saeed

‫فصل اول‪:‬‬ ‫کلیات ‪:‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪1 -1‬بخش اول‪ :‬خالصه ای از محیط کارآموزی‬ ‫شرکت تامین ذوب و فلزات میرزایی در سال ‪ 0731‬فعالیت خود را در زمینه ی جمع اموری ضایعات‬ ‫از جمله اهن ‪ ،‬پالستیک ‪ ،‬و سایر فلزات با ارزش آ غاز کرد اما در حقیقت میتوان گفت ‪ %59‬از میزان‬ ‫درامد این شرکت از خریدو فروش ضایعات اهن به دست می یاید حتما بحث ضایعات اهن در حسابداری‬ ‫خود یک بحث جامع است اما این یک یاداوری بود برای اینکه بدانید این ضایعات ایجاد شده از طریق‬ ‫این شرکت خریداری شده و مراحل زیر به ترتیب انجام می شود ‪ .‬ابتدا افرادی به عنوان فروشنده ضایعا‬ ‫ت را جمع آوری کرده واز درب مخصوص باسکول روی باسکول می یایند فردی به عنوان باسکول چی‬ ‫وزن را داخل دستگاهی به نام وزن سنج باسکول وارد میکند و دستورخالی کردن بار را میدهد ‪ ،‬ضایعات‬ ‫وارد کارخانه شده و هرکدام سر جای مخصوص تخلیه می شوند ضایعات اهن به چند دسته تقسیم می شوند‬ ‫مثل سفاله ‪ ،‬قوطی ‪ ،‬ضایعات خودرو و ‪ ...‬بعد از اینکه تخلیه شد فرد به جلوی باجه ی باسکول می یاید‬ ‫باسکول چی از طریق دستگاهی که به ان صادر کنند قبض ضایعات گفته میشود سه قبض از داخل ان که‬ ‫از طریق دستگاه چاپ میشود یک قبض را به فرد می دهد اگر مقدار ضایعات کم باشد پول را از صندوق‬ ‫می دهد ‪ ،‬و اگر باال باشد شماره حسابی از فرد گرفته و از طریق بانک حواله می کند اما قبض دوم به‬ ‫بخش حسابداری و قبض سوم بایگانی می شود‪.‬‬ ‫در مرحله ی دوم ضایعات را دپو میکنند در این حالت چنگکی وجود دارد که ضایعات را وارد دستگاهی‬ ‫می کند ‪ .‬ضایعا ت به صورت فشرده و مکعب های یک متری بیرون می یاید از طریق همان دستگاه‬ ‫چنگک به داخل اسکانیا خریداران ضایعت دپومی شود وبه شرکت ذوب وفلزات اصفهان فرستاده‬ ‫میشودالبته چند شرکت در ایران وجود دارد که عملیات ذوب اهن را انجام می دهد ‪.‬‬

‫‪1‬‬

‫درمرحله ی سوم میزان ورودوخروج ضایعات توسط دستگاه باسکول چی امارگرفته شده وبه بخش‬ ‫حسابداری فرستاده می شود ‪.‬‬

‫حسابداری کارخانه ‪:‬‬ ‫حسابداری کارخانه زمانی که قبض دوم وارد حسابداری می شودعملیات حسابدری آغاز شده ابتدا قبض را‬ ‫در داخل سیستم حابداری ضایعات اهن ثبت کرده برای هرکدام ازفروشندگا ن شماره ای اختصاص داده شده‬ ‫میزان طلب از شرکت هم در ان مشخص شده اگر شماره ای وجود نداشت میتوان با بستن قرار داد با‬ ‫فروشندگان یک شماره جدید برای ان فرد ایجاد کرد در اخر روز میزان ورود و خروج با برگه ی ورودو‬ ‫خروج باسکول چی مقایسه میشود اگر درست بود عملیات بسته میشود اگر درست نبود عملیات تا پیدا‬ ‫کردن اشتباه عدم توازن باز می ماند‪ .‬گزارش هفتگی گرفته میشود و به انبار سر زده و شمارش میشود با‬ ‫گزارش گرفته شده می توان این را معلوم کرد که میزان موجودی با شمارش عینی درست است و‬ ‫مشکلی ندارد‪.‬همه ی پرداخت های شرکت چه به صورت نقد چه به صورت بانکی در سیستم ثبت شده و‬ ‫رسید ان بایگانی میشود‪.‬‬

