teux_37

Διαβητολογικά Νέα ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2007

Αριθμός Άδειας 451/91

Ταχ. Γραφείο Κ. Δ. Αθηνών

ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ

ΚΩΔ. 4288

ΤΕΥΧΟΣ 37ο (69ο)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Τεύxος 37

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Το περιοδικό αυτό απευθύνεται σε άτομα με διαβήτη και σε επαγγέλματα υγείας που έχουν σχέση με το διαβήτη Εκδίδεται από την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Διανέμεται Δωρεάν Τα κείμενα των διαφημίσεων είναι υπό την ευθύνη των διαφημιζομένων και όχι της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Διοικητικό Συμβούλιο Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας

Πρόεδρος

Αντιπρόεδρος

Γενικός Γραμματεύς

Ταμίας

Μέλη

Μπούσμπουλας Σταύρος Ηρακλειανού Στέλα Σωτηρόπουλος Αλέξης Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Αλαβέρας Αντώνιος Δημητριάδης Γεώργιος Μυγδάλης Ηλίας Παναγιώτου Θεμιστοκλής Φιλιππίδης Φίλιππος

Συντακτική Επιτροπή “Διαβητολογικά Νέα”: Επίτιμος Πρόεδρος: Αλιβιζάτος Ιωάννης Υπεύθυνος Σύνταξης: Βαζαίου Ανδριανή Γραμματεύς: Δημοσθενόπουλος Χάρης Μέλη: Αλαβέρας Αντώνης Κεφαλάς Νίκος Αναστασίου Ελένη Μητράκου Ασημίνα Βασιλόπουλος Χάρης Μακρυλάκης Κωνσταντίνος Ιωαννίδης Ιωάννης Μπενρουμπή Μαριάννα Ηρακλειανού Στυλιανή Nούτσου Μαρίνα Θυμέλλη Ιωάννα Τουρνής Συμεών

Ταχ. Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 9 - Αθήνα 11528 http://www.ede.gr Ιδιοκτήτης: Ελληνικh Διαβητολογικh Εταιρεiα - Εκδότης: Βαζαίου Ανδριανή

Τεύxος 37

Διαβητολογικά Νέα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ Νέα από το Διεθνές Συνέδριο για το Διαβήτη στα παιδιά και τους εφήβους.

(ISPAD 2007) και το 67ο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ΑDA 2007)...................................................................................................9 Ανδριανή Βαζαίου Η Νηστεία στη διατροφή του διαβητικού ατόμου.......................................................................18 Χάρης Δημοσθενόπουλος Διαβητική μυοκαρδιοπάθεια: μια άλλη επίδραση του σακχαρώδη διαβήτη στην καρδιά...............................................................................................23 Κωνσταντίνος Κανάκης, Χρήστος Φλεβάρης Πόσο καλά γνωρίζετε τη διατροφή σας;.........................................................................................27 Χάρης Δημοσθενόπουλος Ταξίδι και διαβήτης.......................................................................................................................................32 Ασημίνα Μητράκου Νίκος Θαλασσινός Ελεγειακό Αφιέρωμα Μνήμης.................................................................................................................36 Φώτης Παυλάτος

Διαβητολογικά Νεα

ÊÁÔÁËÏÃÏÓ ÓÕÍÅÑÃÁÔÙÍ ÔÅÕ×ÏÓ 37ï Ανδριανή Βαζαίου

Παιδίατρος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια, Α΄ Παιδιατρική Κλινική, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου, Νοσοκομείο Παίδων “Π & Α Κυριακού”

Χάρης Δημοσθενόπουλος

MΜedSci. SRD, Kλινικός Διαιτολόγος - Βιολόγος, Προϊστάμενος Διαιτητολογικού Τμήματος, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών “Λαϊκό”

Κωνσταντίνος Κανάκης

Παθολόγος

Χρήστος Φλεβάρης

Παθολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Β΄ Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο “Ερυθρός Σταυρός”

Ασημίνα Μητράκου

Παθολόγος με εξειδίκευση στο σακχαρώδη διαβήτη

Φώτης Παυλάτος

Ενδοκρινολόγος, Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας

Διαβητολογικά Νεα

Áðü ôç Óýíôáîç

H συντακτική επιτροπή των “Διαβητολογικών Νέων” στην προσπάθεια βελτίωσης της αισθητικής του περιοδικού αποφάσισε να δώσει μια εικαστική νότα σ’αυτό προβάλλοντας ταυτόχρονα το έργο των σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων. Σ’αυτό το τεύχος στο εξώφυλλο φιλοξενείται ένα έργο του κ. Δημήτρη Μηλιώνη. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά τον καλιτέχνη για την αφιλοκερδή προσφορά του έργου του για τη φιλοτέχνηση του περιοδικού και τη θερμή του ανταπόκριση. Τα έργα του κ. Μηλιώνη πρότεινε στην συντακτική επιτροπή η ιστορικός τέχνης κ. Ανίτα Πατσουράκη την οποία ιδιαίτερα ευχαριστούμε για τη βοήθειά της.

ΜΗΛΙΩΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (1960- ) Γεννήθηκε στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας. Σαν έφηβος από το 1972 ως το 1974, πήρε τα πρώτα μαθήματα σε ελεύθερο και τεχνικό σχέδιο, λινοτυπίες και παρακολουθεί τα εργαστήρια μετάλλων και ξυλουργικής στο γυμνάσιο Temple. Το 1974, η οικογένειά του επιστρέφει στην Ελλάδα και συνεχίζει μαθήματα στην ακαδημία του ΑCS (Αθήνα 1974- 1978). Μελετά μηχανικό και αρχιτεκτονικό σχέδιο, φωτογραφία, ταινία 8 mm και βίντεο. Αργότερα, εξευρενά τη ζωγραφική, χαρακτική, γλυπτική, μεταξοτυπία και μελετά τις ελληνικές εικόνες στο εργαστήριο του Μουσείου Μπενάκη. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 ζωγραφίζει με μαλακές και σκληρές άκρες αφηρημένες γεωμετρικές συνθέσεις με ένα κύριο θέμα ο σχηματικός άνθρωπος. Στη δεκαετία του ΄90 συνεχίζει να ερευνά στο ανθρώπινο σχεδιάγραμμα- προφίλ και έχει ένα ενδιαφέρον για τις νεκρές φύσεις. Στον 21ο αιώνα, ο Μηλιώνης εμπλουτίζει τα θέματά του με έναν υπερφυσικό λυρισμό και μια ονειροπόλο διάθεση ενός νέου μεταφυσικού κόσμου, επηρεασμένου από τα ελληνικά υπερρεαλιστικά πρότυπα των De Chirico, Νίκος Εγγονόπουλος, Σαράντης Καραβούζης, Δημήτρης Γέρος και Νίκος Στεφάνου. Ο Μηλιώνης έχει παρουσιάσει την εικαστική εργασία του σε πολλές ατομικές και ιδιωτικές εκθέσεις. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές. Το 2006 το ελληνικό ταχυδρομείο (ΕΛΤΑ) εκδίδει ένα γραμματόσημο σε συνεργασία με την Πάτρα 2006- Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

* Εξώφυλλο: Δημήτρης Μηλιώνης Ακρυλικό σε καμβά, 2006 (Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.mihalarias.gr)

Τεύxος 37

Νέα από το Διεθνές Συνέδριο για το Διαβήτη στα παιδιά και τους εφήβους.(ISPAD 2007) και το 67ο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ΑDA 2007) Στο 33o συνέδριο του ΙSPAD που πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο 26-29 Σεπτεμβρίου 2007 με μεγάλη επιτυχία και το οποίο διοργανώθηκε από την Ελληνίδα διαβητολόγο Όλγα Κορδονούρη, αναπληρώτρια καθηγήτρια που εργάζεται στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο στο Ανόβερο ανακοινώθηκαν μελέτες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πεπτίδιο GAD και πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 Ο J. Ludvigson από τη Σουηδία ανα­ κοίνωσε τα αποτελέσματα μελέτης φάσης ΙΙ για την επίδραση ενός πεπτιδίου, της αποκαρβοξυλάσης του γλουταμικού οξέος (GAD) που έχει κατασκευασθεί από την Εταιρεία Diamyd™, σε παιδιά με διαβήτη τύπου 1 (ΣΔΤ1). Τα αντισώματα έναντι του πεπτιδίου αυτού έχουν συσχετισθεί με την παθογένεση του ΣΔΤ1. Μελετήθηκαν 70 (42 κορίτσια, 28 αγόρια) νεοδιαγνωσμένα παιδιά ηλικίας 10-18 ετών, εκ των οποίων στα μισά δόθηκε μια υποδόρια ένεση πεπτιδίου GAD, ενώ στα υπόλοιπα χορηγήθηκε εικονικό φάρμακο. Η παρακολούθηση των παιδιών για 18 μήνες μετά την ένεση πεπτιδίου GAD έδειξε ότι οι ασθενείς διατήρησαν υψηλότερα επίπεδα C-πεπτιδίου σε αντίθεση με τους ασθενείς που πήραν εικονικό φάρμακο. To C-πεπτίδιο είναι ουσία που χρησιμοποιείται ως δείκτης από τους ειδικούς της παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας

του ίδιου του ασθενούς. Θα πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι κανένας ασθενής δεν έμεινε ελεύθερος ινσουλίνης. Το προστατευτικό αποτέλεσμα του φαρμάκου ήταν ισχυρότερο όταν χορηγήθηκε μέσα στους πρώτους 3 μήνες από τη διάγνωση της νόσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά δεν παρουσίασαν καμία παρενέργεια μετά την ένεση του φαρμάκου. Η εργασία αυτή κρίθηκε πολύ σημαντική και προκάλεσε το ενδιαφέρον πολλών ειδικών. Στο μέλλον θα γίνει πολυκεντρική μελέτη για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα αυτά. Εάν πραγματικά η χορήγηση του GAD βελτιώνει την ενδογενή παραγωγή ινσουλίνης τότε θα χορηγηθεί σε άτομα υψηλού κινδύνου για εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, που είναι σε στάδιο προδιαβήτη. Άτομα υψηλού κινδύνου είναι εκείνα που παρουσιάζουν αυτοαντισώματα κατά των νησιδίων του παγκρέατος, που αποτελούν ένδειξη ότι έχει ξεκινήσει η αυτοάνοση διεργασία που θα καταλήξει στην καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος. Τα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 Η Ο. Varaala από την Φινλανδία στη διάλεξή της για τη σχέση των προβιοτικών και σακχαρώδη διαβήτη ανέφερε ότι η συχνότητα αυτο

Διαβητολογικά Νεα άνοσου διαβήτη στα πειραματόζωα είναι μεγαλύτερη όταν ζούν σε «καθαρό» περιβάλλον, ενώ μειώνεται όταν το φορτίο των μικροβίων στο περιβάλλον αυξάνεται. Η χορήγηση των θερμοευαίσθητων μικροβίων που ανήκουν στην κατηγορία των προβιοτικών (που είναι βακτηρίδια με ευεργετική επίδραση στην υγεία), όπως οι γαλακτοβάκιλλοι καζέϊ, μειώνει τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου σε πειραματικό μοντέλο σακχαρώδη διαβήτη μη παχύσαρκων ποντικιών. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η τροποποίηση του αμυντικού συστήματος του εντέρου με χορήγηση προβιοτικών επηρεάζει το είδος των κυττάρων που σχετίζονται με την άμυνα του οργανισμού και τα οποία διηθούν τα νησίδια του παγκρέατος. Το ανοσολογικό σύστημα του εντέρου παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση του ΣΔΤ1. Στα παιδιά με ΣΔΤ1 έχει παρατηρηθεί ενεργοποίηση του ανοσολογικού συστήματος του εντέρου καθώς και αυξημένη διαπερατότητα του τελευταίου. Επιπλέον, σε παιδιά με ΣΔΤ1 έχει παρατηρηθεί αυξημένη αντίδραση σε τροφικά αντιγόνα. Ορισμένοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι ο ΣΔΤ1 ξεκινά από την διαταραχή της από του στόματος ανοχής ορισμένων αντιγόνων. Γενετικοί και επιδημιολογικοί παράγοντες όπως η πρώϊμη εισαγωγή τροφικών αντιγόνων π.χ της πρωτεϊνης του γάλακτος της αγελάδος και λοιμώξεις του εντέρου, όπως εκείνες που προκαλούνται από μια κατηγορία ιών που ονομάζονται εντεροϊοί, ενδέχεται να διαταράσσουν την άμυνα του εντέρου και να προκαλούν αυτοανοσία, που εί-

10

ναι ο μηχανισμός ο οποίος οδηγεί στην εμφάνιση του ΣΔΤ1. Η χορήγηση προβιοτικών βοηθά στην προστασία του εντέρου, την ανάπτυξη από του στόματος ανοχής των διαφόρων αντιγόνων και την αποκατάσταση της διαπερατότητας του εντέρου. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά μειώνουν τη σοβαρότητα των λοιμώξεων του εντέρου από εντεροϊούς που σχετίζονται με την εμφάνιση του ΣΔΤ1. Για τον λόγο αυτό έχει ξεκινήσει η πιλοτική μελέτη PRODIA στη Φινλανδία που έχει ως στόχο να δείξει κατά πόσον η χορήγηση προβιοτικών σε άτομα που έχουν υψηλό γενετικό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου είναι δυνατόν να ελαττώσει τη συχνότητα εμφάνισης του ΣΔΤ1. Ένεση με βελόνες 4 ή 6 χιλιοστών σε λεπτόσωμα παιδιά Σε συγκριτική μελέτη 28 παιδιών μέσης ηλικίας 10.3 (6 - 17.3) χρόνων έγινε ένεση αποστειρωμένου αέρα στον υποδόριο χώρο, (εκεί δηλαδή που γίνονται οι ενέσεις) με βελόνα 4 και 6 mm κάθετα στο μηρό ή το γλουτό και χωρίς ανέγερση του δέρματος (τσίμπημα). Τα παιδιά μελετήθηκαν με υπερηχογράφημα δέρματος. Διαπιστώθηκε ότι σημαντικός αριθμός ενέσεων με την τεχνική αυτή γίνεται ενδομυϊκά. Η χορήγηση ωστόσο της ινσουλίνης βαθειά στο μυ μπορεί να προκαλέσει ταχεία απορρόφηση του φαρμάκου και επομένως μεγαλύτερο κίνδυνο υπογλυκαιμίας. Οι ερευνητές της μελέτης προτείνουν ότι με τις βελόνες των 4 ή 6 χιλιοστών να εγείρεται το δέρμα σε πτυχή, ιδίως σε λεπτόσωμα παιδιά που κάνουν ενέσεις σε θέσεις που δεν έχουν πολύ λίπος, όπως στην κοιλιά.

