει σε επιχειρήσεις να προσφύγουν νομικά εναντίον της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει πιθανόν η έναρξη εφαρμογής των όποιων μέτρων, έως και δύο, κρίσιμα για τον πλανήτη, χρόνια. Πιθανώς, οι Η.Π.Α. να προχωρήσουν στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής, που μπορεί συνολικά να είναι τελικά συγκρίσιμα με αυτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δυστυχώς, όμως, διαφαίνεται η έλλειψη πολιτικής βούλησης να δεσμευτούν στην Κοπεγχάγη σε συγκεκριμένους μετρήσιμους ποσοτικούς στόχους για τη μείωση των αερίων του Θερμοκηπίου στα πλαίσια μιας νέας διεθνούς δεσμευτικής

στη μάχη

«ποιος δε θα έχει την ευθύνη της μη συμφωνίας». συμφωνίας,που θα αντικαταστήσει το Πρωτόκολλο του Κιότο. Αντί γι’ αυτό, οι Η.Π.Α. αναμένεται να επιδιώξουν μια διεθνή δέσμευση σε επίπεδο εθνικών μέτρων για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και μάλιστα όχι στην Κοπεγχάγη, αλλά αργότερα, αφού ολοκληρωθεί η έγκριση της εθνικής τους νομοθεσίας. Επιπρόσθετα, ακόμη κι αν το κείμενο που θα προκύψει έχει τον χαρακτήρα της διεθνούς συμφωνίας, είναι ιδιαίτερα πιθανό να μη μπορέσει να συγκεντρώσει τις 67 από τις 100 ψήφους που απαιτούνται στη Γερουσία για την έγκρισή του, ιδιαίτερα όταν ήδη υπάρχει δυστοκία για τη συγκέντρωση των 60 ψήφων που απαιτούνται για την έγκριση της σχετικής νομοθεσίας από τη Γερουσία. Η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμη πιο δύσκολη εν όψει των επερχόμενων εκλογών του Νοεμβρίου 2010, των αυξημένων προεκλογικών πιέσεων και της ενδεχόμενης αλλαγής των πολιτικών συσχετισμών στη Γερουσία. Με τον τρόπο αυτό, οι Η.Π.Α. θα έχουν οδηγήσει τα κράτη του κόσμου σε μια μη επαρκή και διάτρητη διεθνή συμφωνία για την αντιμετώπιση της διεθνούς περιβαλλοντικής κρίσης, την οποία τελικά μπορεί να μην καταφέρουν καν να επικυρώσουν. Αντίθετα, η Ε.Ε. πήρε εγκαίρως τις περισσότερες αποφάσεις. Αποφάσισε τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% έως το 2020 (κατά 30% αν υπάρξει αντίστοιχη διεθνής συμφωνία), αν και αυτό δεν φαίνεται να είναι ούτε επαρκές, ούτε φιλόδοξο. Επιλέγει όμως να μη δεσμεύεται για το θέμα των δασών. Η αποψίλωση των δασών του ευρωπαϊκού νότου και η καταστροφή του δασικού μας πλούτου είναι συνεχής. Η καταστροφή αυτή είναι και αποτέλεσμα φυσικών αιτιών και της Κλιματικής Αλλαγής, αλλά και της τακτι-

κής πολλών κυβερνήσεων, που έκλειναν το μάτι στους καταπατητές γης να συνεχίσουν το έργο τους και δεν έστελναν το μήνυμα ότι δάσος που καίγεται, ξαναγίνεται δάσος. Μια ευρωπαϊκή πολιτική για την προστασία των δασών, για την αποκατάσταση των καμένων, για τη δάσωση περιοχών ακριβώς στα πλαίσια της ευρωπαϊκής συμβολής στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, είναι απολύτως αναγκαία. Όπως είναι και ένας ευρωπαϊκός συντονισμός των δράσεων πρόληψης, αντιμετώπισης πυρκαγιών, αποκατάστασης δασών και δάσωσης νέων περιοχών. Και θα έπρεπε να τα είχαμε δρομολογήσει άμεσα, ιδιαίτερα εν όψει των καθοριστικών για το μέλλον του πλανήτη μας διαπραγματεύσεων στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης. Εκεί θα ζητήσουμε από τις αναπτυσσόμενες χώρες να προστατεύσουν τα τροπικά δάση. Θα θίξουμε το κρίσιμο ζήτημα της συμβολής της καταστροφής των δασών στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 20%. Πρέπει λοιπόν να είμαστε εμείς, αυτοί που θα δώσουμε το παράδειγμα, εξασφαλίζοντας την απόλυτη προστασία των απειλούμενων δασών, των απειλούμενων δικών μας δασών στην Ευρώπη που είναι τα μεσογειακά δάση. Η συζήτηση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική ιδιαίτερα επειδή στα χερσαία φυσικά οικοσυστήματα είναι αποθηκευμένη τριπλάσια ποσότητα άνθρακα από ό,τι υπάρχει στην ατμόσφαιρα, ενώ απορροφούν το 50% του άνθρακα που εκπέμπουμε στην ατμόσφαιρα κάθε χρονιά. Για τους λόγους αυτούς, η προστασία και η επέκταση των δασών, με βάση τις φυσικές διαδικασίες και χωρίς εμπορικούς σκοπούς, θα πρέπει να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα των πολιτικών μας, τόσο για την αντιμετώπιση, όσο και για

την προσαρμογή των αναπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών στην Κλιματική Αλλαγή. Αντίθετα με την Ε.Ε., οι Η.Π.Α. αποφάσισαν ήδη στη Βουλή των Αντιπροσώπων να δίνουν 5 δις δολάρια ετησίως για την αντιμετώπιση της αποδάσωσης του πλανήτη. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι χώρες πιέζονται να πάρουν πλέον σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής. Επίσης, όμως, βλέπουμε ότι ακόμη αντιστέκονται απέναντι στα επαρκή μέτρα και τις δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας αυτής περιβαλλοντικής κρίσης Τα αποκαλυπτικά παραδείγματα τις επικίνδυνης στάσης των χωρών του πλανήτη στις διαπραγματεύσεις είναι πραγματικά πολλά και αφορούν πολλές άλλες χώρες. Τελικά, στόχος των διαπραγματευόμενων μερών γίνεται η αποφυγή της ευθύνης μιας επικείμενης αποτυχίας και όχι της ίδιας της αποτυχίας. Για το λόγο αυτό, περισσότερο παρά ποτέ είναι σημαντική η παγκόσμια κινητοποίηση των πολιτών για την κατακραυγή της υποκριτικής στάσης των αναπτυγμένων χωρών, αλλά και των βιομηχανικά αναπτυγμένων αναπτυσσόμενων χωρών. Ας κάνουμε την Κοπεγχάγη μέρος της καθημερινής μας συζήτησης, ας ενημερωνόμαστε και ας αντιδρούμε στις εξελίξεις των διαπραγματεύσεων. Η πίεση τον πολιτών του πλανήτη είναι αυτή τη στιγμή η μόνη που μπορεί να ανατρέψει την προδιαγεγραμμένη αποτυχία των προσπαθειών στην Κοπεγχάγη για μια διεθνή δεσμευτική συμφωνία με μετρήσιμους ποσοτικούς στόχους, που να ανταποκρίνονται στα επιστημονικά δεδομένα για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

13

Η μη εφαρμογή του νόμου:

του Δημήτρη Μέλισσα, Αναπληρωτή Καθηγητή ΕΜΠ, Δικηγόρου

1. Βλέποντας κανείς τις εκατοντάδες χιλιάδες, πάσης φύσεως, πολεοδομικές αυθαιρεσίες, τις καταπατήσεις δημοσίων εκτάσεων, την οικοδόμηση σε δάση και σε περιοχές αγροτικής γης υψηλής παραγωγικότητας, την τσιμεντοποίηση του αιγιαλού και της παραλίας, την αδιαφορία για την πολιτιστική κληρονομιά, μάλλον αναλογίζεται μέχρι πότε η πολιτεία θα συνεχίσει να απέχει από μια συγκροτημένη και καθολική παρέμβαση για την ανοικοδόμηση στη χώρα μας.

2. Η αποχή της Πολιτείας επισφραγίζεται ιδιαίτερα και από την ανεπάρκεια μηχανισμών ελέγχου και εφαρμογής των νομοθετημάτων, καθώς και μηχανισμών παρακολούθησης των αλλαγών σε κάθε οικοδομή και κατοικημένη περιοχή γενικότερα. Επίσης, η αδυναμία ουσιαστικού ελέγχου των χρήσεων γης στις αστικές και ιδίως στις περιαστικές περιοχές καθιστά προβληματική την αντιμετώπιση των οικιστικών πιέσεων, με συνέπεια η διαχείριση του αστικού χώρου να προκύπτει περισσότερο ως αποτέλεσμα μιας ευτυχούς συγκυρίας, παρά μιας ορθολογικής πολεοδομικής, περιβαλλοντικής και πολιτικής στοχοθεσίας. Αυτή η προβληματική προσέγγιση αποτυπώθηκε στην περιοχή των Λαδάδικων στη Θεσσαλονίκη, όπου η παρέμβαση των αρμόδιων τοπικών αρχών και του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ανάπλαση της περιοχής περιορίστηκε τελικά μόνο στη διαμόρφωση πεζοδρομίων και ορισμένων πλατειών, με συνέπεια να επικρατήσουν ταβέρνες, μπαρ, καταστήματα με ζωντανή μουσική και καφετέριες. Την ίδια κατάσταση διαπιστώνει κανείς και στου Ψυρρή, όπου ανθεί σήμερα, όπως επισημαίνεται και στον Τύπο η «... μονοκαλλιέργεια των μπαρ και της ταβέρνας... Η γειτονιά έγινε μια ατελείωτη μπουζουκλερί, ένα γιγαντιαίο καφενεδάκι με ψεύτικα τούβλα...» 1.

3. Περαιτέρω, οι συγκρούσεις και η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων ελεγκτικών μηχανισμών εξασθενούν και, εν τέλει, ακυρώνουν τον έλεγχο των πολεοδομικών νομοθετημάτων. Έτσι, δοκιμάστηκε η συνεργασία και η ελεγκτική αποτελεσματικότητα των αρμόδιων οργάνων για τη θέσπιση πλαφόν χωρητικότητας σε κάθε δρόμο ή υπο-περιοχή της περιοχής Ψυρρή στην Αθήνα, που στόχο είχε την αποτροπή της έκδοσης πάσης φύσεως νέων αδειών για κέντρα διασκέδασης και εστιατόρια. Σήμερα, μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις (π.χ. Πλάκα) έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και ο έλεγχος των προ-

βλεπόμενων χρήσεων γης, ως ένα διεπιστημονικό εγχείρημα που οι στόχοι του είναι σαφείς και αποδεκτοί από τους κατοίκους, με εύρυθμη συνεργασία και συντονισμό των αρμόδιων διοικητικών οργάνων, «έτσι ώστε η επέμβαση να πείθει για τη σοβαρότητα του εγχειρήματος, για την αποτελεσματικότητά του και για την απόφαση της Πολιτείας να την εφαρμόσει μέχρι τέλους, με δύο λόγια να πείθει και να αποδεικνύει την κρατική αξιοπιστία»2 . Κατά την επικρατούσα άποψη, στη θεωρία, ο έλεγχος είναι και μέσο άσκησης της εξουσίας, η οποία άλλωστε, χωρίς τη δυνατότητα επιβολής της θέλησής της, δεν είναι νοητή3 . Επίσης, η νομολογία δέχεται ότι «η συνταγματική αρχή του Κράτους Δικαίου, του οποίου θεμελιώδης επιδίωξις είναι η πραγμάτωσις του Δικαίου εις την Πολιτείαν, επιτυγχάνεται πρωτίστως διά της διαφυλάξεως του κύρους του νόμου»4 . Όμως, στο βαθμό που η κρατική εξουσία αδυνατεί να ασκήσει ή ασκεί περιορισμένο έλεγχο της εφαρμογής ενός πολεοδομικού κανόνα δικαίου, τότε σχετικοποιείται η ικανότητα επιβολής της βούλησής της. Ως εκ τούτου, μειώνεται η ικανότητα του κράτους να εξουσιάζει, εφόσον αμβλύνεται η άσκηση κρατικού καταναγκασμού σ’ εκείνους που δεν υποτάσσονται στις επιταγές του, διότι διαφωνούν με αυτές. Από αυτήν την άποψη, ματαιώνεται ένας από τους πλέον βασικούς σκοπούς της κρατικής εξουσίας, που υλοποιείται με τη θέσπιση του κανόνα δικαίου: να διατηρεί την τάξη, να διασφαλίζει την κοινωνική συμβίωση και ειρήνη. Από τη στιγμή, όμως, που το κράτος δεν ελέγχει αποτελεσματικά αν ο πολεοδομικός νόμος εφαρμόζεται ορθά, δηλαδή σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες του οικείου πεδίου της κοινωνικής ύλης που επεδίωξε να ρυθμίσει, τότε οι πολεοδομικοί κανόνες δεν συνιστούν κατά κύριο και αποκλειστικό λόγο μέσο πίεσης προς τους αποδέκτες τους. Η μερική εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου, δηλαδή η εφαρμογή του επί ορισμένων μόνο προσώπων, δημιουργεί μια κατάσταση προνομιακής μεταχείρισης εκείνων που αρνούνται να υπαχθούν στην εφαρμογή του. Η ευνοϊκή από το κράτος αντιμετώπιση εκείνων που παραβιάζουν το νόμο, καταστρατηγεί την αρχή της ισότητας, στο μέτρο που συντρέχει διαφορετική μεταχείριση όμοιων περιπτώσεων, ή και ίση μεταχείριση ανόμοιων περιπτώσεων. Διότι το άρθρο 4 του Συντάγματος επιτάσσει, όχι μόνο την ισότητα του νόμου απέναντι στους πολίτες, αλλά και την ισότητα των πολιτών απέναντι στο νόμο.

Μ. Πουρνάρα, «Του Ψυρρή δεν έγινε το Σόχο της Αθήνας», Εφ. Καθημερινή, 21.1.2007, Τέχνες και Γράμματα, σ. 5. Δ. Ζήβας, «Η επέμβαση στην Πλάκα. Διαπιστώσεις και συμπεράσματα», σε: Ελληνική Εταιρεία, Η αναστήλωση των μνημείων στην Ελλάδα. Θεωρία και πρακτική, Δημόσια συζήτηση 8ης Ιανουαρίου 1986, Εισηγήσεις, 1986, σ. 36-38 (37).

3 α.α. Α. Μάνεσης, Συνταγματικό Δίκαιο, Ι, 1980, σ. 28 4 ΣτΕ 247/1980.

1

2

14

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

εμπόδιο για τη σύγχρονη ελληνική πόλη; 4. Επίσης, θα πρέπει να επισημανθεί πως η αποχή του κράτους από την άσκηση ελέγχου για την εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου και, κατ’ επέκταση, η αποχή του κράτους από την επιβολή κυρώσεων, γεννά, καταρχήν, υποψίες για αθέμιτες συναλλαγές του πολίτη με τη διοίκηση και με τους βασικούς παράγοντες της κοινωνίας, εμβολίζοντας έτσι τη διαδικασία νομιμοποίησής τους, δηλαδή την αναγκαία συναίνεση του πολίτη που εξασφαλίζεται κατά τη διαδικασία πραγμάτωσης κάθε κρατικού και κοινωνικού θεσμού. Σε σχετική έρευνα5, μάλιστα, διαπιστώθηκε ότι ο Έλληνας πολίτης θεωρεί πως στις συναλλαγές με δημόσιους ή κοινωνικούς φορείς παρατηρούνται κατά κανόνα φαινόμενα διαφθοράς, όπως καταρχήν με την Πολεοδομία, σε ποσοστό που φτάνει το 82,7%. Έπεται η Αστυνομία με 79,5 %, τα Νοσοκομεία με 79,4 %, η Εφορία με 78,8 %, το ΑΣΕΠ με 73,2 %, το Χρηματιστήριο με 71,7 %, οι Δήμοι με 61,1 %, η Εκκλησία με 46,7 %, οι κρατικές τράπεζες με 40,2 %. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το ύψος του ποσού που θεωρεί ο πολίτης ότι του ζητά ένας δημόσιος υπάλληλος για να ευδοκιμήσει το αίτημά του, συναρτάται και με το ζήτημα, εάν η παρανομία του είναι άμεσα αντιληπτή στο ευρύ κοινό ή όχι. Για παράδειγμα, στην Πολεοδομία ο πολίτης εκλαμβάνει ότι οφείλει να καταβάλλει πολύ μεγαλύτερα ποσά, απ’ ότι απαιτείται στην πραγματικότητα, για νομιμοποίηση αυθαιρέτου και για έκδοση οικοδομικής άδειας (περίπου 3.000 ευρώ), απ’ ό,τι για να διεκπεραιώσει υποθέσεις που σχετίζονται με την Εφορία (2.027 ευρώ) και με θέματα υγείας (1.499 ευρώ για θεραπεία και νοσήλια).

5. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η απουσία της Πολιτείας από μια σφαιρική και συστηματική πολιτική για την εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου δεν αποτελεί συγκυριακό φαινόμενο, και ότι τα αίτιά της δεν πρέπει να αποδίδονται μόνο στη δυσλειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Διότι τότε παραγνωρίζεται το γεγονός ότι με την αποχή της Πολιτείας συγκροτείται εκείνη η εκλογική πελατεία, η οποία ωφελείται από την «τεχνική ματαίωση» των σχετικών προβλέψεων του πολεοδομικού σχεδιασμού και νόμου. Μολονότι ο βαθμός πίεσης δεν αξιολογείται ποσοτικά, αλλά με βάση την επιρροή που μπορεί να ασκηθεί στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων του σχεδιασμού, πάντως η εξαιρετικά διευρυμένη μικροϊδιοκτησία στην Ελλάδα –που ανέρχεται περίπου στο 80%, ενώ στα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται ανάλογα από 10% έως 50%– προσδίδει σ’ αυτή την εκλογική πελατεία ένα ευρύ κοι-

νωνικό έρεισμα. Συγχρόνως, με αυτό το εφόδιο, η εκάστοτε πολιτειακή εξουσία, με την οποία η εν λόγω εκλογική πελατεία συναλλάσσεται, διασφαλίζει την αντίστοιχη αναγκαία κοινωνική συναίνεση και για επιλογές της που δεν σχετίζονται με την πολεοδομική πολιτική6. Έτσι, το πλέγμα των προβλέψεων του κάθε πολεοδομικού σχεδιασμού και νόμου αποδυναμώνεται και υποκύπτει εύκολα στις αντιστάσεις αυτής της ιδιαίτερης εκλογικής πελατείας, η οποία τελικά προσπορίζεται συμπληρωματικά εισοδήματα και καρπούται την αντίστοιχη «επιτυχία κοινωνικής ανέλιξης».

6. Κατά την τελευταία προεκλογική περίοδο, ο Γ. Παπανδρέου εξήγγειλε ότι θα συνεργαστεί με το Τζ. Ασεμπίλιο, «Τον πολεοδόμο που άλλαξε την όψη της Βαρκελώνης» και, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, «συζητείται να αναλάβει να επιλύσει δομικά προβλήματα των ελληνικών πόλεων»7. Για τον Ισπανό πολεοδόμο προτεραιότητα είναι «η αναδιάρθωση του δημοσίου χώρου, γιατί από την ποιότητά του εξαρτά την ευημερία της πόλης και των κατοίκων της. Στοιχηματίζει υπέρ των μεγάλων υποδομών και αντί για αέναη επέκταση της πόλης προτείνει τη μεταμόρφωσή της, αξιοποιώντας υφιστάμενους χώρους που με τις κατάλληλες παρεμβάσεις αποκτούν νέες χρήσεις».8 7. Ακόμη και αν ο πολεοδομικός σχεδιασμός, γενικότερα, συμπυκνώνει τα σύγχρονα αιτήματα της κοινωνίας για τη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου και για συνοχή, η επιτυχία της υλοποίησης των στόχων του δεν εξαρτάται μόνο από τη συναίνεση εκείνων που διαφωνούσαν με τη συγκεκριμένη πολεοδομική και, κατ’ επέκταση, πολιτική επιλογή, δηλαδή μόνο από τη νομιμοποίηση του κρινόμενου στη συγκεκριμένη περίπτωση πολεοδομικού θεσμού, αλλά συναρτάται και με την κινητοποίηση της Πολιτείας και των οργάνων της διοίκησης, που είναι επιφορτισμένα με την εφαρμογή και τον έλεγχό του. Στο βαθμό όμως που η Πολιτεία απουσιάζει από την υλοποίηση και τον έλεγχο των πολεοδομικών ρυθμίσεων, τότε η συνταγματική επιταγή για βιώσιμη αστική ανάπτυξη (άρθρο 24 Σ) θα παραμένει στο πεδίο της θεωρητικής συζήτησης, και, στην πράξη, θα ακυρώνεται κάθε απόπειρα διαμόρφωσης συγκεκριμένης πολιτικής για τη μορφή της σύγχρονης ελληνικής πόλης και την εξέλιξή της.

5 Έρευνα της εταιρείας VPRC (2005) με θέμα «Η διαφθορά στη δημόσια διοίκηση», Ε. Δελβινιώτη, «Ετήσια έκθεση για διαφθορά και κακοδιοίκηση», Εφ. Ελευθεροτυπία, 8.6.2007, σ. 16.

6 Μ. Ευαγγελίδου, Προς μια αειφορική διαχείριση..., ό.π., σ. 77-99 (85), Δ. Καρύδης, Τα επτά βιβλία..., ό.π., σ. 19, Π. Γετίμης, Αστική ανάπτυξη και πολιτική..., ό.π., σ. 318 επόμ.

7 Αχ. Χεκίμογλου, Τζ. Ασεμπίλιο, Ο πολεοδόμος με την μπουλντόζα , Το Βήμα 20 Σεπτεμβρίου 2009, σ. Α 46.

8 Χρ.Πάντζου, Ο θαυματοποιός από τη Βαρκελώνη, Ελευθεροτυπία, 20 Σεπτεμβρίου 2009, σ.15.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

15

ΑΡΧΕΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

του Κωνσταντίνου Κατερινόπουλου, Δικηγόρου – Οικονομολόγου.

Α

πό την είσοδο της οικονομίας στη βιομηχανική εποχή, η πίεση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο φυσικό περιβάλλον αυξάνεται αλματωδώς. Ο τελευταίος αιώνας της εντατικής καπιταλιστικής συσσώρευσης και δημογραφικής έκρηξης έχει οδηγήσει τη φέρουσα ικανότητα του συνολικού οικοσυστήματος του πλανήτη σε οριακό σημείο. Εάν δεν αλλάξουμε άμεσα το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, αλλά και γενικά τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίζουμε τα υλικά της φύσης σε προϊόντα και διαχειριζόμαστε τα απόβλητα της χρήσης τους, τότε σύντομα η κλιματική αλλαγή, (υπερθέρμανση, ερημοποίηση εδαφών, απώλεια παράκτιων περιοχών από την άνοδο της θάλασσας) θα διαβεί το κρίσιμο κατώφλι της μη επιστροφής. Η Αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Πρόληψη, προφύλαξη. Πολιτικές εφαρμογής Στο Δίκαιο έχουν διαμορφωθεί οι γενικές αρχές για την προστασία του περιβάλλοντος. Ήδη με το άρθρο 24 το Ελληνικό Σύνταγμα, στην πρωτοπορία τότε της νομοθεσίας, έθεσε τις βάσεις. Με την Agenda 21 και τη Διακήρυξη του Ρίο του 1992, υιοθετήθηκε στο Διεθνές Δίκαιο «η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης», η οποία από το 2001 ενσωματώθηκε και στο Σύνταγμά μας. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η εκμετάλλευση της φύσης πρέπει να γίνεται χωρίς να διακυβεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Οι πολιτικές της οικονομικής ανάπτυξης οφείλουν να έχουν ως καθοριστική παράμετρο τη «φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων» στα οποία επιδρούν και να τη λαμβάνουν υπόψη ανάλογα με το μέγεθος επέμβασης στην ισορροπία τους. Η ανάλωση των φυσικών πόρων κατά την παραγωγική διαδικασία πρέπει πλέον να γίνεται με τρόπο που «να διατηρεί την εγγενή ικανότητα αποκατάστασής τους». Η ανθρώπινη επέμβαση στα οικοσυστήματα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το διαχωρισμό σε ευαίσθητα ή ευπαθή συστήματα όπως οι ακτές, οι λίμνες, τα ποτάμια, οι δασικές εκτάσεις ή τα μικρά νησιά, ώστε η οικονομική δραστηριότητα στις περιοχές αυτές «να έχει ήπιο χαρακτήρα». Κάθε αναπτυξιακός σχεδιασμός πρέπει να έχει ως προϋπόθεση

16

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

εφαρμογής του τις αρχές της πρόληψης και της προφύλαξης όσον αφορά στις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις, αρχές κατοχυρωμένες από το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος. Ως συνέπεια των αρχών αυτών, τυχόν ρύπανση του περιβάλλοντος, πρέπει «να καταπολεμείται στην πηγή», καθόσον μια τέτοια δράση είναι πιο αποτελεσματική και λιγότερο δαπανηρή, επίσης σε όλη τη διαδικασία παραγωγής και χρήσης των προϊόντων επιβάλλεται να τηρείται αυστηρός περιβαλλοντικός έλεγχος, ενώ, τέλος, κάθε διαδικασία παραγωγής ή χρήσης προϊόντων ή υπηρεσιών πρέπει να απαγορεύεται αν υπάρχει αμφιβολία για τη δυσμενή επίπτωσή της στο περιβάλλον. Σημαντική είναι η αρχή του «υψηλού επιπέδου προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος», η οποία λειτουργεί ως ρήτρα, ώστε κάθε οικονομική δράση να μην είναι μόνο μη επιβαρυντική, κάτι που επιβάλλεται και από την αρχή «διατήρησης του περιβαλλοντικού κεκτημένου», αλλά να συντείνει και στην επαύξηση της προστασίας και στη δημιουργία όρων και συνθηκών αντιστροφής και των μέχρι σήμερα δυσμενών επιπτώσεων. Περαιτέρω οι ζημίες στο περιβάλλον πρέπει «να επιβαρύνουν αυτόν που ρυπαίνει και όχι το κοινωνικό σύνολο». Το κόστος της ρύπανσης πρέπει να ενσωματώνεται στα παραγόμενα προϊόντα ώστε να καθίστανται μη ανταγωνιστικά και να επιλέγονται μέθοδοι παραγωγής φιλικές στο περιβάλλον. Το Δικαίωμα στο περιβάλλον Το δικαίωμα στο περιβάλλον εκτός από τον συλλογικό του χαρακτήρα και τα στοιχεία αλληλεγγύης που εμπεριέχει, είναι πρωτίστως ένα ατομικό δικαίωμα και ως τέτοιο κατοχυρώνεται πλέον και στο άρθρο 24 του Συντάγματος. Ως βασικό ατομικό δικαίωμα στη νέα εποχή πρέπει ανάγεται στην αρχή της αξιοπρέπειας του προσώπου που διατρέχει όλο το πλέγμα των ατομικών δικαιωμάτων και να προστατεύεται από την έννομη τάξη στο πλαίσιο της «αρχής του απαραβίαστου του προσώπου». Με την έννοια αυτή, τελικά, η περιβαλλοντική προστασία δεν μπορεί να υπόκειται σε στάθμιση – συνεκτίμηση με άλλα έννομα

συνέχεια απο σελ.9

ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ αγαθά, ούτε σε αντιστάθμιση. Έτσι δεν είναι ανεκτή μια δραστηριότητα επιβαρυντική για το περιβάλλον, αν αντισταθμίζεται με κάποιον άλλο τρόπο. Η θεώρηση ότι μπορεί να επιδεινωθεί ένας τομέας του συνολικού οικοσυστήματος αρκεί να βελτιώνεται κάποιος άλλος, ώστε να διατηρείται ένα φερόμενο ως ισοζύγιο, εισάγει μια λογική στάθμισης και μιας αποκαλούμενης ευελιξίας, που δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες περιβαλλοντικής προστασίας. Δεν υπάρχει αντικείμενο σε μια αντιστάθμιση της παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα που οδηγεί στην υπερθέρμανση, μια μόνο συνέπεια της οποίας, η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, αρκεί να αφανίσει όλες τις παράκτιες πόλεις και την οικονομική τους δραστηριότητα, μετατρέποντας το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού σε περιβαλλοντικούς πρόσφυγες. Περαιτέρω, κάθε αντίληψη στάθμισης της προστασίας του περιβάλλοντος με την οικονομική ανάπτυξη, που καθιστά την περιβαλλοντική προστασία μέγεθος ποσοτικό και μετρήσιμο, είναι πλέον έξω και μακριά από τον πυρήνα του προβλήματος που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Μόνη κατευθυντήρια αρχή για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μιας ανθρώπινης δραστηριότητας, κυρίως της οικονομικής, πρέπει να είναι «η αναζήτηση της καλύτερης λύσης τεχνικής ή άλλης για την προστασία του περιβάλλοντος». Αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στο περιβάλλον ως υπέρτερο της οικονομικής ανάπτυξης και της οικονομικής ελευθερίας, ανάγοντάς το στην προστασία του απαραβίαστου του προσώπου, είναι πλέον η μόνη αποτελεσματική θεώρηση. Η κρισιμότητα της κατάστασης επιβάλλει σε όλους να συμμετέχουμε ενεργά και να συμβάλλουμε κατά το δυνατόν στην ουσιαστική πραγμάτωση του δικαιώματός μας αυτού, με την ενίσχυση των προστατευτικών του περιβάλλοντος δράσεων αλλά και όσων βελτιώνουν την ποιότητά του και άρα τη δική μας ποιότητα ζωής.