‫اساس نامه ی شرکت ‪:‬‬ ‫ماده ‪ -0‬نام شرکت‪ :‬شرکت تضامنی تامین ذوب و فلزات میرزایی‬ ‫ماده ‪ -٢‬نوع شرکت ‪ :‬تضامنی‬ ‫ماده ‪ -7‬موضوع شرکت ‪ :‬دپو و ذوب فلزات‬ ‫ماده ‪ -٤‬مرکز اصلی شرکت ‪ :‬جاده ی خاوران – سه راه تنباکویی – جنب بتن سروش – انبار میرزایی‬ ‫هیات مدیره می تواند مرکز شرکت را به هر کجا که صالح و مصلحت بداند منتقل ویا شعبی تاسیس نماید ‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ماده ‪ -٥‬مدت شرکت‪٥ :‬‬ ‫ماده ‪-٦‬سرمایه شرکت ‪:‬سرمایه شرکت مبلغ ‪ ٥11111111‬میلیون لایر که تماما بصورت نقدی پرداخت‬ ‫شده‬ ‫و سرمایه غیر نقدی که معادل مبلغ ‪ 01111111‬میلیون لایر است تقدیم و تسلیم شده است ‪ ( .‬طبق ماده‬ ‫‪)00١‬‬ ‫ماده ‪ -3‬تابعیت شرکت ‪:‬ایرانی‬ ‫ماده ‪ -١‬سهم الشرکه شرکا‪:‬هرکدام ‪ ٢٥٥111111‬میلیون لایر‬ ‫ماده ‪- 5‬مدیران شرکت ‪ :‬اداره امور شرکت بعهد یک نفر خواهد بود و مدت مدیریت آنان ‪ ٥‬سال است‬ ‫اولین‬ ‫مدیران شرکت عبارتند از ‪ :‬جناب اقای علی میرزایی و روح هللا میرزایی‬ ‫کلیه قراردادها و اوراق تعهدآور و اوراق بهادار اعم از چک سفته و اعتبارات بانکی و اسناد مالی و غیره‬ ‫با امضای مدیرعامل ویک نفر دیگر از مدیران متفقا با مهر شرکت معتبر خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -01‬مسئولیت مدیران ‪ :‬حدود مسئولیت مدیر یا مدیران بتصریح ماده ‪ 0٢0‬قانون تجارت همان است‬ ‫که در ماده ‪ ٥0‬مقرر شده است ‪.‬‬

‫ماده ‪- 00‬اختیارات مدیران‪ :‬مدیران شرکت متفقا نماینده قانونی و تام االختیار شرکت بوده و بدون اجازه‬ ‫نامه مخصوص می توانند در تمام امور شرکت از هر قبیل اعم از انجام تشریفات قانونی حفظ اموال وتنظیم‬ ‫فهرست‬ ‫دارایی رسیدگی به حسابها و پیشنهاد سود قابل تقسیم ساالنه قبول و واگذاری نمایندگی امضای دفاتر اسناد‬ ‫رسمی تعیین وکیل با حق توکیل ولو کرارا استخدام کارمند و اخراج آن مشارکت با شخصیتهای حقیقی‬ ‫و حقوقی و بانکها استقراض با رهن وبدون رهن تعیین اعتبار وام دادن وام گرفتن از بانکها اشخاص و‬ ‫شرکتها وادارات و افتتاح حسابهای جاری و سپرده در کلیه بانکها وموسسات واردات و صادرات و خرید‬ ‫وفروش و توزیع کلیه کاالهای مجاز ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0٢‬انتقال سهم الشرکه‪ :‬هیچ یک از شرکا نمی تواند سهم الشرکه خود را به دیگری منتقل کند مگر با‬ ‫رضایت تمام شرکا ‪.‬‬ ‫ماده ‪- 07‬تغییر اساسنامه‪ :‬هر نوع تغییری در مورد این اساسنامه از قبیل ازدیاد یا کسر کردن سرمایه‬ ‫تغییر نام شرکت قبول شریک یا شرکای جدید برای شرکت وبطور کلی هر گونه اصالحات و الحاقات‬ ‫‪3‬‬

‫مورد لزوم در مفاد اساسنامه با موافقت کلیه شرکا امکان پذیراست ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0٤‬سال مالی ‪ :‬سال مالی شرکت از اول فروردین هرسال شروع و در پایان اسفند همان سال پایان‬ ‫می یابد و اولین سال مالی شرکت از روز شروع بکار آن ( تاریخ ثبت شرکت) آغاز و با پایان اسفند‬ ‫همان سال پایان می یابد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0٥‬ترتیب تقسیم سود شرکت‪ :‬از کلیه درآمد شرکت بدوا تمام هزینه های اداری و انتفاعی و‬ ‫مصارف ضروری و حقوق کارکنان و استهالک اثاثیه و مالیات کسر و بقیه آن که سود ویژه است پس‬ ‫از وضع ‪ %٥‬ذخیره احتیاطی که برای جبران زیانهای احتمالی در نظر گرفته می شود بقیه بین شرکا به‬ ‫نسبت سهم الشرکه با توجه به ماده ‪ 07٢‬تقسیم خواهد شد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0٦‬حق الزحمه مدیران ‪ :‬مدیران شرکت می توانند با موافقت شرکا همه ماهه حقوق خود را از‬ ‫صندوق شرکت دریافت وبه هزینه قطعی شرکت منظور نمایند ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -03‬مجامع عمومی شرکا اعم از عادی یا فوق العاده به وسیله دعوتنامه کتبی از طرف هر یک از‬ ‫مدیران شرکت وارسال آن ازطـــریق پســــت سفارشی به نشانی شرکا و یا به وسـیله درج آگهی در یکی از‬ ‫جراید کثیر االنتشار بعمل خواهد آمد فاصله دعوت از روزانتشار تا تشکیل جلسه ده روز خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0١‬وظایف مجمع عمومی عادی به شرح زیر می باشد ‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬استماع گزارش هیات مدیره درا مور مالی و ترازنامه سالیانه شرکت و تصویب آن‪.‬‬