Τεύxος 37

Στο 67ο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας που πραγματοποιήθηκε στο Σικάγο στις 22-26 Ιουνίου 2007 ανακοινώθηκαν πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες και για τους δύο τύπους διαβήτη, τον ΣΔΤ1 και το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ΣΔΤ2) που σχετίζονται με την παθογένεση, την πρόληψη, τις επιπλοκές και τη θεραπεία των παθήσεων αυτών. Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 και κληρονομικότητα Γενετιστές ανακάλυψαν πρόσφατα 7 νέα γονίδια που σχετίζονται με την προδιάθεση για ΣΔΤ2. Ο Dr Francis Collins δήλωσε ότι μετά το 2003 και τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στην αναγνώριση της γενετικής βάσης κοινών ασθενειών, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης. Ο ΣΔΤ2 είναι πολυπαραγοντική νόσος που οφείλεται σε συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Πριν από το 2007 είχαν αναγνωρισθεί τρία γονίδια που θεωρήθηκαν ότι ευθύνονται για το γενετικό κίνδυνο εμφάνισης της νόσου το PPARG, KCNJ11 και ΤCFL2. Πρόσφατα η μελέτη FUSION (Finland-United States Investigation of NIDDM Genetics) στην οποία εμπλέκεται ο Dr Collins έχει εντοπίσει 7 τουλάχιστον ακόμα γονίδια και επιβεβαίωσε τη σημαντικότητα των 3 ήδη γνωστών γονιδίων σαν υποψήφια γονίδια που σχετίζονται με την προδιάθεση για ΣΔΤ2. Η μελέτη FUSION είναι μελέτη που χαρτογραφεί και αναγνωρίζει γονίδια που προδιαθέτουν για ΣΔΤ2. Τα 7 νέα γονίδια είναι το IGF2BP2, CDKN2A/B, FTO, CDKAL1, HHEX, SLC30A8 και Chr11. Υπάρχουν περισσότερες από 20 μελέτες στις ΗΠΑ που επιβεβαίωσαν τα

αποτελέσματα της FUSION για τα γονίδια FTO, CDKAL1, HHEX, SLC30A8. Ερευνητές από το ΝΙΗ έχουν χαρτογραφήσει το γονιδίωμα περισσότερων από 12 θηλαστικών μέσα στα οποία συγκαταλέγονται ο ποντικός, ο χιμπαντζής, ο σκύλος κλπ επιτρέποντας τη σύγκριση του ανθρώπινου γονιδίωματος με εκείνο άλλων ζώων. Τώρα που οι επιστήμονες μπορούν να αναγνωρίσουν περιοχές στο ανθρώπινο γονιδίωμα που επιτρέπουν την πρόβλεψη πιθανού κινδύνου για κάποιες από τις κοινές ασθένειες, απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την αναγνώριση και άλλων πιθανών γενετικών παραγόντων κινδύνου. Αυτό είναι απαραίτητο να γίνει σε διάφορους πληθυσμούς ώστε να αποτυπωθούν οι γενετικές παραλλαγές που σχετίζονται με ασθένειες. Ωστόσο, η γενετική ανάλυση είναι ιδιαίτερα ακριβή (πάνω από 800.000 $ για κάθε ασθένεια). Για το λόγο αυτό το ΝΙΗ επιτρέπει να είναι προσιτές στο Ιντερνέτ οι γενετικές πληροφορίες και καλεί ιδιωτικούς ή δημόσιους φορείς να είναι συνεργάτες. Το GAIN (Genetic Association In-

11

Διαβητολογικά Νεα formation Network) είναι μια σύμπραξη ιδιωτικής και δημόσιας συνεργασίας που παρέχει πληροφορίες για την γενετική ανάλυση σχετικά με τη διαβητική νεφροπάθεια, την κατάθλιψη, τη σχιζοφρένεια, τις διαταραχές προσοχής και συγκέντρωσης και την ψωρίαση. Η αναγνώριση των υπεύθυνων γονιδίων για τις διάφορες ασθένειες επιτρέπει ενδεχομένως και την καλύτερη διάγνωση των παθήσεων αυτών και ίσως στο μέλλον βοηθήσει στη γονιδιακή θεραπεία ή τη θεραπεία με διάφορα φάρμακα ή ακόμα επιτρέψει την πρόληψη διαφόρων παθήσεων. Δεν θα πρέπει, ωστόσο, να λησμονούνται και θέματα που έχουν να κάνουν με την ηθική, τη νομιμότητα και τα κοινωνικά προβλήματα που σχετίζονται με την έρευνα αυτού του τύπου όπως διακρίσεις ως προς την πρόσληψη σε εργασία και σε ασφάλεια υγείας. Για το λόγο αυτό ενδέχεται να ψηφισθεί νομοθεσία στις ΗΠΑ που θα απαγορεύει τη διάκριση σε περίπτωση γενετικής προδιάθεσης σε διάφορες ασθένειες.

των διατροφικών τους συνηθειών. Σημειωτέον ότι το σύστημα της συνεχούς καταγραφής αποτελείται από έναν αισθητήρα γλυκόζης που μετρά την γλυκόζη στον υποδόριο χώρο, την περιοχή δηλαδή που γίνονται οι ενέσεις ινσουλίνης και ο οποίος στέλνει το αποτέλεσμα της μέτρησης με τηλεμετρία σε ένα μόνιτορ που έχει το άτομο με διαβήτη είτε επάνω του, είτε στην τσέπη του, είτε στην τσάντα του. Η τιμή της γλυκόζης είναι εμφανής στην οθόνη του μόνιτορ. Πρόσφατα αποτελέσματα από μελέτη που ανακοινώθηκε στο συνέδριο σχετικά με την ανάπτυξη υβριδικού μοντέλου συνδυασμού αντλίας ινσουλίνης και αισθητήρα συνεχούς καταγραφής σακχάρου αίματος είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί στη χρήση του συστήματος και για το λόγο αυτό χρειάζεται πολύ καλή εκπαίδευση των ατόμων που φέρουν το σύστημα ώστε να διορθώνουν το σάκχαρο αφού προηγουμένως ελέγξουν την ποσότητα ινσουλίνης που έχουν πάρει μέχρι τη χρονική στιγμή της διόρθωσης, Τα συστήματα συνεχούς καταγραφής πληροφορία που τους παρέχεται μέσα από το γλυκόζης αίματος βοηθούν στον πρόγραμμα της αντλίας συνεχούς έγχυσης ινκαλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο σουλίνης (σε αυτούς που συνδυάζουν τη χρήση Στο συμπόσιο με θέμα τη χρησιμότητα των αντλίας ινσουλίνης και αισθητήρα γλυκόζης). συστημάτων συνεχούς καταγραφής γλυκόζης Επιπλέον, χρειάζεται προσοχή στο χρόνο που αίματος ο Dr Howard A Wolpert από το Διαβηεπιλέγεται από τον ασθενή για το καλιμπράριτολογικό Κέντρο της Joslin ανέφερε ότι υπάρσμα (ρύθμιση) του συστήματος. Το καλιμπράριχουν αρκετά οφέλη από τα συστήματα της σμα πρέπει να πραγματοποιείται όταν δεν συμσυνεχούς καταγραφής γλυκόζης αίματος που βαίνουν μεγάλες διακυμάνσεις του σακχάρου δείχνουν την τιμή της γλυκόζης την ώρα που αίματος δηλαδή απότομη άνοδος ή πτώση του πραγματοποιείται η μέτρηση (Real Time), με τη σακχάρου, λόγω του χρόνου που απαιτείται για δυνατότητα της καλύτερης ρύθμισης των επιτην εξισορρόπηση της γλυκόζης μεταξύ ενδοπέδων γλυκόζης αίματος, της πρόληψης της φλέβιου και υποδόριου χώρου. Αυτό συμβαίνει υπογλυκαιμίας, της βελτίωσης της ποιότητας διότι για λόγους φυσιολογίας απαιτούνται τουζωής, της τροποποίησης της συμπεριφοράς λάχιστον 10 min για να εξισορροπήσει η γλυτων ατόμων και του καλύτερου διαχειρισμού κόζη που κυκλοφορεί στο αίμα με τη γλυκόζη του υποδόριου χώρου. Το καλιμπράρισμα, επομένως, πρέπει να γίνεται σε συνθήκες που υπάρχει πλατώ στις τιμές του σακχάρου και τέτοια χρονική στιγμή είναι π.χ συνήθως πριν από το πρωϊνό γεύμα. Επιπλέον, στην επιτυΠραγματικό μέγεθος χία της χρήσης του συστήματος συμβάλλει και ο σωστός προσδιορισμός των υδατανθράκων που καταναλώνονται από τους ασθενείς, γεγονός το οποίο υπογραμμίζει ακόμη περισσότερο τη σημασία της εκπαίδευσης για τη Πραγματικό μέγεθος βελτιστοποίηση του συστήματος.

12

Τεύxος 37 Ο καθηγητής Geremia Bolli από το Πανεπιστήμιο της Περούτζια στην Ιταλία δήλωσε ότι το ιδανικό σύστημα της συνεχούς καταγραφής γλυκόζης αίματος πρέπει να είναι φιλικό, φθηνό και ακριβές, ωστόσο ένα τέτοιο σύστημα δεν υπάρχει ακόμα. Παρά, όμως, τις ατέλειες αυτών των συστημάτων ο καθηγητής Βolli τόνισε ότι μέσω αυτών υπάρχει η δυνατότητα βελτίωσης της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης αίματος και μείωσης της συχνότητας των υπογλυκαιμικών επεισοδίων, αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα στον τομέα αυτό. Ο καθηγητής Boris Kovatvhev από το Πανεπιστήμιο της Bιρτζίνια ανακοίνωσε τα αποτελέσματα από μια μελέτη 40 ημερών σε 123 άτομα με ΣΔΤ1 ή ΣΔΤ2 που αντιμετωπιζόταν με ινσουλίνη, με χρήση του συστήματος συνεχούς καταγραφής FreeStlyle Navigator®. Σημειωτέον ότι το σύστημα της συνεχούς καταγραφής γλυκόζης FreeStlyle Navigator® δεν κυκλοφορεί ακόμα στη χώρα μας. Έχει πάρει έγκριση για κυκλοφορία σε δύο χώρες στην Ευρώπη, τη Γερμανία και την Ολλανδία, ενώ δεν έχει πάρει έγκριση από τον οργανισμό FDA της Αμερικής. Τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη δεν έβλεπαν τα αποτελέσματα της γλυκόζης τις πρώτες 20 ημέρες, ενώ είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τις αλλαγές των επιπέδων της γλυκόζης αίματος τις υπόλοιπες 20 ημέρες. Ο στόχος ήταν να διευκρινισθεί κατά πόσον το σύστημα αυτό μπορεί να βοηθήσει το άτομο με διαβήτη όταν έχει πρόσβαση στην πληροφορία του επιπέδου γλυκόζης κάθε στιγμή. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπήρχε μεταβολή στη μέση τιμή γλυκόζης ή τη διακύμανση των επιπέδων αυτής, τις πρώτες 20 ημέρες. Όμως, όταν οι ασθενείς απέκτησαν πρόσβαση στις μετρήσεις γλυκόζης μετά την αρχική περίοδο, υπήρξε σημαντική μείωση της διακύμανσης της γλυκόζης και του κινδύνου υπογλυκαιμίας και υπεργλυκαιμίας. Το συμπέρασμα του καθηγητή Kovatvhev ήταν ότι εάν το σύστημα της συνεχούς καταγραφής γλυκόζης αίματος μπορεί να μειώσει τη διακύμανση

της γλυκόζης και επομένως τον κίνδυνο για υπεργλυκαιμία και υπογλυκαιμία, τότε οι ασθενείς θα αισθάνονται πιο ασφαλείς στην προσπάθεια να επιτύχουν καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο. Περισσότερες μετρήσεις σακχάρου βελτιώνουν το γλυκαιμικό έλεγχο σε παιδιά με αντλία ινσουλίνης Η Luiz Heinemann από το Ινστιτούτο Profil για έρευνα στο Μεταβολισμό στο Neuss της Γερμανίας παρουσίασε αποτελέσματα πολυκεντρικής μελέτης σύμφωνα με την οποία βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης Α1C και της συχνότητας μετρήσεων σακχάρου στο τριχοειδικό αίμα σε άτομα που έφεραν την αντλία συνεχούς χορήγησης ινσουλίνης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο μικρότερος αριθμός μετρήσεων συσχετιζόταν σημαντικά με υψηλότερα επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης στους ασθενείς αυτούς. Τα ευρήματα αυτά είναι σε συμφωνία με δεδομένα προηγούμενων μελετών σύμφωνα με τις οποίες υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της συχνότητας αυτοελέγχου και γλυκαιμικού ελέγχου. Εγκεφαλικό οίδημα και διαβητική κετοξέωση (ΔΚΟ) H Ν.S Glaser αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής στο Τμήμα της Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημίου Davis της Καλιφόρνιας προσπάθησε να ρίξει φώς στα αίτια του εγκεφαλικού οιδήματος που είναι δυνατόν να εμφανισθεί κατά τη διάρκεια ενός σοβαρού επεισοδίου ΔΚΟ στα παιδιά. Η ΔΚΟ είναι oξεία επιπλοκή του ΣΔΤ1

