Relatie tussen veiligheidsschoenen
en ziektebeelden
e'
Vee C a eljke klachte dew rkvloer beqinne t e Veel hardnekkige
niet-specifieke
{pijn)klachten
van werknemers hebben te maken met hun voeten, of liever gezegd: hun
schoeisel. Hoe het dragen van goede veiligheidsschoenen
preventief kan werken voor voet-, knie-, heup-, been- en
lage-rug letsels.
Ludo Guldentops
Klachten over last of pijn in de nek, schouders, hoog in
Epidemiologie van de voet
de rug, gevolgd door lage rugklachten en klachten van
Eerst een voorbeeld: 1 cm verschil in hoogte tussen
heup of knie, en uiteindelijk klachten van voet en enkel.
beide voeten kan misschien al een vervorming geven
Bata Industrials
Volgens de klachtentabel KAB-studie 2006 van het Cen-
van enkele centimeters ter hoogte van de ruggengraat.
Europe
traal Bureau voor de Statistiek hebben veel werknemers
Dit kunnen de spieren tijdelijk compenseren, maar dat
last van hardnekkige, niet-specifieke klachten. Hoewel
geldt niet voor de lange termijn. Met de eerder beschre-
de locaties waar ze optreden anders doen vermoeden,
ven problemen als gevolg. Via dit artikel wil ik het
Consultant
Functional
Footwear
staan deze klachten in directe relatie met ... de voeten.
belang van goede veiligheidsschoenen
En er bestaan goede oplossingen voor deze voet-
en werkgever nogmaals onderstrepen.
gerelateerde problemen.
mei 2014 I 28
voor werknemer
"""~ Klachtentabel
KAB-studie
2006
info
Stakeholders
Klachten van nek, schouders of
Er zijn veel partijen betrokken bij het keuze- en aan-
hoog in de rug: 44,5%
schafproces voor veiligheidsschoenen,
Lage rugklachten: 43,9%
eigen prioriteiten:
elk met haar
Klachten van heup of knie: 28% Klachten van enkel of voet: 14,9%
De werknemer
Bron: CBS/RIVM
Als drager heeft de werknemer groot belang bij een comfortabel zittend persoonlijk beschermingsmiddel (PBM). Zodra het PBM niet meer comfortabel
is en er
Van voet naar (veiligheids)schoen
pijn ontstaat, wordt men minder productief en komt er
Onze voeten zijn een gegeven, maar dat geldt niet voor
een negatieve veiligheidshouding.
(veiligheids)schoenen.
wordt, zal men zelfs thuis blijven: een niet goed passend
Wat zegt de definitie van zo'n
Als de pijn te hoog
PBM speelt een belangrijke rol bij verzuim! Maar naast
schoen ons?
comfort en veiligheid is gebleken dat zelfs design en 'Een schoen moet u beschermen tegen fysieke omstan-
kleuren een rol van betekenis spelen in de keuze.
digheden, chemische invloeden, vocht en temperatuurgerelateerde externe invloeden. Daarnaast moet
De werkgever
een schoen u ook beschermen tegen ergonomische
Voor de werkgever geldt dat hij graag uitkijkt naar een
omstandigheden. Een schoen mag niet vervormen of
economisch interessante schoen. De schoen wordt
een incorrecte voetpositie bezorgen, te veel of te weinig
immers gezien als een natuurlijke voorwaarde en moet
schokabsorptie geven, te veel warmte verzamelen of
dan ook liefst zo economisch verantwoord mogelijk
produceren, of inlegzolen nodig hebben om de schoen
worden aangeschaft.
te verbeteren (dan is de schoen incorrectl).' De preventieadviseur Het belang
van de juiste
schoenen
De preventieadviseur zal proberen een zo veilig
'Ik heb pijn aan mijn hiel! Pijn aan de voorvoet! Trans-
mogelijke oplossing aan te bieden op basis van de
piratieproblemen!
risicoanalyse die in samenwerking met de betrokken
Soms maat x, soms maat y! Verhitte
voeten! Doorlopen voeten! Pijn aan mijn scheenbeen,
leidinggevende wordt uitgewerkt voor de werknemer.
aan mijn grote teen, mijn kleine teen! Je smalle schoen!