‫ب ‪ -‬تصویب پیشنهاد سود قابل تقسیم از طرف هیات مدیره‬ ‫ج ‪ -‬تعیین خط مشی آینده شرکت و تصویب آن‬ ‫د ‪ -‬انتخاب هیات مدیره و در صورت لزوم بازرس‬ ‫ماده ‪ -05‬وظایف مجمع عمومی فوق العاده به قرار زیر است ‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬تغییر اساسنامه یا الحاق و یا حذف یا چند ماده اساسنامه‬ ‫ب ‪ -‬تنظیم اساسنامه جدید یا تبدیل نوع شرکت‬ ‫ج ‪ -‬افزایش یا تقلیل سرمایه شرکت با عنایت به ماده ‪ 077‬قانون تجارت‬ ‫د ‪ -‬ورود شریک یا شرکای جدید به شرکت‬ ‫ماده ‪ -٢1‬تصمیمات مجامع عمومی طبق دستور ماده ‪ 01٦‬قانون تجارت معتبر و الزم االجرا خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪- ٢0‬در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکا بقای شرکت موقوف به رضایت سایر شرکا و قائم‬ ‫مقام متوفی ویا قیم محجور و طبق دستور ماده ‪ 075‬و ‪ 0٤1‬قانون تجارت خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢٢‬انحالل شرکت ‪ :‬شرکت مطابق ماده ‪ 07٦‬قانون تجارت منحل خواهد شد در صورتی که مجمع‬ ‫شرکا رای به انحالل شرکت دهد یک نفر از بین شرکا و یا از خارج از شرکت به سمت مدیر تصفیه تعیین‬ ‫‪4‬‬

‫خواهد شد وظایف مدیرتصفیه طبق قانون تجارت می باشد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢7‬اختالفات بین شرکا در رابطه با امور شرکت از طریق حکمیت و داوری حل و فصل خواهد شد ‪.‬‬

‫ماده ‪ -٢٤‬موارد ســکوت ‪:‬درباره سایر موارد و موضــوعاتی که در این اســاسنامه قید و پیــش بینی نشده‬ ‫طبق مقررات قانون تجارت رفتار خواهد شد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢٥‬تصویب اساسنامه ‪ :‬این اساسنامه در ‪ ٢٥‬ماده تنظیم و با امضای شرکا در ذیل آن مورد تصویب‬ ‫و قبول شرکا واقع گردیده است‪.‬‬ ‫شرکت تامین ذوب و فلزات میرزایی واقع در جاده ی خاوران سه راه تنباکویی جنب بتن سروش انبار‬ ‫میرزایی‬ ‫مشغول فعالیت است درزمان تاسیس شرکت میزان کارکنان ‪ 6‬نفر بوده ولی درحال حاضر ‪ ٢1‬نفر در‬ ‫کارخانه‬ ‫مشغول فعالیت هستند ‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫‪-2‬‬

‫‪1‬بخش دوم‪ :‬چارت سازمانی و شرح وظایف کارکنان‬

‫بخش خرید و فروش‬ ‫حسابداری‬ ‫بخش دریافت و‬ ‫پرداخت وجه نقدی یا‬ ‫حواله ی بانکی‬

‫مدیرات‬ ‫شرکت‬

‫باسکول‬

‫کارکنان ماشین االت‬

‫‪-1‬مدیران شرکت ‪ :‬وظایف مدیران همانطور که از اسم ان مشخص است ایجاد یک محیط آرام برای‬ ‫کارکنان نظارت در کلیه ی بخش ها و بستن قرار داد های جدید با فروشندگان و خریداران شرکت به‬ ‫طورکلی میتوان گفت کلیه ی مدیریت شرکت به عهده ی مدیران شرکت می باشد ‪.‬‬

