ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ
μηχανισμοί δεν είναι πλήρως αποσαφηνισμένοι. Μέχρι σήμερα έχει βρεθεί ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση σχετίζεται με δείκτες αυξημένου καρδιαγγειακού κινδύνου όπως είναι η μειωμένη μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού7,8 και η αυξημένη συγκέντρωση θρομβωτικών και φλεγμονωδών παραγόντων.9,10 Σκοπός της παρούσας ανασκόπησης ήταν η εξέταση των υπαρχόντων βιβλιογραφικών δεδομένων σχετικά με την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ ατμοσφαιρικής ρύπανσης και σακχαρώδη διαβήτη.
2. Υλικό και μέθοδος Για τον σκοπό αυτό ανασκοπήσαμε τη βάση δεδομένων PubMed χρησιμοποιώντας τους όρους “environmental pollution”, “particles”, “type 1 diabetes mellitus” και “type 2 diabetes mellitus” μεμονωμένα ή σε συνδυασμό. Άρθρα γραμμένα σε άλλη γλώσσα πλην των αγγλικών εξαιρέθηκαν από την παρούσα ανασκόπηση. Τελικά επιλέχθηκαν 94 άρθρα που αναφέρονταν στην ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ ατμοσφαιρικής ρύπανσης και σακχαρώδη διαβήτη. Από τα παραπάνω, 61 άρθρα αποκλείσθηκαν καθώς είτε ήταν βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις είτε δεν αφορούσαν αμιγώς στην παραπάνω συσχέτιση. Τελικά, η παρούσα ανασκόπηση βασίστηκε στην επιλογή 33 άρθρων.
3. Ατμοσφαιρική ρύπανση και ΣΔ τύπου 2 Τα μικροσωμάτια διαμέτρου ίσης ή μικρότερης των 10 micron (PM10) που παράγονται κατά την κίνηση των οχημάτων αποτελούν έναν από τους κυριότερους ρυπογόνους παράγοντες. Τα μικροσωμάτια PM10 παράγονται από την καύση παραγώγων του άνθρακα και εναποτίθενται στις κατώτερες αεροφόρους οδούς και από εκεί περνούν στη συστηματική κυκλοφορία.11 Μέχρι σήμερα, αρκετές μελέτες έδειξαν την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ των μικροσωματίων PM10 και του ΣΔ.12–15 Η πρώτη αναφορά της ύπαρξης συσχέτισης μεταξύ ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ΣΔ προέρχεται από μια επιδημιολογική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ.12 Σε μια πειραματική μελέτη σε αρουραίους βρέθηκε ότι η συγκέντρωση των μικροσωματίων PM10 σχετιζόταν θετικά με την παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη με πιθανό παθογενετικό μηχανισμό τη συστηματική φλεγμονή.13 Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώθηκαν και στον άνθρωπο σύμφωνα με τα αποτελέσματα μίας μελέτης που έγινε στο Ιράν και περιελάμβανε παιδιά ηλικίας 10 με 18 ετών.14 Η ατμοσφαιρική ρύπανση σχετιζόταν με την παρουσία αντίστασης στην ινσουλίνη και συστηματικής φλεγμονής ανεξάρτητα από τον δεί-
61
κτη μάζας σώματος, τις διαιτητικές συνήθειες και τον βαθμό άσκησης.14 Σε μια ανάλυση χρονοσειρών στο Μόντρεαλ, οι Goldberg et al έδειξαν ότι η θνητότητα που αποδιδόταν στον ΣΔ παρουσίαζε αύξηση όταν αυξανόταν η συγκέντρωση των μικροσωματίων PM10 στην ατμόσφαιρα.15 Μία άλλη μελέτη στις ΗΠΑ έδειξε την ύπαρξη ισχυρής συσχέτισης μεταξύ ΣΔ και οργανικών ρύπων. Ακόμα και μετά από διόρθωση για γνωστούς παράγοντες κινδύνου για τον ΣΔ, η συχνότητα εμφάνισης ΣΔ ήταν 15–40 φορές μεγαλύτερη στα άτομα που είχαν εκτεθεί σε οργανικούς ρύπους σε σύγκριση με εκείνα που δεν είχαν εκτεθεί.16 Σε μία άλλη μελέτη εκτιμήθηκε η συσχέτιση μεταξύ ΣΔ και μικροσωματίων PM10 όσον αφορά στις εισαγωγές στο νοσοκομείο για καρδιακές παθήσεις σε άτομα με ΣΔ και χωρίς ΣΔ.17 Βρέθηκε ότι αύξηση κατά 10 microg/m3 των μικροσωματίων PM10 σχετίσθηκε με αύξηση της τάξης του 2,01% των εισαγωγών για καρδιακές παθήσεις σε άτομα με ΣΔ και μόνο με 0,94% αύξηση των εισαγωγών στα άτομα χωρίς ΣΔ.17 Σε μία άλλη μελέτη, οι Goldberg et al εξέτασαν την υπόθεση εάν τα άτομα με ΣΔ παρουσιάζουν αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα σε περιόδους με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση.18 Η μελέτη έδειξε την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ της συγκέντρωσης των διαφόρων ρυπογόνων παραγόντων και της θνητότητας στα άτομα με ΣΔ. Μάλιστα, τα υψηλότερα ποσοστά θνητότητας παρατηρήθηκαν τους θερινούς μήνες καθώς και στα άτομα με ΣΔ και συνοδό καρδιαγγειακή νόσο.18 Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Σάο Πάολο στη Βραζιλία,19 εξετάσθηκε η ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ των συγκεντρώσεων των μικροσωματίων PM10, CO, NO2, SO2, και O3 και του αριθμού των επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων περιστατικών για καρδιαγγειακές παθήσεις σε διαβητικά και μη άτομα το χρονικό διάστημα 2001 με 2003. Συνολικά καταγράφηκαν 45.000 επισκέψεις στο τμήμα επειγόντων περιστατικών που αφορούσαν σε καρδιαγγειακές παθήσεις.19 Βρέθηκε ότι αύξηση της συγκέντρωσης του SO2 κατά 8,0 μg/m3 σχετίσθηκε με αύξηση κατά 20% και 7% των επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων περιστατικών για καρδιαγγειακές παθήσεις σε διαβητικά και μη άτομα, αντίστοιχα. Τα παραπάνω δεδομένα δείχνουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για αύξηση των επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων περιστατικών για καρδιαγγειακές παθήσεις και ότι τα άτομα με ΣΔ είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην ατμοσφαιρική ρύπανση.19 Σε άλλη μελέτη που έγινε σε προάστιο της Σαγκάης και αφορούσε στην καταγραφή των θανάτων που οφείλονταν στον ΣΔ το χρονικό διάστημα 2001–2002,20 βρέθηκε ότι αύξηση κατά 10 μg/m3 της συγκέντρωσης των © 2012 Ελληνική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης