34 sAronic Magazine
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2021
αίγινα
Αειφόρο μέλλον για την Αίγινα ή ένα πλοίο ακυβέρνητο σε μια θάλασσα από μικροπλαστικά
Στη μελέτη επιχειρείται μια SWOT ανάλυση και προτείνονται τρία πιθανά σενάρια ανάπτυξης για το μέλλον της Αίγινας Άρθρο του Ηλία Μεσσίνα
Η
σχέση μου με την Αίγινα κλείνει φέτος σχεδόν δύο δεκαετίες. Ξεκίνησε από τη στήλη για το περιβάλλον στα «Νέα του Πειραιά και Σαρωνικού» (2004-2010), την πρωτοβουλία να ξεκινήσει στο νησί ανακύκλωση συσκευασιών (2005-2007) και ολοκληρώθηκε με τις εβδομάδες οικολογίας το 2005, το 2006 και το 2021, που έθεσαν προβληματισμούς και πρότειναν λύσεις για το περιβάλλον και την αειφορία στην Αίγινα. Η επέτειος αυτή γιορτάστηκε με την ολοκλήρωση της μελέτης «Διερεύνηση της Υφιστάμενης Κατάστασης και Σενάρια Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης της Αίγινας», που κατατέθηκε στο Διεπιστημονικό-Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ.) «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Η Αίγινα, νησί σε στρατηγική γεωγραφικά θέση, με αρχαία ιστορία και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, ανέπτυξε ιστορικά τη ναυτιλία και το εμπόριο. Με μία εξίσου σημαντική σύγχρονη ιστορία, ως πρώτη έδρα του Ιωάννη Καποδίστρια (1828-1829), υπήρξε και παραμένει χώρος εγκατάστασης και έκφρασης πολλών σύγχρονων καλλιτεχνών, συγγραφέων και αρχιτεκτόνων. Η Αίγινα διατηρεί μέχρι σήμερα τη δική της ταυτότητα, όμως αντιμετωπίζει πιέσεις. Η εγγύτητα με την Αθήνα επηρεάζει την οικιστική της ανάπτυξη για παραθεριστική κατοικία ή για τουριστική ανάπτυξη. Η κλιματική αλλαγή την
επηρεάζει με τις πυρκαγιές (π.χ. Αττική και Πελοπόννησο), που επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα και καλύπτουν το νησί με στάχτη, αλλά και με την αύξηση της θερμοκρασίας, την αλλαγή στις βροχοπτώσεις και τον κίνδυνο της ερημοποίησης. Επίσης, η ανεξέλεγκτη ανθρωπογενής δραστηριότητα δημιουργεί μία συνεχώς αυξανόμενη επιβάρυνση με σκουπίδια, παράνομες χωματερές καθώς και με απορρίμματα και μικροπλαστικά στη θάλασσα. Η μελέτη εστίασε στην καταγραφή του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Βασίστηκε σε πρωτογενές υλικό, σε βιβλιογραφική έρευνα, σε εκθέσεις και μελέτες που προηγήθηκαν, όπως και στην προσωπική εμπειρία και σε συνεντεύξεις με τοπικούς παράγοντες. Κάτι που ακούστηκε συχνά από το στόμα φορέων, που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στα κοινά του νησιού, είναι η έλλειψη οράματος για το μέλλον της Αίγινας. Το παρομοιάζουν μάλιστα «σαν τη βάρκα που πηγαίνει μόνη της, χωρίς καπετάνιο». Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι κάθε δημοτική αρχή καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες να δοθούν λύσεις στη λειτουργία και στις υποδομές του νησιού. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2020 συγκεντρώθηκαν από την Επιτροπή Σχεδιασμού Έργων εκατό και πλέον προτάσεις πολιτών και συλλόγων για έργα στο νησί. Εντούτοις, έργα υποδομής ή καλλωπισμού δεν μπορούν να αντικαταστήσουν μία διαδικασία διαλόγου με τους πολίτες, ώστε να απαντηθούν βασικά ερωτήματα για το μέλλον του νησιού, τα οποία έχουν τεθεί και στο παρελθόν από συλλόγους, φορείς και πολίτες, χωρίς όμως να λάβουν απάντηση: Πώς οραματιζόμαστε την ανάπτυξη της Αίγινας; Ως προάστιο της Αθήνας ή ως
τουριστικό προορισμό; Ως μια αγροτική οικονομία, με κύριο προϊόν τη φιστικιά; Ή, εναλλακτικά, να αναπτύσσεται σε περισσότερους από έναν άξονες συγχρόνως; Όπως είναι: η αγροτική ανάπτυξη και η επανάχρηση παραδοσιακών καλλιεργήσιμων εκτάσεων, η οικιστική ανάπτυξη για παραθεριστική και μόνιμη κατοικία, η τουριστική ανάπτυξη και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, που ουσιαστικά προσελκύει τον τουρισμό. Στη μελέτη, λοιπόν, αφού επιχειρείται μια SWOT ανάλυση των δυνατών και αδύνατων σημείων, των ευκαιριών και των απειλών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, προτείνονται τρία πιθανά σενάρια ανάπτυξης για το μέλλον της Αίγινας: α) Να αξιοποιήσει την εγγύτητά της με την πρωτεύουσα και να γίνει προάστιο της Αθήνας. β) Να διατηρήσει μία σχετική «αυτονομία», αξιοποιώντας όμως την εγγύτητα με την Αθήνα, το διεθνές αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος» και το λιμάνι του Πειραιά, προτείνοντας την ανάπτυξη του τουρισμού ως κινητήρια δύναμη της τοπικής οικονομίας. γ) Να αναπτύξει ένα hybrid μοντέλο σε όλους τους παραγωγικούς τομείς συγχρόνως, που θα δημιουργήσουν μια ποικιλόμορφη οικονομία, πιο ανθεκτική (resilient) και πιο προσαρμοστική (adaptable) σε μελλοντικές αλλαγές ή κρίσεις (π.χ. πανδημίες). Τα μοντέλα αυτά είναι ενδεικτικά, μπορούν όμως να συμβάλουν στον διάλογο και στη διαμόρφωση οράματος για την ανάπτυξη της Αίγινας. Διάλογο με έμπειρους και ειδικούς, βασιζόμενους σε εργαλεία και δομές δημόσιας διαβούλευσης και συμμετοχής των πολιτών. Ώστε «η ρότα του καραβιού», το κοινό όραμα δηλαδή, να είναι κοινά αποδεκτή και τελικά να ωφελήσει όλους.