Verder wordt speciaal advies verleend bij de keuze van
Te zwaar! Te weinig demping! Pijn aan de zijkant van de
dit PBM. Voldoet de schoen aan de gestelde veilig-
hiel! Hielspoor! Kraken van de zolen! Gaten in de schoe-
heidseisen en is deze comfortabel genoeg, zodat de
nen! Gaten in de sokken!... Herkent u deze uitspraken?
werknemer hem zonder problemen kan aanhouden?
Voorkomen
is beter
dan genezen
De arbo-arts
Ongeveer 70 verschillende diagnoses bevestigen dat
Meer dan ooit is een arbo-arts een belangrijke factor bij
schoenen ziektebeelden
de keuze van veiligheidsschoenen.
kunnen veroorzaken, verer-
Het is aan te raden
geren of behouden. Met andere woorden: 'verkeerde'
om bij een (hernieuwde) keuze van veiligheidsschoenen
schoenen zijn een factor waarmee zeker rekening moet
bij de arbo-arts te informeren naar de huidige voet-
worden gehouden. Samen met andere experts ben ik
problematiek van werknemers.
de mening toegedaan dat de schoen zelf een oorzaak kan zijn tot niet-specifieke
voet-, been-, knie- en rugpro-
Het is opvallend hoe vaak er verschil in informatie
blemen. Wanneer de oorzaken in de schoen zelf worden
bestaat tussen een bedrijf en de gegevens van de
weggenomen of verminderd, kan een zeer groot aantal
arbo-arts. Deze laatste wordt dagelijks geconfronteerd
van dit soort problemen preventief worden voorkomen.
met opmerkingen over veiligheidsschoenen,
- 70% van de werknemers vermeldt dat hun problemen
signalen in het bedrijf zelf niet meer aankomen bij de
verminderd zijn na een vakantieperiode. - 50% van de werknemers vermeldt een beter comfort bij het dragen van hun 'andere schoenen' ('Bij mijn "andere" schoenen heb ik geen pijn!'). - 57% van de werknemers denken dat veiligheidsschoenen de oorzaak zijn van hun problemen.
preventiedienst. voetproblemen
terwijl deze
Mensen vinden toch nog steeds dat een privĂŠprobleem zijn en zullen dit niet
zo direct vertalen naar 'slechte' schoenen. Regelmatig informeren bij de externe arbo-dienst over voetgerelateerde problemen kan daarom veel ziektekosten besparen.
De distributeur We gaan ervan uit dat deze specialist een gepaste oplossing kan bieden. Zoals in elke andere branche
mei 2014 I 29
"""k info
Figuur 2. Verkeerde
hoek
Figuur 3. Correcte
schoenleest.
hoek
Figuur 4. Relatie schoen - verzakking - voorvoet.
Figuur 5. Pes plana transversus.
schoenleest.
zijn er uiteraard ook in de wereld van PBM's soms
moeten positioneren,
'gladde verkopers'
rugproblemen
termijnstrategie
actief, die inspelen op een korte-
in plaats van langetermijndenken.
zodat we op den duur geen
gaan ondervinden.
Opgeteld
zijn er in de
schoenen zelf maar liefst 18 verschillende
interventie-
Daarbij is ook hier de crisis een gemakkelijke verleider
factoren die voetproblemen
behouden of
om 'snelle' besparingen
verergeren.
zal alleen voorstellen visie, waardoor
te doen. Een goede distributeur
veroorzaken,
doen op basis een langetermijn-
u onder de streep uiteindelijk toch kunt
besparen.
Bij de stap van theorie naar praktijk richten wij ons onder andere op een correcte afwikkeling
van de
schoen en een correcte positie van de beenderen Fabrikant
van de voeten, waardoor ook voetproblemen
Een fabrikant luistert naar de markt en komt mede
vermeden.
worden
op basis daarvan met eigen initiatieven. Toch zijn er duidelijke verschillen tussen de fabrikanten te onderscheiden.
Er zijn fabrikanten
(werknemer).
die design vooropstellen
Anderen kiezen voor het economische
karakter (werkgever) en weer anderen luisteren naar de drager (comfort).
Sommige producten
speciaal ontworpen
om te voldoen aan bepaalde werk-
omgevingen
worden
(preventieadviseur).