13

Διαβητολογικά Νεα που χαρακτηρίζεται από την παρουσία υπεγλυκαιμίας, αφυδάτωσης και οξέωσης λόγω κυρίως της παραγωγής κετονικών σωμάτων και η οποία οφείλεται στην πλήρη ή ακόμα και μερική έλλειψη ινσουλίνης. Σημειωτέον ότι το εγκεφαλικό οίδημα είναι μια σπάνια επιπλοκή της ΔΚΟ που εμφανίζεται στα παιδιά αλλά όχι στους ενήλικες για λόγους που δεν είναι κατανοητοί. Η N.S Glaser συζήτησε ευρήματα από απεικονιστικές μελέτες του εγκεφάλου που πραγματοποίησε η ίδια αλλά και άλλοι ερευνητές σε παιδιά και πειραματόζωα με ΔΚΟ. Σύμφωνα με τις μελέτες αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί νεότερες τεχνικές μαγνητικής απεικόνισης του εγκεφάλου για να εκτιμηθεί η κατανομή του ύδατος στον εγκέφαλο, η ροή αίματος στα εγκεφαλικά αγγεία και ο μεταβολισμός του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της ΔΚΟ. Η N.S Glaser συμπέρανε ότι είναι απίθανο να οφείλεται το εγκεφαλικό οίδημα στην υπερβολική χορήγηση υγρών που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της ΔΚΟ ή στις οσμωτικές διακυμάνσεις, όπως πιστευόταν μέχρι πρόσφατα. Βραδύτερος ρυθμός χορήγησης υγρών και λιγότερο απότομες αλλαγές στην οσμωτικότητα κατά τη διάρκεια της θεραπείας ενδέχεται να μη αρκούν για την πρόληψη του εγκεφαλικού οιδήματος όπως προτείνεται τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Αν και το θέμα του εγκεφαλικού οιδήματος παραμένει ανοικτό, σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις (ΙSPAD, ΑDA, Αμερικανική Ενδoκρινολογική Εταιρεία για τα παιδιά (LWPES)), όπως ανακοινώθηκε στο συνέδριο του ΙSPAD στο Βερολίνο προτείνεται η διόρθωση της αφυδάτωσης κατά τη διάρκεια της ΔΚΟ στα παιδιά να γίνεται αργά σε 48 ώρες, χωρίς απότομες αλλαγές της οσμωτικότητας και με ισομερή κατανομή των υγρών στη διάρκεια του 24ωρου. Αδιάγνωστες περιπτώσεις διαβήτη τύπου MODY Η LK Gilliam από το Πανεπιστήμιο του Seattle παρουσίασε δεδομένα από τη μελέτη SEARCH for Diabetes in Youth για περιπτώσεις από ένα τύπο διαβήτη που εμφανίζεται στα παιδιά αλλά είναι δυνατόν να διαφύγει της διάγνωσης. Ο τύπος αυτός διαβήτη ονομάζεται «διαβήτης των ενηλίκων στην παιδική ηλικία» ή αλλιώς ΜΟDY (Maturity-Onset Diabetes of the Young) και οφείλεται σε μεταλλάξεις του γονιδίου του παράγοντα ΗΝF1α (Hepatocyte Nuclear Factor 1α). Σύμφωνα με τη μελέτη οι Gilliam και συνεργάτες 14

αναγνώρισαν και χαρακτήρισαν μεταλλάξεις του γονιδίου χρησιμοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν από τη μελέτη SEARCH η οποία είναι πολυκεντρική, πολυεθνική μελέτη περιπτώσεων διαβήτη ατόμων που διαγνώσθηκαν πριν από την ηλικία των 20 ετών. Μεταξύ των περιπτώσεων που συλλέχθηκαν αναγνωρίσθηκαν 14 μεταλλάξεις του γονιδίου σε 13 ασθενείς που υποδείκνυαν τη διάγνωση του ΜΟDY3. Ωστόσο, όμως, από τους 13 ασθενείς μόνο ένας είχε κλινικά διαγνωσθεί ως MODY3, ενώ 5 είχαν διαγνωσθεί ως ΣΔΤ1 και οι υπόλοιποι ως ΣΔΤ2. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι μόνο το 8% των περιπτώσεων MODY3 διαγιγνώσκεται χρησιμοποιώντας κλινικά κριτήρια και η πλειονότητα αυτών αντιμετωπίζεται με ινσουλίνη και όχι με σουλφονυλουρίες από το στόμα που είναι η ενδεδειγμένη αγωγή για αυτήν τη κατηγορία διαβήτη. Το ΜΟDY3 θα πρέπει να περιλαμβάνεται στη διαφορική διάγνωση των περιπτώσεων των παιδιών με σακχαρώδη διαβήτη χωρίς, όμως, αυτοαντισώματα και τα οποία διατηρούν ικανοποιητικά επίπεδα C-πεπτιδίου (γεγονός το οποίο υποδηλώνει ότι έχουν τη δυνατότητα να παράγουν ινσουλίνη, η οποία όμως δεν είναι επαρκής για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού). Περιγεννητικός προγραμματισμός εγκεφάλου και παιδική παχυσαρκία Υπάρχει σήμερα πληθώρα δεδομένων που δείχνουν ότι είναι πιθανόν η παχυσαρκία των παιδιών και των ενηλίκων να οφείλεται σε προγραμματισμό του εγκεφάλου που πραγματοποιείται κατά την περιγεννητική περίοδο. Πρόσφατες μελέτες υποδηλώνουν ότι γεγονότα που σχετίζονται με τη διατροφή ή με ενδοκρινικούς παράγοντες, που συμβαίνουν πολύ νωρίς κατά την ανάπτυξη του εμβρύου, ενδέχεται να επηρεάζουν τον σχηματισμό και την οργάνωση κυ-

Τεύxος 37 κλώματος στον εγκέφαλο το οποίο ελέγχει την πρόσληψη τροφής και την ενεργειακή ισορροπία. Ο R. Simerly διευθυντής του προγράμματος Neuroscience στο Saban Research Institute του νοσοκομείου Παίδων στο Los Angeles και της Ιατρικής σχολής Keck του Πανεπιστημίου της Νοτίου Καλιφόρνιας δήλωσε ότι η λεπτίνη, ορμόνη που προέρχεται από τον λιπώδη ιστό, δρα ως τροφικός παράγοντας στον εγκέφαλο και ευοδώνει την ανάπτυξη αυτών των κυκλωμάτων, ιδιαίτερα την ανάπτυξη αξόνων από νευρώνες σε περιοχές του υποθαλάμου οι οποίες αποτελούν κομβικό σημείο για τη μεταφορά της δράσης της λεπτίνης στον υπόλοιπο υποθάλαμο. Ο R. Simerly και οι συνεργάτες του ανέπτυξαν ένα διατροφικό μοντέλο που τους επιτρέπει, ελέγχοντας τη διατροφή στα νεογέννητα ποντίκια, να επηρεάζουν το μεταβολισμό της γλυκόζης, το βάρος σώματος, την κατανομή του λίπους και την ανάπτυξη των νευρικών κυκλωμάτων που ελέγχουν τη διατροφή. Οι μελέτες τους δείχνουν ότι μεταβολή αυτών των κυκλωμάτων πολύ νωρίς στη ζωή ενδέχεται να έχει μακροχρόνιες συνέπειες, ανεξάρτητες από το διατροφικό περιβάλλον ενός ατόμου πολύ αργότερα στη ζωή του. Οι συνέπειες αυτές αφορούν σε αλλαγές στο μεταβολισμό της γλυκόζης, με εμφάνιση παθολογικής ανοχής, αντίστασης στην ινσουλίνη και αύξηση του λίπους και σχετίζονται με διαταραχές στα κυκλώματα του εγκεφάλου που πιστεύεται ότι συμμετέχουν στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης. Ο Kevin Grove, Αssociate Scientist in Neuroscience από το Oregon Health and Science University στο Πόρτλαντ παρουσίασε δεδομένα που δείχνουν ότι η δίαιτα της μητέρας είναι δυνατόν να επηρεάζει την ανάπτυξη μονοπατιών στον υποθάλαμο που ελέγχουν την πρόσληψη

τροφής και το μεταβολισμό της γλυκόζης στο παιδί. Το μοντέλο των ερευνητών ήταν πίθηκοι στους οποίους δόθηκε διατροφή ανάλογη της τυπικής Αμερικανικής διατροφής με 35% λίπος, ενώ χρησιμοποιήθηκε και ομάδα μαρτύρων. Μερικοί από τους πιθήκους που ακολούθησαν την πλούσια σε λιπαρά δίαιτα έγιναν πολύ παχύσαρκοι και ανάπτυξαν σοβαρή ινσουλινοαντίσταση, ενώ άλλοι διατήρησαν το φυσιολογικό τους βάρος. Όταν οι ερευνητές έλεξαν την ανάπτυξη των παιδιών των πιθήκων, διαπίστωσαν ότι όλα τα παιδιά των μητέρων που ήταν στη δίαιτα με αυξημένα λιπαρά ανάπτυξαν λιπώδη διήθηση του ήπατος (δηλαδή εναπόθεση λίπους στο συκώτι), ανεξάρτητα από το εάν οι μητέρες τους ήταν παχύσαρκες με ινσουλινοαντίσταση ή λεπτόσωμες. Οι ερευνητές από την Όρεγκον διαπίστωσαν ότι η λιπώδης διήθηση στα παιδιά των πιθήκων συνοδευόταν από μαζική αύξηση των φλεγμονωδών κυτταροκινών μορίων που επηρεάζουν την ανάπτυξη του υποθαλάμου και το σύστημα μιας ορμόνης που εκκρίνεται από τον εγκέφαλο της μελανοκορτίνης, το οποίο ρυθμίζει το αίσθημα της πείνας, την ηπατική παραγωγή γλυκόζης και τον έλεγχο του παγκρέατος από το ένα τμήμα του νευρικού συστήματος, που ονομάζεται συμπαθητικό σύστημα. Ο Α. Plagemann, Διευθυντής του τμήματος Γυναικολογίας του νοσοκομείου Charitι του Πανεπιστημίου της Ιατρικής Σχολής του Βερολίνου, έδειξε αποτελέσματα μελετών σύμφωνα με τα οποία η έκθεση του εμβρύου σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης λόγω περιβάλλοντος μητρικής υπεργλυκαιμίας έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση υπερινσουλινισμού στο έμβρυο ο οποίος ευθύνεται για την εμφάνιση διαβήτη και παχυσαρκίας αργότερα στη ζωή. Ανάλογες συνέπειες έχει και η υπερβολική σίτιση του νεογνού. Οι συνέ15

Διαβητολογικά Νεα πειες αυτές οφείλονται στην βλαπτική επίδραση ατόμου με ΣΔΤ1, αντίθετα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ειδικά εργαλεία εκτίμησης της της υπεργλυκαιμίας, του υπερινσουλινισμού και συμμόρφωσης που προτείνονται από συμπετης υπερλεπτιναιμίας κατά τη διάρκεια της περιφεριολόγους. Η Dr Johnson συνέστησε την ριγεννητικής περιόδου, στην οργάνωση και τον εκτίμηση της συμμόρφωσης των ατόμων με διπρογραμματισμο των υποθαλαμικών κυκλωμάαβήτη ετησίως με έλεγχο των γνώσεων και των των που παίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση δεξιοτήτων αυτών σε διάφορους τομείς της του βάρους σώματος, της πρόσληψης τροφής αντιμετώπισης του διαβήτη, όπως τον έλεγχο και του μεταβολισμού αργότερα στη ζωή. Το γετου σακχάρου με μεγονός αυτό υποδηλώτρήσεις, τη χορήγηση νει ότι η πρόληψη της ινσουλίνης, τη μέτρηση παχυσαρκίας και του Η πρόληψη της παχυσαρκίας των υδατανθράκων, την διαβήτη μπορεί να ξεκαι του διαβήτη μπορεί να ξεκινήσει αντιμετώπιση της υποκινήσει πολύ νωρίς με πολύ νωρίς με την αποφυγή της γλυκαιμίας κλπ, καθώς, την αποφυγή της παεπίσης, τη συμπεριφοχυσαρκίας της εγκύου, παχυσαρκίας της εγκύου, της πρόληψης ρά και τον τρόπο που της πρόληψης του διτου διαβήτη κύησης και την αποφυγή χειρίζεται καθημερινά αβήτη κύησης και την υπερσίτισης του νεογνού την πάθησή του το άτοαποφυγή υπερσίτισης μο με διαβήτη. Η εκτίτου νεογνού (αντίληψη μηση των ψυχολογικών που υπήρχε μέχρι πρόπροβλημάτων που έχουν τα άτομα με διαβήτη σφατα ιδίως για πρόωρα και λιποβαρή νεογνά μπορεί να επηρεάζουν τη συμμόρφωσή τους ώστε να φθάσουν γρήγορα τα επίπεδα των τεστις συμβουλές των θεραπευτών υγείας. λειόμηνων νεογνών). Ο Dr Polonky πρόεδρος του ΣυμπεριφεριοΟ Μ. Ross MD MPH, διευθυντής του τμήλογικού Ινστιτούτου Διαβήτη και Αναπληρωτής ματος Γυναικολογίας και Μαιευτικής στην ΙαΚαθηγητής της Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο τρική Σχολή του Harbor UCLA, της Ιατρικής του Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας δήλωσε ότι Σχολής του πανεπιστημίου του Los Angeles, ένα κριτικό στοιχείο της αποτελεσματικότητας έδειξε αποτελέσματα από πειράματα σε ποντιτης αντιμετώπισης του διαβήτη είναι το τι πικούς σύμφωνα με τα οποία όταν περιορίσθηκε στεύουν τα άτομα με διαβήτη για τη νόσο τους, η τροφή σε εγκύους αρουραίους γεννήθηκαν πόσο αυτό τους επηρεάζει και πόσο ενδιαφέμικρόσωμα νεογνά. Η σίτιση των νεογέννητων ρονται για τον καλό έλεγχο της πάθησής τους. με φυσιολογική δίαιτα είχε ως αποτέλεσμα να Οι μελέτες έχουν δείξει ότι πολλοί άνθρωποι γίνουν παχύσαρκα ζώα γιατί έτρωγαν περισσόπιστεύουν ότι δεν αξίζει να ανησυχούν για το τερο. Ωστόσο, η τροποποίηση της διατροφής διαβήτης τους γιατί αισθάνονται καλά, άλλοι κατά την νεογνική περίοδο για την αποφυγή όμως αισθάνονται απελπισμένοι και θεωρούν της απότομης πρόσληψης βάρους οδήγησε σίγουρη και αναπόφευκτη την εμφάνιση των στην πρόληψη της παχυσαρκίας. Ο Μ. Ross συμακροχρόνιων επιπλοκών. Έχουν την αίσθηση μπέρανε ότι η επιδημία της παχυσαρκίας που ότι η νόσος τους «τους παρασύρει» και δεν μποπαρατηρείται στις ΗΠΑ ενδέχεται να οφείλερούν να κάνουν τίποτε ται σε μεγάλο βαθμό σε περιγεννητικό προγια αυτό. Ο Dr Polonky γραμματισμό λόγω αφθονίας τροφής Η συμμόρφωση παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ΣΔΤ1 Η Susan Johnson καθηγήτρια και πρόεδρος του τμήματος του ιατρικού ανθρωπισμού και των κοινωνικών επιστημών στο Κολλέγιο Ιατρικής της πολιτείας της Φλώριδας στο Ταλαχάσι δήλωσε ότι ένα σοβαρό πρόβλημα των ασθενών με ΣΔΤ1 είναι η συμμόρφωση στις συμβουλές για αυτοέλεγχο. Σύμφωνα με τη Dr Johnson η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη Α1C είναι πτωχό μέσο εκτίμησης της συμμόρφωσης ενός 16