‫‪-2‬حسابداری ‪ :‬بخش حسابداری متشکل از دونفر نفر اول رئیس حسابداری نفر دوم کمک حسابدار رئیس‬ ‫حسابداری در بخش دریافت و پرداخت وجه نقدی یا حواله ی بانک فعالیت می کند و کمک حسابدار در‬ ‫بخش ثبت های مربوط به خریدو فروش می باشد ‪.‬‬ ‫‪ -2-1‬بخش خریدو فروش ‪ :‬کمک حسابدار کلیه ی قبض های خرید و فروش را در سیستم ثبت می کند و‬ ‫امار گیری روزانه و ماهانه را انجام می دهد میزان ناخالصی و خالصی ضایعات را مشخص میکند ‪.‬‬ ‫‪ -2-2‬بخش دریافت و پرداخت وجه نقدی یا حواله ی بانکی ‪ :‬رئیس حسابداری کلیه عملیات ها را زیر‬ ‫نظر دارد و کلیه عملیات های مالی شرکت را ثبت و نظارت میکند معموال مشکالت مالی شرکت را با‬ ‫مشتریان حل می کند ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫‪-3‬باسکول ‪ :‬فردی به نام باسکول چی در پشت دو دستگاه قرار گرفته دستگاه اول وزن سنج و دستگاه دوم‬ ‫را صادر کنند قبض می گویند میزان ورودی ها و خروجی های کارخانه را نظارت کرده و گزارشگری‬ ‫کرده و آن را در اختیار حسابدار قرار میدهد ‪.‬‬ ‫‪-4‬کارکنان ماشین االت ‪ :‬تعداد نفرات زیادی در این بخش فعالیت میکنند زیرا هر دستگاه ‪ ٢‬نفر را باید‬ ‫کنار خود داشته باشد فقط چنگک است که نفر آن را هدایت میکند ‪.‬دستگاه شامل مرتب کردن ضایعات ‪،‬‬ ‫پیاده کردن ضایعات ‪ ،‬باال بردن ضایعات مرتب شده ‪ ،‬دستگاه خورد کن آهن و دستگاه پرس کننده اهن می‬ ‫باشد ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫فصل دوم ‪:‬‬ ‫سیستم حسابداری ‪:‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪ 1 -1‬بخش اول ‪ :‬سیستم حقوق و دستمزد‬ ‫در حسابداری بها تمام شده هزینه ی دستمزد سهم نیروی کار به طور مستقیم یا غیر مسقیم در تولید‬ ‫محصول مصرف شده است یکی از عوامل بهای تمام شده می باشد ‪.‬‬ ‫تعریف دستمزد‪:‬‬ ‫دستمزد عبارت است از وجوهی که برای کار انجام شده ی تولیدی دریک مدت معین پرداخت و یا تعهد‬ ‫می گردد ‪ ،‬بنابراین کمیت و کیفیت نیروی کار و هزینه های مربوط به ان از موضوعاتی است که‬ ‫همواره بایدکنترل و بررسی شود تا با پرداخت حقوق و دستمزد مناسب ‪،‬کیفیت نیروی کار حفظ شود ‪.‬‬ ‫انواع دستمزد‪:‬‬ ‫دستمزد مستقیم ‪ :‬عبارت است از هزینه ی کار انجام شده که مستقیما به جهت ســاخت محــصول پرداخت و‬ ‫یاتعهد می شود به عبارت دیگر دستمزد کارگرانی که مستقیما به ساخت محصول اشتغال دارند ‪.‬مثل‬ ‫دســــتمزدکارگران ماشین آالت تولید و‪...‬‬ ‫دستمزد غیر مستقیم ‪:‬عبارت است از هزینه کار انجام شده غیر مستقیم به جهت ساخت محصول پرداخت و‬ ‫یاتعهد می شود و به عبارت دیگر دستمزد کار گرانی که به طور غیر مستقم به ساخت محصــول اشــتغال‬ ‫دارن مثل دستمزد سر کارگران ‪ ،‬یا سرپرستان و‪...‬‬

‫دوایر کنترل کننده حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫‪-0‬دایره کار گزینی‬ ‫‪-٢‬دایره زمان سنجی‬ ‫‪-7‬دایره برنامه ریزی تولید‬ ‫‪-4‬دایره ثبت اوقات کار‬ ‫‪-9‬دایره حسابداری حقوق و دستمزد‬ ‫‪-6‬دایره حسابداری بهای تمام شده‬ ‫‪-0‬دایره ی کاگزینی ‪:‬از وظایف عمده این دایره اجرای دستور عمل ها ‪ ،‬آیین نامه ها ی استخدامی به گــونه‬ ‫ای که با قانون کارومقـــررات بیمه تامـین اجتماعی منطبق باشد ‪ ،‬ازوظایف دیگر این دایره می توان به‬ ‫‪8‬‬

‫اسـتخدام و آموزش کارکنان اشاره کرد ‪.‬‬ ‫‪-٢‬دایره زمان سنجی ‪:‬وظایف این دایره بررسی و محاسبه ی زمان ساخت یک محصول ‪ ،‬زمان استادارد‬ ‫انجام کار با توجه به امکانات و شرایط آماده شده برای کارگران ‪.‬‬ ‫‪-7‬دایره ی برنامه ریزی تولید‪:‬این دایره وظیفه دارد با استفاده از زمان استاندارد محصول ‪ ،‬برنامه ریزی‬ ‫تولید را برای هر سفارش دایــره یا هر مرحـله تولیـد تهیه کند ‪ ،‬امـکان مقایسه و کنـترل هزیـنه های واقـعی‬ ‫دسـتمزد با بودجه ی دستمزد همچنین مقایسه ساعت کار واقعی با ساعت استاندارد و تولید واقعی با تولید‬ ‫پیش بینی شده فراهم گردد‪.‬‬ ‫‪-4‬دایره ثبت اوقات کار ‪ :‬وظیفه این دایره جمع اوری اطالعات مربوط به اوقات کار انجام شده در مورد‬ ‫هریک از سفارشات مراحل تولید و یا محصوالت می باشد ‪.‬‬ ‫‪-9‬دایره حسابداری حقوق و دستمزد ‪:‬وظیفه ای دایره تهیـه و تنظـیم لیســت حقوق و دســتمزد کارگران‬ ‫محاسبه خالص و نا خالص حقوق و دستمزد کارگران و وظیفه ی طبقه بندی لیست حقوق و دستمزد را بر‬ ‫حــسب نوع کار دوایر تولید بر عهده دارد ‪.‬‬ ‫‪-6‬دایره حسابداری بهای تمام شده ‪:‬اطالعات و مدارک را از دایـــره مربوط دریافت کرده ‪،‬ســاعت‬ ‫کارگران و هزینه ی مربوط به آن را برای هر نوع سفارش و مرحله تولید ثبت و در گزارشات منعکس‬ ‫وتحلیل می نمــاید‪.‬‬ ‫نحوه ی محاسبه ی حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫حقوق پایه ‪ :‬حقوقی است که با رعایت قانون (برای کارگران رسمی )و یا به وسیله ی عقد قرار دادی که‬ ‫مغایر قانون کار نباشـــد برای انــجام کار به صورت ساعت کار و یا تولید یک واحد محصول تعیین و‬ ‫به صورت ساعتی ‪،‬روزانه ‪ ،‬هفتگی و معموال ماهانه پرداخت می شود ‪.‬‬ ‫ساعت کار عادی ‪:‬طبق مـاده ی ‪ 90‬قانون کار ‪،‬ســـاعت اداری کار انجام شده برای کارگر نبـــاید از ‪١‬‬ ‫ساعت‬ ‫تجاوز نمــاید به موجــب تبصــره ی ‪ 0‬قانون کار ‪ ،‬می توان ساعت کار بعضــی از روزای هفته را‬ ‫افــزایش و روزهای هفته های دیگر را کاهش داد ‪ .‬به شرط انکه مجموی ان از ‪ 44‬ساعت تجاوز نکند ‪.‬‬ ‫ساعت کار اضافه ( اضافه کاری )‪:‬‬ ‫ موافقت کارگر‬‫‪9‬‬

‫ پرداخت ‪%41‬اضافه کاری بر مزد هر ساعت‬‫ ساعت کار اضافه نباید از ‪ 4‬ساعت در روز تجاوز کند مگر در شرایص خاص‬‫ کار گرانی که به هر عنوان روز جمعه کار کنند در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه ‪%41‬‬‫اضافه بر مزد دریافت خواهد کرد ‪.‬‬ ‫مطابق قانون کار از ســاعت ‪ 6‬صبح تا ‪ ، ٢٢‬کار روز از ساعت ‪ ٢٢‬تا ‪ 6‬صبح کار شب محصوب می‬ ‫شود ‪.‬‬ ‫اگر کار در شب انجام شود ‪%79‬اضافه مزد ساعت کار عادی تعلق می گیرد ‪.‬‬ ‫موجب ماده ‪ 60‬قانون کار ارجــاع کار اضـافی به کار گرانی که کار شبانه یا کار های خطرناک و سخت‬ ‫زیان آور انجام می دهند ممنوع است ‪.‬‬ ‫مبلغ فوق العاده ی اضافه کاری به یکی از حسابهای زیر بدهکار می شود ‪.‬‬ ‫به حساب کنترل کاال در جریان ساخت – به حساب سربار ساخت – به حساب سربار اداری تشکیالتی – و‬ ‫یا حساب سربار توزیع و فروش برای ثبت هزینه ی دستمزد فوق العاده ی اضافه کاری جمع دستمزد عادی‬ ‫اضافه کاری به حساب کنترل کاال در جریان ساخت و به ازای فوق العاده ی اضافه کاری به حساب کنترل‬ ‫سر بار ساخت بدهکار می گردند ‪ .‬و به ازای جمع کنترل سربار ساخت و کنترل کا در جریان ساخت‬ ‫حساب کنترل حقوق و دستمزد ‪ ،‬بستانکار می شود‪.‬‬ ‫البته در بعضی از کتابهای صنعتی حقوق و دستمزد گفته شده است اگر اضافه کاری به علت انجام تولیدات‬ ‫باش ان را باید به حساب سربار کارخانه برد در این کتاب به این صورت عمل میشود ‪.‬‬ ‫کنترل کاال در جریان ساخت‬

‫*****‬

‫کنترل سربار ساخت‬

‫**‬ ‫کنترل حقوق و دستمزد‬

‫*****‬

‫پاداش ماهانه ی کارگر با توجه به تجربیات سال گذشته محاسبه می شود و ثبت ان به شرح زیر است ‪.‬‬ ‫کنترل حقوق دستمزد‬

‫***‬ ‫ذخیره پاداش کار کنان‬

‫پاداش کارکنان بر حسب محل کار آنها تسهیم می شود ‪.‬‬ ‫کنترل سربار ساخت‬

‫***‬

‫کنترل سربار اداری و تشکیالتی‬

‫***‬ ‫‪10‬‬

‫****‬

‫کنترل سربار توزیع و فروش‬

‫***‬ ‫کنترل حقوق و دستمزد‬

‫*****‬

‫هنگام پرداخت تمام یا قسمتی از پاداش کارکنان‬ ‫حساب ذخیره ی پاداش‬

‫***‬ ‫****‬

‫موجودی نقد‬

‫ذخیره ی دستمزد ایام مرخصی ثبت های آن مثل ذخیره پاداش است فقط به جای ذخیره ی پاداش ‪ ،‬ذخیره ی‬ ‫ایام مرخصی نوشته شود ‪.‬‬ ‫کسورات حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫به دو گروه تقسیم میشود ‪-0:‬کسورات قانونی ‪ -٢‬کسورات توافقی‬ ‫‪ -0‬کسورات قانونی ‪ -0:‬مالیات حقوق و دستمزد ‪:‬کارفرما موظف است در زمان تهیه لیست حقوق و‬ ‫دستمزد م یزان مالیات را با توجه به جدول ضرایب مالیاتی پس از کسر معافیت های قانونی محاسبه‬ ‫نماید ‪ .‬مهلت پرداخت مالیات حقوق و دستمزد حد اکثر یک ماه پس از تنظیم لیست خواهد بود ‪ .‬در‬ ‫بخش مالیا بیشتر توضیح داده خواهد شد ‪ -٢ .‬حق بیمه ی اجتماعی ‪ :‬حق بیمه ی اجتماعی کارگران‬ ‫معادل ‪%71‬حقوق و دستمزد ناخالص است که ‪ %3‬آن به وسیله ی کارگران و ‪ %٢1‬توسط کارفرما‬ ‫و ‪%7‬باقیمانده توسط‬