- Gebruik een natuurlijke, rechte leest! (figuur 10). Bij schoenen met een gezwaaide leest ('banaan-vorm') zullen zich gegarandeerd Hoekafwijkingen voetproblemen.
voetproblemen
ontwikkelen.
tussen voet en schoen geven veel De impact-absorptie
zelfs weg, waardoor
is verminderd of
bij de voet verkeerde drukpunten
ontstaan. Bij sommige schoenen kan er een afwijking worden gemeten tot bijna 5 cm! (zie figuur 2 tegenover
Voorkom klachten
figuur 3: een correcte hoek tussen schoen en voet).
Er is veel theorie bekend over de (veiligheids)schoen.
Een natuurlijke leest geeft de voet de volledige vrijheid
De wetenschap
om natuurlijk te kunnen bewegen (figuur 10).
tiltechnieken
heeft ons inzicht gegeven in hef- en
en biomechanische
theorieĂŤn. We weten
inmiddels dat we onze botten op een bepaalde manier
.!
16m~
512
Figuur 6. Callus.
mei 2014 I 30
Figuur 8. Vetersluiting.
m~
Figuur 9. Afwikkeling.
"""k
Figuur 11. Driedelig schokdempingsysteem.
Figuur 1O. Natuurlijke leest.
- Ook schoenen die hol zijn ter hoogte van de voorvoet, geven gegarandeerd
voetproblemen.
voor een abnormale hoge voetbelasting voorvoet. Ziektebeelden
Dit zorgt
op uw
info
Figuur 12. Voetslot.
en 13). Deze afwikkeling moet overeenkomen met de schoen. Met andere woorden: gewoonlijk zijn veiligheidsschoenen
stevig, veilig en stijf.
zoals pes plano transversus
(spreidvoet) met bijhorende huidproblemen
zijn geen
Deze eigenschappen
veroorzaken echter een probleem
voor een complex lichaamsdeel als de voet, die vrij
uitzondering (figuren 4, 5 en 6).
moet kunnen buigen, draaien en bewegen. Hiervoor - De vorm van de hiel is belangrijk voor energieover-
heb je verschillende hardheden nodig van de zool, die
dracht naar het been wanneer we stappen maken.
kunnen helpen bij de natuurlijke afrolbeweging van de
Het hielbeen heeft nood aan een groot oppervlak om
voet (figuur 13). Kijk ook naar de profilering van de zool
zijn kanteling te kunnen volbrengen. Een te korte hiel
en of deze overeenkomt met de verschillende fases
op de schoen zorgt voor instabiliteit en een verkeerd
in het afwikkelproces.
momentum om te draaien (figuur 7). Verder zorgt de
stabilisatie- en acceleratiefase in de zoolprofilering
hiel voor het allereerste contact met de grond: een
(figuur 14).
goede schokdemping
Zorg voor een duidelijke stop-,
is dan ook noodzakelijk. Bij dit
contact met de grond moet de aanwezige impact-
Ziektebeelden
energie kunnen worden omgedraaid
Het verkeerd afwikkelen van de voet kan enkele ziekte-
energie. Een uitgebalanceerd is dan ook onontbeerlijk
naar kinetische
schokdempingssysteem
beelden tot gevolg hebben. In de meeste gevallen zal hier een diagnose nodig zijn van een arbo-arts.
(figuur 11).,
- De manier waarop de medewerker de schoenveters
Alle hieronder opgesomde ziektebeelden kunnen
strikt, is van essentieel belang! De hoek van de
worden vermeden door:
veters toont de richting van de kracht wanneer we
- de juiste afwikkeling (figuur 17);
deze sluiten. Het beste is om de schoen niet naar de
- de juiste natuurlijke leest (figuur 10);
middenvoet te sluiten, maar richting de hiel! Dit zorgt
- de mogelijkheid tot het voorzien in de juiste breedtes
voor een vrije beweging van de middenvoet (figuren 8
(minimaal 3) van de schoen (figuur 16).
en 12). Fasciitis plantaris (figuur 15) - Om de voet een correcte en natuurlijke afwikkeling te garanderen, moet er een biomechanische
weg worden
afgelegd langs de beenderen in de voet (figuren 9
Figuur
Figuur 13. Afwikkeling en interval.
it is een van de meest voorkomende overbelastingsletseis van de voet. De symptomen: pijn onder het hielbeen (calcaneus) en/of onder de voetzool tijdens
14. Flexlines.
Figuur 15. Faseitis plantaris.