Τεύxος 37 συνέστησε τη χρήση ειδικού εργαλείου αλληλεπίδρασης που μπορεί να αναζητηθεί στο διαδίκτυο στον διαδικτυακό τόπο του ADA και ονομάζεται «προσωπικές αποφάσεις υγείας για το διαβήτη» (Diabetes Personal Health Decision: PHD). Το εργαλείο αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να εισάγουν κάποια προσωπικά στοιχεία υγείας και να λαμβάνουν ένα ακριβές προφίλ του κινδύνου της υγείας τους καθώς και πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να επιτύχουν μείωση του κινδύνου από το διαΔιευθυντής του Ινστιτούτου Διαβήτη για Ανοβήτη και τις επιπλοκές του. σολογία και Μεταμόσχευση στο Πανεπιστήμιο Ο Dr Geoffrey Williams Aναπληρωτής καθητης Μινεσότα στη Μινεάπολη, δήλωσε ότι υπάργητής Ιατρικής, Κλινικών και Κοινωνικών Επιστηχουν ασθενείς που έχουν μεταμοσχευθεί με μών στην Ψυχολογία και την Ψυχιατρική στο νησίδια παγκρέατος και είναι ελεύθεροι ινσουΠανεπιστήμιο του Ρότσεστερ στη Νέα Υόρκη λίνης για διάστημα μεγαλύτερο των 6 χρόνων συζήτησε τη σημασία της αυτονομίας και επάρμετά από μεταμόσχευση παγκρέατος από ένα κειας στην αντιμετώπιση του διαβήτη. Η αυτονοκαι μόνο δότη. Αυτό είναι ελπιδοφόρο μήνυμα μία έχει να κάνει με την επιθυμία του ασθενούς γιατί υποδηλώνει ότι η μεταμόσχευση νησιδίων να αντιμετωπίσει την ασθένειά του. Εάν ο θεραμπορεί να δουλέψει για μεγάλο χρονικό διάστηπευτής υγείας δεν διερευνήσει και δεν υποστημα. Παρόλα αυτά τα δεδομένα των μελετών μέρίζει την αυτονομία είναι πιθανόν ο ασθενής να χρι σήμερα δείχνουν ότι έχει λιγότερα κίνητρα ο χρόνος ζωής των μεγια να αντιμετωπίσει τη Η εκπαίδευση είναι πολύ βασικό στοιχείο ταμοσχευμένων νησιδίασθένειά του. Αυτή είναι στην απόκτηση δεξιοτήτων ων είναι περιορισμένος αρχή για όλα τα χρόνια για τον αυτοέλεγχο και η βιωσιμότητά τους νοσήματα. Ο Dr Williams δεν ξεπερνά τα πέντε συνέστησε ότι οι θεραχρόνια. Το National Institutes of Health’s Cliniπευτές υγείας θα πρέπει να διερευνούν την προcal Islet Transplant Consortium πρόκειται να ξεοπτική του ασθενούς πάνω στη νόσο του και τις κινήσει μια κλινική μελέτη φάσης ΙΙΙ για μετασυμβουλές για θεραπεία, να προτείνουν στους μόσχευση ανθρώπινων νησιδίων παγκρέατος. ασθενείς τους αποτελεσματική αντιμετώπιση, Ο B.J Hering δήλωσε ότι οταν ολοκληρωθούν να δίνουν λύσεις στα προβλήματα του σακχάοι μελέτες, υποβληθεί η άδεια για έγκριση και ρου τους και ταυτόχρονα να προσπαθήσουν να εγκριθεί από το FDA, η μεταμόσχευση νησιδίων αποσπάσουν από αυτούς μια συμφωνία για το θα χρησιμοποιείται τόσο εύκολα, όπως συντατι μπορούν να κάνουν. Η επάρκεια σχετίζεται γογραφείται σήμερα η ινσουλίνη. Μέχρι σήμερα με το πόσο επαρκής αισθάνεται ο ασθενής για τα νησίδια προέρχονται από πτωματικούς δότες την αντιμετώπιση της νόσου του. Ο θεραπευπου είναι η μοναδική πηγή για μεταμόσχευση. τής μπορεί να ρωτήσει «Αισθάνεσαι ότι μπορείς Ωστόσο, πρόσφατα ανακοινώθηκε επιτυχής μενα το κάνεις;» και «Που ίσως πιστεύεις ότι μποταμόσχευση νησιδίων παγκρέατος από ζώντα ρεί να έχεις προβλήματα;» για να εντοπίσει τις δότη. Θα πρέπει να σημειωθεί, όμως, ότι επιαδύνατες περιοχές στην απόκτηση δεξιοτήτων τυχής μεταμόσχευση ολοκλήρου του παγκρέκαι να επιλύσει το πρόβλημα με την κατάλληατος στο παρελθόν από ζώντα συγγενή δότη λη εκπαίδευση. Η εκπαίδευση είναι πολύ βασιείχε ως συνέπεια την εμφάνιση σακχαρώδη τύκό στοιχείο στην απόκτηση δεξιοτήτων για τον που 2 στον δότη, γεγονός το οποίο πρέπει να αυτοέλεγχο. ληφθεί υπόψιν στο μέλλον. Σημαντική πρόοδος επίσης έχει σημειωθεί Μεταμόσχευση νησιδίων παγκρέατος στο χώρο της ξενομεταμόσχευσης χοίρειων και ΣΔΤ1 νησιδίων σε πίθηκο όπως υποστήριξε στη διάΣτο συμπόσιο που έγινε με θέμα τη μεταλεξή του ο καθηγητής B. Nilsson παρουσιάζομόσχευση νησιδίων παγκρέατος ο Dr B.J Herντας μια σειρά πειραμάτων. ing καθηγητής Χειρουργικής, Διευθυντής της Μεταμόσχευσης Νησιδίων και Επιστημονικός Ανδριανή Βαζαίου, Ιατρός 17

Διαβητολογικά Νεα

Η Νηστεία στη διατροφή του διαβητικού ατόμου Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής τα τελευταία χρόνια βρίσκει διαρκώς όλο και περισσότερους οπαδούς, μεταξύ των οποίων και πολλούς νέους, και όχι μόνο για αμιγώς θρησκευτικούς λόγους, αλλά και από ένα ενδιαφέρον για μια πιο υγιεινή διατροφή. Η νηστεία της Σαρακοστής επιτάσσει αποχή από συγκεκριμένες τροφές-κυρίως ζωικής προέλευσης, με σκοπό τη σωματική, αλλά και πνευματική άσκηση του ατόμου. Τα τρόφιμα που κυρίως αποκλείονται από το ημερήσιο διαιτολόγιο είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας, το ψάρι, το αυγό, καθώς και όλα τα τυποποιημένα προϊόντα που τα περιλαμβάνουν, ενώ το διαιτολόγιο στηρίζεται στην αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ζυμαρικών, ψωμιού, οσπρίων, λαδερών φαγητών και λίπους, για να επιτευχθεί η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Είναι λοιπόν φανερό πώς οι συστάσεις της νηστείας πλησιάζουν σε μεγάλο βαθμό τις συστάσεις της Μεσογειακής Διατροφής, αλλά διαφέρουν κυρίως στην κατανάλωση των πιο άπαχων πρωτεϊνικών τροφών, όπως το ψάρι και το κοτόπουλο. Είναι λοιπόν μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά και πλούσια σε μονοακό18

ρεστα, αλλά και σε ω3 λιπαρά οξέα. Το ερώτημα που δημιουργείται είναι κατά πόσο ένα τέτοιο πρόγραμμα διατροφής, είναι κατάλληλο και μπορεί να ακολουθηθεί από ένα διαβητικό άτομο, χωρίς να δημιουργήσει πρόβλημα στη ρύθμιση του σακχάρου. Υπάρχουν έτσι ορισμένα από τα λεγόμενα «λαδερά» φαγητά που είναι ασφαλώς και νηστίσιμα, όπως είναι τα λαδερά φασολάκια (τα χλωρά), ο αρακάς, τα όσπρια, το σπανακόρυζο, το μπριάμ, το καλαμπόκι, τα «ορφανά» γεμιστά και οι πατάτες γιαχνί, τα οποία είναι ιδιαίτερα υψηλές πηγές απλών υδατανθράκων και δεδομένου ότι δεν συνδυάζονται με κάποια μορφή πρωτεΐνης π.χ. τυρί, πρέπει να καταναλώνονται σε μικρή ποσότητα και αν είναι δυνατό να συνοδεύονται με φυλλώδη λαχανικά που θα προσδώσουν περισσότερες φυτικές ίνες. Ενδεικτικά δίνουμε ότι: 100 γρ αρακά δίνουν 95 θερμίδες και 10.6 γρ υδατανθράκων, 100 γρ σπανακόρυζου δίνουν 122 θερμίδες και 10.5 γρ υδατάνθρακες, 100 γρ γεμιστά δίνουν 157 θερμίδες και 13 γρ υδατανθράκων και 100 γρ πατάτες γιαχνί δίνουν 132 θερμίδες και 15.8 γρ υδατάνθρακες, 100 γρ μπριαμ δίνουν 136 θερμίδες και 14.4 γρ υδατανθράκων. Την ίδια

Τεύxος 37 στιγμή υπάρχουν κάποια άλλα «λαδερά» φαγητά, διαδεδομένα στην ελληνική κουζίνα, όπως είναι οι μπάμιες γιαχνί, το λαχανόρυζο, οι αγκινάρες αλά πολίτα και οι λαδερές μελιτζάνες, που έχουν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και τα οποία ένα άτομο με διαβήτη μπορεί να καταναλώνει συχνότερα μέσα στη νηστεία, και σε μεγαλύτερη ποσότητα. Δίνουμε ενδεικτικά ότι 100 γρ λαδερές μπάμιες δίνουν 79 θερμίδες και 2.8 γρ υδατάνθρακες, 100 γρ λαχανόρυζου δίνουν 96 θερμίδες και 8.6 γρ υδατανθράκων, 100 γρ αγκινάρες δίνουν 100 θερμίδες και 9.8 γρ υδατανθράκων, 100 γρ λαδερές μελιτζάνες δίνουν 90 θερμίδες με 7.1 γρ υδατανθράκων και όταν μαγειρευτούν ιμάμ δίνουν 91 θερμίδες και 4.3 γρ υδατανθράκων. Ταυτόχρονα προσοχή χρειάζεται και στα φρούτα, τα οποία πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, αφού περιέχουν φρουκτόζη, οπότε η υπερκατανάλωση τους θα διαταράξει την ισορροπία της δίαιτας και τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Πέρα από την αυξημένη πρόσληψη υδατανθράκων, μέσα από την κατανάλωση των παρα-

πάνω φαγητών, το βασικότερο πρόβλημα που δημιουργεί η τήρηση ενός προγράμματος νηστείας, στην εφαρμογή των διεθνών συστάσεων για τη δίαιτα του διαβήτη (15-20% πρωτεΐνη, 30-40% λίπος και 45-60% υδατάνθρακες), είναι η πλήρης αποχή από τρόφιμα-πηγές πρωτεΐνης, όπως είναι το κρέας (μοσχαρίσιο – πουλερικά - ψάρια), τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το τυρί και τα αυγά, για μια παρατεταμένη περίοδο που μπορεί να φτάσει και το 40ήμερο. Υποκατάστατο για το κρέας είναι ασφαλώς τα θαλασσινά, τα οποία μπορούν να αναπληρώσουν εν μέρει τις πρωτεΐνες της δίαιτας, κατά τη διάρκεια της νηστείας. Έτσι, τα καλαμάρια, οι σουπιές, το χταπόδι, οι γαρίδες, οι καραβίδες και τα καβούρια μπορούν να συμπεριληφθούν στο διαιτολόγιο νηστείας, σε συνδυασμό με ρύζι, ζυμαρικό ή λαχανικά π.χ. σπανάκι, ισορροπώντας περισσότερο την καθημερινή πρόσληψη της πρωτεΐνης. Για παράδειγμα δίνουμε ότι 100 γρ καλαμάρια ωμά δίνουν 15.3 γρ πρωτεΐνης, 100 γρ βραστές γαρίδες δίνουν 23.3 γρ πρωτεΐνης, 100 γρ καβούρι δίνει 20,1 γρ πρωτεΐνης 19