παράγεται από κοινοτικά όργανα ή φορείς που τηρείται από αυτά και εξασφαλίζει ότι η περιβαλλοντική πληροφορία είναι προοδευτικά διαθέσιμη και δύναται να διαδοθεί στο κοινό, β. την πρόβλεψη της δημόσιας συμμετοχής σε σχέδια και προγράμματα που σχετίζονται με το περιβάλλον, και γ. την εξασφάλιση πρόσβασης στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, σε επίπεδο Κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει υιοθετήσει δύο αποφάσεις για την περαιτέρω εφαρμογή του Κανονισμού του Ααρχους: την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2008/50 στις 13.12.2007 και την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2008/401 στις 30.4.2008, οι οποίες καθορίζουν λεπτομερείς διαδικαστικούς κανόνες όσον αφορά τις αιτήσεις για την εσωτερική επανεξέταση των διοικητικών πράξεων. Η πρώτη απόφαση εξειδικεύει κυρίως τα στοιχεία που πρέπει να παρέχονται από Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς, τον υπολογισμό των χρονικών περιορισμών για την απάντηση σε αιτήσεις και στη συνεργασία μεταξύ των Κοινοτικών οργάνων και φορέων. Η δεύτερη απόφαση εξασφαλίζει ότι οι γενικές αρχές και οι ελάχιστες προδιαγραφές για τη διαβούλευση των ενδιαφερόμενων μερών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζονται στη δημόσια συμμετοχή που αφορά σχέδια και προγράμματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. Προσδιορίζει επίσης τα καθήκοντα και τις αποφασιστικές αρμοδιότητες των αρμοδίων οργάνων ή προσώπων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις του Κανονισμού, που αφορούν τις αιτήσεις για εσωτερική κρίση. Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος(EEB) έχει πρόσφατα διεξάγει μία έρευνα σχετικά με την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Οδηγιών της Σύμβασης του Άαρχους (2003/4 και 2003/35) στα κράτη-μέλη, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με την μεταφορά και εφαρμογή για την πρόσβαση στην πληροφορία και τη δημόσια συμμετοχή και διερευνώντας την αντίδραση προς την προτεινόμενη ,το 2003, Οδηγία για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα. Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο πρώτος πυλώνας «η πληροφόρηση» εφαρμόζεται επαρκώς, αντίθετα με τον δεύτερο πυλώνα «η πρόσβαση στη δικαιοσύνη». Το συμπέρασμα είναι ότι χωρίς την υιοθέτηση της σχετικής Οδηγίας δεν υπάρχει ακριβώς συμμόρφωση των κρατών μελών16.

8 .Bell Stuart & McGillivray Donald,Environmental Law,6th edition,2006,Oxford University Press,74 9 .Ahteensum Marco,I dubio pro natura,2008,Reports from the Department of Philosophy,Vol.20,Torku University,Finland 10 .OJ C 70,18.3.1987,3 11 .OJ L 158,23.6.1990,56 12 .OJ L 41,14.2.03 13 .http://europa.eu.int/comm./environment/aarhus/ 14 .Kremlis George, The Aarhus Convention and its implementation in the European Community, Seventh International Conference on Environmental Compliance and Enforcement,141 15 .OJ 2006,25.9.2006, L 264/13 16 .Hallo Ralph, The Aarhus Convention in operation:EEB Survey initial results,elni Review, no 2/2007,2-4

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

17

ΣΥΛ Λ ΓΙΚΑ ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΕΑ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

H

δικαιοσύνη οφείλει να αποτελέσει πρώτη προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης προκειμένου για να αποκαταστήσει το βεβηλωμένο κύρος της, η οποία θα πρέπει να θεμελιώσει μια νέα στρατηγική θεσμικής αποκατάστασης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης αλλά και ταυτόχρονα οικονομικής στήριξης της λειτουργίας της. Η υφιστάμενη κατάσταση θυμίζει βραδυφλεγή βόμβα, είναι δε πέρα για πέρα αποκαρδιωτική καθόσον η όποια απόπειρα βελτίωσης των συνθηκών στους κόλπους της δικαιοσύνης, έμεινε ημιτελής αφού δεν συνοδεύτηκε από υλικοτεχνική και στελεχιακή ενίσχυση των δικαστηρίων. Τα οργανικά κενά στο Πρωτοδικείο της Αθήνας ανέρχονται σε 67 σε δικαστικούς λειτουργούς ενώ ξεπερνούν τους 200 σε γραμματειακό δυναμικό. Ταυτόχρονα, η διεκπεραίωση απλών διαδικαστικών πράξεων στις γραμματείες του Πρωτοδικείου της Αθήνας και δη στον προσδιορισμό και στα ασφαλιστικά μέτρα απαιτούν τουλάχιστον δίωρο, ταλαιπωρώντας άδικα τους δικηγόρους. Περαιτέρω, ο χρόνος προσδιορισμού στο Πρωτοδικείο της Αθήνας είναι στο μεν Μονομελές από 7 μήνες μέχρι διετία, στο δε Πολυμελές μετά από 21 μήνες. Τα δε Ειρηνοδικεία προσδιορίζουν την πρώτη συζήτηση σε διάστημα από 6 μήνες έως ενάμισι έτος. Σε ό,τι αφορά στα Διοικητικά δικαστήρια, η κατάσταση είναι τραγική αφού για την συζήτηση στον πρώτο βαθμό, ο μέσος χρόνος αναμονής είναι τα πέντε έτη ενώ ο μέσος όρος για το ΣτΕ είναι η τριετία. Όλα τα ανωτέρω, σε συνδυασμό με τον αναλογικά μικρό αριθμό υποθέσεων που εν τέλει συζητούνται, αλλά και το χρόνο έκδοσης των αποφάσεων και την καθαρογραφή και θεώρηση, καθιστούν την απονομή δικαιοσύνης δικαίωμα υπό αίρεση και προθεσμία.

Άμεσες βασικές προτεραιότητες: • Άμεση κάλυψη όλων των οργανικών κενών δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων, όλων των μεγάλων Δικαστηρίων της χώρας και ειδικά του Πρωτοδικείου της Αθήνας, η λειτουργία του οποίου βρίσκεται σε «κωματώδη κατάσταση».

• Ουσιαστική ενίσχυση θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών και ειδικά της διαμεσολάβησης.

• Άμεση ολοκλήρωση προγραμμάτων ψηφιοποίησης των λειτουργικών διαδικασιών με εφαρμογή του e-justice σε όλα τα λειτουργικά πεδία της Δικαιοσύνης και άμεση

18

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

λειτουργία της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων.

• Επαναφορά του θεσμού της αυτοδιοίκησης των Δικαστηρίων καθώς και διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας των δικαστικών σχηματισμών δυνάμει συγκεκριμένων προϋπολογισμών ανά δικαστήριο.

• Αλλαγή της διαδικασίας επιλογής της ηγεσίας του ΑΠ και του ΣτΕ και θεσμική ανάμειξη της Βουλής (Επιτροπή θεσμών και Διαφάνειας) στην αξιολόγηση με αντικειμενικούς και αξιοκρατικούς όρους των Προέδρων και Αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων με την έκδοση γνωμοδοτικής πρότασης προς τον Υπουργό Δικαιοσύνης και το Υπουργικό Συμβούλιο.

• Ριζική τροποποίηση και αναδιάρθρωση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας καθώς και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και Ποινικού Δικαίου, διαδικασία η οποία καρκινοβατεί για χρόνια στις γραφειοκρατικές καλένδες, με στρατηγικό γνώμονα την άμεση, ουσιαστική και ταχεία απονομή της Δικαιοσύνης (περιορισμός των Πολυμελών συνθέσεων, κατάργηση των πολύπλοκων δικονομικών ρυθμίσεων και διαδικασιών, ενοποίηση των ειδικών διαδικασιών στην πολιτική δίκη, ενίσχυση της αμεσότητας των ασφαλιστικών μέτρων, αποποινικοποίηση των ήσσονος απαξίας αδικημάτων, και αντικατάσταση των ποινών αυτών από διοικητικές κυρώσεις).

• Διασφάλιση της εσωτερικής ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών με καθιέρωση μόνιμων σταθερών και αντικειμενικών κριτηρίων για κάθε υπηρεσιακή μεταβολή και καθιέρωση της ειδικής αιτιολογίας όλων των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστικού Συμβουλίου.

• Άμεση υλοποίηση της νομοθετικής πρόβλεψης για ίδρυση και λειτουργία της δικαστικής αστυνομίας σε όλες τις μεγάλες Εισαγγελίες της χώρας.

• Άμεση τροποποίηση νομοθετικών ρυθμίσεων για θέματα που έχουν κριθεί από Ανώτατο δικαστήριο προκειμένου να αποφεύγονται αθρόες προσφυγές στη Δικαιοσύνη που επιβαρύνουν τεχνικά τη δικαστική λειτουργία. Αθήνα, 14 Οκτώβρη 2009 Για το ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ, Νικόλας Κανελλόπουλος, Άννα Στρατινάκη, Δικηγόροι Σύμβουλοι ΔΣΑ Βασίλης Κατσαφάδος, Δικηγόρος τ.Σύμβουλος ΔΣΑ

Ουρές που συνθλίβουν την αξιοπρέπειά μας Πρόσφατα στο Δ.Σ. του Δ.Σ.Α. συζητήθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση είναι η αλήθεια, το μείζον θέμα που έχει δημιουργηθεί εδώ και πολλούς μήνες στις καταθέσεις των δικογράφων στο κτίριο 2, όπου η κατάσταση της παραμονής των δικηγόρων σε ουρές εξευτελίζει την όποια αξιοπρέπεια του επαγγέλματος. Ο σύμβουλος του Δ.Σ.Α., Νικόλας Κανελλόπουλος, κατέθεσε στο συμβούλιο τη θέση του περί θέσπισης της δυνατότητας στους δικηγόρους να καταθέτουν σε ειδικό φοριαμό το δικόγραφο χωρίς να περιμένουν σε καμία ουρά και να προσέρχονται το μεσημέρι ή την επόμενη ημέρα και να παραλαμβάνουν έτοιμα τα δικόγραφα με τον προσδιορισμό για επίδοση.

Επίσης, υποστήριξε ότι θα μπορούσε ο Δ.Σ.Α. να παραχωρήσει τέσσερις - πέντε υπαλλήλους για ένα εύλογο χρονικό διάστημα προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι συνάδελφοι, που δοκιμάζουν τα ψυχολογικά τους όρια στις ατέλειωτες ουρές και μέχρι η πολιτεία να αναλάβει τις ευθύνες της και λύσει όπως έχει υποχρέωση οριστικά το θέμα αυτό με τοποθέτηση των αναγκαίων υπαλλήλων στο νευραλγικό αυτό τομέα. Η πρόταση αυτή δεν έγινε, δυστυχώς, αποδεκτή από τον Πρόεδρο του Δ.Σ.Α., οποίος όμως δεσμεύτηκε να θέσει το θέμα με απόλυτη προτεραιότητα στον Υπουργό Δικαιοσύνης.

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ «ΙΔΙΩΝΥΜΟΥ ΤΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ» Υποδεχόμαστε θετικά την απόφαση της κυβέρνησης για την κατάργηση του νόμου, που ανήγαγε σε μείζονος ποινικής απαξίας αδίκημα την χρήση κουκούλας στις δημόσιες συναθροίσεις, που κατά ορθή νομική ερμηνεία αποτελούν μία συγκαλυπτική - στη χειρότερη περίπτωση συμπεριφορά – που υπάγεται κατά τις αρχές του νομικού πολιτισμού, στη σφαίρα της ατιμωρησίας. Αποτελεί πράξη πολιτικού συμβολισμού, αφού η κατάργησή του «ιδιώνυμου της κουκούλας» σηματοδοτεί, ελπίζουμε, μία νέα εποχή, η οποία δε θα αναζητά πλέον de facto εγκληματίες στα κα-

λυμμένα πρόσωπα της όποιας αντιεξουσιαστικής συμπεριφοράς, επειδή στην ουσία το σύστημα αδυνατούσε να εντοπίσει με επιτυχία τα πραγματικά εγκληματογόνα υποκείμενα. Χαιρετίζουμε θετικά λοιπόν την πρώτη απόφαση «των αντιεξουσιαστών της εξουσίας». Αθήνα, 27.10.2009 Νικόλας Κανελλόπουλος Δικηγόρος – Σύμβουλος Δ.Σ.Α

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ Δ.Σ.Α. Αναφορικά με το θέμα της ημερήσιας διάταξης της 11-62009, για τον τρόπο και τον τόπο διεξαγωγής των εκλογών, επισημαίνουμε ότι ο πρώτος από εμάς, ήδη από το προηγούμενο Δ.Σ., αλλά και η παράταξη «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ» προεκλογικά, είχαμε θέσει το ζήτημα της αλλαγής του τόπου και του τρόπου διεξαγωγής των δικηγορικών εκλογών.

Συγκεκριμένα:

Θεωρούμε απαράδεκτο για το νομικό μας πολιτισμό, αλλά και για την αξιοπρέπεια των Δικηγόρων, να εξακολουθούν οι εκλογές να διεξάγονται υπό καθεστώς «λαϊκού πανηγυριού», κατ’ ευθεία παράβαση της διάταξης του άρθρου 225 παρ. 3 του Κώδικα περί Δικηγόρων, που απαγορεύει κάθε εκλογική δραστηριότητα την ημέρα των εκλογών. Εικόνες υποψηφίων συμβούλων να «ακροβατούν» στις σκάλες του Συλλόγου, προσπαθώντας να απευθύνουν τον ύστατο χαιρετισμό στους υποψηφίους ψηφοφόρους τους, γεμίζοντάς τους με κάρτες, φυλλάδια, βιβλία και ό,τι άλλο, ευτελίζει την κορυφαία αυτή δημοκρατική διαδικασία, ενώ υποβάλλει τον κάθε συνάδελφο που προσέρχεται να ψηφίσει σε έναν πραγματικό «Γολγοθά». Κατόπιν αυτών εισηγούμαστε τα ακόλουθα: 1. Οι εκλογές να διεξάγονται εφεξής στα Δικαστήρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων, σε όσο το δυνατόν περισσότερα κτίρια, με απουσία οιασδήποτε προεκλογικής ενέρ-

γειας κατά τις ημέρες των ψηφοφοριών. Απαιτείται, βέβαια, να υπάρξει προηγούμενη συνεννόηση, άμεσα, με τη Διοίκηση του Πρωτοδικείου, ώστε να μην ορίζονται δικάσιμοι κατά τη δεύτερη ημέρα της ψηφοφορίας.

2. Να τοποθετηθούν ειδικά πανό και σταντς στα κτίρια όλων των Δικαστηρίων, όπου ο κάθε συνδυασμός θα αναρτά τις θέσεις του, ώστε να αποφεύγεται η άσκοπη αφισορύπανση.

3. Να καθιερωθεί ανώτατο όριο προεκλογικών δαπανών για κάθε συνδυασμό.

4. Να υπάρχει προβολή όλων των συνδυασμών από τα έντυπα και τις εκδόσεις του Συλλόγου καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του Δ.Σ. του Δ.Σ.Α.

5. Να διοργανώνεται προεκλογικά σε κεντρικό μεγάλο χώρο, ανοικτός διάλογος όλων των υποψηφίων Προέδρων και των εκπροσώπων των συνδυασμών με κοινό ερωτηματολόγιο. Αθήνα, 10 Ιουνίου 2009 Για το «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ» Νικόλας Κανελλόπουλος, Δικηγόρος – Σύμβουλος Δ.Σ.Α. Άννα Στρατινάκη – Ξενάκη, Δικηγόρος – Σύμβουλος Δ.Σ.Α. Βασίλης Κατσαφάδος, Δικηγόρος – τ. Σύμβουλος Δ.Σ.Α.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

19

ΣΥΝ δικαλιστικά του Βασίλη Κατσαφάδου, Δικηγόρου, τ.Συμβούλου Δ.Σ.Α

Οι μεγάλες προκλήσεις της

νέας Κυβέρνησης στο χώρο της Δικαιοσύνης

Κ

αθετί νέο γεννά πάντα ελπίδες. Έτσι και η νέα κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, φέρει το βάρος να φανεί αντάξια των ελπίδων και των προσδοκιών του ελληνικού λαού, σε μια δύσκολη μάλιστα χρονική συγκυρία για τη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως. Ειδικότερα στο χώρο της Δικαιοσύνης, είναι πολύ μεγάλες οι προκλήσεις αλλά και τα προβλήματα με τα οποία καλείται να αναμετρηθεί η νέα ηγεσία του νεοσύστατου Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αφού είναι από όλους του εμπλεκόμενους φορείς κοινή η πεποίθηση ότι η κατάσταση στο χώρο της Δικαιοσύνης βρίσκεται ίσως στο χειρότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών. Συγκεκριμένα, τα πλέον σημαντικά προβλήματα, στα οποία θα κληθεί να δώσει λύσεις η νέα ηγεσία του Υπουργείου, είναι τα ακόλουθα: 1. Η επιτάχυνση στην απονομή της Δικαιοσύνης Η σημερινή κατάσταση είναι πραγματικά αποκαρδιωτική. Στο Πρωτοδικείο της Αθήνας, ο χρόνος προσδιορισμού αγγίζει τη διετία, ενώ στα Διοικητικά δικαστήρια την πενταετία. Υπάρχει ουσιαστικά αρνησιδικία, φαινόμενο που κλονίζει την εμπιστοσύνη του πολίτη στο θεσμό της δικαιοσύνης. Απαιτούνται γενναίες αποφάσεις και τολμηρές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του φαινομένου. Η κάλυψη των οργανικών κενών, δικαστών και γραμματέων, η απλούστευση των διαδικασιών, η ενίσχυση των μονομελών συνθέσεων, η ενίσχυση των θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών και ειδικά της διαμεσολάβησης, η τροποποίηση των Κωδίκων Πολιτικής και Ποινικής Δικονομίας, αποτελούν κάποια πρώτα απαραίτητα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.

2. Η αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου της Δικαιοσύνης Τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, έχει τρωθεί το κύρος της δικαιοσύνης. Η κατάργηση του αυτοδιοίκητου, οι πειθαρχικές διώξεις δικαστών και εισαγγελέων για έκφραση γνώμης, η ασφυκτική ιεραρχική δομή που συνθλίβει τη λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία των δικαστών, οι διαρκείς παρεμβάσεις της εκτελεστικής στη δικαστική εξουσία, αποτέλεσαν καίρια πλήγματα στο θεσμό. Απαιτούνται άμεσα: Η επαναφορά του θεσμού του αυτοδιοίκητου, η θεσμική ανάμιξη της Βουλής στην επιλογή της ηγεσίας των Ανώτατων Δικαστηρίων (μέσω της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας), μέχρι την τροποποίηση του Συντάγματος για τη ριζική αλλαγή του τρόπου της επιλογής, η καθιέρωση της ειδικής αιτιολογίας όλων των αποφάσεων του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, η ενίσχυση της προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας των δικαστών και ο περαιτέρω εκδημοκρατισμός του

20

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

σώματος με την άμβλυνση των ιεραρχικών δομών, που ήκιστα αρμόζουν στο θεσμό της Δικαιοσύνης, η καθιέρωση μόνιμων και αντικειμενικών κριτηρίων για κάθε υπηρεσιακή μεταβολή στους δικαστικούς λειτουργούς, ο εκσυγχρονισμός του σωφρονιστικού συστήματος, η αποχή από την εκτελεστική εξουσία, η καταπολέμηση των κυκλωμάτων που εξακολουθούν να δρουν ανεμπόδιστα στο χώρο, η οικονομική ενίσχυση για υλικοτεχνικές και κτιριακές υποδομές κ.α.

3. Η τροποποίηση του Κώδικα περί Δικηγόρων Είναι προφανές ότι ο Κώδικας περί Δικηγόρων, αποτελεί πλέον ένα αναχρονιστικό κείμενο, που αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα και επιτακτικά προβλήματα της δικηγορίας. Απαιτείται η τροποποίησή του, σε συνεργασία με τους Δικηγορικούς Συλλόγους, χωρίς καμία χρονοτριβή. Η αναμόρφωση του θεσμού της άσκησης, η νομοθετική κατοχύρωση των αμοιβών των έμμισθων συνεργατών – δικηγόρων, η τροποποίηση του κεφαλαίου περί των δικηγορικών αμοιβών με την κατάργηση της «μεταλλικής δραχμής», η αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου των δικηγορικών συλλόγων και η υποχρεωτική συμμετοχή εκπροσώπων τους στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, η ενίσχυση των αντιπροσωπευτικών θεσμών στους πολύ μεγάλους δικηγορικούς συλλόγους με την καθιέρωση ενδιάμεσου αντιπροσωπευτικού οργάνου (πλην των διοικητικών συμβουλίων και των γενικών συνελεύσεων) και τη θεσμοθέτηση δικηγορικών δημοψηφισμάτων, η ουσιαστική συμμετοχή των δικηγορικών συλλόγων στον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης και αξιολόγησης του έργου των δικαστών από τις επιθεωρήσεις, είναι μερικές προτάσεις που πρέπει να «πέσουν στο τραπέζι», και αφού υπάρξει επεξεργασία να θεσμοθετηθούν. Πολλές, λοιπόν, είναι οι προκλήσεις για τη νέα ηγεσία του Υπουργείου στο χώρο της Δικαιοσύνης. Απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση, διάθεση σύγκρουσης με κατεστημένες νοοτροπίες και εξωθεσμικά συμφέροντα, ώστε να υπάρξει η γενναία αλλαγή πορείας που έχει ανάγκη ο χώρος. Εμείς, ως περιοδικό, θα είμαστε αρωγοί σε μια τέτοια προσπάθεια.

ΕΠΙΣΤΗ ν μικά ΝΟΜΙΜΟΣ ΤΟΚΟΣ ΚΑΙ ΤΟΚΟΣ ΥΠΕΡΗΜΕΡΙΑΣ

ΕΠΙ ΟΦΕΙΛΩΝ Ν.Π.Δ.Δ.

Η

αρχή της ισότητας των διαδίκων αποτελεί θεμελιώδη αρχή για την χρηστή απονομή της δικαιοσύνης. Η ισότητα των διαδίκων σημαίνει την ίση μεταχείρισή τους τόσο από το νόμο όσο και από το Δικαστή, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους και από τον ρόλο που διαδραματίζουν στη δίκη. Ζήτημα γεννάται αν το κράτος ή οι φορείς του (Ν.Π.Δ.Δ.) ως διάδικοι μπορούν να απολαμβάνουν προνομίων που τείνουν να υπερκεράσουν και να καταστρατηγήσουν την θεμελιώδη αυτή αρχή. Στη νομοθεσία μας πάντως υπάρχει πληθώρα διατάξεων που χορηγούν προνόμια. Τα Δικαστήρια καλούνται σε πολλές περιπτώσεις να κρίνουν αν τέτοιες διατάξεις αντίκεινται στο Σύνταγμα. Διάσταση υπήρξε μεταξύ του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με το αν η διάταξη του άρθρ. 7 παρ. 2 του ν.δ. 496/1974 «περί λογιστικού των ν.π.δ.δ.», κατά την οποία ο νόμιμος τόκος και ο τόκος υπερημερίας κάθε οφειλής Ν.Π.Δ.Δ. ανέρχεται σε 6% ετησίως, αντιβαίνει σε διατάξεις του Συντάγματος ή άλλες διατάξεις που έχουν υπερνομοθετική ισχύ και είναι ως εκ τούτου ανεφάρμοστη ως αντισυνταγματική. Ειδικότερα από τη μια πλευρά η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου με την με αριθμό 3/2006 απόφασή της (με ισχυρή πάντως μειοψηφία) έκρινε ότι η εν λόγω διάταξη εισάγει επιτρεπτή, υπέρ των νομικών προσώπων (συγκεκριμένα νοσηλευτικών ιδρυμάτων) εξαίρεση, η οποία δεν βρίσκεται σε αντίθεση με τα άρθρα 4 παρ.

1 και 20 του Συντάγματος, καθώς και 6 παρ. 1 της Διεθνούς Σύμβασης της Ρώμης της 4-11-1950 και τις διατάξεις του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ίδιας σύμβασης, με το αιτιολογικό ότι συντρέχουν λόγοι δημοσίου συμφέροντος που υπαγορεύουν την εφαρμογή της, όπως η προστασία της περιουσίας των συγκεκριμένων νομικών προσώπων. Αντίθετα το ΣτΕ, από την άλλη πλευρά, με την με αριθμό 781/2009 απόφασή του (έχει εκδοθεί αντίστοιχη απόφαση με αριθμό 1663/2009 από την Ολομέλεια του ΣτΕ, για την αντισυνταγματικότητα του παραπλήσιου άρθρου 21 του Κώδικα Νόμων περί δικών του Δημοσίου) έκρινε ότι ανεξαρτήτως συνταγματικότητας της άνω διατάξεως, υφίσταται παραβίαση του άρθρου 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, εφόσον δεν υφίσταται λόγος που να δικαιολογεί, το επίμαχο προνόμιο υπέρ των Ν.Π.Δ.Δ.. Η απόφαση αυτή του ΣτΕ στηρίχθηκε εν μέρει στην απόφαση 225/2008 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Υπόθεση Μεϊδάνης κατά Δημοσίου). Το Δικαστήριο

του Στρατή Καρβέλλη, Δικηγόρου τούτο έκρινε ομόφωνα ότι τόσο η επίμαχη ρύθμιση του άρθρου 7 παρ. 2 του ν.δ. 496/1974 όσο και η απόφαση της Ολομέλειας του ΑΠ (3/2006) που την έκρινε συνταγματική, παραβίασε το δικαίωμα του συγκεκριμένου προσφεύγοντος στην περιουσία, όπως αυτό προστατεύεται από το άρθρο 1 του πρώτου, πρόσθετου στην ΕΣΔΑ, πρωτοκόλλου. Ειδικότερα, ορθώς κατά την άποψή μου, δέχθηκε ότι μόνη η συμπερίληψη του νομικού προσώπου στη δομή του κράτους δεν επαρκεί από μόνη της για να νομιμοποιήσει, σε όλες τις περιπτώσεις, την εφαρμογή των κρατικών προνομίων. Συνεπώς έκρινε ότι μόνον το απλό ταμειακό συμφέρον του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου δεν ταυτίζεται με το δημόσιο ή το γενικό συμφέρον και δεν μπορεί να δικαιολογήσει την παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία του πιστωτή όπως προβλέπει η επίδικη διάταξη. Συντάσσομαι ανεπιφύλακτα με την απόφαση του ΣτΕ αλλά και την απόφαση του Ε.Δ.Δ.Α., σχετικά με το ζήτημα αυτό. Η πρόσφατη τάση των Διοικητικών Δικαστηρίων να καταργήσουν τα προνόμια υπέρ των Ν.Π.Δ.Δ., τα οποία έχουν τεθεί κατά την άποψή μου παντελώς αδικαιολόγητα και άδικα, ιδιαιτέρως όταν τα νομικά πρόσωπα αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν ως όργανα άσκησης δημόσιας εξουσίας, αλλά εξομοιώνονται με ιδιώτες- οφειλέτες, εναρμονίζεται απόλυτα με το περί Δικαίου αίσθημα και την αρχή της ίσης μεταχείρισης των διαδίκων, την οποία οφείλει να εφαρμόζει κάθε Δικαστής. Η άνιση αυτή μεταχείριση σε κάθε περίπτωση αντίκειται τόσο στην αρχή της ισότητας των διαδίκων όσο και στην αρχή της αναλογικότητας η οποία επιβάλλει να τελούν οι τυχόν περιορισμοί των δικαιωμάτων του ατόμου σε εύλογη σχέση με τον σκοπό που επιδιώκεται με τις οικείες διατάξεις. Ως εκ τούτου η διάταξη του άρθρ. 7 παρ. 2 του ν.δ. 496/1974 είναι αντισυνταγματική ως αντιβαίνουσα, κατά την άποψή μου, ιδιαιτέρως τα άρθρα 4 και 20 του Συντάγματος, 6 παρ. 1 της Διεθνούς Σύμβασης της Ρώμης της 4-11-1950, που κυρώθηκε με το ν.δ. 53/1974, τα οποία εξασφαλίζουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για δίκαιη (χρηστή) δίκη. Ελπίζω ότι ο Άρειος Πάγος, εν όψει και της ισχυρής μειοψηφίας της με αριθμό 3/2006 απόφασης της Ολομέλειάς του, θα επανεξετάσει το ζήτημα, υπέρ της ενίσχυσης της ισότητας των όπλων, αρχή η οποία επιτάσσει, όπως προελέχθη, ότι σε κάθε διάδικο μέρος θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα να δικάζεται η υπόθεση του σε συνθήκες που δεν θα τον τοποθετούν σε μειονεκτική θέση σε σχέση με το αντίδικο μέρος.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

21

ΔΙΚΑΙ νομικά

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΚΑΙ...

ΚΟΙΝΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

του Κώστα Κουτσουλέλου, Δικηγόρου, τ. Νομικού Συμβούλου Δ.Σ.Α.

Ο

πως είναι γνωστό με το άρθρο 42 του Ν. 3659/2008 εισάγεται για πρώτη φορά στην ελληνική πραγματικότητα ο θεσμός της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης και ειδικότερα στην παρ. 1 προβλέπεται ότι «Οι δικαστικές αποφάσεις και πράξεις, οι εκθέσεις, τα δικόγραφα και κάθε άλλο έγγραφο που απευθύνεται στα δικαστήρια ή εκδίδεται από αυτά επιτρέπεται να κατατίθενται, να επιδίδονται και να διακινούνται με ηλεκτρονικά μέσα....», ενώ με την παρ. 2 θεσμοθετείται η δυνατότητα τηλεδιασκέψεων. Βέβαια ταυτόχρονα προβλέπεται η έκδοση ανάλογων Προεδρικών Διαταγμάτων που θα ορίζουν τους όρους, προϋποθέσεις, κ.λ.π. εφαρμογής των ανωτέρω εκτελεστικών διατάξεων. Ενόψει αυτών, εκτιμώ ότι είναι αναγκαία μια σύντομη αναφορά στην έννοια των ηλεκτρονικών εγγράφων, αφού ευελπιστούμε ότι σύντομα θα υπάρχει η δυνατότητα με τη χρήση του διαδικτύου της άσκησης ενδίκων μέσων και βοηθημάτων, της επίδοσης δικογράφων και εκθέσεων, κ.λ.π., γεγονός που θα βοηθήσει σημαντικά: α) στην επιτάχυνση και διευκόλυνση της εν γένει διαδικασίας ενώπιον των δικαστηρίων (αλλά και των κτηματολογίων) αφού τουλάχιστον θα μειωθούν σημαντικά οι ώρες που αναλώνουν σήμερα οι δικηγόροι και γραμματείς των δικαστηρίων, β) στη μείωση ακόμα και πάταξη της γραφειοκρατίας που επικρατεί σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, γ) στην αναβάθμιση του κύρους και της εμπιστοσύνης των πολιτών στη διαδικασία παροχής έννομης προστασίας, δ) στον αναγκαστικό εκσυγχρονισμό της σχεδόν ανύπαρκτης υλικοτεχνικής δομής της δικαιοσύνης: Πρωταρχικά έγγραφο είναι κάθε γραπτή βεβαίωση ή μηχανική απεικόνιση πραγματικού γεγονότος, που αποτελεί αντικείμενο απόδειξης, για να έχει δε αποδεικτική δύναμη θα πρέπει (άρθρ.

432 Κ.Πολ.Δ.): α) να έχει συνταχθεί με τον προβλεπόμενο από το νόμο τύπο, β) να έχει τα απαραίτητα στοιχεία για το κύρος τους, γ) να μην είναι τρυπημένο, τεμαχισμένο ή διαγραμμένο, δ) να μην έχει ξύσματα ή εξαλείψεις ή να μην είναι με άλλο τρόπο αλλαγμένο σε ουσιώδη μέρη του και ε) να μπορεί να διαβαστεί. Ειδικότερα, για τα ιδιωτικά έγγραφα πρέπει πρώτα από όλα να έχουν την ιδιόχειρη υπογραφή του εκδότη ή αντί για υπογραφή ένα σημάδι (π.χ. δακτυλικό αποτύπωμα) εφόσον επικυρώθηκε από συμβολαιογράφο ή άλλη δημόσια αρχή, που βεβαιώνει ότι το σημάδι τέθηκε αντί υπογραφής επειδή ο εκδότης δήλωσε

22

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ότι δεν μπορεί να γράψει (άρθρ. 443 Κ.Πολ.Δ. και 160§1 Α.Κ.) (Κ.Κουτσουλέλου «Πολιτική Δικονομία», εκδ. Αντ.Σάκουλα, 2004, σελ.236επ.). Αν και στην ισχύουσα νομοθεσία μας δεν απαντάται ορισμός του ηλεκτρονικού εγγράφου, ωστόσο θα μπορούσε να νοηθεί, με βάση και την κοινή πείρα, κάθε έγγραφο που έχει ως ιδιαίτερο χαρακτηριστικό το ότι δημιουργείται με την βοήθεια της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Δεδομένου, λοιπόν, ότι είναι αδιάφορος ο τρόπος δημιουργίας του λοιπού περιεχομένου του εγγράφου, εκτός από την υπογραφή, είναι προφανές ότι η ειδοποιός διαφορά του ηλεκτρονικού εγγράφου έγκειται μόνο στο μέσο δημιουργίας της υπογραφής του. Γι’ αυτό και ο νομοθέτης (Π.Δ. 150/2001) δεν κάνει αναφορά για ηλεκτρονικό έγγραφο, αλλά για ηλεκτρονικές υπογραφές, δηλαδή στο μέσο με το οποίο βεβαιώνεται η αυθεντικότητά του. Κατά συνέπεια, με την έννοια αυτή, ηλεκτρονικό έγγραφο είναι εκείνο του οποίου η υπογραφή παράγεται (εξ ολοκλήρου ή απλώς αποτυπώνεται) με τη βοήθεια της ηλεκτρονικής τεχνολογίας (Κ.Χριστοδούλου «Ηλεκτρονικά Έγγραφα και Ηλεκτρονική Δικαιοπράξια», εκδ. Αντ.Σάκουλα, 2001). Τα ηλεκτρονικά έγγραφα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: α. Υπό στενή έννοια, εκείνα που έχουν ολοκληρωτικά ηλεκτρονική υπόσταση, δηλαδή το σύνολο των έγγραφων καταχωρήσεων δεδομένων σε μαγνητικό, οπτικό ή ηλεκτρικό δίσκο (π.χ. σκληρό δίσκο, δισκέτα, CD, Zip, Flash Memory) του ηλεκτρονικού υπολογιστή (γνήσια ηλεκτρονικά έγγραφα) και, β. υπό ευρεία έννοια, εκείνα που έχουν χάρτινη υπόσταση, αλλά περιεχόμενο και υπογραφή ηλεκτρονικά αποτυπωμένα σε αυτά (μη γνήσια ηλεκτρονικά έγγραφα), δηλαδή το τηλεμοιότυπο (fax) και το τηλέτυπο (telex). Το ηλεκτρονικό έγγραφο δεν συγκεντρώνει τα στοιχεία του παραδοσιακού εγγράφου κατά τον Κ.Πολ.Δ. ιδίως εξαιτίας έλλειψης δυνατότητας θέσης ιδιόχειρης υπογραφής στο σώμα του εγγράφου από τον εκδότη του, γεγονός που δημιουργεί ανασφάλεια στις συναλλαγές εξαιτίας της αδυναμίας διαπίστωσης της γνησιότητάς του. Για τον λόγο αυτόν τα ηλεκτρονικά έγγραφα αποτελούν μια ιδιαίτερη μορφή εγγράφου, που εξομοιώνονται προς τα ιδιωτικά εξαιτίας τις εγγύτητας προς αυτά, εντασσόμενα στην 3η περίπτωση του άρθρ. 444 Κ.Πολ.Δ. και συγκεκριμένα ως

ΔΙΚΑΙ νομικά

μηχανικές απεικονίσεις πραγματικών γεγονότων (Στ.Κουσούλη «Σύγχρονες μορφές έγγραφης συναλλαγής», στο συλλογικό τόμο «Τα έγγραφα στην πολιτική δίκη», σελ.92, Μανιώτη, σελ.37, Heun CR ‘95). Μετά όμως από την έκδοση του Π.Δ. 150/2001 για την «προσαρμογή στην Οδηγία 99/93/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για ηλεκτρονικές υπογραφές» η ανωτέρω θέση της θεωρίας δεν μπορεί να γίνεται δεκτή, καθώς «η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή που βασίζεται σε αναγνωρισμένο πιστοποιητικό και δημιουργείται από ασφαλή διάταξη δημιουργίας υπογραφής επέχει θέση ιδιόχειρης υπογραφής τόσο στο ουσιαστικό όσο και στο δικονομικό δίκαιο» (άρθρ. 3 παρ. 1 Π.Δ. 150/2001). Ηλεκτρονικά έγγραφα, επομένως, τα οποία φέρουν προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή του εκδότη τους (κατά τους ορισμούς του Π.Δ.) δεν εξομοιώνονται πλέον απλώς με τα ιδιωτικά, αλλά είναι ιδιωτικά έγγραφα και παράγουν τόσο στο ουσιαστικό όσο και στο δικονομικό πεδίο τα ίδια ακριβώς αποτελέσματα. Πρέπει επίσης να γίνει δεκτό ότι ηλεκτρονικά έγγραφα που δεν φέρουν προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή δεν δύνανται πλέον να εξομοιώνονται με ιδιωτικά έγγραφα, ούτε ως μηχανικές απεικονίσεις (αφού ο νομοθέτης με το ανωτέρω Π.Δ. επιφυλάσσει κάτι τέτοιο μόνο για τα έγγραφα που φέρουν ηλεκτρονική υπογραφή), αλλά πρέπει να τυγχάνουν της ίδιας μεταχείρησης με τα ανυπόγραφα παραδοσιακά ιδιωτικά έγγραφα, δηλαδή μόνο ως δικαστικά τεκμήρια του άρθρ.

336 παρ. 3 Κ.Πολ.Δ., που σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα αποδεικτικά μέσα στηρίζουν άμεση ή έμμεση απόδειξη και ανάλογα βέβαια με το είδος της διαδικασίας με την οποία συζητείται η υπόθεση (σύστημα νομίμων αποδείξεων-σύστημα της ελεύθερης απόδειξης). Το ίδιο αυτό Π.Δ. έλυσε και το πρόβλημα της θέσης υπογραφής στο σώμα του εγγράφου αφού εξομοιώνει την προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή σε ηλεκτρονικά έγγραφα με την ιδιόχειρη σε ό,τι αφορά τις έννομες συνέπειες αυτής, τόσο στο ουσιαστικό, όσο και στο δικονομικό δίκαιο (άρθρ. 3 Π.Δ.150/2001). Ως δε ηλεκτρονική υπογραφή νοούνται «δεδομένα σε ηλεκτρονική

μορφή, τα οποία είναι συνημμένα σε άλλα ηλεκτρονικά δεδομένα ή συσχετίζονται λογικά με αυτό και τα οποία χρησιμεύουν ως μέθοδος απόδειξης της γνησιότητας», ενώ η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή είναι «ηλεκτρονική υπογραφή, που πληροί τους εξής όρους: α) συνδέεται μονοσήμαντα με τον υπογράφοντα, β) είναι ικανή να καθορίσει ειδικά και αποκλειστικά την ταυτότητα του υπογράφοντος, γ) δημιουργείται με μέσα τα οποία ο υπογράφων μπορεί να διατηρήσει υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο και δ) συνδέεται με τα δεδομένα στα οποία αναφέρεται κατά τρόπο, ώστε να μπορεί να εντοπισθεί οποιαδήποτε μεταγενέστερη αλλοίωση των εν λόγω δεδομένων» (άρθρ. 2 παρ. 1 και 2 Π.Δ. 150/2001). Η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή δημιουργεί τεκμήριο γνησιότητας του ηλεκτρονικού εγγράφου, και μάλιστα ισχυρότερου από εκείνου της ιδιόχειρης υπογραφής, καθώς μεσολαβεί ειδική ανεξάρτητη διοικητική αρχή, η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών Ταχυδρομείων (Ε.Ε.Τ.Τ., άρθρ. 3 Ν.2867/2000 και 4 Π.Δ. 150/2001), που εγγυάται την ασφάλεια των ηλεκτρονικών υπογραφών. Τέλος, ως προς το θέμα που μας ενδιαφέρει, με δύο τρόπους μπορεί να υλοποιηθεί η ηλεκτρονική κατάθεση, επίδοση και γενικά η διακίνηση εγγράφων μεταξύ των δικηγόρων και των γραμματειών των δικαστηρίων και συγκεκριμένα: α. Είτε με την επέκταση της εφαρμογής των δύο Π.Δ. που αφορούν στην διακίνηση εγγράφων μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών, ΝΠΔΔ και ΟΤΑ (Π.Δ. 342/2002) και την ηλεκτρονική υπογραφή (Π.Δ. 150/2001), ώστε οι δικηγόροι να μπορούν να επισυνάπτουν την ηλεκτρονική τους υπογραφή στα ηλεκτρονικά αρχεία που περιέχουν δικόγραφα και μετά να αποστέλλουν τα αρχεία αυτά σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 342/2002. β. Είτε με τη δημιουργία μιας εξειδικευμένης κεντρικής υπηρεσίας στους οικείους Δικηγορικούς Συλλόγους, στην οποία οι δικηγόροι θα τηρούν ειδικό ηλεκτρονικό λογαριασμό μέσω του οποίου θα αποστέλλονται ηλεκτρονικά τα δικόγραφα στις γραμματείες των δικαστηρίων, η οποία και θα πιστοποιεί ηλεκτρονικά την ταυτότητα του αποστολέα δικηγόρου. Η δεύτερη αυτή λύση έχει το πλεονέκτημα ότι, παράλληλα, στον ηλεκτρονικό λογαριασμό μπορεί να πιστώνεται από τον δικηγόρο χρηματικό ποσό, από το οποίο θα αφαιρείται και η αξία των αντίστοιχων ασφαλιστικών ενσήμων (Τ.Ν. και Τ.Π.Δ.).

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

23

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ δικαιώματα

του Βασίλη Χειρδάρη, Δικηγόρου

ΤΟ ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ

Η

εγγύηση του τεκμηρίου της αθωότητας αποτελεί συστατικό στοιχείο της δίκαιης δίκης και μια θεμελιώδη αρχή, η οποία στηρίζεται σε όλες τις διεθνείς και περιφερειακές συμβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θωρακίζοντας τον κατηγορούμενο από τις αυθαιρεσίες των διωκτικών αρχών, των δικαστηρίων, των κρατικών εν γένει οργάνων αλλά και τρίτων. Είναι μια εγγύηση που έχει άμεση σχέση με τη μητέρα όλων των δικαιωμάτων, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ουσιαστικά συνδέει το σεβασμό της ανθρώπινης αξίας με την αμετάκλητη δικαστική απόφαση, η οποία και μόνον αποδεικνύει την ενοχή του κατηγορουμένου. Ο χρόνος προ της αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης δεν δίνει σε κανένα απολύτως κρατικό όργανο, δικαστήριο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο το δικαίωμα να θεωρήσει ως ένοχο το κατηγορούμενο υπό οιαδήποτε εκδοχή. Ο κατηγορούμενος αποκτά την ιδιότητα του ενόχου μόνον μετά από την έκδοση της αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης.

I. Η ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Το τεκμήριο αυτό κατοχυρώνεται σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο από τις ακόλουθες συνθήκες: • Από το άρθρο 14 παρ. 2 του ΔΣΑΠΔ, • Από το άρθρο 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ, • Από το άρθρο 7 παρ. 1β του Αφρικανικού Χάρτη των Δικαιωμάτων των Ανθρώπων και των Λαών και, • Από το άρθρο 8 παρ. 2 της Αμερικανικής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Επίσης το δικαίωμα αυτό αναφέρεται με ρητό τρόπο και σε πολλές άλλες διεθνείς ή περιφερειακές διακηρύξεις και έγγραφα.

II. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ TOY ΤΕΚΜΗΡΙΟΥ ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ Η εγγύηση του τεκμηρίου αθωότητας αναγνωρίζεται σε όλες τις έννομες τάξεις των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συμβουλίου της Ευρώπης ως απόρροια της αρχής του κράτους δικαίου. Το αναφερόμενο τεκμήριο αξιώνει ότι κάθε άτομο τεκμαίρεται αθώο μέχρις αμετάκλητης απόφασης επί της ενοχής. Το τεκμήριο αυτό έχει σχεδιαστεί για την προστασία του κατηγορουμένου1 και υφίσταται μόνον υπέρ αυτού2 , διέπει δε το σύνολο των ποινικών διαδικασιών από την προκαταρκτική εξέταση μέχρι το αμετάκλητο της απόφασης και δεν περιορίζεται μόνον στην εξέταση της ουσίας της υπόθεσης3. Κατά το ΕΔΔΑ δε το βάρος της απόδειξης της κατηγορίας φέρει η κατηγορούσα αρχή και κάθε αμφιβολία πρέπει να είναι υπέρ του κατηγορουμένου4. Σε περίπτωση δε αθώωσης του κατηγορουμένου για οποιονδήποτε λόγο το τεκμήριο επεκτείνεται στο διηνεκές και δεν έχει χρόνο λήξης, δεσμεύει δε στο μέλλον όλα τα δικαστήρια (οιασδήποτε δικαιοδοσίας και αρμοδιότητας, δηλ. ποινικά, αστικά, διοικητικά, φορολογικά, ειδικά κλπ.), τις πειθαρχικές διαδικασίες και τις δηλώσεις οιουδήποτε κρατικού αξιωματούχου ή φορέα5. Κατά την διάρκεια της προδικασίας και κατά την ποινική διαδικασία το τεκμήριο αθωότητας απαιτεί από τους προανακριτικούς και ανακριτικούς υπαλλήλους και από τους δικαστές να μην ξεκινούν με την προκατειλημμένη άποψη6 ότι ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος διέπραξε το αδίκημα7. Επίσης υπάρχει πα-

Michele de Silva: Compendium de la CEDH, σελ. 362, αρ. 733, εκδ. 2003 Απόφαση ΕΔΔΑ: X κατά Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, αρ. προσφ. 4483/70 3 Απόφαση ΕΔΔΑ Minelli κατά Ελβετίας της 25.3.1983, σκέψη 30 4 Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Barbera Messegue & Jabardo της 6.12.1988, σκέψη 77 5 Βλ. σχόλιο Β. Χειρδάρη σε απόφ. ΕΔΔΑ Παραπονιάρης κατά Ελλάδος της 25.9.2008, ΝοΒ 2009 (57), σελ.173επ.

6 Βλ. υποσ. 4.

7 Απόφαση Επιτροπής ΔΣΑΠΔ Gridin κατά Ρωσίας της 20.7.2000 (Communication No. 770/1997, (Views 20.7.

2000), UN doc. GAOR, A/55/40 (vol. II), p. 176, para. 8.3) 8 Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Minelli κατά Ελβετίας της 25.3.1983, σκέψη 37 & Allenet de Ribemont κατά Γαλλίας Α.308(1995), σκέψη 35 9 Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Allenet de Ribemont κατά Γαλλίας, σκέψη 36 10 Ο.π. υποσημ. 10, σκέψη 38 11 Βλ.απόφαση ΕΔΔΑ, Butkevicius κατά Λιθουανίας της 26.3.2002, Αρ. πρ. 48297/99, σκέψεις 51 έως 54

Η εγγύηση λοιπόν του τεκμηρίου της αθωότητας είναι το δικαίωμα του κατηγορουμένου να απαιτεί από όλους ανεξαιρέτως να χαρακτηρίζεται και να αντιμετωπίζεται ως αθώος μέχρι την αμετάκλητη δικαστική καταδίκη του.

1 2

24

Χαρακτηριστικότερες είναι οι αναφορές: στο άρθρο 11 παρ.1 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του ΟΗΕ, στο άρθρο 48 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, στο άρθρο 20 παρ. 3 του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη Ρουάντα, στο άρθρο 21 παρ. 3 του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τη πρώην Γιουγκοσλαβία και στο άρθρο 66 παρ.1 του καταστατικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ραβίαση του τεκμηρίου και στην περίπτωση ακόμα που δεν διατυπώνεται ρητά η προκατάληψη από τους παραπάνω δικαστικούς ή ανακριτικούς υπαλλήλους αλλά αυτή αντανακλάται στην συμπεριφορά τους έστω και έμμεσα8. Πλέον αυτού το Δικαστήριο του Στρασβούργου επέκτεινε νομολογιακά το πεδίο εφαρμογής του τεκμηρίου αυτού και εκτός των ποινικών δικαστηρίων καθιστώντας το ευρύτερο. Έτσι αυτό υποχρεώνει και όλες τις δημόσιες αρχές9 να μην προβαίνουν σε κρίσεις και αφορισμούς ότι ο κατηγορούμενος διέπραξε το έγκλημα για το οποίο συλλαμβάνεται ή κατηγορείται. Υποχρεώνει δε το κράτος να μεταχειρίζεται σε όλα τα επίπεδα τον κατηγορούμενο σαν να μην έχει διαπράξει κανένα έγκλημα μέχρι να αποδειχθεί αυτό με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι οι ανωτέρω αρχές εμποδίζονται να ενημερώνουν το κοινό για την πορεία των ποινικών ερευνών10 αλλά οφείλουν να σέβονται το τεκμήριο αθωότητας του εκάστοτε συλλαμβανομένου ή κατηγορουμένου και να μην υποκαθιστούν τα δικαστήρια προεκδίδοντας αποφάσεις και διαμορφώνοντας κλίμα επηρεασμού. Το ΕΔΔΑ επισημαίνει στις αποφάσεις του την σημασία της διατύπωσης των λέξεων και όρων11 που χρησιμοποιούν οι κρατικές αρχές στις δηλώσεις τους προτού ο κατηγορούμενος δικαστεί και κριθεί ένοχος για τη διάπραξη οιουδήποτε αδικήματος12. Τι γίνεται όμως με την περίπτωση που καταπατάται το τεκμήριο της αθωότητας από τα ΜΜΕ που με δημοσιεύματα ή εκπομπές προκαταλαμβάνουν μια δικαστική απόφαση; Το Στρασβούργο αναγνωρίζει και εδώ υποχρέωση επιμελείας στο κράτος μέλος, εκ της οποίας προκύπτει υποχρέωση προστασίας εκ μέρους του συμβαλλομένου στην ΕΣΔΑ κράτους. Σύμφωνα με αυτή την υποχρέωση, το κράτος οφείλει να μεριμνά με ενεργητικό τρόπο λαμβάνοντας θετικά μέτρα, προκειμένου τα ΜΜΕ να παραμένουν εντός των ορίων της αντικειμενικότητας για εκκρεμείς ποινικές υποθέσεις13. Η νομολογία του Στρασβούργου στηρίζεται στην αρχή ότι μόνο με την ποινική δικαστική διαδικασία μπορεί να επιτευχθεί η επίσημη διαπίστωση της ποινικής ευθύνης και, επομένως, κανένα άλλο κρατικό όργανο δεν επιτρέπεται να χαρακτηρίσει κάποιον ως ένοχο, υποκαθιστώντας τον θεσμικό κριτή (δικαστήριο). Η αρχή αυτή επιδιώκει την προστασία του υπόπτου από την εκ των προτέρων καταδίκη14. Πρόσφατα δε, εξεδόθη από το Στρασβούργο η απόφαση Παραπονιάρης κατά Ελλάδος15 της 25.9.2008 με την οποία το ΕΔΔΑ παγίωσε την νομολογία του και στην παύση της ποινικής δίωξης λόγω παραγραφής του αδικήματος, την οποία ταυτοποιεί και εξομοιώνει με την αθώωση του κατηγορουμένου και ταυτόχρονα απλώνει χρονικά της εφαρμογή του και στο εφεξής χρονικό διάστημα (απεριόριστα) μετά την αθώωσή του για οποιονδήποτε λόγο. Έτσι το Δικαστήριο του Στρασβούργου ξεκαθαρίζει πλήρως ότι «η απαλλαγή του κατηγορουμένου ή η παύση της ποινικής δίωξης με οιονδήποτε τρόπο17 (αθώωση λόγω αμφιβολιών ή χωρίς αμφιβολίες, λόγω μη ύπαρξης δόλου, λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων, κρίση περί ατιμώρητου, παύση ποινικής δίωξης λόγω παραγραφής του αδικήματος κλπ.) ισοδυναμεί με αθώωσή του, δεν διαφοροποιείται από αυτήν και δεν συγχωρείται δε Βλ. απόφαση ΕΔΔΑ: Dactaras κατά Λιθουανίας, αριθμ. προσφ.42095/98, § 44, Γενική Εισαγγελέας V. TRSTENJAK Προτάσεις της 3.5.2007 στην υπόθεση C-62/06 του ΔΕΚ, σκέψη 63 και υποσημείωση 56 σε συνδ. με υποσ. 45 14 Ο Frowein, J., Zur Bedeutung der Unschuldsvermutung in Art. 6 Abs. 2 der Europäischen Menschenrec htskonvention, Recht als Prozess und Gefüge: Festschrift für Hans Huber zum 80. Geburtstag, Bern 1981, σ. 554 έως 556 15 Βλ. υποσημ. 5.

ούτε καν η έκφραση υπονοιών ως προς την αθωότητα του κατηγορουμένου»18.

III. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΕΣ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΟY ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ α) Δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης. Η αρχή nemo tenetur prodere seipsum. Το τεκμήριο αθωότητας περιλαμβάνει το δικαίωμα της μη αυτοενοχοποίησης, που αποτελεί ένα προνόμιο του κατηγορουμένου να μην ενοχοποιεί τον ίδιο του τον εαυτό. Το δικαίωμα αυτό δεν αναφέρεται ρητά στην ΕΣΔΑ όμως το Στρασβούργο ορθά έκρινε ότι «αποτελεί κανόνα που γενικά αναγνωρίζεται διεθνώς και αποτελεί ζωτικό στοιχείο της έννοιας της δίκαιης δίκης»19. β) Δικαίωμα σιωπής Αποτελεί ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος της μη αυτοενοχοποίησης, όπως και το επόμενο αναφερόμενο δικαίωμα. Το δικαίωμα αυτό μπορεί να ασκείται και μερικά. Ισχύει για την προδικασία (προκαταρκτική εξέταση, προανάκριση, ανάκριση) και ενώπιον όλων των δικαστηρίων κάθε βαθμού. Περιλαμβάνει το δικαίωμα του κατηγορουμένου να μην καταθέτει γενικά, να μην απαντά στις ερωτήσεις ή να απαντά μερικά, να μην απολογείται, να παρίσταται και να μη μιλάει, να μην προσέρχεται ενώπιον των προανακριτικών και ανακριτικών υπαλλήλων αλλά και ενώπιον των δικαστηρίων. Κατά την άποψή μου το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει ως απόλυτο δικαίωμα και την μη εμφάνιση και απολογία στον ανακριτή, παρά την αντίθετη ισχύουσα νομοθετική ρύθμιση στη χώρα μας, που έρχεται σε αντίθεση με την υπέρτερη νομοθετικά διάταξη του άρθρ. 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ. Τέλος το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει και τη μη αποκάλυψη των μέσων υπεράσπισης πριν από τη δίκη. Ο δικαστής έχει τη διακριτική ευχέρεια να εξάγει ή μη αιτιολογημένα συμπεράσματα από τη σιωπή μόνον εφόσον βασίζονται στην «κοινή λογική». Οι αποδείξεις κατά του κατηγορουμένου σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι συντριπτικές20. γ) Δικαίωμα μη προσκόμισης ενοχοποιητικών αποδείξεων Το δικαίωμα αυτό υπερισχύει της αρχής ότι το δικαστήριο πρέπει να έχει πρόσβαση σε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία21. Ο κατηγορούμενος έχει το απόλυτο προνόμιο να επιλέγει τα αποδεικτικά του μέσα και να αποκρύπτει και να μη προσκομίζει αυτά που δεν τον ωφελούν. ΙV. ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ Οι Έλληνες πολίτες (ή οι αλλοδαποί που διαμένουν στη χώρα μας) που υφίστανται τις συνέπειες της παραβίασης του τεκμηρίου της αθωότητας δύνανται να προσφύγουν με ατομική προσφυγή είτε στο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ που εδρεύει στο Στρασβούργο, είτε στην ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ που εφαρμόζει το ΔΣΑΠΔ και εδρεύει στη Γενεύη22.

