Dieren in het circus

Wilde dieren uit het circus

Door: Marian Henderson

In het regeerakkoord van VVD en PvdA wordt een verbod aangekondigd op wilde dieren in circussen. Gaat dit verbod er werkelijk komen? Wat vinden de dierenbeschermers en de circussen ervan? En wat moet er met de circusdieren gebeuren? We nemen een kijkje in de piste.

Jarenlang bezocht ik vrijwel ieder circus dat Amsterdam aandeed. Ik was betoverd door de bijna magische sfeer waarin het circus-

sprookje werd vertoond. De opzwepende muziek, de geur van paardenmest en zaagsel, de spreekstalmeester die de spanning torenhoog wist op te voeren. genzin hun ego onderwierpen aan de wil van de dompteur. Ieder circus had wel een bijzondere verrassing. Een act met aapjes

of een krokodil die door het publiek werd geaaid. Gaandeweg ging ik mij echter steeds meer afvragen of dergelijk amusement wel verantwoord was. Het was misschien wel leuk, maar wat voor dierenleed ging er verborgen achter die dieprode fluwelen gordijnen? Hoe leefden de beesten als ze niet optraden? Hoe werden ze getraind? Nadat ik ging werken voor een dierenbeschermingsorganisatie kreeg ik steeds meer kennis van feiten die niet viel te rijmen met circusbezoek. Ik stopte met de circussen. Sinds een tiental jaren ben ik zelfs fervent anti-circus geworden. Mij zul je daar niet meer zien.

Als enig Europees land heeft Nederland geen enkele wetgeving die het welzijn van circusdieren regelt of controleert.

Anti-circus

En dan natuurlijk de charme van de dieren. De imponerende olifanten die braaf hun kunstje deden (was dat eigenlijk niet tegennatuurlijk? Een beetje zielig vond ik het wel!). Ik keek mijn ogen uit naar de tijgers en leeuwen, die met duidelijke te-

Jarenlange acties

Organisaties als Wilde Dieren de Tent Uit en Bite Back voerden jarenlang actie tegen het optreden van niet-gedomesticeerde dieren in circussen. De petities volgden elkaar op. Maar veel richtte dat aanvankelijk niet uit. Terwijl in heel Europa eisen werden gesteld aan het welzijn van circusdieren, of zelfs verboden werden ingevoerd, liep Nederland nog steeds behoorlijk achter. Als enig Europees land heeft Nederland geen enkele wetgeving die het welzijn van circusdieren regelt of controleert. Het stellen van eisen aan het welzijn van de wilde circusdieren werd geheel aan de sector zelf overgelaten. Dat is natuurlijk vragen om moeilijkheden, want de circussen willen niet in hun eigen vlees snijden. Als we de cijfers van de Vereniging van Nederlandse Circus Ondernemingen moeten geloven, bezoeken jaarlijks 1.480.000 mensen een klassiek circus. De VNCO heeft dan ook beloofd om dit verbod met alle wettelijk toegestane middelen

te zullen bestrijden. Hopelijk hebben ze het nakijken, want de coalitie kwam naar buiten met de volgende tekst: ‘Dierenwelzijn is belangrijk en leeft breed onder de bevolking. De afgelopen jaren is veel verbeterd en die lijn trekken we door.‘

Olifantshaken

Is het werkelijk zo slecht gesteld met de wilde dieren in circussen? Ja, daarover is inmiddels genoeg bekend. Vooral olifanten hebben het zwaar. In de natuur heeft een olifant een geweldig territorium. Ze zijn de hele dag bezig met het zoeken naar schraal voedsel, dat ze in gevangenschap niet krijgen. Olifanten zijn zeer sociale dieren, die in de natuur in een grote groep leven. In het circus is de olifant vaak alleen, met grote

verveling tot gevolg. De dieren staan wel 17 uur per dag vastgeketend aan voor- en achterpoten. Leert een olifant die kunstjes omdat hij de trainer zo aardig vindt? Wel-

nee, die worden hem met behulp van geweld bijgebracht. De Stichting Viervoeters schrijft: ‘De enige manier waarop een mens zich in rangorde boven een volwassen olifant kan stellen, is door angst, pijn en dominantie.‘ Die wordt meestal bereikt door olifantshaken: stokken met een scherpe punt die in het gevoelige vlees van het dier worden gestoken. Ook worden er elektroshocks gebruikt en worden de dieren geslagen. Er zijn inmiddels talloze undercover video's waarop je zien kunt hoe circusolifanten worden mishandeld. Door al deze stressfactoren gaan de dieren stereotiep gedrag vertonen: ze staan heen en weer te zwaaien, het zogenoemde 'waven'.