Διαβητολογικά Νεα της προσλαμβανόμενης πρωτεΐνης και κατά συνέπεια αύξηση των ποσοστών της ενέργειας που προέρχονται από λίπος και υδατάνθρακες. Αυτή η αλλαγή είναι συνήθως αιτία για να παρατηρηθεί διαταραχή της ρύθμισης της γλυκόζης. Δηλαδή όταν το άτομο με διαβήτη για να χορτάσει τρώει μεγαλύτερη ποσότητα τροφών που έχουν υδατάνθρακες είναι επόμενο ότι θα αυξήσει το σάκχαρό του, ιδιαίτερα εάν δεν κάνει ανάλογη προσαρμογή της δόσης της ινσουλίνης ή της αντιδιαβητικής αγωγής. Ειδικότερα, όσο αφορά στο λίπος, τα άτομα με διαβήτη πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεχτικά όχι τόσο για την ποιότητα (αφού λείπει το κορεσμένο λίπος των ζωικών τροφών), όσο για την ποσότητα, αφού τόσο το ελαιόλαδο, όσο και οι ελιές, οι ξηροί καρποί και το ταχίνι, που ανήκουν στην ομάδα του λίπους, θα προσδώσουν πολλές θερμίδες, που αν και «υγιεινές»,

και 100 γρ αστακός δίνει 22.1 γρ πρωτεΐνης. Τα τρόφιμα αυτά αν και έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε χοληστερόλη, είναι φτωχά σε κορεσμένα λιπαρά, ενώ είναι ιδιαίτερα πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα που είναι καρδιοπροστατευτικά, και δεν θα πρέπει να αποκλείονται από το διαιτολόγιο, σε άτομα με διαβήτη και δυσλιπιδιαμία. Ειδικότερα το χταπόδι και τα καλαμάρια αποτελούν καλή επιλογή για να συνοδεύσουν ένα ζυμαρικό ή το ρύζι, πάντα βέβαια με κατανάλωση λαχανικών και σαλατικών. Η τήρηση της νηστείας για όλη τη Σαρακοστή δε συστήνεται για ένα άτομο με διαβήτη. Η απουσία των παραπάνω τροφίμων σημαίνει για το διαβητικό άτομο μικρότερη πρόσληψη ζωικών λευκωμάτων (υψηλής βιολογικής αξίας), που δε μπορούν να αναπληρωθούν πλήρως από τις φυτικές πρωτεΐνες των οσπρίων, των δημητριακών και των λαχανικών (χαμηλής βιολογικής αξίας), και άρα μείωση της βιολογικής ποιότητας, αλλά κυρίως της ποσότητας 20

Τεύxος 37 νιστάται γιατί τόσο το γάλα, όσο το τυρί ή το γιαούρτι είναι πηγές ασβεστίου. Εκείνοι, επομένως, που κάνουν πλήρη αποχή από τα γαλακτομικά προϊόντα δεν παίρνουν την απαραίτητη ημερήσια ποσότητα ασβεστίου και επομένως είναι πιο επηρρεπείς στην οστεοπόρωση. Θα λέγαμε λοιπόν συμπερασματικά ότι, λόγω της σημασίας που έχει η σωστή δίαιτα για τη ρύθμιση της γλυκόζης αίματος στο σακχαρώδη διαβήτη, ένα άτομο με διαβήτη μπορεί να ακολουθήσει την θρησκευτική νηστεία,

είναι εξίσου επιβαρυντικές για το σωματικό βάρος. Δίνουμε ενδεικτικά πως 1 κουταλάκι του γλυκού ελαιόλαδο αποδίδει 45 θερμίδες, 3 μεγάλες ή πέντε μικρές ελιές είναι ίσες με 1 κουταλάκι γλυκού λάδι και 1 κουταλάκι του γλυκού ταχίνι δίνει 48 θερμίδες.

Τα άτομα με διαβήτη μπορούν να ακολουθήσουν τη θρησκευτική νηστεία, αλλά όχι για όλη την Σαρακοστή και με την προϋπόθεση ότι έχουν εκπαιδευθεί να ακολουθούν ένα πλήρες και υγιεινό διαιτολόγιο

Τέλος, προσοχή απαιτείται και στην κατανάλωση του νατρίου-αλατιού, μέσα από παραδοσιακά νηστίσιμα τρόφιμα όπως είναι οι ελιές, τα τουρσιά, το αυγοτάραχο, που είναι ιδιαίτερα αλμυρά και για αυτό επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση, και πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή από άτομα με διαβήτη με ή χωρίς υπέρταση. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η πλήρης αποχή από τα γαλακτομικά προϊόντα, η οποία δεν συ-

αλλά όχι για όλη τη Σαρακοστή και μόνο με την προϋπόθεση ότι θα έχει λάβει την απαραίτητη εκπαίδευση ώστε να συντάσσει ένα, όσο γίνεται, πιο πλήρες καθημερινό διαιτολόγιο. Είναι μια απόλυτα υγιεινή αλλά ακραία διατροφή που απαιτεί προσοχή στην τήρηση της. Χάρης Δημοσθενόπουλος Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος 21

Τεύxος 37

Άρθρο για τα επαγγέλματα υγείας

Διαβητική μυοκαρδιοπάθεια: μια άλλη επίδραση του σακχαρώδη διαβήτη στην καρδιά Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) έχουν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων. Η καρδιακή νόσος στο ΣΔ εκδηλώνεται συχνότερα μέσω της ισχαιμικής καρδιοπάθειας, της υπερτασικής καρδιοπάθειας αλλά και της νοσολογικής οντότητας που λέγεται διαβητική μυοκαρδιοπάθεια. Η διαβητική μυοκαρδιοπάθεια (ΔΜ) είναι μια πάθηση του μυοκαρδίου που παρατηρείται σε άτομα με ΣΔ και χαρακτηρίζεται από την παρουσία δομικών αλλοιώσεων και λειτουργικών διαταραχών της καρδιάς, οι οποίες είναι ανεξάρτητες από την παρουσία αρτηριακής υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου ή άλλης γνωστής καρδιακής νόσου. Η προσπάθεια για την ελάττωση των θανάτων από τα καρδιακά επεισόδια στοχεύει, επί του παρόντος, σχεδόν αποκλειστικά στην πρόληψη της στεφανιαίας νόσου και γενικά της αθηρωμάτωσης. Ωστόσο, οι αλλοιώσεις στη δομή και λειτουργία της αριστεράς κοιλίας, που αντικατοπτρίζουν τη ΔΜ, μπορούν να συμβάλλουν, επίσης, καθοριστικά στην καρδιακή νόσο και τον καρδιακό θάνατο σε διαβητικούς ασθενείς. Η ΔΜ περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1972 από τους Rubler et al και έκτοτε υποστηρίζεται από αρκετές επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες.

τρό στην καθημερινή πράξη και ο μόνος τρόπος να εξακριβωθεί είναι ο ειδικός υπερηχογραφικός έλεγχος της καρδιάς όπως θα περιγραφεί παρακάτω. Αργότερα, κατά την πρόοδο της νόσου, εκδηλώνεται συχνότερα με δύσπνοια στην κόπωση, στηθάγχη, ενώ σπάνια μπορεί να υπάρξουν αρρυθμίες και συγκοπτικά επεισόδια. Αυτά παρουσιάζονται μέσω της διαταραχής που προκαλείται αρχικά στη διαστολική λειτουργία της καρδιάς και μετέπειτα και στη συστολική λειτουργία της με πιθανή κατάληξη την καρδιακή ανεπάρκεια.

Πώς εκδηλώνεται η διαβητική μυοκαρδιοπάθεια; Η ΔΜ εμφανίζεται πιο συχνά σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 2. Για αρκετό χρονικό διάστημα δεν έχει εμφανείς κλινικές εκδηλώσεις που να μπορούν να διαπιστωθούν από τον ασθενή ή τον ια-

Β) Συστολική δυσλειτουργία: Ενώ οι περισσότεροι διαβητικοί ασθενείς που έχουν ήδη αναπτύξει διαστολική δυσλειτουργία της καρδιάς διατηρούν καλή συστολική λειτουργία, είναι δυνατόν αργότερα να επηρεαστεί και η τελευταία και να εκδηλωθεί πλήρως η κλινική εικόνα

Α) Διαστολική δυσλειτουργία: Η πιο σημαντική και πρώϊμη λειτουργική διαταραχή της ΔΜ είναι η διαστολική δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας η οποία υφίσταται για αρκετό χρονικό διάστημα σε υποκλινικό επίπεδο, χωρίς καμία συμπτωματολογία. Προοδευτικά αναπτύσσεται εικόνα μυοκαρδιοπάθειας περιοριστικού τύπου και συμπτώματα αριστερής καρδιακής ανεπάρκειας με δύσπνοια στην κόπωση και στηθάγχη. Έρευνες έχουν δείξει ότι η διαστολική δυσλειτουργία είναι πιο εκσεσημασμένη σε ασθενείς με τύπου 2 συγκριτικά με τον τύπου 1 ΣΔ. Το πιο πιθανό αίτιο φαίνεται να είναι οι προστατευτικές δράσεις της ινσουλινοθεραπείας και η απουσία αντίστασης στην ινσουλίνη στον τύπου 1 ΣΔ.

23

Διαβητολογικά Νεα της καρδιακής ανεπάρκειας. Επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες υποστηρίζουν τα ευρήματα αυτά σε άτομα με μεγάλη διάρκεια του ΣΔ.

βλάβη για την ανάπτυξη της ειδικής αυτής νόσου του μυοκαρδίου. Μια μελέτη που περιλάμβανε σχεδόν 50000 ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 κυρίως έδειξε ότι για κάθε αύξηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) κατά 1%, αντιστοιχούσε αύξηση Αλλάζει -και πώς- η δομή του μυοκαρδίου του κινδύνου για καρδιακή ανεπάρκεια κατά 8%. στη ΔΜ; Ο μηχανισμός δράσης της υπεργλυκαιμίας είΟι λειτουργικές διαταραχές που περιγράφηναι ποικίλος. Έρευνες σε ζώα κυρίως δείχνουν να καν αναπτύσσονται παράλληλα με δομικές αλσχετίζεται με τα προϊόντα τελικής γλυκοζυλίωσης λαγές στο μυοκάρδιο. Αυ(AGE’s), την πυρουβική κιτές έχουν παρατηρηθεί σε νάση C (PKC), την ομοιοΗ υπεργλυκαιμία παίζει ιστολογικές μελέτες σε στασία του ασβεστίου, την να μείζονα ρόλο στην παθογένεση ζώα κυρίως αλλά και σε ανκαρνιτίνη, τις ελεύθερες της διαβητικής μυοκαρδιοπάθειας θρώπους και κύριο εύρηρίζες, τα ελεύθερα λιπαρά μά τους είναι η ίνωση του οξέα (λιποτοξικότητα), τα μυοκαρδίου, η νέκρωση κάποιων μυοκυττάρων, η οξείδια του αζώτου, τη δράση του μετατρεπτικού υπερτροφία άλλων και η ελάττωση του αριθμού ενζύμου της αγγειοτασίνης ΙΙ (ΜΕΑ) και της αγγειοτων τριχοειδών αγγείων. τασίνης ΙΙ (Α ΙΙ), ενεργοποίηση της πολυμεράσης της πολυ (ADP-ριβόζης) και βλάβες του ενδοθηλίου. Σε ποια στάδια διακρίνεται η νόσος; Β) Ίνωση του μυοκαρδίου Η ΔΜ διακρίνεται σε τρία στάδια. Στο πρώϊμο, Η μυοκαρδιακή ίνωση και η υπερτροφία των όπου το μέγεθος, το πάχος και η μάζα της αριμυοκυττάρων προτείνονται ως οι σημαντικότεροι στερής κοιλίας (ΑΚ) είναι φυσιολογικά και υπάρχει δομικοί μηχανισμοί για την πρόκληση της ΔΜ. πιθανή διαστολική δυσλειΗ ίνωση προκαλείται τουργία. Στο ενδιάμεσο, από τη συσσώρευση κολΗ πρώϊμη διάγνωση όπου το μέγεθος, το πάχος λαγόνου στο διάμεσο ιστό της διαβητικής μυοκαρδιοπάθειας και η μάζα της ΑΚ είναι ελατου μυοκαρδίου. Η νέκρωφρώς αυξημένα, διαπιστώση των μυοκαρδιακών κυτείναι σημαντική για την αποφυγή της νεται ανώμαλη δια­στολική τάρων, απότοκος τοξικών εξέλιξης σε καρδιακή ανεπάρκεια μεταβολιτών, προκαλεί τη και συστολική λειτουργία και φυσιολογικό ή ελαφρώς διεύρυνση του εξωκυττάριελαττωμένο κλάσμα εξώθησης. Στο προχωρημέου χώρου και την αντιδραστική υπερτροφία των νο στάδιο το μέγεθος, το πάχος και η μάζα της ΑΚ λοιπών μυοκυττάρων. είναι σημαντικά αυξημένα υπάρχει διαστολική και Γ) Μικροαγγειοπάθεια συστολική δυσλειτουργία και σαφώς ελαττωμένο Οι δομικές και λειτουργικές αλλοιώσεις των μικλάσμα εξώθησης. Σε κάθε στάδιο υπάρχουν αντίκρών αγγείων που παρατηρούνται γενικότερα στο στοιχα ιστολογικά ευρήματα. ΣΔ έχει συσχετιστεί με την ανάπτυξη και της ΔΜ. Οι διαταραχές αφορούν τα αρτηριόλια, τα τριχοειδή Πώς προκαλείται η ΔΜ; και τα φλεβίδια και προκαλούν παροδικά επεισόδια Η ανάπτυξη της ΔΜ θεωρείται ότι είναι πολυισχαιμίας, νέκρωση κάποιων μυοκυττάρων, αντιδραπαραγοντική. Βασικοί συντελεστές της είναι οι μεστική υπερτροφία άλλων και εξωκυττάρια ίνωση. ταβολικές διαταραχές, η ίνωση του μυοκαρδίου, Δ) Νευροπάθεια Καρδιακού Αυτονόμου Νευρικού η αυτόνομη νευροπάθεια και η αντίσταση στην ινΣυστήματος (ΚΑΝΣ) σουλίνη. Σε διαβητικούς ασθενείς έχει παρατηρηθεί διαΑ) Μεταβολικοί παράγοντες ταραχή στη νεύρωση της καρδιάς από το αυτόνοΗ υπεργλυκαιμία θεωρείται ότι παίζει μείζονα μο νευρικό σύστημα. Οι αλλοιώσεις στη νεύρωση ρόλο στην παθογένεση της ΔΜ. Τα μυοκαρδιακά του μυοκαρδίου προκαλούν διαταραχή στη συκύτταρα των διαβητικών ασθενών παρουσιάζουν ντονισμένη δράση των διαφόρων τμημάτων του ελαττωμένη ικανότητα στη χρησιμοποίηση της γλυκατά την κόπωση και έτσι στην ανώμαλη λειτουρκόζης, γεγονός που μπορεί να είναι η πρωτοπαθής γία του.