Βλ. ο.π. υποσ.11, σκέψη 38 βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Rushiti κατά Αυστρίας της 21.3.2000, σκέψη 31. βλ. απόφαση ΕΔΔΑ Sekanika κατά Αυστρίας, της 25.8.1993, σκέψη 30.

19 Απόφαση ΕΔΔΑ Heaney and McGuiness κατά Ιρλανδίας της 21.12.2009 20 Αλλά όχι άμεσης πίεσης εναντίον του. Βλ. απόφαση Murray κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 8.2.1996 21 Saunders κατά Ηνωμένου Βασιλείου ( αριθ. Προσφ.19187/91).

22 βλ. για. τον τρόπο προσφυγής σε προηγούμενο τεύχος ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑΤΟΣ αρ. 18 , σελ. 25

12

16

13

17 18

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

25

ΠΡ σωπα Συνέντευξη του Προέδρου του Σ.τ.Ε.

κ. Παναγιώτη

Πικραμμένου στον Κωνσταντίνο Κατερινόπουλο, Δικηγόρο Αθηνών Καταρχήν, συγχαρητήρια για την εκλογή σας ως Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας. Σας ευχόμαστε καλή επιτυχία στην κορυφαία θέση της Διοικητικής Δικαιοσύνης.

1. Όπως γνωρίζετε, η μεγάλη καθυστέρηση που παρατηρείται στην

απονομή της Δικαιοσύνης είναι μια πολύ σοβαρή δυσλειτουργία της, που απαιτεί επείγουσα λύση. Θα θέλατε να μας πείτε με ποια μέτρα θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η κατάσταση στο χώρο της Διοικητικής Δικαιοσύνης; Οι λόγοι καθυστέρησης είναι πολλοί και σύνθετοι. Αντίστοιχα, λοιπόν, επιβάλλεται να είναι και τα μέτρα που θα ληφθούν, τα οποία κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να στοχεύουν κυρίως στον περιορισμό των εισερχομένων υποθέσεων (π.χ. η μεγάλη αύξηση του κόστους σε ορισμένες κατηγορίες υποθέσεων ή η προοδευτική αύξηση του κόστους ανάλογα με το βαθμό απασχόλησης του δικαστή – αλλαγή της νοοτροπίας του Δημοσίου, ώστε να μην προσφεύγει μαζικά στο δικαστήριο, κυρίως σε κατηγορίες υποθέσεων που έχουν ήδη επιλυθεί), στην αύξηση του αριθμού των δημοσιεύσεων αποφάσεων (π.χ. με τη θεσμοθέτηση διαδικασιών ταχείας εκδικάσεως ή απορρίψεως ενδίκων βοηθημάτων και μέσων), στην καλύτερη διαχείριση του υπάρχοντος ανθρωπίνου δυναμικού (π.χ. μονομελείς ή τριμελείς συνθέσεις – ορθολογικότερη ανάθεση των υπηρεσιακών καθηκόντων) και βέβαια, στην αλλαγή της νοοτροπίας όλων των εμπλεκομένων φορέων (δικαστών, δικηγόρων, δικαστικών υπαλλήλων κ.λ.π.) στη διαδικασία της απονομής της διοικητικής δικαιοσύνης.

2. Έχετε προβεί στη σύσταση επιτροπής στο Δικαστήριο, που θα προτείνει λύσεις για την καλύτερη λειτουργία των τμημάτων του Δικαστηρίου με ανακατανομή της ύλης. Θα βλέπατε τη δυνατότητα, η επιτροπή αυτή να επεξεργαστεί και μια συνολική πρόταση για την αντιμετώπιση της καθυστέρησης στην εκδίκαση γενικά των διοικητικών υποθέσεων;

Δεδομένου ότι η συγκεκριμένη επιτροπή αποτελείται αποκλειστικά από δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας, θεωρώ ότι οι προτάσεις της θα πρέπει να περιοριστούν, επί του παρόντος τουλάχιστον, στη βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας του Δικαστηρίου αυτού. Άλλωστε, οποιοδήποτε συμπέρασμα ως προς τη λειτουργία του Συμβουλίου της Επικρατείας επηρεάζει αυτόματα τη λειτουργία των λοιπών Διοικητικών Δικαστηρίων. Σημειωτέον, ότι συγκροτήθηκε πρόσφατα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης Επιτροπή με αντικείμενο εργασίας την επιτάχυνση του έργου της διοικητικής δικαιοσύνης.

26

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ΠΡ σωπα “Νομίζω ότι το σύστημα ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων αποτελεί τη σημαντικότερη ίσως από τις νομικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας και θεωρώ ότι έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην προστασία των διαδίκων και στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, κυρίως της Διοικητικής.”

3. Πιστεύετε ότι χρειάζεται να αυξηθεί ο αριθμός των συμβούλων και γενικά των δικαστών στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ώστε να δημιουργηθεί ενδεχομένως και 7ο Τμήμα; Το μέτρο αυτό θα μπορούσε πιθανώς να αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης πρότασης για την αύξηση της αποδοτικότητας του Δικαστηρίου. Δεν νομίζω, πάντως, ότι χρειάζεται τέτοια αύξηση επί του παρόντος.

4. Η υπάρχουσα ρύθμιση για την κατάθεση

των εισηγήσεων, σε συνδυασμό με το φόρτο των δικαστών, έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές οι δικηγόροι να πληροφορούνται το περιεχόμενό της την τελευταία στιγμή. Πώς θα αντιμετωπίζατε την πρόταση, στα Τμήματα να εισηγούνται μόνο οι Πάρεδροι, ώστε, αφενός να μην καθίσταται φανερή η αποφασιστική ψήφος ενός δικαστή, κι αφετέρου, όλοι οι Σύμβουλοι να σχηματίζουν τη γνώμη τους μετά από τη διαδικασία στο ακροατήριο; Ο θεσμός της καταθέσεως γραπτής εισηγήσεως από τον Εισηγητή της υποθέσεως έχει δεχτεί κριτική, τόσο ως προς την νομιμότητα, όσο και ως προς την αποτελεσματικότητά του. Πιστεύω, ότι είναι σκόπιμη η προσαρμογή του στα ισχύοντα νομικά και πραγματικά δεδομένα, δηλαδή εάν πρέπει ή όχι να διατηρηθεί η γραπτή εισήγηση. Δεν αντιμετωπίζω θετικά την πρόταση να εισηγούνται μόνον οι Πάρεδροι. Πιστεύω, όμως, ότι ο κύριος όγκος των υποθέσεων του Δικαστηρίου πρέπει να διεκπεραιώνεται από τους Παρέδρους (των οποίων ο αριθμός πρέπει να αυξηθεί) και οι Σύμβουλοι να απασχολούνται μόνον με τις υποθέσεις της Ολομέλειας και τις υποθέσεις που εισάγονται σε αυξημένη σύνθεση.

5.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεση να αλλάξει τον τρόπο επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, ώστε η ίδια να παρουσιάζει ένα ορισμένο αριθμό προτεινόμενων για κάθε θέση και να ακολουθεί ακρόασή τους στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, και μετά να γίνεται η τελική επιλογή από το Υπουργικό Συμβούλιο. Πώς θα σχολιάζατε την πρόταση αυτή;

Το ζήτημα της διαδικασίας επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης αποτελεί έναν δυσεπίλυτο πρόβλημα για όλα τα δημοκρατικά κράτη του

κόσμου. Προσωπικά επικροτώ κάθε μέτρο, το οποίο συμβάλλει σε περισσότερη διαφάνεια κατά την επιλογή. Παρατηρώ ωστόσο, ότι, με το υπάρχον συνταγματικό πλαίσιο, τα περιθώρια είναι πάρα πολύ στενά. Θεωρώ πάντως, ότι σημαντικότερη από οποιαδήποτε διαδικασία επιλογής είναι η προηγούμενη λήψη μέτρων για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας όλων των δικαστικών λειτουργών και, επομένως, αυτών που θα επιλεγούν.

6.

Μετά την αναθεώρηση του 2001, προβλέπεται Ειδικό Δικαστήριο για τις διαφορές σχετικά με τις αποδοχές των Δικαστικών Λειτουργών, με ευρύτερη σύνθεση και όχι μόνο με δικαστές. Παρ’ όλα αυτά, οι αποφάσεις του εξακολουθούν να δέχονται έντονη κριτική. Ποια είναι η δική σας θέση; Πράγματι, στη δύσκολη οικονομική συγκυρία που ζούμε, το ύψος των αποδοχών των δικαστών αποτελεί θέμα συζητήσεων και αντικείμενο κριτικής. Ωστόσο, θεωρώ κρίσιμο, οι αποδοχές των Δικαστών να τους εξασφαλίζουν ανεξαρτησία και αξιοπρεπή διαβίωση. Σε γενικές γραμμές δεν πιστεύω, πάντως, ότι η θεσμοθέτηση του Ειδικού Δικαστηρίου έχει βελτιώσει τα πράγματα.

7. Πιστεύετε ότι το Ανώτατο Ειδικό Δικαστή-

ριο, στο οποίο θα είστε Πρόεδρος από 1-72010, ανταποκρίνεται πλήρως στη συνταγματική του αποστολή ή υπάρχουν περιθώρια να βελτιωθεί η λειτουργία του ή ακόμη και η σύνθεσή του στην επόμενη συνταγματική αναθεώρηση; Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, ιδίως λόγω της σύνθεσής του, αλλά και των αρμοδιοτήτων του, δεν έχει τη συνοχή και την ομοιογένεια που έχουν τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας. Εντούτοις, πολλές φορές μέσα από τη σύγκρουση διαφορετικών νοοτροπιών και απόψεων που εκφράζονται στους κόλπους του, καταλήγει σε εμπνευσμένες λύσεις και πρωτοποριακή νομολογία. Επομένως, θεωρώ ότι το Δικαστήριο αυτό έχει προσφέρει πολλά στη νομική ζωή του τόπου, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της λειτουργίας του.

8. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νό-

νης. Το σημερινό σύστημα ελέγχου στην Ελλάδα θεωρείται ικανοποιητικό από τη συντριπτική πλειοψηφία του δικαστικού αλλά και ευρύτερα του νομικού κόσμου, δέχεται όμως και αρκετές επικρίσεις. Ποια είναι η δική σας θέση; Νομίζω ότι το σύστημα ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων αποτελεί τη σημαντικότερη ίσως από τις νομικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας και θεωρώ ότι έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην προστασία των διαδίκων και στην ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, κυρίως της Διοικητικής. Πολλές φορές όμως, ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων σε συνδυασμό με το πρόβλημα της μεγάλης καθυστέρησης στην απονομή της Διοικητικής Δικαιοσύνης, πλήττει την ασφάλεια δικαίου, που είναι αναγκαία για τη λειτουργία ενός ευνομούμενου κράτους και καθοριστική για την ανάπτυξη της χώρας. Θεωρώ, λοιπόν, ότι θα ήταν σκόπιμο να ξεκινήσει ένας διάλογος για την τροποποίηση του υπάρχοντος συστήματος προς αντιμετώπιση της ως άνω αδυναμίας.

9. Στο τεύχος αυτό, έχουμε αφιέρωμα στην

προστασία του περιβάλλοντος. Διατελέσατε Σύμβουλος του Ε΄ Τμήματος και θα θέλαμε να τελειώσουμε τη συνέντευξη με τη θέση σας για το ποια είναι τα πιο σημαντικά προβλήματα που έχουμε ως χώρα στην προστασία του περιβάλλοντος και το πώς μέχρι σήμερα έχει συμβάλλει το Δικαστήριο στην επίλυσή τους. Πιστεύω ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει στη χώρα μας πολλά βήματα για την προστασία του περιβάλλοντος, τα οποία οφείλονται σε μεγάλο βαθμό και στη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Ειδικότερα, θεωρώ ότι το Δικαστήριο με τις αποφάσεις του κατόρθωσε να δημιουργήσει τόσο στη Διοίκηση, όσο και στους πολίτες, μια φιλοπεριβαλλοντική συνείδηση, η οποία νομίζω ότι είναι πιο σημαντική από οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση για την προστασία του περιβάλλοντος. Θεωρώ ότι από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι η εξεύρεση ελεύθερων χώρων για τη χωροθέτηση οχλουσών εν γένει εγκαταστάσεων και ότι αυτό οφείλεται στην εκτός σχεδίου δόμηση. Σας ευχαριστούμε και ευχόμαστε και πάλι καλή επιτυχία στο δύσκολο έργο σας.

μων είναι η κορυφαία στιγμή της Δικαιοσύ-

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

27

ψεις της Αγγελικής Παπαπαναγιώτου - Λέζα, Προέδρου Πρωτοδικών Δ.Δ.

To ζήτημα της

μετανάστευσης

{ Tα περιθώρια στενεύουν }

Τ

ο ζήτημα της μετανάστευσης, δηλαδή της ανακατανομής του πληθυσμού στο γεωγραφικό χώρο, αποτελεί παγκόσμιο και διαχρονικό φαινόμενο. Διακρίνεται σε διεθνή και εσωτερική μετανάστευση και οφείλεται κυρίως σε λόγους οικονομικούς και δευτερευόντως σε λόγους πολιτικούς, πολιτιστικούς, περιβαλλοντικούς κλπ. Το σύγχρονο φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης –με διακριτικά γνωρίσματα τη γρήγορη μετακίνηση του πληθυσμού και τη διακίνηση του κεφαλαίου- δημιουργεί τεράστια προβλήματα, κυρίως οικονομικά, εργασιακά και κοινωνικά (π.χ. διάσπαση του κοινωνικού ιστού). Η Ελλάδα, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, κλήθηκε να αντιμετωπίσει το ζήτημα της διαχείρισης του αλλοδαπού πληθυσμού, κυρίως οικονομικών μεταναστών, προερχόμενων, στην πλειονότητά τους, από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και των Βαλκανίων, που εισήλθαν σ’ αυτή, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη. Το πρόβλημα εντάθηκε περισσότερο κατά την τελευταία δεκαετία, από την είσοδο στη χώρα μας -είτε ως προορισμό, είτε ως ενδιάμεσο σταθμό για άλλες χώρες της Ε.Ε.- πλήθους προσφύγων και παράνομων οικονομικών μεταναστών, η οποία διευκολύνθηκε και πολλές φορές ενθαρρύνθηκε και από τις όμορες χώρες (κυρίως από την Τουρκία) για ευνόητους λόγους. Η μετανάστευση όμως προς την πατρίδα μας ευνοήθηκε επίσης και από παγκόσμιες συγκυρίες, όπως τον πόλεμο στο Ιράκ, την έκρυθμη κατάσταση στην περιοχή του Καυκάσου, αλλά και τις βιοτικές συνθήκες που επικρατούν στους πληθυσμούς της νοτιοανατολικής Ασίας (Ινδία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές) και στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, όπου η οικονομική ανέχεια συναντά τις πολιτικές ταραχές (Σουδάν, Νιγηρία, Αιθιοπία κλπ). Η ελληνική Πολιτεία αντιλήφθηκε, με μεγάλη καθυστέρηση, τις διαστάσεις του μεταναστευτικού ζητήματος και τα ποικίλα προβλήματα που γεννά, κοινωνικά, πολιτικοοικονομικά, νομικά, καθόσον το αντιμετώπισε περισσότερο σαν πρόβλημα που θέλει λύση και όχι ως ένα φαινόμενο που χρήζει διαχείρισης. Γε-

28

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

γονός που καταδεικνύεται από τις συνεχείς νομοθετικές ρυθμίσεις (Ν. 1975/2001, 2910/2001, 3386/2005, 3448/2006, 3536/2007, 3613/2007, 3731/2008 και 3772/2009). Ο Έλληνας νομοθέτης δεν νομοθετούσε με φιλοσοφικό στοχασμό και κατεύθυνση, τέτοια, που θα εξυπηρετούσε αυτό το κοινωνικό - πολιτικό - οικονομικό φαινόμενο, καθώς ο βραχύβιος βίος των εν λόγω νομοθετημάτων και οι νομοτεχνικές ατέλειές τους, βεβαιώνουν του λόγου το ασφαλές. Είναι κοινός τόπος, ότι όσο η φτώχεια, η ανέχεια και οι πολιτικές ταραχές θα αυξάνονται στον κόσμο -αφού, δυστυχώς, συντηρούνται από την παγκόσμια τάξη πραγμάτων- τόσο η Ευρώπη και ιδιαίτερα η Ελλάδα, λόγω και της γεωγραφικής της θέσης, θα δέχεται αυξημένα κύματα προσφύγων και οικονομικών μεταναστών. Είναι γεγονός, ότι η μη έγκαιρη χάραξη μεταναστευτικής πολιτικής και διαχείρισης του φαινομένου αυτού, σε συνδυασμό με τις εγγενείς αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης (όπως επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, αδράνεια, υποβαθμισμένη υπηρεσιακή ηθική) καθόρισε τις εξελίξεις στο μεταναστευτικό ζήτημα στη χώρα μας, οδήγησε τις τοπικές κοινωνίες σε οριακά επίπεδα ανοχής, όπως στην περίπτωση της Πάτρας, αλλά και νησιών όπως το Αγαθονήσι, η Σάμος, η Μυτιλήνη, ενώ τα Διοικητικά Δικαστήρια κατακλύσθηκαν από πληθώρα υποθέσεων, αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν.

Απαιτείται: 1. Ο Έλληνας νομοθέτης κατά τη θέσπιση κανόνων ρυθμιστικών του μεταναστευτικού φαινομένου να λαμβάνει, καταρχήν, σοβαρά υπόψη του το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.

2. Οι νομοθετικές

πρωτοβουλίες της ελληνικής Πολιτείας να στοχεύουν σε μια μακροπρόθεσμη διευθέτηση των μεταναστευτικών υποθέσεων με κύριο γνώμονα πρωτίστως, την πάταξη της λαθρομετανάστευσης και την επαναπροώθηση των μεταναστών στις χώρες καταγωγής (return policy), υπό την απαραίτητη προ-

“Η ελληνική Πολιτεία αντιλήφθηκε, με

μεγάλη καθυστέρηση, τις διαστάσεις του μεταναστευτικού ζητήματος και τα ποικίλα προβλήματα που γεννά -κοινωνικά, πολιτικοοικονομικά, νομικάκαθόσον το αντιμετώπισε περισσότερο σαν πρόβλημα που θέλει λύση και όχι ως ένα φαινόμενο που χρήζει διαχείρισης.” ϋπόθεση της ασφάλειάς τους και του σεβασμού στο δικαίωμα του ασύλου. Διαφορετικά, η όποια ανοχή επιδεικνύεται στη λαθρομετανάστευση ενισχύει τα κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων, που αποτελεί μια από τις πιο προσοδοφόρες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, με τζίρο περίπου 8 δις δολαρίων ετησίως, ενώ η οικονομική συγκυρία δημιουργεί προϋποθέσεις εργασιακής εκμετάλλευσης αυτών. Περαιτέρω, ζητούμενο πρέπει να αποτελεί και η σωστή διαχείριση της μεταναστευτικής ροής με ελεγχόμενη ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία και ενθάρρυνση της νόμιμης μετανάστευσης για την άντληση του απαραίτητου εργατικού δυναμικού, καθώς τα οφέλη μιας εποικοδομητικής ένταξης είναι πολλά.

3. Η Ελλάδα, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να απαιτήσει από το Ευρωπαϊκό Ταμείο αύξηση των κονδυλίων για τη λειτουργία των αναγκαίων υποδομών, την εντατικοποίηση της φύλαξης των συνόρων, την άσκηση πίεσης στην Τουρκία -ενόψει και των ενταξιακών διαδικασιών- για την τήρηση από αυτήν των πρωτοκόλλων επανεισδοχής των παράνομα εισελθόντων στη χώρα μας μεταναστών, μέσω των εδαφών της.

4. Η βελτιστοποίηση της νομοθετικής, διοικητικής και δικαστικής αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος να αποτελεί σταθερό στόχο κάθε εγχώριας πολιτικής. Αυτό απαιτούν οι αρχές του κράτους δικαίου και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στο πλαίσιο όμως της παγκοσμιοποίησης και του αλληλοεπηρεασμού των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων ,η προσπάθεια αυτή δεν επαρκεί, καθώς απαιτούνται συγχρονισμένες κρατικές δράσεις (νομοθετικές, διοικητικές, δικαστικές) στα πλαίσια του κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που οφείλει να προχωρήσει με αποφασιστικότητα προς μια κοινή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου, με γνώμονα όμως την αλληλεγγύη και το σεβασμό το ατόμου. Ο Ο.Η.Ε. δε, μέσω των αρμοδίων διευθύνσεών του, μπορεί να διαδραματίσει άμεσο και σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή. Ιούλιος - Σεπτέμβριος

29

ΑΠ ψεις ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ με το βλέμμα ενός Έλληνα παρατηρητή του Ο.Α.Σ.Ε. του Νίκου Η. Βούτσα, Δικηγόρου - Οικονομολόγου

Η

εμπειρία των τελευταίων βουλευτικών εκλογών στην Αλβανία, δηλαδή του 1997 και του 2005 ήταν κακή, ιδίως για μια χώρα που θέλει να θεωρείται δημοκρατική και επιδιώκει να γίνει μέλος διεθνών οργανισμών. Η νοθεία των εκλογών, η εξαγορά ψήφων, η βία μεταξύ των ψηφοφόρων των κομμάτων που έφτανε μέχρι το θάνατο ανθρώπων εκ προθέσεως ή εξ’ αμελείας, χαρακτήριζαν αυτές τις εκλογές. Από τότε βέβαια έχουν περάσει 12 χρόνια και η Αλβανία του Μπερίσα έγινε ισότιμο μέλος του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του 2009, χάρη στην υποστήριξη κυρίως των Αμερικανών ως αντάλλαγμα για τη βοήθεια σε στρατιώτες που έστειλε η Αλβανία στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Επιπλέον, η χώρα το 2009, δυο βδομάδες πριν από τις εκλογές, κατέθεσε αίτηση ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Αλβανία είναι η πιο φτωχή χώρα της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και μόλις το 2007 υιοθέτησε κάποιες οικονομικές μεταρρυθμίσεις προς τη δημιουργία μιας ανοικτής οικονομίας της αγοράς. Η οικονομία της Αλβανίας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη ροή των μεταναστευτικών εμβασμάτων και εισαγάγει σχεδόν τα πάντα και ιδιαίτερα εκείνα τα είδη που αφορούν στην ανάπτυξη του παραγωγικού της ιστού (το εμπορικό έλλειμμα ξεπερνά το 30% του ΑΕΠ με έντονη εξάρτηση από την Ε.Ε.). Η Ελλάδα, λόγω ιστορικών και γεωγραφικών πλεονεκτημάτων, αποτελεί τον πρώτο ξένο επενδυτή με μερίδιο 28% επί των ξένων επενδύσεων. Η εικόνα της πόλης των Τιράνων έχει αλλάξει αρκετά, κυρίως την τελευταία πενταετία, χάρη στις τολμηρές ενέργειες του εικαστικού δημάρχου Έντι Ράμα, βασικού αντίπαλου του Μπερίσα στις φετινές εκλογές. Οι όχθες του ποταμού Λάνα έχουν πρασινίσει, εκεί όπου μέχρι πρότινος υπήρχαν παράγκες τσιγγάνων και σκουπιδότοποι, αρκετές τρύπες στους δρόμους έχουν κλειστεί (όχι όλες), ολόκληρα τετράγωνα καθαρίστηκαν από σκουπίδια και εγκαταλελειμμένα αντικείμενα, προσόψεις κτιρίων χρωματίστηκαν σουρεαλιστικά για να κρύψουν την ασχήμια τους. Επίσης, η κεντρική λεωφόρος της πόλης των Τιράνων καλλωπίστηκε εκατέρωθεν και θυμίζει ευρωπαϊκή πόλη, ιδίως δε η περιοχή που ονομάζεται «Blloku», όπου παλαιά κατοικούσε η νομενκλατούρα της Αλβανίας και σε διακεκριμμένη θέση βρίσκεται το σπίτι του Εμβέρ Χότζα, τώρα υπάρχουν σύγχρονα κέντρα διασκέδασης της νεολαίας. Τέλος, η μεγάλη κεντρική πλατεία των Τιράνων (Σκεντέρμπεϊ – Scanderbeg ή Γεωργίου Καστριώτη, όπου και το άγαλμα του ομώνυμου εθνικού ήρωα της

30

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

Αλβανίας ή Shqiperia – της χώρας των αετών, όπως ονομάζουν οι Αλβανοί τη χώρα τους). Στην πλατεία αυτή έχει κάνει την εμφάνισή του ο υπό κατασκευή επιβλητικός ορθόδοξος ναός, έργο του ακαταπόνιστου Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου, όπως και τόσα άλλα θαυμαστά έργα του - κοινωνικού χαρακτήρα - για χριστιανούς και μη. Η Αλβανία, μια χώρα ορεινή, με πληθυσμό περίπου 3.200.000 κατοίκων, παραπλήσια σε μέγεθος του Βελγίου, που εμφανίστηκε ως σύγχρονο κράτος το 1912, και που κυβερνήθηκε από ένα από τα πιο καταπιεστικά και μονολιθικά κομμουνιστικά καθεστώτα υπό την εξουσία του Εμβέρ Χότζα (Enver Hoxha) από το 1944 μέχρι το θάνατό του το 1985, γνώρισε τις πρώτες πολύκομματικές εκλογές μόλις το 1991. Το αντικομμουνιστικό Δημοκρατικό Κόμμα (DP) ιδρύθηκε το 1990, υπό την αρχηγία του Σαλί Μπερίσα (πρώην καρδιοχειρουργού), και το Σοσιαλιστικό Κόμμα εμφανίστηκε το 1991. Στις εκλογές του 1992, ο Μπερίσα εκλέχτηκε ως ο πρώτος μετακομμουνιστής πρόεδρος. Οι βουλευτικές εκλογές του 1997 οργανώθηκαν κάτω από την προστασία Ιταλικών δυνάμεων, και το Σοσιαλιστικό κόμμα (SP) κέρδισε τις εκλογές με μικρή διαφορά (επίσης το 2002). Ως απόρροια θεσμικών αλλαγών, τον Νοέμβριο του 1988 προέκυψε με δημοψήφισμα το νέο Σύνταγμα, το οποίο προέβλεπε μεταξύ άλλων, βελτιώσεις στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, περιλαμβανομένου του διορισμού ombudsman, περιορισμό των εξουσιών του Προέδρου, μεγαλύτερη ελευθερία στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και πρόσβαση του πολίτη στην πληροφόρηση. Μια σημαντική πολιτική αλλαγή έλαβε χώρα το 2004, όταν ο πρώην πρωθυπουργός Ιλιρ Μέτα αποχώρησε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα και ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Ολοκλήρωση (SMI). Στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου 2005, το Δημοκρατικό Κόμμα βγήκε νικητής. Το επονομαζόμενο «Dushk» εκλογικό σύστημα (πλειοψηφικό), έδινε τη δυνατότητα στα δυο πρώτα κόμματα (DP-SP) να μεγιστοποιήσουν τις έδρες τους, παίρνοντας έδρες από τα μικρότερα κόμματα. Το Δημοκρατικό Κόμμα σχημάτισε συνασπισμό με άλλα 6 κόμματα και ένα ανεξάρτητο, για να σχηματίσει κυβέρνηση υπό τον Μπερίσα. Την ήττα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ακολούθησε η αντικατάσταση του Φάτος Νάνο από τον δήμαρχο Τιράνων Έντι Ράμα, ως ηγέτη του. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα συνέχισε να είναι διηρημένο και ο υποψήφιος του Δημοκρατικού Κόμματος Μπαμίρ Τόπι, εκλέχτηκε Πρόεδρος το 2007, με τη στήριξη βουλευτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος πιστών στον Νάνο. Ένα αξιοσημείωτο χα-