‫دولت پرداخت می گردد‪ -7.‬صندوق اجرائیات ‪ :‬یکی دیگر از عوامل مربوط به کسورات حقوق و‬ ‫بدهی کارگر به صندوق اجراست طبق قانون و احکام مراجع قانونی توسط کارفرما از‬ ‫دستمزد‬ ‫صندوق کارگران کسر و به حساب صندوق اجرا واریز می گردد ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬کسورات توافقی ‪ -0 :‬بدهی کارگران به شرکت های تعاونی ‪ -٢‬مساعده یا پیش پرداخت حقوق و‬ ‫دستمزد‬ ‫ثبت های حسابداری مربوط به حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫کنترل حقوق و دستمزد‬

‫****‬ ‫ذخیره دستمزد ایام مرخصی‬

‫*‬

‫حق بیمه پرداختنی ( سهم کارگر)‬

‫*‬

‫مالیات حقوق و دستمزد‬

‫*‬

‫صندوق اجرا‬

‫*‬

‫وام مسکن‬

‫*‬ ‫‪11‬‬

‫شرکت تعاونی‬

‫*‬

‫پیش پرداخت حقوق و دستمزد (مساعده )‬

‫*‬

‫حقوق و دستمزد پرداختنی‬

‫****‬

‫ثبت لیست دستمزد مربوط به ماه ‪، ...‬سال ‪ ...‬کارکنان‬ ‫***‬

‫هزینه بیمه ی اجتماعی‬

‫***‬

‫حق بیمه پرداختی‬ ‫ثبت حق بیمه اجتماعی سهم کار فرفرما‬ ‫**‬

‫هزینه بیمه بیکاری‬

‫***‬

‫حق بیمه ی بیکاری‬ ‫ثبت حق بیمه ی بیکاری‬

‫ثبت مربوط به تسهیم حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫کنترل کاال در جریان ساخت‬

‫**‬

‫کنترل سربار ساخت‬

‫**‬

‫کنترل اداری و تشکیالتی‬

‫**‬

‫کنترل توزیع و فروش‬

‫**‬ ‫هزینه بیمه های اجتماعی‬

‫**‬

‫هزینه ی بیمه ی بیکاری‬

‫**‬

‫کنترل حقوق و دستمزد‬

‫**‬

‫ثبت مربوط پرداخت حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫حقوق دستمزد پرداختنی‬

‫**‬ ‫***‬

‫موجودی نقد‬ ‫ثبت مربوط به پرداخت مالیات ‪:‬‬ ‫مالیات حقوق و دستمزد پرداختنی‬

‫***‬

‫‪12‬‬

‫***‬

‫موجودی نقد‬ ‫پرداخت حق بیمه بیکاری کارکنان ‪:‬‬ ‫حق بیمه ی کارکنان‬

‫***‬ ‫***‬

‫موجودی نقد‬

‫سیستم حقوق و دستمزد در کارآموزی ‪:‬‬ ‫سیستم حقوق و دستمزد در کارآموزی به علت نبودن سیستم تولیدی به صورت سیستم حقوق و دستمزد‬ ‫سیستم های خدماتی استفاده می شد ثبت های آن به شرح زیر بود ‪.‬‬

‫برای ثبت حقوق زیر مورد استفاده قرار می گرفت‪.‬‬ ‫****‬

‫کنترل حقوق و دستمزد‬

‫کسورات حقوق و دستمزد‬

‫*****‬

‫حقوق پرداختنی‬

‫******‬

‫هرکدام از کارگران دارای کد استخدامی بودند یعنی برای هرکرام حقوقشان به نسبت کارشان متفاوت بود و‬ ‫در زمان دریافت حقوق ثبت زیر انجام می شد‪.‬‬ ‫حقوق پرداختنی‬

‫****‬ ‫******‬

‫صندوق‪/‬بانک‪/‬موجودی نقد‬

‫کارگرانی که بیمه بودند پرداخت مبلغ بیمه توسط کارفرما صورت میگرفت و مالیات طبق جدول ضریب‬ ‫مالیاتی پرداخت می شد معموال ‪ %01‬مالیات طبق قاون از افراد کم می شد و به اداره مالیا وجه ان ریخته‬ ‫می شد ‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫‪ 1-2‬بخش دوم‪ :‬سیستم حسابداری انبار‬ ‫دوایر کنترل مواد ‪:‬‬ ‫‪-0‬دایره خرید ‪ -٢‬دایره کنترل کننده ی کیفیت و بازرسی ‪ – 7‬دایره ی انبار ها ‪ -4‬دایره حسابداری مواد‬