24

Τεύxος 37

Ε) Αντίσταση στην ινσουλίνη Η αντίσταση στην ινσουλίνη που υπάρχει στους διαβητικούς ασθενείς είναι και αυτή παράγοντας που συμμετέχει στην πρόκληση της ΔΜ. Οι αλλοιώσεις που προκαλεί φάνηκε να αναστρέφονται με φάρμακα που μειώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη (μετφορμίνη, θειαζολιδινεδιόνες). Πώς γίνεται η διάγνωση της ΔΜ; Η διάγνωση γίνεται υπερηχογραφικά. Οι προτεινόμενες μέθοδοι είναι το υπερηχογράφημα καρδιάς με παλμικό Doppler με καταγραφή και της ταχύτητας της αιματικής ροής στην πνευμονική φλέβα, είτε η μέτρηση της ταχύτητας διαμιτροειδικής ροής αίματος με απεικόνιση και του καρδιακού ιστού με Doppler.

δύνου όπως της αρτηριακής υπέρτασης και της στεφανιαίας νόσου στους διαβητικούς ασθενείς. Σημαντικό θα ήταν συνεπώς να γίνεται κάποιος τακτικός προληπτικός έλεγχος για την ανάδειξη της παρουσίας της στα πρωιμότερα στάδιά της προκειμένου να προληφθεί η εξέλιξη σε καρδιακή ανεπάρκεια και να μειωθούν τα καρδιακά επεισόδια. Ποιοι ασθενείς πρέπει να ελέγχονται για την παρουσία ΔΜ; Η παρουσία καρδιολογικών συμπτωμάτων ή η ανίχνευση μικροαλβουμινουρίας στο διαβητικό ασθενή θα πρέπει να τον οδηγεί στον ειδικότερο έλεγχο για ΔΜ. Η μελέτη Strong Heart Study και άλλες μελέτες έδειξαν ότι ο βαθμός διαστολικής δυσλειτουργίας ήταν ανάλογος με το επίπεδο της μικροαλβουμινουρίας. Κατά συνέπεια η παρουσία ή η ανάπτυξη μικροαλβουμινουρίας σε κάποιο άτομο με ΣΔ, ακόμα και αν δεν έχει καρδιολογικά συμπτώματα, δικαιολογεί τον περαιτέρω έλεγχό του για την παρουσία ΔΜ με τις ανωτέρω ειδικές υπερηχοκαρδιογραφικές εξετάσεις.

Είναι σημαντικό για τον ασθενή να τεθεί η διάγνωση της ΔΜ; Η ΔΜ φαίνεται να έχει υψηλή επίπτωση ακόμα και σε ασυμπτωματικούς ασθενείς με ΣΔ (τύπου Αντιμετώπιση 2 κυρίως). Όπως φάνηκε οι λειτουργικές, βιοχημικές και δομικές διαταραχές που προκαλεί στο μυΗ αντιμετώπιση της ΔΜ στοχεύει α) στην επίτευοκάρδιο εξελίσσονται σε ξη καλού γλυκαιμικού ελέγέκδηλη καρδιακή ανεπάρχου β) στην ειδική φαρμαΗ διαβητική μυοκαρδιοπάθεια κεια, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κευτική αγωγή για τους σχετίζεται με τη κανείς το υψηλό ποσοστό παράγοντες που συμμετέσυνύπαρξης και άλλων παχουν στην πρόκληση της μικροαλβουμινουρία ραγόντων καρδιακού κινΔΜ και γ) στην αντιμετώπι25

Διαβητολογικά Νεα

ση γενικότερα παραγόντων κινδύνου που συνεργούν στην εκδήλωση καρδιαγγειακών παθήσεων. Α) Η υπεργλυκαιμία έχει δειχθεί ότι είναι βασικός παράγοντας στην παθογένεση της ΔΜ και η επίτευξη καλού γλυκαιμικού ελέγχου με συμμόρφωση στις φαρμακευτικές και διαιτητικές οδηγίες είναι κατ’αρχάς το ζητούμενο. Σε αυτό το πλαίσιο, η προσπάθεια μείωσης της αντίστασης στην ινσουλίνη με φαρμακευτικούς παράγοντες (μετφορμίνη, γλιταζόνες) και με την άσκηση είναι επιπρόσθετα βοηθητικός παράγοντας. Β) Η παθογένεση της ΔΜ είναι από εκεί και πέρα πολυπαραγοντική. Επί του παρόντος δεν φαίνεται να υπάρχουν σαφείς θεραπευτικές στρατηγικές που να συστήνονται με επαρκείς πειραματικές αποδείξεις για την ειδική αντιμετώπιση της ΔΜ. Ωστόσο έρευνες έχουν δείξει τα εξής: Η χρήση αναστολέων του ΜΕΑ και των υποδοχέων της Α ΙΙ επιδρά θετικά στην αιμάτωση, τη χρησιμοποίηση της γλυκόζης, την ίνωση και τη νευροπάθεια του ΑΝΣ στο μυοκάρδιο. Οι αναστολείς των διαύλων ασβεστίου βελτιώνουν τις επιπτώσεις του διαβήτη στην ομοιοστασία του ασβεστίου. Βελτίωση στη νευροπάθεια του ΑΝΣ έχει φανεί και με τη χρήση των παλαιότερων αναστολέων της αναγωγάσης της αλδόζης καθώς και με αντιοξειδωτικούς παράγοντες. Η θεραπεία με β-αποκλειστές (κατά προτίμηση ίσως της καρβεδιλόλης λόγω και του α1 αποκλεισμού) βελτιώνει την έκβαση ιδιαίτερα σε προϋπάρχον έμφραγμα και συστολική δυσλειτουργία του μυοκαρδίου. Η σπιρονολακτόνη ή η επλερενόνη μοιάζουν λογική επιπλέον θε26

ραπευτική προσέγγιση λόγω των αντιϊνωτικών επιδράσεών τους στο μυοκάρδιο, χωρίς όμως αποδεδειγμένη αξία στη ΔΜ. Οι γλιταζόνες τέλος, εκτός από την αντίσταση στην ινσουλίνη έχει φανεί ότι βελτιώνουν και την ενδοθηλιακή λειτουργία. Γ) Η πρόληψη και αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης, της στεφανιαίας νόσου, της δυσλιπιδαιμίας και της κοιλιακής παχυσαρκίας τα οποία συνεργούν με τη ΔΜ για την εκδήλωση καρδιακών επεισοδίων είναι αποδεδειγμένα ωφέλιμη για τη μείωση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου στο άτομο με ΣΔ. Η κατάλληλη κατά περίπτωση φαρμακευτική αγωγή και η τροποποίηση του τρόπου ζωής με ιδιαίτερη έμφαση στη δίαιτα και την άσκηση είναι καθοριστικά. Αναμένονται οι μελέτες που διεξάγονται διεθνώς να επιβεβαιώσουν και να συστηματοποιήσουν τη θεραπευτική προσέγγιση που αναφέραμε και να αναδείξουν και νέους παράγοντες για την ειδική αντιμετώπιση των μηχανισμών που προκαλούν τη ΔΜ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • Τεντοούρης Ν, Κατσιλάμπρος Ν. Διαβητική μυοκαρδιοπάθεια. Πρακτικά επιστημονικής διημερίδας: Σακχαρώδης διαβήτης- αθηρωμάτωση- καρδιαγγειακή νόσος. Αθήνα Φεβρουάριος 2006:69-80 • Τσαπόγας Π, Ιωαννίδης Ι, Κατσιλάμπρος Ν. Διαβητική μακροαγγειοπάθεια. Εις: Τούντας Χ. Σακχαρώδης Διαβήτης Θεωρία-Πράξη.Αθήνα, 2003:970 • Μελιδώνης Α. Διαβητική Μυοκαρδιοπάθεια. Εις: Διαβήτης και Καρδιά. Medical Graphic Center, Πειραιάς 1999:98-100 • Fang ZY, Prins JB, Marwick TH. Diabetic cardiomyopathy: Evidence, mechanisms and therapeutic implications. Endocr Rev 2004;25:543-567.

• Giles TD, Sander GE. Diabetes mellitus and heart failure: basic mechanisms, clinical features, and therapeutic considerations.Cardiol Clin. 2004;22(4):55368.

• Bell DS. Diabetic cardiomyopathy. Diabetes Care 2003;26:2949-2950.

• Liu JE, Robbins DC, Palmieri Vet al. Association of albuminuria with systolic and diastolic left ventricular dysfunction in type 2 diabetes: the strong heart study. J Am Coll Cardiol 2003;42:2022-2028 • Devereux RB, Roman MJ, Paranicas M, et al. Impact of diabetes on cardiac structure and function: the strong heart study. Circulation 2000;101:22712276.

Κωνσταντίνος Κανάκης, Χρήστος Φλεβάρης Ιατροί

Τεύxος 37

Πόσο καλά γνωρίζετε τη διατροφή σας; Κάντε ένα τεστ στις γνώσεις σας για τη διατροφή σας. Είναι πολλές φορές που, είτε δε γνωρίζουμε κάποια στοιχεία για τη διατροφή μας, είτε έχουμε εντελώς λανθασμένη γνώση σχετικά με αυτά που τρώμε ή πίνουμε. Με το ακόλουθο τεστ ίσως να καταφέρουμε να ξεκαθαρίσουμε κάποιους μύθους και να μάθουμε κάποια χρήσιμα στοιχεία για τη σωστή διατροφή του ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη.

1. Οι υδατάνθρακες είναι απαγορευμένοι στη δίαιτα του διαβητικού ατόμου.

2. Όταν τρώει κανείς πολλά γλυκά και ζάχαρη θα εμφανίσει διαβήτη.

3. Απώλεια βάρους σε υπέρβαρα άτομα επηρεάζει και το σάκχαρο του αίματος.

4. Δύο σαλάτες και 2-3 φρούτα την ημέρα επιβάλλονται στα πλαίσια μίας υγιεινής - ισορροπημένης διατροφής.

5. Μπορώ να καταναλώνω άφοβα τα προϊόντα «λάϊτ», όπως π.χ. μαγιονέζα λάϊτ, αναψυκτικά λάϊτ κτλ.

6. Οι φρυγανιές και τα παξιμάδια επηρεάζουν λιγότερο τα σάκχαρα σε σχέση με το ψωμί.

7. Τα προϊόντα σίκαλης είναι καλύτερα απ’ όλα τα άλλα δημητριακά για τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα.

8. Η φρουκτόζη είναι καλύτερη επιλογή από τη ζάχαρη για τα διαβητικά άτομα.

ΝΑΙ ΟΧΙ

ΝΑΙ ΟΧΙ

9. Το ελαιόλαδο κάνει καλό στην υγεία και μπορεί να καταναλώνεται ελεύθερα, για τη σωστή ρύθμιση του σακχάρου.

10. Το αλκοόλ, προσφέρει πολλές θερμίδες και για αυτό είναι καλό το άτομο με διαβήτη να το καταναλώνει χωρίς φαγητό, για να μην επιβαρύνει περισσότερο το βάρος.

11. Τα ζυμαρικά είναι ένα φαγητό που δυστυχώς τα διαβητικά άτομα δεν μπορούν να καταναλώνουν.

12. Η σοκολάτα υγείας είναι καλή επιλογή για ένα άτομο με διαβήτη 13. Είναι καλύτερα να αυξήσετε τις ποσότητες των πρωτεϊνικών τροφών που καταναλώνετε καθημερινά, μειώνοντας του υδατάνθρακες.

14. Είναι καλύτερο να λαμβάνουμε βιταμίνες και μέταλλα από την καθημερινή τροφή, παρά από ένα πολυβιταμινούχο σκεύασμα.

15. Το αλάτι πρέπει να καταναλώνεται με προσοχή.

27

Διαβητολογικά Νεα

Απαντήσεις: 1. λάθος: Είναι γνωστό πως τα τελευταία χρόνια οι συστάσεις για τα άτομα με διαβήτη και τη δίαιτα τους έχουν αλλάξει και πλέον όλοι οι υπεύθυνοι φορείς συνιστούν συνολική πρόσληψη υδατανθράκων σε ποσοστό 45-60%.

2. λάθος: είναι γνωστό ότι όσο αφορά στην εμφάνιση του ΣΔ τύπου 2, δεν παίζει ρόλο η πρόσληψη των γλυκών, αλλά η πρόσληψη τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και λίπος, που συμβάλουν στην εμφάνιση παχυσαρκίας και αντίστασης στην ινσουλίνη. Έτσι, τόσο τα γλυκά όσο και τρόφιμα, όπως λιπαρά κρέατα, τυρί και αρτοσκευάσματα συμβάλουν με τον ίδιο τρόπο στην εμφάνιση της νόσου.

3. σωστό: Έχει βρεθεί πως η, έστω και μέτρια, απώλεια μέρους του σωματικού βάρους (510%) μπορεί να επιφέρει σημαντική βελτίωση στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης αίματος. Έτσι πέρα από την όποια τροποποίηση της καθημερινής διατροφής ως προς την ποιότητα, είναι σημαντικό να γίνει αλλαγή και ως προς τη συνολική ποσότητα των προσλαμβανομένων θερμίδων για να επιτευχθεί η διατήρηση ενός ιδανικού σωματικού βάρους.