ρακτηριστικό των τοπικών εκλογών του 2007 ήταν η άμβλυνση του προηγούμενου δεδομένου ότι το Δημοκρατικό Κόμμα ήταν δυνατό στο Βορρά και το Σοσιαλιστικό Κόμμα στο νότο. Στις βουλευτικές εκλογές της 28ης Ιουνίου 2009, συμμετείχαν 34 κόμματα και ένας ανεξάρτητος υποψήφιος. 33 πολιτικά κόμματα συμμετείχαν σε 4 συνασπισμούς κομμάτων και ένα κόμμα μόνο του (LJP). Συγκεκριμένα, ο Συνασπισμός της Αλλαγής (The Alliance for Change Coalition), με στυλοβάτη το Δημοκρατικό Κόμμα, ο Συνασπισμός της Ένωσης για Αλλαγή (The Union for Change Coalition), με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, ο Συνασπισμός της Σοσιαλιστικής Συμμαχίας για Ολοκλήρωση (The Socialist Alliance for Integration), με το Σοσιαλιστικό Κίνημα του Ιλίρ Μέτα, και ο Συνασπισμός του Πόλου της Ελευθερίας (The Freedom Pole Coalition). Το πολιτικό κλίμα στη χώρα χαρακτηριζότανε από υψηλό επίπεδο δυσπιστίας μεταξύ των κομμάτων και μεταξύ της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης. Αλλά και ο κόσμος είναι δύσπιστος, απογοητευμένος και «κρέμεται» κυριολεκτικά από τη βοήθεια των ΗΠΑ και κατά δεύτερο λόγο της Ε.Ε. (πολλές σημαίες αμερικανικές κυριάρχησαν στις προεκλογικές συγκεντρώσεις) Η προεκλογική εκστρατεία επισκιάστηκε από την αντιδικία σχετικά με την διανομή των νέων τύπου αστυνομικών ταυτοτήτων, με το Σοσιαλιστικό Κόμμα να ισχυρίζεται ότι πολλοί ψηφοφόροι κινδυνεύουν να μην ψηφίσουν λόγω έλλειψης αστυνομικών ταυτοτήτων και διαβατηρίων. Η οργάνωση και πραγματοποίηση των εκλογών αυτών αποτέλεσε κομβικό σημείο για την αξιολόγηση της χώρας όσον αφορά την υποψηφιότητά της για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις 12 Ιουνίου του 2006, η Αλβανία υπέγραψε με την Ε.Ε. Σύμφωνο Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (Stabilization and Association Agreement-SAA) και την 1η Δεκεμβρίου 2006 τέθηκε σε ισχύ η Ενδιάμεση Συμφωνία με την Ε.Ε.. Παρά την αποθάρρυνση των Βρυξελλών, η κυβέρνηση υπέβαλλε επίσημη υποψηφιότητα ένταξης τον Απρίλιο του 2009. Τα κυριότερα πολιτικά κόμματα είναι σταθερά προσανατολισμένα προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

στο Κέντρο Καταμέτρησης Ψήφων υπήρχε ηλεκτρονική κάμερα στην οροφή της αίθουσας που έδινε εικόνα στην Κεντρική Επιτροπή των Εκλογών. Δείγμα της έντονης δυσπιστίας των κομμάτων (υποψηφίων-εκλογέων) μεταξύ τους. Αποτέλεσμα όλης αυτής της καινοτόμου διαδικασίας ήταν η υπερβολικά αργή διαδικασία καταμέτρησης των ψήφων, με πληθώρα ενστάσεων, και έκδοσης του αποτελέσματος μετά από πολλές ημέρες. Τα αποτελέσματα των εκλογών της 28ης Ιουνίου ανέδειξαν νικητή το Κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα του Σαλί Μπερίσα (70 έδρες) με μικρή διαφορά από το Σοσιαλιστικό Κόμμα του δημάρχου των Τιράνων Έντι Ράμα (66 έδρες) και τρίτο το Σοσιαλιστικό Κίνημα του Ιλίρ Μέτα (4 έδρες). Αναφορικά με το κόμμα της Ελληνικής μειονότητας (Human Rights Union Party) διασπάστηκε για άλλη μια φορά, κάποιοι υποστήριξαν το Δημοκρατικό και κάποιοι άλλοι το Σοσιαλιστικό Κόμμα, και κέρδισε 1 μόνο έδρα (το 2005 είχε 2 έδρες). Ο Σαλί Μπερίσα, μη μπορώντας να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, αναζήτησε επί αρκετούς μήνες τη συνεργασία με τον υπερφιλόδοξο Μέτα, μέσα σε ένα ρευστό πολιτικό περιβάλλον. Μόλις στις 17 Σεπτεμβρίου, μπόρεσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, με τη συνεργασία κυρίως του κόμματος «Συνασπισμός της Σοσιαλιστικής Συμμαχίας για Ολοκλήρωση», και τον Ιλιρ Μέτα, αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης. Έτσι κι αλλιώς, η διαδρομή αυτής της κυβέρνησης μάλλον φαίνεται να είναι δύσκολη.

Οι εκλογές της 28ης Ιουνίου 2009 πραγματοποιήθηκαν με τον Νέο Εκλογικό Κώδικα που ψήφισε η Βουλή στις 29 Δεκεμβρίου 2008. Το εκλογικό σύστημα προβλέπει την εκλογή των 140 μελών του νέου Κοινοβουλίου για περίοδο 4 ετών, σύμφωνα με ένα εκλογικό σύστημα αναλογικής σε περιφερειακό επίπεδο και τη δυνατότητα εκλογικών συνασπισμών, μέσω λίστας των κομμάτων (και όχι ονομάτων υποψηφίων) και ορίζει για την εκπροσώπηση των πολιτικών κομμάτων στη Βουλή, όριο 3% και για τους συνασπισμούς όριο 5%. Σε τελική ανάλυση αυτός ο νόμος διευκολύνει το δικομματικό σύστημα διακυβέρνησης της χώρας. Το πρωτότυπο χαρακτηριστικό των εκλογών αυτών ήταν ότι, για πρώτη φορά η καταμέτρηση των ψήφων μετά το πέρας της ψηφοφορίας δεν γινότανε στο εκλογικό τμήμα που ψήφιζαν, αλλά τα δυο κουτιά, δηλαδή η ψηφοδόχος και το κουτί που περιείχε το εκλογικό υλικό, αφού σφραγίζονταν, παραδίδονταν συνοδεία της εφορευτικής επιτροπής και αστυνομικού σε Ενιαίο Κέντρο Καταμέτρησης Ψήφων ανά περιφέρεια. Τελείωνε αυτή η διαδικασία, από τη λήξη της ψηφοφορίας στις 19.00 έως στις 24.00 ώρα Αλβανίας, και μετά άρχιζε η καταμέτρηση των ψήφων. Επίσης,

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

31

ΙΣΤ ρικά του Γιάννη Π. Πετρουνάκου, Δικηγόρου

ΤΑΙΝΙΑ Αυτοί που δεν έδειξε ο φακός

Δ

ιαβάζοντας στον ημερήσιο τύπο για την συμπλήρωση 40 ετών από το γύρισμα της ταινίας «Ζ» από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, μαζί με άλλους πρωταγωνιστές που συμμετείχαν ή βοήθησαν στο γύρισμα και συνέβαλαν στην παγκόσμια επιτυχία της ταινίας, πίστεψα ότι καλό θα ήταν να φρεσκάρουμε λίγο την μνήμη μας, ενθυμούμενοι τα πραγματικά γεγονότα εκείνης της τόσο σημαντικής πολιτικής περιόδου για τον τόπο μας. Κυρίως να αναφέρουμε τους πραγματικούς και από πολλούς, όπως γίνεται άλλωστε πάντα, ξεχασμένους πρωτεργάτες από πολιτικής και δικαστικής πλευράς της «Υπόθεσης Λαμπράκη». Βασίστηκα σε αφηγήσεις του αείμνηστου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κίμωνα Σούρλα καθώς και στα αρχεία του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης Πολυχρόνη Πολυχρονίδη, τα οποία ευγενώς μου παρεχώρησε ο ανιψιός του Γιάννης Σαβαλάνος και σε στοιχεία που μου παραχώρησε ο Βουλευτής και π. Υπουρ-

λάμβανε με πάθος την αρχιστρατηγία, και κανείς δεν υποπτευόταν τις γιγάντιες εξελίξεις ου θα πήγαζαν από κείνη την εύθραυστη ενότητα, η οποία πραγματοποιήθηκε με τόσους μόχθους. Μιλάμε για μία εποχή που τα ανάκτορα ανέβαζαν-κατέβαζαν κυβερνήσεις, μιλάμε για μια εποχή που ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος αρνήθηκε να παραδώσει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της υπηρεσιακής κυβέρνησης που θα διενεργούσε τις εκλογές του Οκτωβρίου 1961, στον εκλεκτό των ανακτόρων απόστρατο πτέραρχο Χ. Ποταμιάνο, με αποτέλεσμα λίγο πριν από την ορκωμοσία του ως υπηρεσιακού Πρωθυπουργού, να αντικατασταθεί από τον αυλικό υπηρεσιακό Πρωθυπουργό Δόβα, τον υπηρεσιακό Πρωθυπουργό των εκλογών «της βίας και της νοθείας». Μιλάμε για μία περίοδο όπου η τρομοκρατία του κράτους και του παρακράτους «οργιάζει». Τρομερή υπήρξε η επίθεση του κράτους και του παρακράτους για να επιτευχθεί η κατατρομοκράτηση του

όπου σημειώθηκε το γνωστό επεισόδιο με την αγγλίδα Μπέττυ Μπάρλετ, σύζυγο του Έλληνα συνδικαλιστή ναυτεργάτη και μετέπειτα βουλευτή του ΚΚΕ, Αντώνη Αμπατιέλου. Αυτό το περιστατικό όξυνε το μίσος της κατά της αριστεράς και κάθε δημοκρατικής έκφρασης. Μιλάμε για την εποχή που το παρακράτος απαντά στα γεγονότα του Λονδίνου με μίσος και τελικά με «Θάνατος στον Λαμπράκη». Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ήταν κατεξοχήν αγωνιστής του Κινήματος της Ειρήνης. Με αυτή την ιδιότητά του κλήθηκε την Τετάρτη 22 Μαΐου 1963 στην Θεσσαλονίκη να μιλήσει σε συγκέντρωση που προγραμμάτισε εκεί το τμήμα της Οργάνωσης για την Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη. Τα γεγονότα που ακολούθησαν είχαν σαν αποτέλεσμα τον βαρύτατο τραυματισμό του Λαμπράκη. Η είδηση έπεσε σαν βόμβα στην Αθήνα. Το έγκλημα, οργανωμένο από την ανακτορική καμαρίλα και το παρακράτος που

Μιλάμε για μία περίοδο όπου η τρομοκρατία του κράτους και του

παρακράτους

γός κ. Μιλτιάδης Παπαϊωάννου. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1961 ο Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής ανέβηκε στα ανάκτορα, υπέβαλε την παραίτησή του και ταυτόχρονα έφερε προς υπογραφή από τον βασιλιά το διάταγμα προκήρυξης νέων εκλογών για τις 29 Οκτωβρίου 1961. Την ίδια ώρα όμως περίπου, γινόταν η επίσημη πανηγυρική ίδρυση του κόμματος της «Ενώσεως Κέντρου». Τυπικώς η ηγεσία της αποτελείτο από μία οκταμελή επιτροπή, αλλά στην ουσία ο πρώτος της αρχηγός ήταν ο Γ. Παπανδρέου. Η νέα κατάσταση τον είχε γαλβανίσει. Από την ημέρα εκείνη γινόταν πραγματικός ηγέτης, όπως δεν υπήρξε ποτέ στα καλύτερα νιάτα του. Ο τρομερός «γέρος» ανα32

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

«οργιάζει»

ελληνικού λαού και η φαλκίδευση του εκλογικού αποτελέσματος. Μιλάμε για μία εποχή όπου η πλαστογράφηση της θέλησης του εκλογικού σώματος κίνησε τις συνεχείς και τεκμηριωμένες με γεγονότα και περιστατικά διαμαρτυρίες τόσο της Αριστεράς όσο και του Κέντρου. Μιλάμε για την εποχή του «Ανενδότου Αγώνα». Μιλάμε για την εποχή του βασιλικού αυταρχισμού, που ανάγκασε τον Γεώργιο Παπανδρέου να πει «η βασιλευόμενη δημοκρατία έπαυσε να είναι δημοκρατία και έμεινε μόνο βασιλευόμενη». Μιλάμε για την εποχή όπου η Φρειδερίκη δείχνει το πραγματικό της πρόσωπο, με αποκορύφωμα το ταξίδι της στο Λονδίνο, παρά τις αντίθετες συμβουλές της κυβέρνησης, τον Απρίλιο του 1963,

δρούσε μέσα στον κρατικό μηχανισμό αιφνιδίασε πρώτα τον Πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή, ο οποίος εξοργισμένος κραύγασε όταν το πληροφορήθηκε «Επιτέλους ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;». Ο πρωθυπουργικός υπαινιγμός κατά των μηχανορραφιών του στέμματος μέσω του παρακράτους ήταν απολύτως σαφής. Κατόπιν παραγγελίας του αειμνήστου Εισαγγελέα Θεσσαλονίκης και εύψυχου λειτουργού της Θέμιδος, Παύλου Δελαπόρτα, η ανάκριση για την υπόθεση ανατέθηκε στον έντιμο δικαστή Χρήστο Σαρτζετάκη. Στην πορεία της ανάκρισης, ο Αρεοπαγίτης Αντώνιος Φλώρος ενεργώντας λόγω αρμοδιότητας επιθεώρηση στο Πρωτοδικείο Θεσ-

σαλονίκης, διαπιστώνει ανεπίτρεπτες παρεμβάσεις στο ανακριτικό έργο από τον Εισαγγελέα Αρείου Πάγου Κ. Κόλλια, τις οποίες, με την από 20 Δεκεμβρίου 1963 αναφορά του, εκθέτει στον Υπουργό Δικαιοσύνης Δημ Παπασπύρου. Ο υπηρεσιακός Υπουργός Ι. Σόντης, που ανέλαβε στην συνέχεια (30 Δεκεμβρίου) - μεταξύ των δύο διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων - ζήτησε εξηγήσεις από τον Εισαγγελέα Κ. Κόλλια, για την αναφορά, και την παραμονή των εκλογών, εκδίδει την 45/14.2.1964 απόφασή του. Με αυτή αποφαίνεται, ότι ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας «δεν τυγχάνει ελεγκτέος δια παράβασιν τινά ή παράλειψιν καθήκοντος», διότι κινήθηκε «εντός των ορίων της αρμοδιότητός του» με το να προβεί στις υποδείξεις του προς τον Ανακριτή κ Χρ. Σαρτζετάκη και τον Εισαγγελέα Δημ. Παπαντωνίου για τον τρόπο που ενήργησαν στην υπόθεση δολοφονίας του Γρ. Λαμπράκη.

λίες για την αντικειμενικότητα της κρίσης του Πειθαρχικού Συμβουλίου. Τόσο μάλιστα έντονες, που έθεσε στην διάθεση του Πρωθυπουργού την παραίτησή του σε περίπτωση που επέμενε στη διατυπωθείσα θέση. Ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου συμφωνεί με τον Υπουργό Πολυχρόνη Πο-

Η παραπάνω δήλωση του Πρωθυπουργού αιφνιδίασε τον Πολυχρονίδη, ο οποίος έσπευσε, αμέσως μετά την συνεδρίαση, να συναντήσει τον Πρωθυπουργό και να του επισημάνει τις συνέπειες της θέσης που διατύπωσε στη Βουλή. Ο Πολυχρονίδης είχε έντονες αμφιβο-

Ο Πολυχρόνης Πολυχρονίδης με την απόφασή του δικαίωσε τις προσδοκίες του νομικού κόσμου και ικανοποίησε το τρωθέν λαϊκό περί δικαίου αίσθημα και με την στάση του κατόρθωσε να προστατεύσει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, που αποτελεί την πεμπτουσία της δημοκρατίας. Ο Κόλλιας στην συνέχεια έγινε ο πρώτος Πρωθυπουργός της δικτατορίας του 1967 μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου 1967, όταν έλαβε μέρος στο λεγόμενο Βασιλικό Κίνημα του Κωνσταντίνου. Μετά την αποτυχία του Κινήματος αυτού, ο Κ. Κόλλιας έσπευσε μόνος να επανέλθει στα καθήκοντα του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Αλλά η Χούντα με απόφασή της τον απέλυσε.

Μετά τις εκλογές της 16.2.1964, με το 53% της Ένωσης Κέντρου, ο νέος πλέον Υπουργός Δικαιοσύνης Πολυχρόνης Πολυχρονίδης δίνει αμέσως εντολή να προχωρήσει απερίσπαστη η ανάκριση για την δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη και παράλληλα προχωρεί στην διενέργεια διοικητικής εξέτασης κατά του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια για τις αναφερθείσες παράνομες επεμβάσεις του στο ανακριτικό έργο. Η διοικητική δίωξη κατά του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια προκάλεσε δριμύτατες επιθέσεις του τύπου της Ε.Ρ.Ε και γενικά των οργάνων της Δεξιάς κατά του Υπουργού Π. Πολυχρονίδη. Επεμβαίνουν και τα Ανάκτορα προς τον Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, από τον οποίο ζητούν την εύνοιά του για τον προστατευόμενο τους Εισαγγελέα Κ. Κόλλια. Με την νομοθεσία που ίσχυε τότε υπήρχε η διαζευκτική ευχέρεια της επιβολής πειθαρχικής ποινής στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, είτε από τον Υπουργό Δικαιοσύνης είτε από το Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο. Ο Πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, κάτω από την πίεση των Ανακτόρων, αναγκάζεται κατά τη συνεδρίαση της Βουλής της 3ης Απριλίου 1964 (προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης), να δηλώσει ότι για την υπόθεση Κόλλια η Κυβέρνηση προτείνει την παραπομπή της στο Ανώτατο Πειθαρχικό Συμβούλιο.

καταδίκη τους και ότι σε περίπτωση αθώωσής τους αυτοί που προέβηκαν στην προφυλάκισή τους θα λογοδοτήσουν κλπ).

Η όλη πορεία του Κ. Κόλλια ήρθε να επιβεβαιώσει την ορθότητα των ανησυχιών του Πολυχρονίδη και να δικαιώσει τις ενέργειές του στα μάτια ακόμη και σκληρών επικριτών των πολιτικών του αποφάσεων.

λυχρονίδη, ο οποίος προχώρησε στο έργο του. Τη δίωξη και τιμωρία του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια, αξίωναν έντονα ο Δημοκρατικός Λαός και νομικός κόσμος της χώρας δια του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών και της Συντονιστικής Επιτροπής των Δικηγορικών Συλλόγων του Κράτους. Από τη Διοικητική Ανάκριση διαπιστώθηκαν οι παράνομες ενέργειες του Εισαγγελέα Κ. Κόλλια και ο Υπουργός Δικαιοσύνης με την 238/11.7.1964 απόφασή του, του επέβαλε την πειθαρχική ποινή της προσωρινής παύσης των έξι (6) μηνών, για παράβαση καθήκοντος λόγω της ανάμιξής του στο έργο της ανάκρισης και για την επιδειχθείσα στην όλη υπόθεση ασυμβίβαστη διαγωγή του προς το ανώτατο αξίωμα του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου που κατείχε (όπως ήταν οι υποδείξεις τους προς την Ανακριτική Αρχή για χωρισμό της υπόθεσης σε υποθέσεις φυσικών και ηθικών αυτουργών, στην έκφραση γνώμης ότι «εσκοπείτο το στραπατσάρισμα του Γρ. Λαμπράκη και όχι η θανάτωσή του», στις υποδείξεις του να μην προβαίνουν στις προφυλακίσεις κρατικών οργάνων και δη αστυνομικών παρά μόνον όταν υπάρχουν στοιχεία που να εξασφαλίζουν την

Στο σημείο αυτό οφείλω να αναφερθώ στον αφανή αλλά ουσιαστικό ρόλο του εκτελούντος τότε χρέη Γενικού Γραμματέα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κίμωνα Σούρλα, που συνεργάσθηκε στενά με τον Υπουργό, στο χειρισμό της υπόθεσης, καθώς και τους αραιοπαγίτες Κωνσταντίνο Παπαϊωάννου και Δ. Μαργέλο, οι οποίοι για μήνες αντιτάχθηκαν στις επεμβάσεις του τότε Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλια στην ανακριτική διαδικασία της δολοφονίας του βουλευτή Γρ. Λαμπράκη. Για το θέμα αυτό ο Αλέξανδρος Βαμβέτσος είχε γράψει στην εφημερίδα «Το Βήμα» το περίφημο άρθρο «Ο Άρειος Πάγος αυτοκτόνησε ευτυχώς βρέθηκαν δύο δικαστές που περιέσωσαν το κύρος της ελληνικής δικαιοσύνης στην χώρα μας». Για την στάση των εντίμων αραιοπαγιτών και τριάντα ακόμα δικαστικών λειτουργών διαφόρων βαθμών, που απελύθησαν πραξικοπηματικώς τον Μάιο του 1968 μαζί με τον τότε πρόεδρο του Αρείου Πάγου Στ. Μαυρομιχάλη, θα επανέλθουμε στο επόμενο τεύχος. Βιβλιογραφία: Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

33

NE I νομικoί της Χαράς Αθανασίου, Δικηγόρου, Συνεργάτη της Δικηγορικής Εταιρίας “Μπαχάς, Γραμματίδης & Συναιτέροι”

1. Η ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΕΡΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Ω

ς γνωστόν, ο Ν. 703/1977, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα, θεσπίζει κανόνες για τη λειτουργία της αγοράς μέσα από υγιείς συνθήκες ανταγωνισμού και επιβάλλει κυρώσεις σε επιχειρήσεις που ακολουθούν συμπεριφορές και πρακτικές που διαστρεβλώνουν τον ανταγωνισμό. Οι ουσιαστικές διατάξεις του νόμου αυτού ακολουθούν τις αντίστοιχες διατάξεις του κοινοτικού δικαίου. Παρ’ όλο που ο νόμος αυτός ισχύει από το 1977 η εφαρμογή του υπήρξε ελάχιστα αποδοτική και επιτυχής μέχρι σήμερα. Το τοπίο βελτιώθηκε σχετικά μετά το 1995, οπότε η Επιτροπή Ανταγωνισμού απέκτησε τη μορφή ανεξάρτητης αρχής. Η έλλειψη προσωπικού και οργάνωσης δεν επέτρεψαν παρ’ όλ’ αυτά την εκπλήρωση του έργου που της ανατέθηκε. Μεγάλος αριθμός υποθέσεων παρέμεναν εκκρεμείς και μόνο μετά το 2004 και ιδίως με το Ν. 3373/2005 η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναβαθμίστηκε και ενισχύθηκε ο ρόλος της. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι κατά την περίοδο 2004-2005 χειρίστηκε 42 υποθέσεις εκ των οποίων 18 τέθηκαν τελικά στο αρχείο, ενώ κατά την περίοδο 2006-2007 χειρίστηκε 193 υποθέσεις εκ των οποίων 102 τέθηκαν στο αρχείο. Ως προς την επιβολή κυρώσεων επισημαίνεται ότι η Επιτροπή κατά την περίοδο 1996-2000 διαπίστωσε 52 παραβάσεις και επέβαλε πρόστιμα συνολικού ύψους 2.580.000 ευρώ, κατά την περίοδο 2001-2003 διαπίστωσε 22 παραβάσεις και επέβαλε πρόστιμα ύψους 11.099.000 ευρώ και κατά την περίοδο 2004-2007 διαπίστωσε 44 παραβάσεις και επέβαλε πρόστιμα ύψους 102.014.000 ευρώ. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία ολοένα αυξανόμενη κινητικότητα και παρέμβαση της Επιτροπής στην αγορά με τελικό στόχο την προστασία του καταναλωτή και τη διόρθωση στρεβλώσεων που έχουν αναπτυχθεί και παγιωθεί εδώ και χρόνια. Προς την κατεύθυνση αυτή και λόγω των συνεχώς αυξανόμενων πιέσεων κρίθηκε εκ νέου απαραίτητο να ενισχυθεί ο ρόλος και η παρουσία της Επιτροπής, όχι απαραίτητα στο επίπεδο της καταστολής. Στο πλαίσιο αυτό και υπό το πρίσμα των ανωτέρω επιδιώξεων ψηφίστηκε ο Ν. 3668/2008 για την αναθεώρηση του Αγορανομικού Κώδικα, ο Ν. 3728/2008 με τον οποίο δημιουργήθηκε η

34

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

“Ανταγωνιστικό...

Νομοσχέδιο”

Υπηρεσία Εποπτείας της αγοράς και αναμένεται η κατάθεση στην Βουλή νομοσχεδίου για την αναθεώρηση των διατάξεων περί ανταγωνισμού.

2. ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Σ

τόχος του νομοσχεδίου είναι η διαμόρφωση ενός συνολικότερου θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των μηχανισμών εποπτείας του ανταγωνισμού που να καθιστά την Επιτροπή Ανταγωνισμού ένα μηχανισμό άμεσης και αποτελεσματικής παρέμβασης καθώς και η εναρμόνιση του ελληνικού με το κοινοτικό δίκαιο, όπως έχει διαμορφωθεί με τον Κανονισμό 1/2003.

Ειδικότερα επιχειρείται:

α. Η ενίσχυση του θεσμικού ρόλου και της ανεξαρτησίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού.

- Ενισχύεται ειδικότερα η κανονιστική αρμοδιότητα της Επιτροπής καθώς καταργείται η πρόβλεψη για έκδοση υπουργικής απόφασης προς ενεργοποίηση των αποφάσεών της και οι εν λόγω αποφάσεις ισχύουν αυτοδικαίως από την έκδοσή τους (π.χ πρόσφατη απόφαση για τα καύσιμα-ρύθμιση της αγοράς).

- Σε περίπτωση συγκεντρώσεων η Επιτροπή μπορεί να λαμβάνει προσωρινά μέτρα αν δεν τηρείται η προβλεπόμενη διαδικασία και μέχρι την έκδοση απόφασης. β. Η αποτελεσματικότερη και ταχύτερη λειτουργία της Επιτροπής. Ο αριθμός των μελών της Επιτροπής μειώνεται από 11 τακτικά και 11 αναπληρωματικά σε 9 τακτικά και 5 αναπληρωματικά. Ο Πρόεδρος και 4 τακτικά μέλη που ονομάζονται εισηγητές, είναι πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Κάθε μέλος της Επιτροπής θα επιλαμβάνεται άμεσα μιας υπόθεσης συνεπικουρούμενο από στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού. Έτσι οι υποθέσεις θα εξετάζονται πιο γρήγορα, αφού μέχρι τώρα έπρεπε πρώτα να ολοκληρώσει την έκθεσή της η ΓΔΑ και μετά να ανατεθεί σε μέλος της Επιτροπής. Η Επιτροπή θα εξετάζει τις υποθέσεις κατά κανόνα σε τριμελή τμήματα και μόνο σε υποθέσεις μείζονος σημασίας και κανονιστικής αρμοδιότητας σε ολομέλεια. Εισάγονται επίσης προθεσμίες για την κατάθεση της εισήγησης εντός 60 ημερών από την ανάθεσή της με δυνατότητα παράτασης 30 ημερών. Για περιπτώσεις συγκεντρώσεων 4β οι αντίστοιχες προθεσμίες είναι 45 και 15 ημέρες.