Figuur 16. 3-wijdte
systeem.
mp.i2014 I :S1
"""k info
Figuur 17. Dynamische
zool.
gewichtsdragende
Figuur 18. Mortons neuralgia.
activiteiten
zoals stappen en lopen.
Een van de opmerkingen
van de werknemers
bij de
anamnese is 'vermoeide
voeten, pijn aan de voetzolen,
Figuur 19. Beenvliesontsteking
Beenvliesontsteking
of periostitis.
of periostitis
Dit is een ontsteking
van het beenvlies dat de botten
bekleedt (figuur 19), een veelvoorkomende
aandoening
pijn aan de hielen'. Alleen al het gezond afwikkelen kan
bij werknemers.
Door het verkeerd afwikkelen van de
fasciitis plantaris met 70% verminderen!
voet raken de pezen en het beenvlies ge誰rriteerd. Bijna 30 tot 35% van de werknemers
draagt niet de correcte
Als fasciitis plantaris langdurig bestaat, treedt er vaak
maat schoenen, wat in combinatie
een verkalking in de aanhechting
afwikkeling tot deze problemen
van de fascie aan het
hielbeen op, die de naam 'hielspoor'
met een verkeerde
leidt.
draagt. Deze is
echter niet de oorzaak van de pijn of de ziekte, maar een gevolg van de ontstekingsprocessen
(figuur 15).
Ganglion Dit is een goedaardige
uitstulping
of zwelling (cyste),
die ontstaat vanuit het gewrichtskapsel Pes plano transversus
peesschede
Dit is een misvorming
als een onderhuidse
van de voet waarbij de voorvoet
ook wel bekend als 'spreidvoet'.
Gevolg hiervan is het eeltformaties
bobbel, knobbel of knobbeltje
spontaan kan verdwijnen.
De meeste ganglion-cysten
zijn pijnlijk. Door de juiste breedte van de schoen kan
(figuren 5 en 6).
men dit ziektebeeld
stabiliseren; voor preventie gelden
de hierboven opgesomde Mortons neuralgie
zich
dat van grootte kan veranderen, maar ook volledig
tijdens het staan plat en verbreed de grond raakt;
ontstaan van drukpijn en overmatige
of vanuit een
(figuur 23). Een ganglion manifesteert
drie maatregelen.
(figuur 18)
Hierbij raakt de zenuw bekneld, meestal tussen de
Tendovaginitis
kopjes van de derde en vierde middenvoetsbeentjes,
Dit is een ontsteking van het vlies dat een pees omhult:
maar soms ook bij andere middenvoetsbeentjes.
de peesschede.
aandoening
komt meestal voor in combinatie
voetafwijking
zoals een spreidvoet,
Deze
met een
holvoet en hallux
Tendovaginitis
king kan o.a. worden veroorzaakt uitvoeren van ongewone
of peesschedeontstedoor het langdurig
bewegingen
door een spier.
valgus, alsmede bij sport- en beroeps letsel. Callus (likdoorn of eksteroog) Ook kan dit het resultaat zijn van slechte schoenen,
Pijnlijke eeltvorming
namelijk een slechte doorbloeding
corn) onder de voet of op de voet of tussen de tenen
voetsbeentjes.
van de midden-
Als deze even lang zijn, kunnen ze tegen
(eeltpit, eksteroog,
(figuur 6). Een likdoorn ontstaat door toegenomen
elkaar komen te liggen en als het middenvoetsbeentje
eeltvorming
van de grote teen korter is dan de rest, kan een overbe-
huid chronisch blootstaat
lasting van de andere plaatsvinden.
Het komt het meest
voor bij vrouwen tussen de 25 en 40 jaar, dit vanwege het schoeisel.
Engels:
(callus: verhoorning)
op een plek waar de
aan druk. De aangroeiende
eeltlaag boort zich (soms puntvormig) veroorzaakt
pijn. De belangrijkste
in het vlees en dit
oorzaken zijn slecht
passend schoeisel en skelet- en standafwijkingen
van
de tenen (hamerteen, hallux valgus, ... ). Aangroei van Sesamo誰ditis
eelt zonder dat er een pijnlijke pit in zit, wordt callus
Twee botjes, ter grootte van een erwt, liggen ingebed in
genoemd.
het weefsel onder het grote teen-gewricht.