‫دایره ی انبار ها ‪:‬‬ ‫نظر به اینکه قسمت عمده ای از منابع نقدی شرکت ها ی تولیدی به مصرف سرمایه گذاری برای موجودی‬ ‫ها برای مواد می رسد اگر روشهای انبار داری مطمئن منظم استفاده نشود زیان های جبران نا پذیری ببار‬ ‫خواهد آورد به عنوان مثال نداشتن موجودی مواد به حد کافی نبودن مواد مرغوب باعث زیان های بسیاری‬ ‫می شود و باعث افزایش هزینه های تولیدی می شود ‪.‬‬ ‫وظایف انبار دار ‪:‬‬ ‫‪-0‬تمیل و ارسال برگه ی درخواست خرید مواد ‪،‬ملزومات و لوازم یدکی به دایره ی خرید با توجه به‬ ‫تعدادی موجودی مواد‬ ‫‪-٢‬قرار دادن مواد دریافتنی با توجه به مشخصات و نوع ان در محل مناسب و طبقه بندی و کد گذاری انها‬ ‫‪-7‬صدور مواد از انبار به قسمت های مختلف تولیدی‬ ‫‪-4‬تطبیق مانده ی کارت ها ی مواد ا موجودی واقعی انبار‬ ‫‪-9‬حفظ و نگهداری از موجودی ها‬ ‫عوامل موثر در تکمیل و ارسال درخواست مواد ‪:‬‬ ‫عواملی مانند مصرف روزانه ‪،‬مدت رسیدن سفارش به انبار ف با صرفه ترین مقدار صفارش و هزینه های‬ ‫نگهداری مواد بستگی مستقیم خواهد داشت ‪.‬‬ ‫حد تجدید زمانی است که باید درخواست مواد داد‪.‬‬ ‫حداکثرمدت وصول مواد×حداکثرمصرف روزانه =حد تجدید سفارش‬

‫نباید موجودی کمتر از این حد شود ‪.‬‬ ‫(متوسط مدت وصول مواد ×متوسط مصرف روزانه)‪-‬حدتجدید سفارش=حداقل موجودی مواد‬ ‫مقداری که برای به حداقل رساندن هزینه های ساالنه باید سفارش داد ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫هزینه هربار سفارش×‪×٢‬مقدارواحدهای مورد نیاز ساالنه ÷ بهای خرید هر واحد × درصد هزینه‬ ‫نگهداری = با صرفه ترین تعداد سفارش کلیه مواد مورد نیاز طی چند بار باید سفارش داده شود ‪.‬‬ ‫تعداد مواد مورد نیاز طی دوره ÷ با صرفه ترین مقدار سفارش = تعداد دفعات سفارش مقرون به صرفه‬ ‫هر مواد چند بار جایگزین می شود ‪.‬‬ ‫مقدارمواد مصرف شده طی دوره ÷ مقدار موجودی مواد= دفعات گردش موجودی مواد‬ ‫نصف حاصل جمع مواد اول دوره و پایان دوره ‪.‬‬ ‫مقدارموجودی بایان دوره ‪ +‬مقدار موجودی اول دوره ÷ ‪ =٢‬متوسط موجودی مواد‬ ‫مواد چند بار گردش دارد در انبار‬ ‫‪÷7٦1‬دفعات گردش موجودی = دوره گردش موجودی‬ ‫کسرو اضافی انبار ‪:‬‬ ‫کسرو اضافی در انبار بر اثر اختالف بیین موجودی واقعی انبارو موجودی کارت انبار گردانی ایجاد می‬ ‫شود‪.‬‬ ‫دالیل ایجاد کسرو اضافی انبار ‪:‬‬ ‫اشتباهات انبار دار‬‫اشتباه در ثبت قبض ها و حواله ی انبار در کارت حسابداری مواد به وسیله ی دایره حسابداری‬‫عدم ثبت دایره ی حسابداری به علت نرسیدن مواد به دایره ی مذکور‬‫‪-‬ضایعات مواد در انبار‬

‫ثبت های مربوط به کسرو اضافی انبار ‪:‬‬ ‫در صورت وجود کسری ثبت زیر صورت می گیرد ‪:‬‬ ‫کسرو اضافات انبار‬

‫****‬ ‫****‬

‫کنترل مواد‬ ‫در صورت وجود اضافی ثبت زیر صورت می گیرد ‪:‬‬ ‫کنترل مواد‬

‫***‬ ‫کسرو اضافات انبار‬ ‫‪15‬‬

‫***‬

‫برای بستن حساب کسرو اضافات انبار از حساب خالصه حساب سودو زیان استفاده می شود ‪:‬‬ ‫خالصه حساب سودو زیان‬