γ. Η αξιοκρατική στελέχωση και διαφάνεια. Δεν θα υπάρχει πια εκπροσώπηση των εμπορικών φορέων. Ρητή πρόβλεψη για ασυμβίβαστα των μελών, κώδικας Δεοντολογίας, γραφείο εσωτερικού ελέγχου. δ. Η σύνδεση με την ΕΕ και τις άλλες εθνικές αρχές ανταγωνισμού.

3. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΦΕΡΕΙ Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 3.1 Εφαρμογή της απαλλαγής του άρθρ. 1 παρ. 3 Ν. 703/1977 χωρίς απόφαση της Επιτροπής, με παράλληλη διατήρηση της υποχρέωσης γνωστοποίησης, αποκλειστικός σκοπός της οποίας είναι η χαρτογράφηση της αγοράς. Καταργείται έτσι το σύστημα της «κατ’ αρχήν απαγορεύσεως με δυνατότητα εξαιρέσεως» και εισάγεται σύστημα «εξαιρέσεων άμεσης εφαρμογής». Βάσει αυτού οι συμπράξεις οι οποίες εμπίπτουν κατ’ αρχήν στο άρθρο 1 παρ.1, αλλά πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρ.1 παρ.3 του ν. 703/1977, επιτρέπονται χωρίς προηγούμενη απόφαση της επιτροπής. Σε περίπτωση πάντως που δεν έχει γίνει γνωστοποίηση δεν εφαρμόζεται η απαλλαγή και επιβάλλονται πρόστιμα. Η ρύθμιση αυτή αποτελεί συμμόρφωση του Έλληνα νομοθέτη προς το κοινοτικό δίκαιο και ειδικότερα στον καν. 1/2003 (άρθρ. 1 παρ.

2). Οι νομικοί σύμβουλοι των επιχειρήσεων πρέπει, συνεπώς, να διερευνούν και να εκτιμούν με δική τους ευθύνη αν η συμπεριφορά της επιχείρησης είναι σύννομη, χωρίς να έχουν δικαίωμα για λόγους ασφάλειας δικαίου και ίσως ψυχολογικούς να υποβάλουν αίτημα προς την Επιτροπή για έκδοση σχετικής απόφασης.

3.2 Εισάγονται για πρώτη φορά ποινές φυλάκισης για παραβάσεις των διατάξεων περί προστασίας του ανταγωνισμού. Προβλέπεται ειδικότερα ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 8 μηνών για τα φυσικά πρόσωπα (νομίμους εκπροσώπους ή μη των επιχειρήσεων) που παραβαίνουν τις διατάξεις των άρθρων 1 (απαγορευμένες συμπράξεις), 2 (καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης), 2α (Απαγόρευση καταχρηστικής εκμετάλλευσης της σχέσης οικονομικής εξάρτησης), 4 επ. (συγκέντρωση επιχειρήσεων) και 5 παρ. 9 (περί συλλογής στοιχείων από την Επιτροπή σε περιπτώσεις κανονιστικής παρέμβασης). Επίσης πενταπλασιάζεται η χρηματική ποινή για τις ίδιες παραβάσεις (από 3.000 έως 30.000 Ευρώ που είναι σήμερα σε 15.000 έως 150.000 ΕΥΡΩ). Περαιτέρω διπλασιάζεται η ποινή φυλάκισης για παρακώλυση του ελέγχου από τα αρμόδια όργανα, για άρνηση παροχής πληροφοριών ή παροχή ψευδών πληροφοριών στην Επιτροπή από τουλάχιστον 3 σε τουλάχιστον 6 μήνες και η χρηματική ποινή αυξάνεται από 10.000 έως 50.000 ευρώ.

3.3 Ενισχύονται ακόμη περισσότερο οι εξουσίες ελέγχου της Επιτροπής για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων.

4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

Τ

ο νομοσχέδιο έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο έντονης κριτικής τόσο από τους παράγοντες της αγοράς όσο και από τους ειδικούς στα θέματα ανταγωνισμού.

Η κριτική αυτή εντοπίζεται στα κάτωθι σημεία: α. Σύγχυση ρόλων και αρμοδιοτήτων με αποτέλεσμα τη νόθευση της αντικειμενικής κρίσης της Επιτροπής. Ειδικότερα, οι Εισηγητές οι οποίοι θα διευθύνουν τις έρευνες επί των υποθέσεων, θα εισηγούνται στην Επιτροπή και θα συμμετέχουν και στην εκδίκαση των υποθέσεων με δικαίωμα ψήφου. Η ανωτέρω σύγχυση των εξουσιών, -στην ουσία οι Εισηγητές θα ασκούν ανακριτικά, εισαγγελικά και δικαστικά καθήκοντα- υπονομεύει την ανεξαρτησία και αμεροληψία των κρίσεων της Επιτροπής. β. Η ανεξαρτησία της Επιτροπής από πολιτικές και λοιπές επιρροές είναι αμφίβολη, καθόσον ο Πρόεδρος θα διορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο και, επομένως, δημιουργείται εξάρτηση από την εκτελεστική εξουσία. Επίσης η κατάργηση των ιδιοτήτων των μελών της Επιτροπής εμβάλλει αμφιβολίες για το ποιοι θα είναι αυτοί και με ποια κριτήρια θα επιλέγονται για τις αντίστοιχες θέσεις. γ. Η ποινικοποίηση των παραβάσεων της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, κατά το αμερικανικό πρότυπο της Sherman Act, είναι επίσης αμφίβολης σκοπιμότητας και θα δημιουργήσει, λόγω της αοριστίας των σχετικών διατάξεων από πλευράς ποινικού δικαίου, τεράστια προβλήματα στην εφαρμογή τους. Οι ανωτέρω πρώτες σκέψεις επί του νομοσχεδίου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η ποιοτική αναβάθμιση του αντιμονοπωλιακού δικαίου στην χώρα μας δεν συνδέεται απαραίτητα με την καταστολή των σχετικών πρακτικών αλλά πρέπει να εστιασθεί στο επίπεδο της πρόληψης, με στόχο τη δημιουργία υγιών συνθηκών ανταγωνισμού. Αυτό προϋποθέτει δραστικές ενέργειες σε επίπεδο οργάνωσης και επιλογής προσώπων οι οποίες θα οδηγήσουν σε ποιοτική αναβάθμιση της Επιτροπής, όχι προς την κατεύθυνση διεκπεραίωσης υποθέσεων με στόχο την επιβολή υψηλών προστίμου «εντυπωσιασμού», αλλά προς την κατεύθυνση της ανάδειξης της Επιτροπής σε θεσμικό όργανο δημιουργίας υγιούς ανταγωνιστικής κουλτούρας στην ελληνική αγορά. Ιούλιος - Σεπτέμβριος

35

ΣΥΝΕ δριακά της Έλσας Παπαζαχαρίου, Δικηγόρου

Κριτικά διλήμματα επί κρητικού εδάφους

Τ

ο λογοπαίγνιο του τίτλου αναφέρεται στο πρόσφατο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου με θέμα «Το εμπορικό δίκαιο και η οικονομική κρίση» το οποίο διεξήχθη με επιτυχία στις εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου «Moevenpick Resort & Thalasso Crete» στις 23, 24 και 25 Οκτωβρίου 2009 στο Ηράκλειο Κρήτης. Άλλωστε, όπως επισήμανε ο καθηγητής Λ. Κοτσίρης, η οικονομική κρίση προκλήθηκε από ένα παιχνίδι (στην οικονομία) και στο παιχνίδι επιτρέπεται η μπλόφα (!). Το συνέδριο κινήθηκε με αρκετά κριτική διάθεση σε δύο άξονες: πώς μπορεί η νομική επιστήμη να συμβάλλει α) στη διαχείριση της παρούσας οικονομικής κρίσης και β) στην αποτροπή των επερχόμενων κρίσεων και ανέδειξε δύο διλήμματα, όπως εύστοχα τόνισε στα συμπεράσματά του ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων καθηγητής κ. Ε. Περάκης: α) σκοπός του πτωχευτικού δικαίου είναι η ικανοποίηση των πιστωτών και μόνο ή και η επιβίωση της επιχείρησης και β) το εταιρικό συμφέρον ταυτίζεται με εκείνο των μετόχων (shareholders value) ή με εκείνο όλων των εμπλεκομένων/ενδιαφερομένων μερών (εργαζομένων, πιστωτών κτλ-stakeholders value). Το νήμα που συνδέει τους δύο άξονες είναι η κατανόηση των βαθύτερων αιτίων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία για να επιτευχθεί πρέπει να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι νομικές διαστάσεις του προβλήματος, αλλά και οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, όπως τόνισε στη γενική εισήγησή του ο καθηγητής Π. Γέμτος. Σε αυτό το πλαίσιο έγινε εκτενής αναφορά στην ευθύνη των εποπτικών αρχών και τραπεζών ένα36

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ντι των επενδυτών και καταθετών, ιδίως κατά τη διάρκεια της στρογγυλής τράπεζας (απογευματινή συνεδρία του Σαββάτου) από τον καθηγητή Σ. Ψυχομάνη, ο οποίος κάλυψε όλο το σχετικό φάσμα εξ απόψεως εθνικού δικαίου, τον καθηγητή Β. Χριστιανό, ο οποίος έθεσε ζητήματα για προβληματισμό εκ της σκοπιάς του κοινοτικού δικαίου, αλλά και τον κ. Χ. Χρυσάνθη, μέσω της παρέμβασής του σχετικά με τη λειτουργία και εποπτεία των hedge funds και private equity funds. Ο διάλογος έγινε πιο έντονος όταν οι ως άνω πανεπιστημιακοί αναζήτησαν απαντήσεις από τον κ. Α. Γαβριηλίδη, Πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, για τις αδυναμίες της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού τομέα στην Ελλάδα. Το συνέδριο παρείχε στους συμμετέχοντες σημαντικά εργαλεία για την αντιμετώπιση της ανώμαλης εξέλιξης των συμβατικών ενοχών, μέσω της εισήγησης του καθηγητή Φ. Δωρή, ο οποίος έθεσε ως κεντρικό νομικό ζήτημα την εναρμόνιση δύο αντίρροπων αρχών, αφενός της ασφάλειας των συναλλαγών και της συναρτημένης με αυτήν διασφάλισης του γενικότερου συμφέροντος, αφετέρου δε την αρχή της επιείκειας, η οποία πραγματώνεται με την εξειδίκευση της αρχής της καλής πίστης. Από το συνέδριο δεν θα μπορούσε να λείπει εκτενής αναφορά στο νέο Πτωχευτικό Κώδικα (καθηγητής Γ. Μιχαλόπουλος, καθηγητής Γ. Ορφανίδης, κα Ι. Καλαντζάκου). Επίσης, προτάθηκαν λύσεις για την οικονομική ανάκαμψη, όπως η επιστροφή στον υγιή δανεισμό μέσω ενός συστήματος εμπορικών ασφαλειών το οποίο πρόσφατα αποτύπωσε σε νομοθετικά κεί-

μενα η UNCITRAL και το παρουσίασε ο κ. Σ.Μπαζίνας, ανώτερο στέλεχος της Γραμματείας της UNCITRAL. Ο καθηγητής Δ. Τζουγανάτος τοποθετήθηκε κριτικά απέναντι στις «εξυγιαντικές συγκεντρώσεις» και η κ. Δ. Σχοινά, έκανε μία ενδελεχή παρουσίαση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τις κρατικές ενισχύσεις σε επιχειρήσεις ή επιχειρηματικούς κλάδους που πλήττονται από την οικονομική κρίση. Κατά τη συνεδρία της Κυριακής, οι εισηγήσεις επικεντρώθηκαν στο εταιρικό δίκαιο και το δικό του μερίδιο στην πρόκληση ή επιδείνωση της οικονομικής κρίσης, ιδίως σε σχέση με την εταιρική διοίκηση, την ευθύνη, τις αμοιβές και την εν γένει λειτουργία της. Επισημάνθηκαν οι ελλείψεις του ελληνικού δικαίου περί εταιρικής διακυβέρνησης (καθηγητής Γ. Σωτηρόπουλος) καθώς και του νόμου 2190/1920 όσον αφορά τις αμοιβές των μελών ΔΣ (καθηγητής Β.Αντωνόπουλος), ενώ ετέθη επί τάπητος από τον καθηγητή Γ. Τριανταφυλλάκη το θέμα της προσωπικής ευθύνης μελών ΔΣ, το οποίο βγήκε στην επιφάνεια επιτακτικά λόγω της οικονομικής κρίσης, ενώ τα προηγούμενα χρόνια κρυβόταν επιμελώς πίσω από την επιχειρηματική ελευθερία. Το συνέδριο ανέδειξε τις ευθύνες του νομοθέτη και την ανάγκη εθνικών και διεθνών παρεμβάσεων, ενώ η δυναμική του συνοψίστηκε με τον καλύτερο, θεωρώ, τρόπο στα λόγια του καθηγητή Ε. Περάκη «ίσως να πρόκειται τελικά για ένα και μοναδικό δίλημμα το αν δηλ. πρέπει να έχουμε προστασία αποκλειστικά και μόνο του χρηματοδότη της επιχείρησης ή και της κοινωνίας γενικότερα».

ΣΤΑ ΕΔΡΑΝΑ

λοταχώς

του Δημήτριου Σκαρίπα, Δικηγόρου www.dskaripas.gr

1. Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη του υπαλληλικού κώδικα, τέτοια ευθύνη έχουν ρητά οι γιατροί - δημόσιοι υπάλληλοι όχι όμως και οι γιατροί - διδάσκοντες οποιασδήποτε βαθμίδας σε ΑΕΙ. Ανεύθυνο των δημοσίων υπαλλήλων έναντι τρίτων για ζημία που προκάλεσαν. Κρίση ότι η σχετική ρύθμιση (άρ. 85, παρ. 1, ΠΔ 611/1977) δεν εφαρμόζεται στους καθηγητές – γιατρούς [Τακτική ΟλΑΠ 3/2009, ΝοΒ 2009, σελ. 624, βλ. όμοια Τακτική ΟλΑΠ 4/2009].

2. Αιτιώδης σύνδεσμος. Αναιρετικός έλεγχος. Αιτιώδης σύνδεσμος υπάρχει, όταν η πράξη ή παράλειψη είναι, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, επαρκώς ικανή (πρόσφορη) να επιφέρει τη ζημία κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων. Η κρίση περί του αν τα ανελέγκτως διαπιστωθέντα περιστατικά, γενικά λαμβανόμενα, επιτρέπουν το συμπέρασμα ότι η πράξη ή παράλειψη μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενικά ως πρόσφορη αιτία του αποτελέσματος, υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο. Αλλά η κρίση, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η πράξη ή παράλειψη αποτέλεσε ή όχι την αιτία του αποτελέσματος, δεν υπόκειται σε αναιρετικό έλεγχο. (άρθρο 105 ΕισΝΑΚ) [Στε 334/2008, ΝοΒ 10/2008, σελ. 2489].

3. Αστική ευθύνη δημοσίου (ν.π.δ.δ.). Αοριστία και αβασιμότητα αίτησης προσωρινής επιδίκασης απαίτησης. Απώλεια όρασης ασθενούς από επέμβαση σε δημόσιο νοσοκομείο. Για την αξίωση διαφυγόντων κερδών ο παθών οφείλει να εκθέσει στην αίτησή του τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά που πιθανολογούν την μελλοντική ζημία του. Αν η ζημία είναι απλώς ενδεχόμενη, η αξίωση δεν είναι νόμιμη. Ο εμμέσως ζημιωθείς από την αδικοπραξία σε βάρος εννόμου αγαθού άλλου, δικαιούται αποζημίωσης, εάν αυτό προβλέπεται ειδικά

από διάταξη νόμου. Σε περίπτωση βλάβης της υγείας συζύγου, ο έτερος σύζυγος δικαιούται να απαιτήσει από τον υπαίτιο αποζημίωση για τη στέρηση των υπηρεσιών, που συνιστούσαν τη συμβολή του παθόντος στις οικογενειακές ανάγκες, αλλά, για την πληρότητα της απαίτησης, πρέπει να εκτίθεται και ο τρόπος υπολογισμού του αιτούμενου ποσού, με αναφορά στις υπηρεσίες και λοιπές παροχές, που ο σύζυγος του παθόντος στερήθηκε, στην οικονομική τους αποτίμηση και στον συσχετισμό των δυνάμεων των συζύγων [ΔιοικΠρΑθ 1176/2007,ΝοΒ 56/2008, σελ. 250, ΝομΒ 1/2008, σελ.250].

4. Προϋποθέσεις υποχρέωσης του Δημοσίου προς αποζημίωση του αδίκως κρατηθέντος προσωρινώς [Μελέτες και παρατηρήσεις στη Νομολογία, Δίκη 8-9/2008, με παρατ. Α.Ζύγουρας & ΣυμβΑΠ (ποιν) 1431/2008 με εισαγγελική πρόταση Α.Ζύγουρα και σημ. Κ.Μπέη σελ.. 957].

5. Παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κλπ. (105-106 ΕισΝΑΚ). Όταν για τις πράξεις ή παραλείψεις ή υλικές ενέργειες ενάγεται, ως προσωπικώς υπεύθυνο προς αποζημίωση, όχι το το Δημόσιο ή το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Αλλά το όργανο αυτών που προκάλεσε τη ζημία, επί της αγωγής αυτής έχουν δικαιοδοσία να κρίνουν τα πολιτικά δικαστήρια [ΑΠ 1781- 2/05, Δίκη 5/2008, σελ.1400].

6. Ευθύνη του Δημοσίου κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ δε γεννάται από την ψήφιση και κύρωση του νόμου από τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας, καθώς και από την παράλειψη των οργάνων αυτών να νομοθετήσουν, πλην εάν ο νόμος ή η παράλειψη της νομοθετήσεως ευρίσκονται σε αντίθεση προς υπερκείμενους κανόνες δικαίου.

Οι διατάξεις των εδ. γ΄ και δ΄ της §1 αρθρ.

11 ν.2696/1999, που επιτρέπουν κατ’ αρχήν την εγκατάσταση διαφημίσεων επί του οδοστρώματος και των πεζοδρομίων οδών ευρισκομένων εντός κατοικημένων περιοχών και αναγνωρίζοντας στην Διοίκηση την δυνατότητα χορηγήσεως αδειών εγκαταστάσεως διαφημίσεων και στους ανωτέρω χώρους είναι αντίθετες προς τη Διεθνή Σύμβαση της Βιέννης της 8.11.1968, και ως εκ τούτου είναι ανίσχυρες [ΣτΕ 910/2007, ΕλΛΔ/νη 48/2007, σελ. 1171].

7. Υφίσταται ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση κατ’ άρθρο 105 ΕισΝΑΚ, από την εκ μέρους της Ελληνικής Πολιτείας νομοθέτηση με τα αρμόδια όργανά της ή από την παράλειψη των οργάνων αυτών να νομοθετήσουν, όταν από την νομοθέτηση ή από την παράλειψη νομοθέτησης γεννάται αντίθεση προς τους κανόνες δικαίου υπέρτερης τυπικής ισχύος [ΕιδΔικ 17/2006, ΕλλΔ/νη Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2007, τόμος 48, τεύχος 1ο, σελ. 394].

8. Αγωγή αποζημίωσης κατά του Δημοσίου για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του, υπαγόμενα ήδη στη δικαιοδοσία των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, παρέχεται βάσει του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ στις περιπτώσεις ευθύνης του Δημοσίου όχι μόνο από εκτελεστές διοικητικές πράξεις των οργάνων του ή παραλείψεις προς έκδοση τέτοιων πράξεων, αλλά και από υλικές ενέργειες που τελέστηκαν σε συνάρτηση προς την οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας υπηρεσίας ή εξαιτίας τους και δεν συνδέονται με την ιδιωτική διαχείριση της περιουσίας του Δημοσίου, ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων [ΑΠ 429/2004, ΕλλΔ/νη 47/ 96].

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

37

Ν ΜΙΚΕΣ συνταγές Πολίτες αποζημιωθείτε… …απ’ ό,τι κακό σας προξενεί το Δημόσιο!

«Η αγωγή αποζημιώσεως κατά τα άρθρα 105-106 Εισ.Ν.Α.Κ»

7. Προς ολοκλήρωση των ‘υλικών’ – προϋποθέσεων γέννησης της αστικής ευθύνης δεν πρέπει να παραλείψουμε τον αιτιώδη σύνδεσμο που πρέπει να υπάρχει μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας και του ζημιογόνου αποτελέσματος.

Παρασκευή: της Άννας Στρατινάκη - Ξενάκη, 1. Η αποζημίωση, που πρέπει να είναι πλήρης, χρηματική προς ανόρθωση της θετικής ή αποθεματικής ζημίας του ιδιώτη ή ακόΔικηγόρου - Συμβούλου Δ.Σ.Α.

Υλικά: 1. Μία παράνομη πράξη του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. ή των Ο.Τ.Α. ή μία παράλειψή ή μία υλική τους ενέργεια, εννοώντας κατά πρώτο τις εκτελεστές διοικητικές πράξεις, αλλά και εκείνες που δεν είναι, όπως οι γνωμοδοτήσεις, οι εγκύκλιοι, οι πράξεις εκτέλεσης, οι πράξεις παροχής πληροφοριών, οι οδηγίες κ.τ.λ., κατά δεύτερο λόγο την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας ή γενικά τις κάθε είδους παραλείψεις κατά την έκδοση διοικητικών πράξεων ή επιχείρηση διοικητικών ενεργειών και τέλος κατά τρίτο λόγο όλες τις παράνομες υλικές ενέργειες και παραλείψεις υλικών ενεργειών του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. ή των Ο.Τ.Α. (π.χ. η παράλειψη συντήρησης και αποκατάστασης φθορών του οδοστρώματος).

2. Ένα όργανο του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ. ή των Ο.Τ.Α., μονοπρόσωπο ή συλλογικό ή ακόμα και το διφυές, όπως η Α.Τ.Ε. Μπορεί όμως εκτός από όργανο της εκτελεστικής να είναι και όργανο της νομοθετικής εξουσίας, εκείνο από το οποίο θα παραχθεί η αστική ευθύνη, όπως το ίδιο μπορεί να γίνει και από όργανο της δικαστικής εξουσίας, όταν το τελευταίο ασκεί διοικητικής φύσης αρμοδιότητες στο πλαίσιο της δημόσιας διοίκησης της δικαιοσύνης.

3. Όλες οι ζημιογόνες πράξεις θα πρέπει να εντάσσονται στο πλαίσιο άσκησης της δημόσιας εξουσίας και κατ’ επέκταση δεν γεννάται αστική ευθύνη, όταν τα όργανα του Δημοσίου δρουν στο πλαίσιο εννόμων σχέσεων ιδιωτικού δικαίου, δηλ. ενεργούν ως fiscus κατά τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου.

4. Ο παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξεως είναι η κινητήριος δύναμη της αστικής ευθύνης. Η αστική ευθύνη είναι αντικειμενική ευθύνη και δεν εξαρτάται από τη διατύπωση του πταίσματος.

5. Η αστική ευθύνη δεν παράγεται όταν έγινε παράβαση της διάταξης για χάρη γενικού συμφέροντος (αρνητική προϋπόθεση).

6. Φυσικά πρέπει να έχουμε και την πρόκληση ζημίας στον ιδιώτη από την παράνομη πράξη, παράλειψη ή ενέργεια (αποζημίωση θετικής ή αποθετικής / υλικής ή ηθικής ζημίας – καλύπτεται και η ψυχική οδύνη).

38

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

μα μπορεί να αφορά ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη, παρέχεται μετά από έκδοση δικαστικής απόφασης. Προς τούτο κατατίθεται η σχετική αγωγή ενώπιον του αρμοδίου Διοικητικού Πρωτοδικείου. Η εκδιδομένη απόφαση υπόκειται σε έφεση.

2. Στην αγωγή αποζημιώσεως ασκείται παρεμπίπτων έλεγχος της νομιμότητας.

3. Η αγωγή αποζημιώσεως ασκείται και αυτοτελώς.

4. Η αγωγή αποζημιώσεως αναβάλλεται όταν για την ίδια πράξη ή παράλειψη εκκρεμεί αίτηση ακυρώσεως, ενώ όταν εκκρεμεί με παράλληλη προσφυγή, θα συνεκδικαστούν.

5. Με την αγωγή αποζημίωσης ο ζημιωθείς ιδιώτης στρέφεται κατά του Δημοσίου και όχι προσωπικά κατά του υπαιτίου υπαλλήλου, ενώ το Δημόσιο μπορεί να στραφεί αναγωγικά κατά του ενεργήσαντος με δόλο ή βαριά αμέλεια υπαλλήλου προκειμένου να αναζητήσει την αποζημίωση που κατέβαλε στον ιδιώτη ένεκα της παράνομης δραστηριότητας του τελευταίου. Άρα τελικά το άρθρο 105 Εισ.Ν.Α.Κ. ως προς την εις ολόκληρον ενοχή του Δημοσίου και του δημοσίου υπαλλήλου είναι η εξαίρεση και αφορά μόνο περιπτώσεις δημοσίων υπαλλήλων ή λειτουργών που δεν υπάγονται στον Υπαλληλικό Κώδικα.

Εκτέλεση: 1. Από το τέλος του Οικονομικού Έτους κατά το οποίο γεννήθηκε η αξίωση και κατέστη δυνατή η επιδίωξή της δικαστικά, αρχίζει να τρέχει ο 5ετής χρόνος παραγραφής. Προσοχή σε κάποιες σημαντικές εξαιρέσεις, όπως είναι η περίπτωση των καθυστερούμενων αποδοχών ή όποιων απολαβών που υπόκεινται σε 2ετή παραγραφή. Η ανωτέρω εξαίρεση βρίσκει επίσης εξαίρεση (!) όταν για τη θεμελίωση του δικαιώματος των απολαβών απαιτείται η έκδοση διοικητικής πράξης, που παρανόμως τα όργανα της διοίκησης παραλείπουν, με αποτέλεσμα ο χρόνος της παραγραφής να επαναπροσδιορίζεται στα 5 χρόνια.

2. Η οφειλόμενη αποζημίωση μπορεί να μειωθεί, όταν λειτουργεί ο παράγοντας του συντρέχοντος πταίσματος των διαδίκων μερών, αλλά μπορεί και να μειωθεί, όταν ο ζημιωθείς οφειλέτης ωφελήθηκε κατ’ αποτέλεσμα από την παράνομη πράξη των οργάνων του Δημοσίου (συμψηφισμός ζημίας και ωφέλειας).

Υ.Σ. Και πόσα άλλα μας έχει κάνει το Δημόσιο και για τα οποία ούτε αποζημίωση δεν προβλέπεται!;….

Ενημέρωση πολιτών (άρθρα 24 παρ. 3 και 11 παρ. 3 του ν. 2472/1997)

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ - ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ ΣΤΟΧΟΙ - ΟΦΕΛΗ  Προστασία του θεσμού της πίστης και εξυγίανση των οικονομικών συναλλαγών.  Μείωση των επισφαλειών και κατ΄ επέκταση του κόστους δανεισμού, που είναι παράγοντας/ προϋπόθεση μείωσης των επιτοκίων χορηγήσεων.  Περιορισμός της υπερχρέωσης.  Περιορισμός της απάτης στις συναλλαγές και βελτίωση της εμπιστοσύνης στις συναλλαγές και στην αγορά.

Α. ΑΡΧΕΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ 1. ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΘΕΤΗΣΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ -ΣΑΥ (αποφ. 109/99 και 24/04 της ΑΠΔΠΧ*)

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι τα Δικαστήρια και τα Υποθηκοφυλακεία/Κτηματολογικά γραφεία της χώρας, οι Τράπεζες, οι Εταιρίες Έκδοσης και Διαχείρισης Καρτών και το Υπ. Οικονομίας και Οικονομικών. Έλεγχος ακρίβειας δεδομένων: Με σκοπό την ακριβέστερη ταύτιση των καταχωρούμενων στο αρχείο δεδομένων φυσικών προσώπων, αλλά και την αναζήτηση αυτών, είναι δυνατόν να ελέγχονται μόνο τα στοιχεία που αφορούν στο ονοματεπώνυμο, ΑΦΜ, ΑΔΤ και διεύθυνση, μέσω αρχείου της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων που περιέχει μόνο τα ως άνω στοιχεία, σύμφωνα με απόφαση της ΑΠΔΠΧ* με αριθμό 21/2007.

2. ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΘΗΚΩΝ – ΠΡΟΣΗΜΕΙΩΣΕΩΝ - ΣΥΠ (αποφ. 109/99 και 24/04 της ΑΠΔΠΧ*) Σκοπός του ΣΥΠ είναι η ενημέρωση αναφορικά με εμπράγματα βάρη επί ακινήτων για φυσικά και νομικά πρόσωπα.

Σκοπός του ΣΑΥ είναι η εκ μέρους των αποδεκτών των δεδομένων εκτίμηση της φερεγγυότητας ιδιωτών και επιχειρήσεων.

Περιεχόμενο του ΣΥΠ είναι δεδομένα σχετικά με υποθήκες και προσημειώσεις υποθηκών.

Περιεχόμενο του ΣΑΥ είναι δεδομένα για αθέτηση των συγκεκριμένων οικονομικών υποχρεώσεων, που απαριθμούνται στη συνέχεια, τα οποία χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αντικειμενικότητας. Τα δεδομένα αυτά είναι: ακάλυπτες (σφραγισμένες) επιταγές, απλήρωτες (κατά τη λήξη τους) συναλλαγματικές, καταγγελίες συμβάσεων δανείων και πιστώσεων προς φυσικά πρόσωπα (καταναλωτικής, στεγαστικής πίστης, κ.λπ.), διαταγές πληρωμής, προγράμματα πλειστηριασμών (κινητών και ακινήτων), κατασχέσεις, επιταγές προς πληρωμή βάσει του Ν.Δ. του 1923, τροπές προσημειώσεων σε υποθήκες, διοικητικές κυρώσεις κατά παραβατών φορολογικών νόμων, αιτήσεις πτωχεύσεων, κηρυχθείσες πτωχεύσεις και αποφάσεις που απορρίπτουν αιτήσεις πτωχεύσεων λόγω μη επάρκειας περιουσίας του οφει-λέτη (αρ. 6 παρ. 2 ν. 3588/2007). Ο χρόνος τήρησης των ως άνω δεδομένων στο ΣΑΥ είναι ανάλογος της βαρύτητας καθ΄ ενός από αυτά, ως εξής: 1. Σφραγισμένες επιταγές, απλήρωτες, κατά τη λήξη τους, συναλλαγματικές, γραμμάτια σε διαταγή και καταγγελίες συμβάσεων δανείων και πιστώσεων προς φυσικά πρόσωπα (καταναλωτικής, στεγαστικής πίστης, κ.λ.π.) διατηρούνται για τρία (3) χρόνια.

2. Διαταγές πληρωμής διατηρούνται για τέσσερα (4) χρόνια.

3. Προγράμματα πλειστηριασμών, κατασχέσεις και επιταγές προς πληρωμή του Ν.Δ.1923 διατηρούνται για πέντε (5) χρόνια.

4. Διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονομικών διατηρούνται για πέντε (5) χρόνια.

5. Οι αιτήσεις πτωχεύσεων διαγράφονται, είτε με την καταχώριση της κήρυξης της πτώχευσης, είτε, εφόσον ματαιωθεί η σχετική μ’ αυτές συζήτηση, μετά δωδεκάμηνο από την ημερομηνία της (ματαιωθείσας) συζήτησης, σε κάθε δε περίπτωση διαγράφονται στο μήνα εντός του οποίου συμπληρώνονται πέντε (5) έτη από την ημερομηνία κατάθεσης αυτών στο αρμόδιο Δικαστήριο. Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης πτώχευσης, λόγω μη επάρκειας της περιουσίας του οφειλέτη, καταχωρίζεται στο ΣΑΥ το σχετικό δεδομένο, το οποίο διατηρείται σε αυτό για δεκαπέντε (15) χρόνια.

6. Κηρυχθείσες πτωχεύσεις διαγράφονται μετά την πάροδο δέκα πέντε (15) ετών από την κήρυξή τους.

7. Tροπές προσημειώσεων σε υποθήκες, διαγράφονται όταν εξαλειφθούν.

8. Εφόσον στο ΣΑΥ εμφανίζονται μόνον σφραγισμένες επιταγές ή/και απλήρωτες συναλλαγματικές (ανεξαρτήτως τεμαχίων), συνολικού ποσού έως και €1.000,00, αυτές δεν εμφανίζονται στο αρχείο μεταδιδομένων πληροφοριών εφόσον έχουν αποδεδειγμένα εξοφληθεί ή τακτοποιηθεί, και επανεμφανίζονται εάν καταχωρηθούν νέα δεδομένα στο ΣΑΥ.

9. Τα δεδομένα της κατηγορίας 1 διαγράφονται από το ΣΑΥ εφόσον έχει εξοφληθεί η οφειλή στο σύνολό της (δηλαδή έχει σημειωθεί εξόφληση για όλα τα δεδομένα που είναι καταχωρημένα στο ΣΑΥ) και έχει παρέλθει το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα για όλα τα δεδομένα της συγκεκριμένης κατηγορίας (π.χ. ακάλυπτες επιταγές).

10. Τα δεδομένα των κατηγοριών 2 έως και 4 διαγράφονται από το ΣΑΥ εφόσον έχει εξοφληθεί η αντίστοιχη οφειλή στο σύνολό της (δηλαδή έχει σημειωθεί εξόφληση για όλα τα δεδομένα που είναι καταχωρημένα στο ΣΑΥ) και έχει παρέλθει το προβλεπόμενο χρονικό διάστημα για το σύνολο των καταχωρημένων στο ΣΑΥ δεδομένων. Εάν στο ΣΑΥ είναι καταχωρημένη και τροπή προσημείωσης σε υποθήκη δεν εφαρμόζεται ο παρών κανόνας.

11. Τα δεδομένα των κατηγοριών 1 έως και 4 διαγράφονται από το ΣΑΥ εφόσον για περίοδο δέκα (10) ετών μετά το πλέον πρόσφατο, δεν καταχωρηθεί στο ΣΑΥ οποιοδήποτε νέο δεδομένο. Εξαιρούνται οι διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονομικών, οι κατασχέσεις ακινήτων και οι επιταγές προς πληρωμή του Ν.Δ. 1923 που δεν έχουν αρθεί, καθώς και οι ανεξόφλητες επιταγές για τις οποίες ισχύει διοικητικό μέτρο στέρησης βιβλιαρίου επιταγών.

12. Δεδομένα των κατηγοριών 1 έως και 6 διαγράφονται από το ΣΑΥ σε κάθε περίπτωση μετά την παρέλευση δέκα πέντε (15) ετών. Εξαιρούνται τα δεδομένα που αφορούν σε διοικητικές κυρώσεις του Υπουργείου Οικονομικών που δεν έχουν αρθεί. Τα δεδομένα των κατηγοριών 1,2,3,5 και 7, εφόσον δεν υπερβαίνουν στο σύνολό τους το ποσό των πεντακοσίων ευρώ (€500), δεν μεταδίδονται. Η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται εφόσον στο ΣΑΥ υπάρχει καταχώριση για κηρυχθείσα πτώχευση ή διοικητική κύρωση του Υπουργείου Οικονομικών. Για την εφαρμογή της διάταξης στην περίπτωση καταγγελιών συμβάσεων δανείων και πιστώσεων προς φυσικά πρόσωπα και αιτήσεων πτώχευσης που αφορούν σε δήλωση αναστολής πληρωμών, απαιτείται η προσκόμιση βεβαίωσης ή άλλου στοιχείου για το ύψος της αντίστοιχης οφειλής.

Πηγή των δεδομένων αυτών είναι τα Υποθηκοφυλακεία και Κτηματολογικά γραφεία της χώρας. Χρόνος διατήρησης: Τα ως άνω δεδομένα διαγράφονται όταν εξαλειφθούν από τα αντίστοιχα Δημόσια βιβλία.

3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΧΟΡΗΓΗΣΕΩΝ-ΣΣΧ

(αποφ. 86/02 της ΑΠΔΠΧ*)

Σκοπός του ΣΣΧ είναι η εκ μέρους των αποδεκτών των δεδομένων εκτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας των ιδιωτών και μικρών επιχειρήσεων (με ετήσιο τζίρο έως €2,5 εκ.) Περιεχόμενο του ΣΣΧ είναι δεδομένα για ενήμερες και σε καθυστέρηση οφειλές προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα από χορηγήσεις καταναλωτικής (πιστωτικές κάρτες, δάνεια, overdrafts κλπ.), στεγαστικής και επιχειρηματικής πίστης (δάνεια και πιστώσεις κάθε μορφής) προς μικρές επιχειρήσεις. Πηγή των δεδομένων αυτών είναι οι Τράπεζες και τα χρηματοδοτικά ιδρύματα. Ο χρόνος τήρησης των δεδομένων είναι πέντε (5) έτη από την τελευταία μηνιαία ενημέρωσή τους από τα πιστωτικά και χρηματοδοτικά ιδρύματα. Συγκατάθεση: Η πρόσβαση στα δεδομένα συγκέντρωσης χορηγήσεων γίνεται με τη συγκατάθεση των ενδιαφερομένων. Η τυχόν μη χορήγηση συγκατάθεσης αξιολογείται από την Τράπεζα.

Β. ΑΡΧΕΙΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΩΝ/ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΩΝ (αποφ. 523/99 και 25/04 της ΑΠΔΠΧ*) Σκοπός του αρχείου αυτού είναι η συμβολή στην προστασία του πολίτη από τον κίνδυνο κατάρτισης τραπεζικών συμβάσεων με στοιχεία της απωλεσθείσας/κλαπείσας ταυτότητάς του. Περιεχόμενο του αρχείου αποτελούν α) δεδομένα που αφορούν σε δηλώσεις πολιτών σχετικά με την κλοπή ή απώλεια ΑΔΤ και διαβατηρίων τους και β) οι αριθμοί ΑΔΤ που έχουν δηλωθεί ως απωλεσθείσες/κλαπείσες και προέρχονται από το Υπουργείο Εσωτερικών. Πηγή των δεδομένων αυτών είναι οι ίδιοι οι πολίτες που προβαίνουν στη σχετική δήλωση όπως και το σχετικό αρχείο του Υπουργείου Εσωτερικών. Χρόνος τήρησης: Τα δεδομένα για απώλεια/κλοπή ΑΔΤ και διαβατηρίων διαγράφονται έπειτα από αίτηση των ενδιαφερομένων (όταν προέρχονται από αυτούς). Τα στοιχεία που αντλούνται από το Υπουργείο Εσωτερικών μεταβάλλονται μόνο από αυτό.

Γ. ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΤΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (αποφ. 6/06 της ΑΠΔΠΧ*) Σκοπός του αρχείου είναι ο περιορισμός της απάτης στα σημεία συναλλαγών με χρήση πιστωτικών καρτών και η εξασφάλιση ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τις συναλλαγές αυτές. Περιεχόμενο του αρχείου αποτελούν δεδομένα για καταγγελίες συμβάσεων μεταξύ Τραπεζών και επιχειρήσεων για την αποδοχή από αυτές πιστωτικών καρτών, για συγκεκριμένους λόγους, που συνιστούν αντισυμβατική ή παράνομη εκ μέρους των επιχειρήσεων συμπεριφορά (π.χ. αποδοχή κλεμμένων ή παραχαραγμένων καρτών, εικονικές συναλλαγές,“σπάσιμο συναλλαγών” κ.λπ.). Στο αρχείο δεν περιέχεται καμία πληροφόρηση σε σχέση με τους κατόχους των καρτών ή τις αγορές που έχουν πραγματοποιηθεί με χρήση καρτών. Πηγή των δεδομένων αυτών είναι οι Τράπεζες και οι εταιρίες έκδοσης και διαχείρισης καρτών. Χρόνος διατήρησης: Τα στοιχεία καταγγελθεισών συμβάσεων επιχειρήσεων τηρούνται στο Αρχείο για πέντε (5) χρόνια

Δ. AΠOΔEKTEΣ Αποδέκτες των δεδομένων των ως άνω αρχείων είναι μόνον Tράπεζες, Eταιρίες Έκδοσης/Διαχείρισης Καρτών, Εταιρίες Χρηματοδοτικής Μίσθωσης (Leasing), Eταιρίες Πρακτόρευσης Eπιχειρηματικών Aπαιτήσεων (Factoring), Oργανισμοί του Δημοσίου των οποίων είναι προφανές το έννομο συμφέρον και Νομικά Πρόσωπα που παρέχουν πίστη και ελέγχονται από την Τράπεζα της Ελλάδος ή από άλλες κεντρικές Τράπεζες κατά τους όρους της με αρ. 2006/48/ΕΚ Οδηγίας και του ν. 3601/07.Τράπεζα της Ελλάδος ή από άλλες κεντρικές Τράπεζες κατά τους όρους της υπ’ αρ. 2006/48/ΕΚ Οδηγίας και του ν. 3601/07. * Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα

Γραφεία Εξυπηρέτησης Πολιτών Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλλουν έγγραφα αιτήματα για: • Πληροφόρηση του περιεχομένου των Αρχείων της εταιρίας που τους αφορά (δικαίωμα πρόσβασης).

• Διόρθωση ή συμπλήρωση των δεδομένων των Αρχείων που τους αφορούν (δικαίωμα αντίρρησης). Για την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης και αντίρρησης, κάθε ενδιαφερόμενος είναι απαραίτητο να προσκομίσει το δελτίο αστυνομικής του ταυτότητας ή το διαβατήριό του. Γραφεία Εξυπηρέτησης Κοινού (εργάσιμες ημέρες 08:30 έως 14:00): • Μασσαλίας 1 & Σόλωνος, 106 80 Αθήνα • Αλαμάνας 1, 151 25 Μαρούσι Τηλ. Κέντρο: 210-36.76.700 • Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε μας: http://www.tiresias.gr

Όλες οι υπηρεσίες προς τους πολίτες παρέχονται Δωρεάν Ιούλιος - Σεπτέμβριος

39

ΔΙΚΑΙ

πολις

by Melina

19ο Συνέδριο Εμπορικολόγων 1: Ναι, είμαστε ωραίοι οι Δικηγόροι! Και οι Δικαστές! Και οι φίλοι μας! Ένα πιάνο, τρεις (ναι τρεις!) υπέροχοι πιανίστεςκρυφά ταλέντα ανάμεσά μας, μια πλειάδα καλλίφωνων και ακούραστων χορευταράδων, ένα ανεξάντλητο και ευρηματικό ρεπερτόριο, με τη βοήθεια έξι φιαλών ουίσκι και τριών καμπανίτου οίνου, αψήφησαν το πρωινό ξύπνημα για τις εργασίες του 19ου συνεδρίου των Εμπορικολόγων στο Ηράκλειο, και μέχρι τις 6 το πρωί έκαψαν το πελεκούδι. Αυτό δεν μας εμπόδισε να είμαστε, παρά ταύτα, όλοι συνεπείς την άλλη μέρα, ακόμη και ο προεδρεύων τις εργασίες, βεβαίως, βεβαίως. Δεν λέω ονόματα και δεν θίγω υπολήψεις, Καθηγητών, Δικαστών, Συμβούλων Επικρατείας και λοιπών «κακοποιών» στοιχείων. Λέω μόνο, πως το «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ» είχε πλούσια συμμετοχή σε αυτήν την αναπάντεχη συνάντηση. Γιατί, συνάδελφοι, όπως σωστά επεσήμανε το επόμενο πρωί μια γλυκιά μου φίλη, ο Θεός γράφει καλύτερα σενάρια κι από τον Φώσκολο! Θα τη θυμόμαστε την Κρήτη φέτος. Κι αυτή θα μας θυμάται.

19ο Συνέδριο Εμπορικολόγων 2: 19ο Συνέδριο Εμπορικολόγων 2: Πολύ συζήτηση έγινε στο Συνέδριο για την, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης με αρ. 19932/2009, σύμφωνα με την οποία η πρόκληση βλάβης στην περιουσία ορισμένου προσώπου, από τις παρεχόμενες από τραπεζικό ίδρυμα επενδυτικές υπηρεσίες, μπορεί να θεμελιώνει ευθύνη της τελευταίας σε αποζημίωση, εφόσον φυσικά συντρέχουν και οι υπόλοιπες προϋποθέσεις υπαγωγής της συγκεκριμένης βιοτικής σχέσεως στους κανόνες των άρθρων 298,330,914 Α.Κ. Η απόφαση επισημαίνει, για πρώτη φορά με σαφή και κατηγορηματικό τρόπο, ότι ειδικότερη μορφή παραβιάσεως των κανόνων αυτών αποτελεί η εκ μέρους της τράπεζας παράλειψη εκπληρώσεως των υποχρεώσεων εκτιμήσεως των συμφερόντων του πελάτη, διαφωτίσεως, παροχής συμβουλευτικής καθοδηγήσεως και προειδοποιήσεως αυτού. Το σύνθετο και περίπλοκο περιβάλλον των σύγχρονων επενδυτικών προϊόντων απαιτεί να τεθούν οι όροι και το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο επαγγελματίας επενδυτικός σύμβουλος (Τράπεζα ή ΕΠΕΥ) θα παρέχουν τις υπηρεσίες τους προς το επενδυτικό κοινό. Θα παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της υπόθεσης και θα σας ενημερώσουμε.

Ασυγχώρητη προχειρότητα ή ύποπτος δάκτυλος; Πολύ θα θέλαμε να μάθουμε τι κρύβεται πίσω από την έκδοση πρώτου απογράφου εκτελεστού από το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών επί μη προσωρινώς εκτελεστής αποφάσεώς του, ασκηθείσης εμπροθέσμου εφέσεως! Εννοείται ότι ο πρωτοδίκως ηττηθείς και προ πολλού ασκήσας την έφεση διάδικος που του κοινοποιήθηκε επιταγή προς εκτέλεση, έπαθε εγκεφαλικό! Κύριε Προϊστάμενε του Πρωτοδικείου, καταλογίστηκαν ευθύνες και σε ποιον;

Ανακοίνωση Κ.Κ.Κ.Ε.: Ναι, σωστά διαβάσατε, πρόκειται για το Κόμμα Κυνηγημένων Καπνιστών Ελλάδος, από το οποίο λάβαμε την ακόλουθη ανακοίνωση: «Από πότε νομίζετε ότι απαγορεύεται το κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους; Από 31.07.2009; Λάθος, από 31.07.1856».

40

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

Του ΚΩΣΤΑ ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ( ΤΑ ΝΕΑ / Σαββατοκύριακο 31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2009 )

Θέμις, ένα Documentaire από τον Marc Gastin για τα χάλια μας: Βγήκε τον Σεπτέμβριο στους κινηματογράφους ένα, ήδη βραβευμένο σε διεθνή φεστιβάλ, ντοκιμαντέρ για τα Δικαστήρια και τη διαδικασία απονομής Δικαιοσύνης. Και μόνο που μία ταινία τεκμηρίωσης γυρίστηκε για τα Ελληνικά Δικαστήρια και την Ελληνική Δικαιοσύνη, μάλλον σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά! Όπως ο ίδιος ο σκηνοθέτης –Γάλλος, πρώην αρχιτέκτων, που ζει στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια- εξομολογήθηκε, η ιδέα για το ντοκιμαντέρ του γεννήθηκε μετά την τρίτη αναβολή που πήρε μια δική του υπόθεση που ήταν και η πρώτη του επαφή με το «φαινόμενο» των ελληνικών Δικαστηρίων. Ας παρακολουθήσουμε όλοι αυτήν την ταινία, για να δούμε ζωντανά μπροστά μας τη δυσλειτουργία του συστήματος, που οφείλεται εν μέρει στη δικομανία μας και εν μέρει στην αδράνεια των θεσμών και των οργάνων που εμπλέκονται στην απονομή της Δικαιοσύνης.

ΔΕΗτσα, πρόσεχε παιδί μου μη σε χτυπήσει το ρεύμα: Aποζημίωση 3.613,98 ευρώ υποχρεώθηκε να καταβάλει η ΔΕΗ σε καταναλώτρια, επειδή, λόγω διακοπής ρεύματος, που προκλήθηκε από αμελή συντήρηση του δικτύου, καταστράφηκε η οικοσκευή της. Η Δικαιοσύνη, όπου προσέφυγε η ενάγουσα διεκδικώντας την αποκατάσταση της οικονομικής ζημιάς που προκλήθηκε στο νοικοκυριό της με την επανατροφοδότηση του δικτύου με ηλεκτρικό ρεύμα, τάσης μεγαλύτερης των 230 Vοlt, έστειλε το λογαριασμό στη... ΔΕΗ. Την καταβολή της αποζημίωσης όρισαν τόσο το Ειρηνοδικείο, όσο και το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών που έκρινε σε δεύτερο βαθμό την υπόθεση, οι αποφάσεις των οποίων μπορεί να αποτελέσουν «πιλότο» για την προστασία των καταναλωτών. Το σκεπτικό της απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «... για τη βλάβη βαρύνονται με υπαιτιότητα οι τεχνικοί της ΔΕΗ, γιατί παρέλειψαν να προβούν σε προληπτικούς ελέγχους του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας προς την κατοικία της προσφεύγουσας, αλλά και σε συντήρησή του, ώστε να εξαλείψουν τον κίνδυνο» καθώς και ότι «... το δίκτυο του ηλεκτρικού ρεύματος ανήκει στα πλαίσια των ευθυνών και αρμοδιοτήτων της Επιχείρησης, η οποία διαθέτει και την αντίστοιχη τεχνογνωσία και δεν μπορεί σε κάθε περίπτωση η ευθύνη να μετακυλίεται στους καταναλωτές». Η ΔΕΗ αντέτεινε, ότι η προσφεύγουσα θα μπορούσε να λάβει από μόνη της προστατευτικά μέτρα, όπως μια ειδική συσκευή (επιτηρητής τάσεως) μικρής χρηματικής αξίας, που προστατεύει τα σπίτια και τις ηλεκτρικές συσκευές από τέτοια περιστατικά! Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα δεν έγινε δεκτό από το δικαστήριο, καθώς, όπως παρατηρείται: «Δεν αποδείχτηκε ότι η προσφεύγουσα ήταν ενήμερη για τη συσκευή προστασίας και αμέλησε για την αγορά και εγκατάστασή της. Άλλωστε, και η ΔΕΗ ισχυρίστηκε ότι οι εν λόγω συσκευές είναι πασίγνωστες στους ηλεκτρολόγους μελετητές-εγκαταστάτες και όχι στο ευρύ καταναλωτικό κοινό». Όσοι καμένοι σπεύσατε!

Μας έβαλαν πάγο... Άρειο Πάγο: Για φορμαλισμό κατηγορεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων την Ελληνική Δικαιοσύνη, και πιο συγκεκριμένα τον Άρειο Πάγο. Υπάλληλος του ΥΠ.ΕΞ. με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου διεκδίκησε οικογενειακό επίδομα. Η υπόθεσή του έφτασε στον Άρειο Πάγο όπου απορρίφθηκε αμετάκλητα για αοριστία, με το αιτιολογικό ότι από το αγωγικό δικόγραφο απουσίαζαν κάποια στοιχεία για την σύμβαση και για την οικογενειακή του κατάσταση. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επεσήμανε ότι τα στοιχεία του δικογράφου ήταν απολύτως επαρκή για τη θεμελίωση ορισμένου αιτήματος και συμπληρώνονταν κατά τρόπο ικανοποιητικό από τον κατατεθειμένο φάκελο και τις προτάσεις. Το Ε.Δ.Α.Δ., με την απόφασή του αυτή, θέτει ένα μεγάλο ζήτημα για τη ραγδαία διολίσθηση της απονομής δικαιοσύνης στην τυπολατρία. Οι διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις της νομολογίας για το ορισμένο των δικογράφων, έχουν οδηγήσει στο φαιδρό φαινόμενο τετρασέλιδη αγωγή να θεωρείται απολύτως ορισμένη πριν 15-20 χρόνια, ενώ σήμερα εικοσασέλιδη αγωγή για το ίδιο θέμα, να απορρίπτεται ως αόριστη. Το Ε.Δ.Α.Δ., με μεγάλη δόση ειρωνείας, σημειώνει ότι «με το να απορρίψει το δικαστήριο την αναίρεση, εμμένοντας στο ότι έλλειπαν στοιχεία, τα οποία σαφώς προέκυπταν από την δικογραφία, έβγαλε μια απόφαση που δεν έδινε απάντηση στην ουσία της διαφοράς, ενώ η απόρριψη των λόγων της αναίρεσης δείχνει μια προσέγγιση ιδιαίτερα φορμαλιστική».

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

41

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ:

Η εναλλακτική διαδικασία επίλυσης διαφορών Στις 5, 6 και 7 Νοεμβρίου 2009 έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη το Συνέδριο για τη Διαμεσολάβηση ως εναλλακτική διαδικασία επίλυσης διαφορών, το οποίο διοργανώθηκε από το Δικηγορικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τον Δικηγορικό Σύλλογο Πειραιά. Στη φωτογραφία εμφανίζονται: στο βήμα ο Νικόλας Κανελλόπουλος, δικηγόρος – σύμβουλος Δ.Σ.Α., η Πελαγία Γέσιου-Φαλτσή, ομότιμη καθηγήτρια της Πολιτικής Δικονομίας Α.Π.Θ. και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Λάμπρος Κοτσίρης, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ. και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Μανόλης Λαμτζίδης, Πρόεδρος του Δ.Σ.Θ., ο Στυλιανός Μανουσάκης, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά και ο Παντελής Ραδίσης, Πρόεδρος του Κέντρου Διαμεσολάβησης Δ.Σ.Θ.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Το Ερευνητικό Ινστιτούτο Δικονομικών Μελετών διοργάνωσε στις 23-25 Οκτωβρίου 2009 επιστημονική εκδήλωση για τη Διαμεσολάβηση, στην οποία έλαβαν μέρος πλήθος συναδέλφων δικηγόρων, αλλά και εκπρόσωποι της εντόπιας και διεθνούς ακαδημαϊκής κοινότητας. Στη φωτογραφία εμφανίζονται από αριστερά: στο βήμα ο Νικόλας Κανελλόπουλος, δικηγόρος και σύμβουλος του Δ.Σ.Α, ο Παναγιώτης Γκλαβίνης, Αναπληρωτής Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., ο Burkhard Hess, Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Παν/μίου της Χαϊδελβέργης, ο Νικόλαος Κλαμαρής, Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Ε.Κ.Π.Α. και ο Dr. Peter Adler, Διαμεσολαβητής.

42

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΕΙΟ ΠΑΓΟ Κατά τη συνάντηση του Δ.Σ του Δ.Σ.Α. με τον Πρόεδρο και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Γ. Καλαμίδα και Ι. Τέντε, αντίστοιχα, επισημάνθηκε η ανάγκη να υπάρξει άμεσα ουσιαστικός διάλογος με την κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων, ώστε να αναζητηθούν και να δρομολογηθούν λύσεις στα χρονίζοντα προβλήματα του χώρου. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του κ. Τέντε «Από την πολλή επιτάχυνση εκτροχιαστήκαμε». Στη φωτογραφία εμφανίζεται ο Δ. Παξινός, Πρόεδρος του Δ.Σ.Α., ο Γ. Καλαμίδας, Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, ο Ι. Τέντες, εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, ο Νικόλας Κανελλόπουλος, δικηγόρος και σύμβουλος του Δ.Σ.Α. και ο Χαράλαμπος Αναλυτής, σύμβουλος του Δ.Σ.Α.