Hoe klein ze
ook zijn, ze spelen een belangrijke rol in de afwikkeling
Hallux valgus
van de voet. Bij overbelasting/beschadiging
van deze
Dit is een meestal verworven standafwijking
van de
botjes kan er veel pijn en ongemak ontstaan. Wanneer
grote teen (figuur 20). Het middenvoetsbeen
van de
het weefsel rondom de sesambeentjes
grote teen staat naar mediaal, maar de teen zelf wijst
is er sprake van sesamo誰ditis
ontstoken raakt,
(figuur 22).
naar lateraal (staat 'in valqus'}. Hierdoor ontstaat een knobbel aan de zijkant van de voet bij het begin van de
"""k
) Figuur 20. Hallux valgus.
Figuur 21. Klauwteen.
I
I
{
'.
<l \
"
-zI.
Figuur 23. Ganglion.
Figuur 22. Sesamoïditis.
teen. Deze knobbel kan leiden tot bursitis, een ontste-
Zorg er ook voor dat de drager geïnformeerd
king. Hallux valgus kan het gevolg zijn van het dragen
over eventuele verzorgende
van ongeschikt
schoeisel, in combinatie
dat de keuze van de schoen wordt aangepast
natuurvolkeren
die op blote voeten lopen is het zelfs
met aanleg (bij
heel zeldzaam). Het is meestal het gevolg van het dragen van verkeerde schoenen,
een spreidvoet,
aanleg. Belangrijkste behandeling
voeten van de werknemers. bleemgevallen,
bestaat uit goed
middelen, maar zorg ervoor
Hamertenen/klauwtenen
maar voor alle werknemers.
Zo zijn voetproblemen
te voorkomen,
de tenen in een klauwstand
in de knel. Daardoor
te behandelen
en zorgt ervoor dat werknemers
verzuimen door rugproblemen hallux valgus of een doorge-
raakt de functie van de voetspieren
naar de
Niet enkel naar de pro-
en zelfs te stoppen. Een gerichte aanpak voorkomt voetproblemen
zakte voet komen teengewrichten
wordt
of aangeboren
schoeisel, eventueel aangevuld met steunzolen.
Door slijtage, platvoeten,
info
problemen.
minder
of voet-gerelateerde
Uiteindelijk is dit één van de allergrootste
kostenbesparingen!
uit balans en gaan
staan (figuur 21). Tijdens het
Tot slot
doorzakken van de voet trekken de spieren en pezen
De juiste schoenen doen meer dan alleen het bieden
hard aan de teen. Te smalle schoenen
van een veiligere werkomgeving:
dragen ook bij
tot dit fenomeen. Zo ontstaan klauwtenen.
Hamertenen
zijn zeer pijnlijk en kunnen je letterlijk uit je evenwicht brengen.
minder 'vuist'-ongevallen: Ze zorgen tegelijkertijd
stabiliteit van de voet,
vallen, uitglijden, struikelen. voor een positievere veiligheids-
mentaliteit en helpen het verzuim in de organisatie
terug
te dringen. De drager
centraal
Concluderend
kunnen we stellen: begin de keuze voor
een veiligheidsschoen
bij de basis: de voet!
Minder verzuim, een hogere productie
(werken met
pijn heeft effect op de kwaliteit van het werk) en betere preventie. Met een minimale investering in een
Pas de keuze van eventuele inlegzolen aan de drager
kwaliteitsproduct
aan, adviseer aangepaste
voorkomen,
pas de sok aan!
schoenen aan de drager en
worden bovenstaande
gestabiliseerd
Alle belanghebbenden, en arbo-arts
ziektebeelden
en zelfs geheel opgelost.
van werknemer tot werkgever
gaan erop vooruit met een goede veilig-
heidsschoen!
Foto's/illustraties:
Fig. 2·9, 13, 15, 19,22,23: T Haugaa Fig. 10-12, 14, 16, 17: Bate Industrials Europe Fig. 18: voetcorrect.nl Fig. 20: wikipedia.org
Fig. 21: dobbelaeresofie.be
mei 2014 I 33