Symboolpolitiek

Hans Hopster, lector welzijn van dieren bij de HBO-opleiding Van Hall Larenstein, gespecialiseerd in mens, dier en natuur, vindt het aankomende verbod slechts symboolpolitiek. Er zouden in Nederland maar weinig wilde dieren in circussen optreden (volgens zijn schatting 120) en daarom vindt hij het een minor problem. Er zou meer aandacht moeten zijn voor de werkelijk grote problemen, zoals de fokkerij van rasdieren, en de misstanden rond miljoenen dieren in de bioindustrie. Die problemen verdienen zeker aandacht. Maar dat neemt niet weg dat circusdieren wel degelijk lijden en dat daar best iets aan mag gebeuren.

Circus Renz

De voorstanders van wilde circusdieren laten we natuurlijk ook aan het woord. Een reactie van Mathijs te Kiefte van Circus Renz: “Op dit moment is er niet meer bekend dan een korte zin in het regeerakkoord. Wij hebben geen eigen dieren. We boeken elk jaar de beste circusacts van over de hele wereld. Een eventueel verbod geeft geen grote problemen. Met creativiteit, visie en andere impulsen, zullen we er voor blijven zorgen dat Circus Herman Renz een betoverend circus blijft brengen. Dit jaar zijn tijgers, leeuwen, varkentjes en duiven een onderdeel van onze show. Trainer Tom Dieck Jr. behoort wereldwijd tot de top drie van roofdierendresseurs. Niet alleen omdat hij een prachtige en respectvolle act met zijn dieren laat zien, maar ook omdat hij veel aandacht besteed aan grote buitenverblijven voor zijn dieren en hij

over een enorme kennis beschikt. Wij willen laten zien dat dierenwelzijn en de omgang met dieren bij ons op plaats 1 staat. Het heeft de hoogste prioriteit.”

Olifanten zijn zeer sociale dieren, die in de natuur in een grote groep leven. In het circus is de olifant vaak alleen, met grote verveling tot gevolg.

Opvang voor circusdieren

Het laatste woord is aan de politiek. Christine Teunissen van de Partij voor de Dieren: “We zullen erop aandringen dat het verbod zo snel mogelijk wordt ingesteld, zodat de dieren niet langer hoeven lijden in circussen.” Dat in gevangenschap geboren dieren niet meer wild zijn, bestrijdt de

partij. “Het gaat er niet om waar de dieren geboren worden, maar of het dieren zijn die in gevangenschap gehouden kunnen worden. Tijgers, krokodillen en olifanten zijn wilde dieren en die horen thuis in de natuur en niet in een circus. Het is bij deze wilde dieren ook duidelijk dat zij ernstig lijden onder het leven in een circus. Ze gaan vaak letterlijk ijsberen, heen en weer schommelen (stereotiep gedrag) en worden lusteloos of juist agressief... We willen dat de dieren die nu in circussen gehouden worden zo goed mogelijk worden opgevangen op een plek waar ze veel ruimte hebben en hun natuurlijke gedrag zo goed mogelijk kunnen vertonen.”

Stichting Wilde Dieren de Tent Uit heeft de overheid aangeboden om te helpen te

zorgen voor goede opvang van voormalige wilde circusdieren. De PvdD vindt dat je beter helemaal geen dieren in circussen kunt houden. “Ook voor paarden geldt dat er grote welzijnsproblemen zijn. Belangrijk is ook de afweging te maken wat je dieren aan wilt doen voor een nogal futiel doel als menselijk vermaak. Een respectvolle omgang met dieren in de samenleving vraagt ook dat je grenzen stelt aan het diergebruik op zich.”