ΤΟ «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ» ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ

Κ

αλοκαιρινή εκδρομή στη Ρωσία (Μόσχα και Αγία Πετρούπολη) διοργάνωσε το «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ», από 3-10 Αυγούστου, με τη συμμετοχή πολλών συναδέλφων. Στην Αγία Πετρούπολη, τη «Βενετία του Βορρά», όπως αποκαλείται, ξεναγηθήκαμε στο περίφημο Ερμιτάζ, όπου υπάρχουν περίπου τρία εκατομμύρια μνημεία τέχνης και πολιτισμού, περιπλανηθήκαμε στην κεντρική οδό της πόλης, τη λεωφόρο Νιέφσκι, όπου βρίσκονται και τα σπίτια όπου έζησαν ο Ντοστογιέφσκι και ο Πούτιν, καθώς και πλήθος καταστημάτων, περιδιαβήκαμε τα γραφικά κανάλια της πόλης και θαυμάσαμε τις υπέροχες, «ρωσικού ρυθμού» εκκλησίες της Ανάστασης και της Παναγίας του Καζάν, ενώ είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε παράσταση με τα περίφημα μπαλέτα Kirov, καθώς και να επισκεφθούμε την πόλη Πέτερχοφ, στα περίχωρα της Αγίας Πετρούπολης, όπου βρίσκονται τα εκπληκτικά θερινά ανάκτορα, που χτίστηκαν από τον Μέγα Πέτρο, εφάμιλλα ή και υπέρτερα από αυτά των Βερσαλλιών Στη Μόσχα επισκεφθήκαμε την ωραιότερη, ίσως, και πιο εντυπωσιακή πλατεία του κόσμου, την κόκκινη πλατεία, ξεναγηθήκαμε στο Κρεμλίνο, ένα αρχιτεκτονικό συγκρότημα απαράμιλλης ομορφιάς, καθώς και στο μαυσωλείο του Λένιν. Περιηγηθήκαμε στην πολύβουη, όμορφη και ζωντανή πόλη, με τα πολλά αρχιτεκτονικά μνημεία - σπίτια, το θαυμάσιο μετρό, τις πολλές πλατείες, τα θέατρα και τα αγάλματα, ενώ επισκεφθήκαμε και την περιοχή Ζαγκόρσκ, έδρα των Ρώσων Πατριαρχών, με τα περίφημα ρωσικά μοναστήρια. Στη μοναδική αυτή εκδρομή συμμετείχαν πολλοί συνάδελφοι, καθώς και τα μέλη της συντακτικής ομάδας του περιοδικού, Νάσος Δημητρόπουλος, Κική Ρωμηού, Τιτίκα Νικέα – Μουράτογλου, Μαριλένα Καραντούση, Αλεξάνδρα Στράγγου και Βασίλης Κατσαφάδος, που ήταν και ο υπεύθυνος της εκδρομής. Με πολλή χαρά θα σας περιμένουμε στο επόμενο ταξίδι του περιοδικού «ΔΙΚΑΙΟΡΑΜΑ».

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

43

Π ΛΙ τισμικά

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΣΤΟ Δ.Σ.Α. ΕΛΕΩ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

του Ηλία Δ. Αλουπογιάννη, Δικηγόρου, Νομικού Συνεργάτη ΥΠ.ΕΣ.ΔΔ.ΗΔ

Ε

ίθισται να αποκαλούν το Δ.Σ.Α. ως τον «πρώτο επιστημονικό σύλλογο της χώρας» και ομολογώ ότι αγνοώ σε τι είδους «πρωτιά» αναφέρεται ο παραπάνω τιμητικός τίτλος: Πρώτος από άποψη έτους ιδρύσεως ή πρώτος από άποψη κύρους της συγκεκριμένης επαγγελματικής δραστηριότητας; Βέβαιο είναι, ότι είμαστε πρώτοι από άποψη αριθμού μελών, αφού αισίως έχουμε φτάσει τα 32.000 εγγεγραμμένα μέλη. Άραγε συνειδητοποιούμε το ασύλληπτο αυτό μέγεθος; Τριάντα δύο χιλιάδες άνθρωποι, μέσα στην ίδια πόλη κάνουμε την ίδια δουλειά! Από αυτούς, οι πιο παλιοί συνάδελφοι μπορεί να είναι πτυχιούχοι μόνον της Νομικής, οι σχετικά νεότεροι έχουν πάρει –στην πλειοψηφία τους- ένα ή και δύο μεταπτυχιακά διπλώματα, ενώ πολλοί απ’ αυτούς κατέχουν και διδακτορικό τίτλο. Όμως, όλοι ανεξαιρέτως οι συνάδελφοι, ανεξαρτήτως επιπέδου σπουδών, ανήκουμε - ή τουλάχιστον επιδιώκουμε να ανήκουμε - στην κατηγορία των «καλλιεργημένων» ατόμων, δηλαδή ότι πέρα από τις επαγγελματικές, έχουμε και άλλου είδους ανησυχίες (κοινωνικές, πνευματικές και καλλιτεχνικές) ενώ πολλοί από εμάς διαθέτουμε σημαντικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές δεξιότητες. Πόσοι συνάδελφοι ανάμεσά μας, δεν είναι παράλληλα καταξιωμένοι συγγραφείς, ποιητές, ηθοποιοί, ζωγράφοι, μουσικοί; Αναμφίβολα, πάρα πολλοί. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, όλοι οι Αθηναίοι δικηγόροι υποδεχθήκαμε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό το Μάρτιο του 1996, από τον μόλις τότε εκλεγέντα Πρόεδρο Αντώνη Ρουπακιώτη, τη δημιουργία –ανάμεσα στις άλλες- της «Επιτροπής Πολιτισμού» η οποία αποτελείτο από τις παρακάτω επιμέρους ομάδες: Ζωγραφικής, Φωτογραφίας, Ποίησης και Λογοτεχνίας, Μουσικής, Θεάτρου και Περιηγητικής. Εάν ανατρέξουμε τη μνήμη μας στις πο44

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

λιτιστικές δραστηριότητες του Δ.Σ.Α. κατά τη διάρκεια της εξαετίας Μαρ. 1996 – Φεβ.

2002, θα θυμηθούμε δεκάδες εκδηλώσεις τόσο μέσα στο Σύλλογο, όσο και εκτός Συλλόγου, όπως τις εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, τις προβολές ταινιών σε διάφορες αίθουσες σε στυλ «κινηματογραφικής λέσχης», τις βραδιές λογοτεχνίας και ποίησης, τις συναυλίες κλασικής μουσικής, την απίστευτη θεατρική παράσταση στο Θέατρο Αθηνών με το έργο του Α. Σακελλάριου «Ο θάνατος σου η ζωή μου» και αρκετές εκδρομές με πρώτη την –ιστορική πλέον- εκδρομή του Δ.Σ.Α. στα ελληνόφωνα χωριά της κάτω Ιταλίας και τη Σικελία. Όταν ο σημερινός Πρόεδρος ανέλαβε τα καθήκοντά του για πρώτη φορά, –το Μάρτη του 2002- ωθούμενος από μικροσυνδικαλιστικά ελατήρια θεώρησε σκόπιμο να βάλει στο «ψυγείο» την –σφύζουσα τότεΕπιτροπή Πολιτισμού, αφού αυτή αποτελούσε προσωπικό δημιούργημα του αντιπάλου προκατόχου του. Έτσι, άδοξα, έπαυσαν όλες οι δραστηριότητες της Επιτροπής Πολιτισμού η οποία έκτοτε παραμένει ανενεργή. Τη μόνη «ομάδα» της Επιτροπής Πολιτισμού που, παραδόξως, άφησε ο σημερινός Πρόεδρος να συνεχίσει τις δραστηριότητές της ήταν η Περιηγητική, η οποία ως αποκλειστικό της αντικείμενο είχε τη διοργάνωση των πολιτιστικών εκδρομών του Δ.Σ.Α. (τη λέξη «ομάδα» την έβαλα μέσα σε « » γιατί ήταν η μόνη «ομάδα» που συνεκροτείτο από ένα μόνον άτομο, τον υπογράφοντα). Μέχρι και σήμερα εξακολουθώ να διερωτώμαι για ποιο λόγο άραγε επέτρεψε ο κ. Πρόεδρος έως και το 2007 τη συνέχιση εκδρομών (Ως γνωστόν, από τον Ιανουάριο του 2008 οι εκδρομές του Δ.Σ.Α. σταμάτησαν, ύστερα από «αιτιολογημένη» απόφαση του κ. Παξινού, τύπου «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν»).

Το πιο πιθανό είναι, επειδή με σχεδόν μηδενικό κόστος για το Σύλλογο (350 ευρώ στοίχιζε το τύπωμα 50 αφισών για την ανακοίνωση των εκδρομών) ο κ. Παξινός δημιουργούσε δύο φορές το χρόνο, δύο καινούριες ομάδες, 40 ατόμων η κάθε μία, από «συναδέλφους – ψηφοφόρους» οι οποίοι ενθουσιασμένοι από τις εκδρομές –ποιος ξέρει;- μπορεί και να αποφάσιζαν να τον ψηφίσουν την επόμενη τριετία. Όπερ και εγένετο. Βεβαίως, ο κ. Παξινός, δεν επανεξελέγη για τρίτη φορά εξαιτίας των ψήφων ορισμένων εκ των συναδέλφων – εκδρομέων, σίγουρα όμως έβαλαν κι αυτοί το λιθαράκι τους. Όμως, πλην των εκδρομών, στον τομέα του Πολιτισμού, ο Σύλλογος τα τελευταία 7 ½ χρόνια, δηλ. επί προεδρίας του κ. Παξινού, δεν έχει να επιδείξει απολύτως τίποτε ή για την ακρίβεια σχεδόν τίποτε. Εκτός, και εάν θεωρεί ο κ. Πρόεδρος, ότι η συνέχιση της Χορωδίας Βυζαντινής Μουσικής (εκτιμούμε ιδιαίτερα το έργο της, πλην όμως έχουμε κουραστεί επί 15 χρόνια να ακούμε τους γνωστούς Ύμνους κάθε Χριστούγεννα, Πάσχα και έναρξη του δικαστικού έτους) αλλά και η προ 3ετίας δημιουργία της χορωδίας HARMONIA JURIS (να ‘ναι καλά η εμπνεύστρια και ψυχή της, εκλεκτή συνάδελφος κ. Μαρία Ρενιέρη που, κάποια στιγμή, δε δίστασε να βάλει βαθειά το χέρι στη τσέπη της προκειμένου να συνεχιστεί η λειτουργία της) υπερκαλύπτουν με την παρουσία τους τις καλλιτεχνικές και πνευματικές αναζητήσεις των Αθηναίων δικηγόρων μέσα από το Σύλλογο. Για να ελαφρύνω λίγο το κλίμα, υποψιάζομαι ότι ο κ. Πρόεδρος, αν και Επτανήσιος την καταγωγή, δεν θα πρέπει να διαθέτει ιδιαίτερα φωνητικά προσόντα. Πιθανόν, στα παιδικά του χρόνια, να ήθελε να στελεχώσει κάποια χορωδία και δεν έγινε δεκτός. Δεν μπορώ να εξηγήσω διαφορετικά το γεγονός ότι ο Σύλλογός μας,

το μόνο που έχει να επιδείξει σε επίπεδο πολιτισμού τα τελευταία 7 ½ χρόνια είναι η παρουσία δύο χορωδιών. Ολόκληρη Εθνική Λυρική Σκηνή, ολόκληρη Ε.Ρ.Τ., από μία χορωδία διαθέτουν. Για ποιο λόγο ο Σύλλογος χρειάζεται δύο; Μη θεωρηθεί ότι έχω κάτι με τις χορωδίες. Αντιθέτως: Η μητέρα μου επί 25 χρόνια, χορωδός της Ε.Λ.Σ. διετέλεσε. Όσο για λοιπές εκδηλώσεις; Καλύτερα ας το αφήσουμε το θέμα. Με μοναδικές εξαιρέσεις την προβολή slides από τη ζωή των μοναχών του Αγίου Όρους, ως και την τιμητική βραδιά για το συνάδελφο - λογοτέχνη Γιώργο Μποτή, όπου παρουσιάστηκε ποιητική συλλογή του αφιερωμένη στον Μίκη Θεοδωράκη, οι λοιπές εκδηλώσεις του Συλλόγου μας –πάντα στον τομέα «Πολιτισμός»- κατά τα τελευταία 7½ χρόνια, πολύ αμφιβάλλω εάν μετρώνται στα δάχτυλα του μισού χεριού. Ευελπιστώ ότι ο κ. Πρόεδρος δεν συμπεριλαμβάνει στις πολιτισμικού χαρακτήρα δραστηριότητες του Συλλόγου, την κοινωνική εκδήλωση, την αφιερωμένη στη μνήμη αποβιώσαντος Προέδρου του Δ.Σ.Α. ή την τιμητική εκδήλωση για τους συναδέλφους που συμπλήρωσαν 50 χρόνια δικηγορίας. Επίσης, οι αποκριάτικοι χοροί του Δ.Σ.Α., σε πίστες της νυκτερινής Αθήνας, λογικά δεν θα πρέπει να συγκαταλεχθούν στα πολιτισμικά δρώμενα των τελευταίων 7 ½ ετών, εκτός και εάν ο κ. Παξινός ασπάζεται ένα παλαιό «δόγμα» σύμφωνα με το οποίο «τα μπουζούκια είναι πολιτισμός». Είναι τουλάχιστον απογοητευτικό να εκλαμβάνει ο κ. Πρόεδρος τις πνευματικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις των μελών του Συλλόγου μας, ως ήσσονος σημασίας, άρα αμελητέες, και να θεωρεί αυτονόητο ότι αυτές εξαντλούνται –ή θα πρέπει να εξαντλούνται- μέσα από τις όποιες δραστηριότητες δύο χορωδιών. Μη σκεφτείτε ότι η δικαιολογημένη αγανάκτησή μου πηγάζει από την αυταρχική, αυθαίρετη και αδικαιολόγητη απόφαση του κ. Παξινού να σταματήσει ξαφνικά τις εκδρομές πριν από δύο χρόνια. Κάθε άλλο. Το αρχικό σοκ, το ξεπεράσαμε σιγάσιγά όλοι και απλά περιμένουμε την αλλαγή Προέδρου τον Μάρτη του 2011 για να ξαναρχίσουν και πάλι οι εκδρομές αφού,

όποιος και να εκλεγεί, είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει την όμορφη αυτή «παράδοση» που μας έφερνε κοντά με συναδέλφους και μας έδινε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μαζί τους διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες. Η έντονη δυσφορία μου, την οποία ούτε επιθυμώ ούτε και μπορώ να κρύψω, προέρχεται από μία θλιβερή διαπίστωση, ότι δηλαδή ο κ. Πρόεδρος θεωρεί πλέον ως δεδομένο πως τα μέλη του Συλλόγου μας δεν έχουν άλλου είδους ενδιαφέροντα πλην των δικογράφων και της αύξησης της δικηγορικής ύλης, των αμοιβών και του μερίσματος. Ως εκ τούτου και η ελάχιστη έστω ανάλωση φαιάς ουσίας εκ μέρους του, πάνω σε θέματα πολιτισμού, του φαίνεται άχρηστη και κατά συνέπεια άνευ λόγου. Αυτό που ο κ. Παξινός δυστυχώς κατάφερε να περάσει ως –ανεπίσημη βεβαίως«θέση» του Συλλόγου στις τάξεις των συναδέλφων είναι ότι: «Ο Σύλλογος δεν ενδιαφέρεται να προωθήσει και να υποστηρίξει τις καλλιτεχνικές και πνευματικές αναζητήσεις των μελών του, αφού αυτές ελάχιστα αγγίζουν τη συντριπτική πλειοψηφία των συναδέλφων, οι οποίοι το μόνο για το οποίο ενδιαφέρονται είναι το πώς θα κερδίσουν τον επιούσιο». Αυτό ακριβώς, δηλαδή η πλήρης απάθεια και η πολύχρονη αγκύλωση του Συλλόγου πάνω σε θέματα πολιτισμού, ελέω Προέδρου, είναι ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να μας συμβεί και μας έχει οδηγήσει τα τελευταία επτάμιση χρόνια σε έναν άνευ προηγουμένου πολιτισμικό μεσαίωνα ο οποίος –αλίμονό μας- θα διαρκέσει μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2011. Μέχρι τότε εμείς, οι συνάδελφοι - λάτρεις των Τεχνών και των Γραμμάτων, ας συσπειρωθούμε κόντρα στην πολιτισμική απραξία του Συλλόγου, την οποία διαπιστώνουμε επί 7 ½ χρόνια σε όλο της το μεγαλείο. Υ.Γ. Στο Σύνταγμα, -σοφά- προβλέπεται η περίπτωση διεξαγωγής πρόωρων εκλογών. Μήπως είναι καιρός να προβλεφθεί κάτι ανάλογο και στο καταστατικό του πρώτου επιστημονικού Συλλόγου της χώρας;

Ο κ. Παξινός δημιουργούσε δύο φορές το δύο καινούριες ομάδες, 40 ατόμων η κάθε μία, από «συναδέλφους

χρόνο,

– ψηφοφόρους» Ιούλιος - Σεπτέμβριος

45

Π ΛΙΤΙΚΟ καφενείο του Βαγγέλη Ρουπακιώτη, Δικηγόρου roupakiotis@gmail.com

1. Αποφάσισα εφεξής να απονέμω ένα βραβείο, το X

– Vlactor, στον πλέον ηλίθιο τύπο κάθε τριμήνου. Το πρώτο βραβείο λοιπόν, πηγαίνει σε αυτόν που διέταξε τη σύλληψη του Ρώσου πιλότου πυροσβεστικού αεροσκάφους, για χρέος 500 ευρώ από την προπερασμένη περίοδο. Αισθάνομαι ….. ότι το Χ – Vlactor θα το κερδίσουν πολλοί γνωστοί μας.

2. «Η Νέα Δημοκρατία δεν έκανε στροφή προς τα δεξιά την

τελευταία πενταετία», δήλωσε κατηγορηματικά ο Άρης Σπηλιωτόπουλος. Έχει δίκιο ο Άρης. Έκανε προς τα ακροδεξιά.

3. «Ο Καραμανλής μίλησε στη ΔΕΘ με τη γλώσσα της αλήθειας» είπε ο Γιώργος Σουφλιάς Και πού το ήξερε; Τον έστειλε πρώτα από τη Μανωλίδου;

4. Ένα μεγάλο μυστικό προανήγγειλε

ότι θα αποκαλύψει μετά τις εκλογές ο Σάββας Τσιτουρίδης στη γεμάτη ένταση δήλωση, που έκανε έξω από τη Ρηγίλλης το βράδυ που έμεινε εκτός ψηφοδελτίων. Ποιο μυστικό, όλος ο κόσμος ξέρει ότι έχει κάνει .... εμφύτευση μαλλιών.

5. Γιατί απέτυχε η Κεντροαριστερά, προσπάθησε να ανα-

λύσει ο Ρομάνο Πρόντι σε πρόσφατο άρθρο του σε ιταλική εφημερίδα. Γιατί - μεταξύ άλλων - τη δυσφήμησαν κάτι τύποι σαν κι αυτόν και τον Μπλερ.

6. Ένα βήμα πριν από τη διάλυση έφτασε ο ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά, όταν οι συνιστώσες διαφώνησαν σχετικά με το ποιος θα προεδρεύει της κοινοβουλευτικής του ομάδας. Επόμενο είναι. Σ’ αυτό το σχήμα όσοι δεν είναι πρόεδροι είναι συνιστώσες.

7. ΟΡΓΙΟ προσλήψεων στον ΟΑΕΔ μέσω stage κατήγγειλε

46

10. Αυτός ο Κρανιάς, που αντικατέστησε το Μανώλη κι έγι-

νε βουλευτής για μια ημέρα, δεν κατάφερε να εκλεγεί στην Αργολίδα. Σίγουρα θα τα πήρε στο …. κρανίο με την απόφαση του Καραμανλή για πρόωρες εκλογές!

11. Τελικά το ΠΑΣΟΚ τήρησε τη

δέσμευση του και απέφυγε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου τις γιγαντοαφίσες. Προφανώς ο Πάγκαλος κι ο Βενιζέλος δε χωρούσαν μαζί ούτε σ’ αυτές. Το πώς θα χωρέσουν στην κυβέρνηση είναι άλλο καπέλο...

12. Μπάχαλο η κατάσταση στη Νέα Δημοκρατία, μετά τον

καταποντισμό της στις εκλογές. Ο καθένας έχει και μια άποψη σχετικά με τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν για τη διαδοχή. Σε αυτά τα πλαίσια ο πρώην βουλευτής της Γιώργος Σούρλας πρότεινε πρώτα έκτακτο συνέδριο, μετά τακτικό και ύστερα εκλογή αρχηγού. Είναι τέτοια η τρέλα που επικρατεί στη Ρηγίλλης, που χρειάζονται επειγόντως ..... Σουρλομανδύα.

13. Έχω μπερδευτεί. Πόσοι εί-

ναι τελικά οι υποψήφιοι πρόεδροι της Νέας Δημοκρατίας, τρεις ή τέσσερις; Τρεις κι ο Ψωμιάδης ντυμένος κούκος.

14. Λαγό της Ντόρας χαρακτηρίζουν κάποιοι τον Βαγγέλη

Μειμαράκη, αυτός όμως αρνείται να ανοίξει ακόμη τα χαρτιά του και συνεχίζει να πυροβολεί δεξιά κι αριστερά.

Vags Bunny;

15. Δυσκολίες φάνηκε να αντιμετωπίζει με τους «σκληρούς»

προεκλογικά το ΠΑΣΟΚ. Όργιο; Μήπως ο Ζαχόπουλος είχε πάει στον ΟΑΕΔ και δεν το είχαμε μάθει;

του ΠΑΣΟΚ ο Γιώργος Παπανδρέου στην προσπάθειά του για ανανέωση του πολιτικού σκηνικού. Πάντως την επιλογή για το νέο γραμματέα του κινήματος, του την έβγαλαν … ξινή.

8. «Με έφαγαν οι μυστικοσύμβουλοι με γκάλοπ μαϊμού» δήλωσε ο Πέτρος Δούκας μετά τον αποκλεισμό του από τα ψηφοδέλτια της ΝΔ στην Αττική. Δηλαδή τον έκοψε ακόμα και ο .... Αζάνκα;

16. «Είμαστε κυβέρνηση αντιεξουσιαστών» δήλωσε αμέσως μετά τις εκλογές ο νέος Πρωθυπουργός. Μήπως ο Χρυσοχοΐδης με τις μαζικές συλλήψεις στα Εξάρχεια ψάχνει τα μέλη του επόμενου υπουργικού συμβουλίου;

9. Έφυγε από τη Νέα Δημοκρατία και προσχώρησε στο ΛΑΟΣ ο Δημήτρης Κωνσταντάρας. Κι ο πατέρας του δεν έπαιζε σε μια ταινία που την έλεγαν Ο ΛΑΜΠΡΟΥΚΟΣ ……. ΜΠΑΛΑΝΤΕΡ;

17. Σε γυμναστήριο γνώρισε τη νέα υπουργό περιβάλλοντος

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, σύμφωνα με δημοσίευμα του Βήματος.

Sport (Bir)Billy

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

47

48

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

49

Η ΖΩΗ είναι ωραία

«Πού να πάω τα Χριστούγεννα;» του Βαγγέλη Ρουπακιώτη, Δικηγόρου roupakiotis@gmail.com

ΛΟΝΔΙΝΟ

ΠΡΑΓΑ

Υψηλό κόστος διαμονής. Αφθονία εμπορικών καταστημάτων και προϊόντων, που προκαλούν καταναλωτική μανία. Άπειρα μουσεία, πινακοθήκες και αξιοθέατα. Ατμόσφαιρα περισσότερο κοσμοπολίτικη, παρά αμιγώς εορταστική. Ατέλειωτες δυνατότητες νυκτερινής διασκέδασης. Χάλια τοπικό φαγητό αλλά άφθονες επιλογές σε ethnic food. Μέτριες έως καλές μπύρες και τίποτα άλλο. Εναλλακτικά ένα δείπνο σε καλό ιταλικό ή γαλλικό εστιατόριο κοστίζει καμιά κατοσταριά ευρώ το κεφάλι, αλλά εάν προέχει το φαγητό και το ποτό, μάλλον μπήκες σε λάθος αεροπλάνο.

Must: Κόκκινη μπύρα σε παραδοσιακή pub, τσάρκα στα μαγαζάκια του Notting Hill, ζεστή σούπα από κιόσκι στα πάρκα, ψώνια στο Hamley’s για όποιον έχει λεφτά, και ...πιτσιρικάδες, τσάι με γεύση κανέλα στο Fortnum and Mason.

Πανέμορφη. Κατάλυμα σε προσιτές τιμές, αποφύγετε τα ξενοδοχεία γνωστών αλυσίδων, που βρίσκονται εκτός ιστορικού κέντρου. Λιγότερο πολυτελής και ελιτίστικη από τη Βιέννη. Δύσκολη η επικοινωνία μια και πολλοί δεν μιλούν αγγλικά. Σουβενίρ και μαριονέτες για όλα τα βαλάντια, από made in china έως αριστουργήματα. Σχετικά καλό και φτηνό φαγητό, αγνοείστε τα dumpling ως γαρνιτούρα. Γενικότερα μην πειραματίζεστε με περίεργα πιάτα γιατί μπορεί να βρεθείτε προ εκπλήξεων. Ο περίπατος από το Κάστρο μέσω της Nerudova και της Γέφυρας του Καρόλου προς το ιστορικό κέντρο είναι από τους ωραιότερους αστικούς της Ευρώπης.

Must: Καυτερό γκούλας για να αντέξετε το πολύ κρύο. Pilsner Urquell, η καλύτερη πικρή μπύρα του κόσμου στην πατρίδα της. Συναυλία κλασικής μουσικής σε εκκλησία στη Mala Strana. Και βέβαια κάθε βράδυ στο Reduta, το απόλυτο jazz καταγώγι.

ΒΙΕΝΝΗ Ακριβή στο κατάλυμα, ιδιαίτερα πριν από την Πρωτοχρονιά. Σούπερ εορταστική ατμόσφαιρα, μέτρια αγορά ρούχων αλλά εξαιρετική σε είδη διακόσμησης και αναμνηστικών. Καλό φαγητό, σταθερή ποιότητα, μνημειώδη γλυκά, σχεδόν παντού καλή μπύρα. Συγκλονιστικά κρασιά. Δίπλα στον καθεδρικό του Αγίου Στεφάνου ο οινικός ναός Wein and Co, cozy bar όπου μπορείς να πιεις σε ποτήρι οποιοδήποτε κρασί επιθυμείς (κυριολεκτώ οποιοδήποτε) και να φας εξαιρετικά σε απόλυτα λογικές τιμές. Κυριλέ βραδιές θαλπωρής με κλασική μουσική. Μπροστά από το Δημαρχείο η ωραιότερη – και από αυτή της Νυρεμβέργης – παραδοσιακή χριστουγεννιάτικη αγορά της Ευρώπης.

Must: Gluhwein (ζεστό κρασί) και κάστανα σε μια christkindlmarkt. Ψώνια στο – δε γίνεται να μην πάτε – delicatessen Julius Meinl στη Graben. Sacher torte στο καφέ του μουσείου Ιστορίας της Τέχνης. Λουκάνικο με καυτερό αγριοράπανο από πλανόδιους.

50

...με ρώτησε νεαρός συνάδελφος στο καφέ του Εφετείου. Γνωρίζοντας ότι οι πιτσιρικάδες ψάχνουν άλλα πράγματα από εμένα απέφυγα να του απαντήσω. Σκέφτηκα όμως ότι ένα κωδικοποιημένο κείμενο με τα συν και τα πλην των πλέον δημοφιλών χριστουγεννιάτικων προορισμών, θα ήταν χρήσιμο σε πολλούς.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

ΒΕΝΕΤΙΑ Μοναδική στον κόσμο αλλά υπερτουριστική. Περισσότερο χειμωνιάτικη παρά χριστουγεννιάτικη. Ακριβή η διαμονή και το φαγητό στο κέντρο, φτηνή στο γειτονικό αλλά υποβαθμισμένο Mestre. Όσοι έχουν μανία με τα ρούχα, θα επιστρέψουν με τις πιστωτικές γεμάτες. Εάν ξέρεις, μπορείς να φας και να πιεις εξαιρετικά με 20 ευρώ το άτομο, εάν όχι, φάε κάτι στο χέρι αλλά κι αυτό μετά από σχετικό ψάξιμο. Παρότι σε απόλυτες τιμές η θερμοκρασία δεν πέφτει πολύ, το κρύο είναι ιδιαίτερα αισθητό, λόγω της υγρασίας. Η βόλτα με γόνδολα είναι για αμερικανάκια, προτιμάτε το παραδοσιακό vaporetto προσέχοντας όμως πάντοτε το πορτοφόλι σας. Ανύπαρκτη νυκτερινή διασκέδαση.

Must: Επίσκεψη στο γειτονικό νησάκι Burano με το vaporetto.

Cichetti (μικρά στρογγυλά ψωμάκια με ό,τι μπορείς να φανταστείς) και κρασί στο Gia Schiavi. Τέσσερις Εποχές του Vivaldi σε εκκλησία. Ζεστή σοκολάτα στη χριστουγεννιάτικη αγορά.

Ιούλιος - Σεπτέμβριος

51

52

Ιούλιος - Σεπτέμβριος