4. σωστό: Η πρόσληψη φυτικών ινών έχει βρεθεί πως βελτιώνει σε μεγάλο βαθμό τη γλυκαιμική ρύθμιση στα διαβητικά άτομα. Σημαντικές πηγές ινών είναι ασφαλώς και τα φρούτα με 28

τα λαχανικά, τα οποία πρέπει να εντάσσονται καθημερινά στο διαιτολόγιο ενός διαβητικού ατόμου, που επιθυμεί να έχει και υγιεινή διατροφή. Με τον όρο 5 μικρο-μερίδες εννοούμε 2-3 μέτρια και όχι πολύ ώριμα φρούτα και 2 μικρές ή 1 μεγάλη σαλάτα ή ένα λαδερό γεύμα καθημερινά.

5. λάθος: Με τον όρο «λάϊτ» αναφερόμαστε σε προϊόντα που έχουν τις μισές τουλάχιστον θερμίδες από τα «αυθεντικά». Έτσι, ένα προϊόν με την επισήμανση αυτή δεν είναι πάντα και ενδεδειγμένο για τους διαβητικούς, ή τα άτομα που επιθυμούν να χάσουν βάρος. Έτσι λοιπόν, ένα

Τεύxος 37

αναψυκτικό λάϊτ είναι καλή επιλογή, αλλά π.χ. η μαγιονέζα με τα χαμηλότερα λιπαρά συνεχίζει να έχει υψηλό, αλλά και επιβαρυντικό λίπος. Το ίδιο ισχύει π.χ. και για κάποια τυριά που προβάλλονται ως «διαίτης» απλά γιατί έχουν περίπου 40% λιγότερα λιπαρά, χωρίς όμως αυτό να τα καθιστά ένα πλήρως διαιτητικό προϊόν.

6. λάθος: Οι φρυγανιές και τα παξιμάδια είναι ουσιαστικά μορφή αφυδατωμένου ψωμιού. Άρα συνεχίζουν να έχουν τους ίδιους υδατάνθρακες και την ίδια επίπτωση στα σάκχαρα, δίνοντας ίσως λιγότερο κορεσμό αφού λείπει το νερό που περιέχεται στο ψωμί. Αυτό που κάνει τη διαφορά στην επίπτωση του σακχάρου είναι το είδος αυτών των τροφίμων, δηλαδή αν είναι λευκά ή σίκαλης ή κριθαρένια.

7. λάθος: Η σίκαλη δεν έχει κάποια καλύτερη επίπτωση στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος σε σχέση με τα υπόλοιπα δημητριακά που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για την παρασκευή των δημητριακών. Αυτό που έχει σημασία είναι τα προϊόντα, όπως το ψωμί, να είναι φτιαγμένα με αλεύρι ολικής άλεσης, δηλαδή να είναι φτιαγμένα με όλο το φύτρο του σιταριού, για να είναι πιο πλούσια σε φυτικές ίνες που είναι σημαντικές για την καλύτερη γλυκαιμική ρύθμιση του ατόμου με διαβήτη.

8. λάθος: Για πολλά χρόνια τόσο η φρουκτόζη, όσο και προϊόντα που την περιείχαν θεωρούνταν καλύτερες επιλογές για άτομα με διαβήτη. Τα τελευταία χρόνια, όμως, μέσα από την επιστημονική έρευνα βρέθηκε πως η φρουκτόζη, αν και επηρεάζει λιγότερο τα επίπεδα γλυκόζης, σε σχέση με τη σουκρόζη (ζάχαρη), αποδίδει τις ίδιες θερμίδες (άρα δεν είναι «διαίτης» όπως νομίζουνε πολλά άτομα με διαβήτη), αλλά κυρίως μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα επίπεδα λιπιδίων (κυρίως των τριγλυκεριδίων). Για αυτό το λόγο δε θεωρείται πλέον η καλύτερη επιλογή για την αντικατάσταση της ζάχαρης (δεδομένης και της ανάπτυξης της παραγωγής των τεχνητών υποκατάστατων ζάχαρης).

9. λάθος: το ελαιόλαδο είναι ασφαλώς η καλύτερη και πιο υγιεινή επιλογή λίπους για τα διαβητικά άτομα. Πρέπει όμως να μην καταναλώνεται ελεύθερα, γιατί αν και είναι ιδιαίτερα

29

Διαβητολογικά Νεα προστατευτικό για την καρδιακή λειτουργία και τη ρύθμιση των λιπιδίων, αποδίδει πολλές θερμίδες (130 kcal / κουταλιά της σούπας) και έτσι η υπερκατανάλωση του θα συμβάλει στην ανάπτυξη ή διατήρηση της παχυσαρκίας του διαβητικού ατόμου.

10. λάθος: Το αλκοόλ είναι μια ουσία που μπορεί να καταναλώνεται από τα διαβητικά άτομα (εκτός των περιπτώσεων που κάποια παθολογική κατάσταση δεν το επιτρέπει). Οι συστάσεις, όμως, για την κατανάλωση τους αναφέρουν ότι πάντα πρέπει να είναι σε συνδυασμό με φαγητό, και όχι με άδειο στομάχι, αφού αυτή η πρακτική μπορεί να μας οδηγήσει ευκολότερα σε υπογλυκαιμία. Παράλληλα, επειδή το αλκοόλ αποδίδει 7 θερμίδες ανά γραμμάριο, είναι καλό να αποφεύγεται η κατανάλωση του από διαβητικά άτομα με πρόβλημα βάρους.

11. λάθος: πριν από κάποιες δεκαετίες τα ζυμαρικά θεωρούνταν μια απόλυτα «καταστροφική» και επιβαρυντική τροφή για τα διαβητικά άτομα. Τα τελευταία χρόνια, μέσα από μελέτες αλλά και την εισαγωγή του όρο του «γλυκαιμικού δείκτη» βρέθηκε πως από τις αμυλούχες τροφές (ρύζι, ζυμαρικό, πατάτα, ψωμί), τα ζυμαρικά (ειδικά όταν είναι al dente= όχι πολύ βρασμένα) τα ζυμαρικά μάλλον είναι η καταλληλότερη επιλογή, πάντα ως γαρνιτούρα στο φαγητό, παρά ως κύριο γεύμα.

30

12. λάθος: Η σοκολάτα υγείας είναι μια σοκολάτα χωρίς την προσθήκη γάλακτος, αλλά σαφώς μια σοκολάτα με ζάχαρη που πρέπει να καταναλώνεται με προσοχή, αφού αποδίδει αρκετές θερμίδες (περίπου 600 kcal/πλάκα των 100 γρ). Έτσι το ότι είναι «υγείας» την καθιστά απλά πιο υγιεινή επιλογή, αλλά όχι αθώα επιλογή για ένα διαβητικό άτομο.

13. λάθος: Για πολλά άτομα με διαβήτη θεωρείται καλύτερη πρακτική να μειώσουν ψωμί και αμυλούχες τροφές (τα οποία θεωρητικά επηρεάζουν άμεσα τα επίπεδα γλυκόζης αίματος) και να φάνε μεγαλύτερες ποσότητες κρέατος ή τυριού, ώστε να είναι πιο σίγουροι. Κάτι τέτοιο είναι σαφώς όμως λάθος πρακτική γιατί έτσι είναι σίγουρο πως θα επιβαρύνουν περισσότερο τη νεφρική λειτουργία χωρίς να δώσουν και όλη την απαραίτητη ενέργεια στον οργανισμό τους.

14. σωστό: όλες οι πρόσφατες συστάσεις για τα διαβητικά άτομα συστήνουν ακριβώς την κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών καθημερινά, για να συμπληρώνουν τη διατροφή τους με πολύτιμες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, παρά να καταναλώνουν ένα σκεύασμα, που θα τους δώσει τα στοιχεία αυτά, αλλά χωρίς να υπάρχουν τα τρόφιμα αυτά στο διαιτολόγιο τους.

15. σωστό: το αλάτι πρέπει όντως να καταναλώνεται με προσοχή, τόσο στα άτομα με υπέρταση όσο και σε όσους έχουν φυσιολογικά επίπεδα πίεσης. Και βέβαια όταν μιλούμε για περιορισμό αλατιού, δεν αναφερόμαστε μόνο στο αλάτι που προσθέτουμε στο φαγητό, αλλά και στο «κρυμμένο» αλάτι που βρίσκουμε στο ψωμί, το τυρί, τις κονσέρβες και τα τυποποιημένα τρόφιμα. Χάρης Δημοσθενόπουλος Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος

Διαβητολογικά Νεα

Ταξίδι και διαβήτης  Εκδρομή με σακκίδιο • Τα άτομα με διαβήτη μπορούν να  Παραλία πραγματοποιήσουν οποιοδήποτε τα Υπερατλαντικό ταξίδι  Είδος και ώρα διατροφής ξίδι, σε οποιοδήποτε μέρος, αρκεί να  Κίνηση προετοιμασθούν εγκαίρως. Προγραμματισμός και προετοιμασία για ταξίδι στο εξωτερικό

• Η προετοιμασία εξαρτάται απο τον τόπο του ταξιδιού και την διάρκεια παραμονής.

1. Ινσουλίνη: Υπάρχουν ειδικές θήκες κατάλληλες για ινσουλίνη που περιέχουν παγοκύστες οι οποίες βοηθούν στη διατήρηση της ινσουλίνης σε χαμηλή θερμοκρασία. Να έχετε μαζί σας τη διπλάσια ποσότητα απο αυτή που συνήθως χρειάζεστε ινσουλίνης, συριγγών η βελονών, επιπλέον ταινίες και ενα επιπλέον μετρητή σακχάρου και μπαταρίες Δε πρέπει να ξεχάσετε την πένα. Τη μισή ποσότητα απο αυτά θα πρέπει να τα έχετε στη τσάντα σας στις χειραποσκευες σας, ώστε να τα έχετε πάντα μαζί σας, και την αλλη μιση στην βαλιτσα σας. Έτσι και να χαθεί η καθυστερήσει η βαλίτσα σας έχετε πάντα επαρκή ποσότητα μαζί σας 2. Θα πρέπει κάποιες μέρες πρίν την αναχώρησή σας, να κάνετε εξετάσεις, ώστε εάν υπάρχει πρόβλημα να έχετε το χρονικό περιθώριο να το διορθώσετε πρίν αναχωρήσετε. Ισως χρειαστεί να κάνετε εμβόλιο πρίν πάτε στο προορισμό σας. Φροντίστε να ενημερωθείτε για αυτό εγκαίρως, Θα πρέπει να κάνετε το εμβόλιό σας

32

λίγες μερες νωρίτερα σε περίπτωση που νοιώσετε αδιαθεσία λόγω του εμβολίου.

3. Θα πρέπει να προμηθευτείτε απο τον γιατρό σας, μια συνταγή των φαρμάκων που παίρνετε καθώς επίσης μια βεβαίωση οτι έχετε διαβήτη.

4. Ταυτότητα διαβήτη Η ειδική αυτή ταυτότητα, μπορεί να είναι είτε βραχιόλι είτε κολιέ. Με αυτό οι υπεύθυνοι πχ. του αεροδρομίου αναγνωρίζουν οτι έχετε διαβήτη.

5. Στερεότυπες φράσεις Θα πρέπει να μάθετε πώς μπορείτε να εξηγήσετε οτι έχετε διαβήτη και πώς να ζητήσετε πορτοκαλάδα ή ζάχαρη εάν πρόκειτε να ταξιδέψετε στο εξωτερικό.

6. Επιπλέον τρόφιμα Επειδή δε μπορείτε να ξέρετε τι είδους καθυστερήσεις μπορεί να υπάρξουν, καθώς επίσης μπορεί να μή βρείτε κάποιο εστιατόριο την στιγμή που πρέπει να φάτε, θα πρέπει να έχετε μαζί σας διάφορα σνακ, όπως κράκερ, τυρί, φρούτα, ξηρούς καρπούς, σάντουϊτς κλπ. καθώς επίσης διάφορους χυμούς.

7. Ελέγχετε πιο συχνά το σάκχαρό σας. Όταν ταξιδεύει κανείς ή βρίσκεται σε διακοπές είναι δύσκολο να ακολουθήσει συγκεκριμένο πρόγραμμα. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να μετράτε συχνά το σάκχαρό σας για να το έχετε υπο έλεγχο.

8. Στο αυτοκίνητο επί υπογλυκαιμίας: i. σταματήστε, ii. διορθώστε το σάκχαρο σας, iii. αναμονή για 15΄ (πολύ σημαντικό !) iv. επανακίνηση (μην ξεκινήσετε εαν δεν έχει αποκατασταθεί το σακχαρό σας) Επί παρατετραμένων χαμηλών τιμών σακχάρου συνιστώνται μικρά γεύματα ανά 2ωρο 9. Με αεροπλάνο Στον έλεγχο αεροδρομίου: 01. Mπορείτε να ζητήσετε να μή περάσετε ούτε εσείς (εάν φοράτε αντλία) απο τον ανιχνευτή

Τεύxος 37 μετάλλων όπως και να μή περάσουν τα φάρμακα και η ινσουλίνη σας απο ακτίνες Χ.

02. Την ινσουλίνη και τα φαρμακά σας θα πρέπει να τα έχετε σε ξεχωριστή τσάντα απο τα υπόλοιπα προσωπικά αντικείμενα.

03. Εάν κάποια φάρμακα ή οι προμήθειες σχετικά με φαρμακευτική σας αγωγή, δε μπορούν να ελεγχθούν με γυμνό μάτι τότε θα πρέπει να περάσουν απο ακτίνες Χ. Εάν αρνηθείτε δε θα σας επιτραπεί η αναχώρηση.

04. Σε όποια απο τις δύο περιπτώσεις θα πρέπει να ενημερώσετε τον υπεύθυνο για τον λόγο που δε θέλετε να περάσετε απο ανιχνευτή καθώς επίσης να έχετε μαζί σας έγγραφα που θα μπορούν να επιβεβαιώσουν τα λεγόμενά σας.

05. Επίσης, θα πρέπει να ενημερώσετε οτι δεν πρέπει να αφαιρέσετε την αντλία που φοράτε, διότι συνδέεται με καθετήρα ο οποίος βρίσκεται κάτω απο το δέρμα σας.

06. Πρέπει να βγάζετε τα υποδήματα σας όταν σας το ζητούν, ωστόσο εάν φοράτε παπούτσια με ειδικά προσθετικά υλικά δεν είστε υποχρεωμένοι να τα βγάλετε αλλά μπορείτε να ζητήσετε οπτικό ή ψηλαφητικό έλεγχο.

07. Εάν πάθετε υπογλυκαιμία κατά τη διάρκεια του ελέγχου θα πρέπει άμεσα να ζητήσετε βοήθεια.

10. Τα δικαιώματά σας Σε περίπτωση που οι υπεύθυνοι του αεροδρομίου, οι αεροσυνοδοί ακόμη και οι πιλότοι δεν τηρήσουν αυτούς τους κανόνες και σας αναγκάσουν να βγάλετε την αντλία σας ή σας φερθούν άσχημα, μπορείτε να επικοινω­νήσετε χωρίς χρέωση με το TSA (Transportation Security Administration), το ειδικό κέντρο για όσα διαβητικά άτομα, αντιμετωπίζονται με κακή συμπερι-

φορά ή ακόμη και αν έχετε κάποια απορία, στο 866-289-9673. Υλικά που επιτρέπεται να μεταφέρονται: • Ινσουλίνη με κάθε τρόπο χορήγησης με καθαρές επιγραφές που ταιριάζουν με τη συνταγογραφηση της οποίας το όνομα πρέπει να ταιριάζει με το όνομα που αναγράφεται στο εισιτήριο.

• Άλλα φάρμακα σε υγρή μορφή που σχετίζονται με τον διαβήτη ( Byetta, or Glucagon Emergency Kit) με καθαρές επιγραφές που ταιριάζουν με τη συνταγογράφηση της οποίας το όνομα πρέπει να ταιριάζει με το όνομα που αναγράφεται στο εισιτήριο.

• Χυμοί φρούτων η γλυκαντικά ποτά για την αντιμετώπιση υπογλυκαιμίας Πρέπει να δηλωνωνται προ της επι­βίβασης.

• Δεν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό συριγγών, πενών η βελονών που συνοδεύουν την ινσουλίνη.

• Μετρητές σακχάρου, ταινίες, βιοαισθητήρες συνεχούς καταγραφής σακχάρου, σκαρφιστήρες, αλκοολούχες γάζες, υγρό ρύθμισης των μετρητών σακχάρου.

• Αντλίες ινσουλίνης με όλα τα συνοδευτικά υλικά (υγρά καθαρισμού, μπαταρίες, καθετήρες, βελόνες).

• Ταινίες για καθορισμό κετονων στα ούρα ή στο αίμα.

• Φάρμακα σε υγρή μορφή μπορούν να μπαίνουν στις ειδικές σακκούλες χωρίς να ελέγχονται.

• Δεν υπάρχει περιορισμός στον αριθμό χρησιμοποιημένων συριγγών αρκεί να φυλασσονται σε ειδικό προστα­τευτικό δοχείο.

• Εάν η ποσότητα των υγρών είναι πάνω από 75 ml (3 oz) πρέπει να ελεγχονται.

33

Διαβητολογικά Νεα 11. Εν πτήση • Μπορείτε να ζητήσετε από την αεροπορική εταιρία ειδικό γεύμα για άτομα με διαβήτη, θα πρέπει να τους ενη­μερώσετε δύο μέρες πρίν τη πτήση σας.Την ινσουλίνη σας να την κάνετε τη στιγμή που θα σας φέρουν το φαγητό σας καθώς εάν τη κάνετε νωρίτερα και καθυστερήσει το φαγητό σας θα έχετε υπογλυκαιμία. Πάντα να έχετε μαζί σας σνακ σε περίπτωση που δε σερβίρουν φαγητό στο αεροπλάνο.

• Διαφορά ώρας. i. θα πρέπει να ενημερωθεί ο γιατρός σας για τον τόπο προορισμού σας. Ο γιατρός σας θα σας πεί πόσες μονάδες ινσουλίνης θα πρέπει να κάνετε ενώ βρίσκεστε στο αεροπλάνο. Να θυμάστε ότι εάν ταξιδεύετε Δυ­τικά, η μέρα είνα μεγαλύτερη ενώ ένα ταξιδεύετε Ανατολικά η μέρα είναι μικρότερη. Αναλόγως ρυθμίζετε τις μονάδες σας.

1. Δυτικά: αύξηση ινσουλίνης. Τα άτομα με σχήμα πολλαπλών ενέσεων ή αντλία ινσουλίνης μπορούν να κάνουν ενέσεις ταχείας ή υπερταχείας δράσης ινσουλίνης ή δόσεις εφόδου (bolus) αντίστοιχα για να καλύψουν τη διαφορά της ώρας.

2. Ανατολικά: μείωση ινσουλίνης. ii. Κρατήστε την ώρα Ελλάδας μέχρι το ξημέρωμα στην νέα χώρα. iii. Θα πρέπει να είστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί στη χορήγηση της ινσουλίνης κατά τη διάρκεια της πτήσης, καθώς λόγω της διαφοράς πίεσης μπορεί να μη βγεί ο αέρας από το φιαλίδιο και έτσι να μην υπολογίσετε σωστά τις μονάδες. iv. Να ελέγχετε τακτικά το σάκχαρο σας κατά την πτήση. Καλό είναι να μετρήσετε το σάκχαρο και μετά την προσγείωση. Λόγω του jet lag μπορεί να μη νιώσετε ότι έχετε υπογλυκαιμία. v. Προτιμήστε θέση στο διάδρομο για να μπορείτε να σηκώνεσθε όποτε χρειάζεται αλλά και για

να μπορείτε να κινεί­τε τα πόδια σας. Θυμηθείτε να κάνετε ασκήσεις ποδιών κατά τη διάρκεια της πτήσης.

12. Όταν φτάσετε στον προορισμό σας • Μετά από πολλές ώρες πτήσης, θα πρέπει να ξεκουραστείτε και να χαλαρώσετε.

• Να οργανώσετε τις δραστηριότητες σας ώ­στε να μπορείτε να έχετε ένα πρόγραμμα για την ινσουλίνη σας. Συνήθως, όταν κάνετε κάποιο είδος άσκησης, όπως πεζοπορία, τα σάκχαρα είναι χαμηλότερα.

• Εάν η θερμοκρασία είναι υψηλή θα πρέπει να μειώσετε την ινσουλίνη.

• Να έχετε πάντα μαζί σας μικρογεύματα (σνακ) και χυμούς καθώς δε ξέρετε που και πότε θα βρείτε εστιατόριο.

• Να προσέχετε τη ποσότητα και το είδος φαγητού που θα φάτε στο εξωτερικό (συχνά τα γεύματα είναι ιδιαίτερα λιπαρά).

• Να αποφεύγετε το νερό της βρύσης.

• Να ζητάτε να σας ενημερώσουν για τα συστατικά του φαγητού σας.

• Πάντα να φοράτε αναπαυτικά παπούτσια και κάλτσες. Να μην περπατάτε ποτέ ξυπόλυτοι. Σε περίπτωση που έχουν πρηστεί ή ερεθιστεί τα πόδια σας, αναζητήστε ιατρική βοήθεια.

• Εάν συνηθίζατε να ασκείστε στο σπίτι σας, ενώ στις διακοπές σας είστε πολύ χαλαροί και έχετε μειωμένη κίνηση, θα πρέπει πάλι να ρυθμίσετε την ινσουλίνη σας ανάλογα.

• Σε περίπτωση που ξεμείνετε από ινσουλίνη καλό θα ήταν να προμηθευτείτε ινσουλίνη της ίδιας εταιρείας. Μπορείτε να διασκεδάσετε και να περάσετε υπέροχα όπου και αν πάτε, αρκεί να φροντίζετε τον εαυτό σας με αυτές τις απλές συμβουλές

34

Ασημίνα Μητράκου Ιατρός

Διαβητολογικά Νεα

Νίκος Θαλασσινός Ελεγειακό Αφιέρωμα Μνήμης Όταν φεύγουν οι μεγάλοι της Επιστήμης είναι δύσκολο να βρει κανείς τα λόγια για να εξάρει το έργο τους και να σκιαγραφήσει την ξεχωριστή προσωπικότητά τους. Και ο Νίκος Θαλασσινός που μας έφυγε στις 13 του Οκτώβρη 2007, είναι ένας από τους μεγάλους της Επιστήμης στα πεδία της Ενδοκρινολογίας και του Σακχαρώδη Διαβήτη. Κορυφαίος ανάμεσα στους κορυφαίους στον επιστημονικό κόσμο της χώρας μας και όχι μόνο, κέρδισε το θαυμασμό και την εκτίμηση όλων μας και με τη μεγάλη προσφορά του στην Επιστήμη και στην Κοινωνία, χαράχθηκε ανεξίτηλα στο νου και στη καρδιά μας. Ο Νίκος Θαλασσινός είναι ένας από τους πρωτοπόρους στην ιστορία της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας και η προσφορά του στην εξέλιξη της Διαβητολογίας στη χώρα μας, υπήρξε ουσιώδης και σημαντική. Με το δημιουργικό και ρηξικέλευθο έργο του στο χώρο της Ενδοκρινολογίας και του Μεταβολισμού, και ιδιαίτερα από τη θέση του Διευθυντή του ομώνυμου Τμήματος του Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» και του Προέδρου της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, θέση που στο απροσδόκητο τέλος της ζωής του τον βρήκε στη γέφυρα προς την «αθανασία», μαχόμενο στις επάλξεις της Ιατρικής Επιστήμης, παραμένει ένας από τους σημαντικούς πρωτεργάτες στην εξέλιξη της Διαβητολογίας στη χώρα μας. Είχα την καλή τύχη και το προνόμιο να συμπορεύομαι μαζί του στα πλαίσια των δραστηριοτήτων τόσο της Πανεπιστημιακής Κοινότητας όσο και της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής και της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας. Είναι αδύνατο να μιλήσει κανείς για τη δημιουργική πορεία τού Νίκου Θαλασσινό χωρίς να χρησιμοποιήσει υπερθετικό βαθμό. Ακάματος πνευματικός εργάτης, είχε 36

το χάρισμα να συνδυάζει τον αληθινό, το γνήσιο επιστήμονα με το ανάστημα του ελεύθερου ανθρώπου, πάντα με αισθήματα υψηλής ευθύνης και αφοσίωσης στο έργο του και βαθιάς πίστης στις άφθαρτες ανθρωπιστικές αξίες. Ο Νίκος Θαλασσινός τίμησε τη «Λευκή Μπλούζα», την Πανεπιστημιακή Κοινότητα, το Ιατρικό Σώμα και το Ιπποκρατικό Λειτούργημα στον υπέρτατο βαθμό και έχει καταγραφεί ως πρότυπο για τις νεότερες γενιές των γιατρών μας, και όπως έχω γράψει: «Καλότυχος (είναι εκείνος) όπου μπορεί σημάδια στο διάβα του ν’ αφήνει τ’ ανέμου η ορμή να μη τα σβήνει κι ολόφωτα να μένουν στα σκοτάδια». Κι ο Νίκος Θαλασσινός άφησε πολλά, πολύτιμα και ανεξίτηλα σημάδια στο διάβα του και μέσα από τα έργα του και τις παρακαταθήκες του θα νιώθουμε πάντα την παρουσία του και θ’ ακούμε τη γνώριμη φωνή του, γιατί έχει ενσωματωθεί στα πνευματικά μας κύτταρα σαν αθάνατο στοιχείο εξέλιξης και δημιουργίας. Γι’ αυτό και μπορώ να πω: - Ποιός είπε πως ο Νίκος Θαλασσινός πέθανε; - Ο Νίκος Θαλασσινός χθες ήταν εδώ, σήμερα είναι εδώ και αύριο, μεθαύριο, στα χρόνια που έρχονται θα είναι πάντα εδώ. Έχει λεχθεί ότι «αθανασία είναι ν’ αγαπηθείς πολύ από τον πολύ κόσμο» και ο Νίκος Θαλασσινός με τη χαρισματική, τη ζεστή προσωπικότητά του, τη γνήσια και πηγαία ανθρωπιά του και την πλούσια προσφορά του στην Επιστήμη και στην Κοινωνία αναπαύεται τώρα στις καρδιές των ανθρώπων.

Φώτης Παυλάτος

Τεύxος 37

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΑ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ ΕΠΩΝΥΜΟ: . .................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................ ΟΝΟΜΑ: ......................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................ Η διεύθυνση που θέλω να λαμβάνω το περιοδικό “Διαβητολογικά Νέα” είναι: .......................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................ Οδός: . .................................................................................................... Αριθ. ................................................ Πόλη: ..................................................................................................... Ταχ. Κωδ. : ...................................... Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία Μαιάνδρου 23 Αθήνα 11528

ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Το περιοδικό προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΝΕΩΝ

(γι’ αυτούς που ασχολούνται με το διαβήτη και θέλουν να ενημερώσουν) 1. Άρθρο 2-3 δακτυλογραφημένων σελίδων. Μικρότερο άρθρο, με πρακτικές συστάσεις, οδηγίες ή με σημεία υπενθύμισης.

2. Στο κύριο άρθρο, να υπάρχουν 1 έως 2 σημεία, τα οποία θέλει ο συγγραφέας να τονίσει σαν κύρια μηνύματα. Αυτά θα τυπωθούν σε άλλο φύλλο (θα εκτυπωθεί μέσα στο άρθρο σε ειδικό περιθώριο).

3. Σε κάθε άρθρο να υπάρχουν 2 με 3 κύριες βιβλιογραφικές παραπομπές.

4. Να περικλείουν μέσα στο άρθρο, 1 έως 2 σκίτσα αν υπάρχουν, σε σχέση με το θέμα..

5. Εάν είναι εφικτό, το κείμενο να είναι σε δισκέτα, στο σύστημα word, version Windows 1995, για PC με μέγεθος γραμμάτων 12.

6. Το άρθρο να συνοδεύεται με το όνομα του συγγραφέα, διεύθυνση και τηλέφωνο τίτλο (γιατρός, νοσηλευτής κ.λπ.) και τόπο εργασίας, με ημερομηνία αποστολής.

7. Το άρθρο να σταλεί: Συντακτική Επιτροπή

Περιοδικού Διαβητολογικά Νέα

Μαιάνδρου 23, 115 28 Αθήνα 37