‫***‬ ‫کسرو اضافات انبار‬

‫***‬

‫روش های ارز یابی موجودی مواد ‪:‬‬ ‫در حسابداری مقدماتی با بحث ارزیابی موجودی کاال در پایان دوره مالی در مؤسسات بازرگانی آشنا شدید‬ ‫و اثرات این روشها را بر تعیین سود و زیان ناویژه فرا گرفتید‪.‬‬ ‫می دانید موجودی مواد بخش عمده ای از موجودیها و دارائیهای جاری مؤسسات تولیدی را تشکیل می‬ ‫دهند در ضمن بخش اساسی بهای تمام شده تولیدات و کاالی فروش رفته متشکل از مواد مصرفی می باشد‪.‬‬ ‫همچنین می دان ید مواد خریداری شده ارسال شده به تولید با نرخهای متفاوتی خریداری می گردد بنابراین‬ ‫واضح است برای تعیین بهای تمام شده تولیدات الزم است مشخص شود چه موادی با چه نرخی به حساب‬ ‫تولید و کاالی در جریان ساخت منظور شده است یعنی در واقع حساب کنترل کاالی در جریان ساخت بابت‬ ‫مواد مصرف شده به چه نرخ بدهکار و حساب کنترل مواد با چه نرخ بستانکار می شود‪.‬‬ ‫در مؤسسات تولیدی برای تعیین موجودی مواد انبار و ارسال مواد به خط تولید از روشهای متفاوتی چون؛‬ ‫‪ )0‬اولین صادره از اولین وارده (‪)Fifo‬‬ ‫‪ )٢‬اولین صادره‪ ،‬از آخرین وارده (‪)Lifo‬‬ ‫‪ )7‬میانگین ( ‪)Average‬‬ ‫نحوه ارسال مواد به روش اولین صادره از اولین وارده (‪ )Fifo‬چگونه می باشد‪:‬‬ ‫این روش بر این فرض استوار است که انبار مواد دو درب دارد‪ .‬مواد از یک درب وارد و از درب دیگر‬ ‫خارج و به خط تولید ارسال می گردد یعنی در واقع مواد خریداری شده به همان ترتیب ورود‪ ،‬به خط تولید‬ ‫ارسال می گردد در این روش موجودی مواد پایان دوره در واقع از موجودی مواد آخرین خرید تشکیل شده‬ ‫است و موجودی موادی که در ترازنامه نشان داده می شود به نرخ روز و بازار نزدیکتر است و با واقعیت‬ ‫مطابقت بیشتری خواهد داشت ولیکن مواد مصرفی تولید به نرخ قدیمی تر می باشد بنابراین ممکن است‬ ‫بهای تمام شده محصوالت ساخته شده به قیمت روز و بازار نباشد‪.‬‬ ‫به شکل زیر که نحوه ارسال مواد را در روش ‪ Fifo‬نشان می دهد توجه کنید‪:‬‬ ‫استفاده از این روش زمانی مناسب می باشد که تغییرات قیمت مواد متعادل است چرا که اگر قیمتهای بازار‬ ‫در نوسان شدید باشد تفاوتهای عجیبی در بهای تمام شده محصوالت ایجاد می شود به عنوان مثال در یک‬

‫‪16‬‬

‫تاریخ مشخص مواد مصرفی برای کار شماره (‪ )0‬به نرخ ‪ 91‬لایر محاسبه شده است و چند وقت بعد برای‬ ‫کار شماره ‪ ٢‬همان مواد مصرفی با نرخ ‪ 011‬لایر منظور می گردد‪.‬‬ ‫برگشت مواد به فروشنده و یا برگشت مواد از خط تولید به انبار به روش ‪:Fifo‬‬ ‫همچنانکه قبالً اشاره شد برگشت مواد به فروشنده در مؤسسات تولیدی با نرخی در کارت حساب انبار ثبت‬ ‫می گردد که اگر به خط تولید ارسال می گردید با توجه به روشی که مورد استفاده می باشد باید ثبت می شد‬ ‫یعنی در واقع فرض می شود مواد به خط تولید ارسال می گردد و در ثبت حسابداری مابه‪‎‬التفاوت این نرخ‬ ‫با نرخ واقعی که از طرف فروشنده برگشت می شود در حساب اصالح مواد نشان داده می شود‪ .‬در‬ ‫برگشت مواد از خط تولید به انبار مواد برگشت شده با نرخ زمانی که به خط تولید ارسال شده است در‬ ‫کارت حساب مواد مجدداً ثبت و منظور می گردد‪.‬‬ ‫به مثال زیر توجه کنید‬ ‫اطالعات زیر از شرکت تولیدی زاگرس در ارتباط با خرید و ارسال ماده اولیه آلفا به خط تولید در دسترس‬ ‫می باشد‪.‬‬ ‫با توجه به اینکه کارت حساب مواد به روش ‪ (Fifo‬اولین صادره از اولین وارده) تکمیل می گردد کارت‬ ‫حساب مواد به شکل صفحه بعد تکمیل خواهد شد‪.‬‬ ‫در تکمیل کارت حساب مواد و روشهای حسابداری مواد برگشت شده به انبار و فروشنده نکات زیر قابل‬ ‫توجه است‪.‬‬ ‫اول آنکه‪ :‬مواد برگشت شده به فروشنده در ستون وارده کارت حساب مواد به رنگ قرمز و یا به صورت‬ ‫یک رقم منفی در پرانتز نشان داده می شود مانند مورخ ‪١1/7/٢١‬‬ ‫دوم آنکه‪ :‬مواد برگشت شده از خط تولید به انبار نیز بعنوان یک رقم منفی در ستون صادره کارت حساب‬ ‫انبار نشان داده می شود و تعداد و مبلغ مواد برگشت شده به انبار به جمع موجودی اضافه خواهد شد مانند‬ ‫مورخ ‪ ١1/4/7‬در مثال فوق‪.‬‬ ‫الزم است بدانید مواد برگشت شده به فروشنده و مواد برگشت شده از خط تولید نیز به صورت زیر در‬ ‫حسابها ثبت خواهد شد ( فرض کنید مبلغ مواد برگشت شده به فروشنده نقداً دریافت گردد)‬ ‫نحوه ارسال مواد به روش اولین صادره از آخرین وارده ‪ Lifo‬چگونه می باشد‪:‬‬ ‫ا ین روش بر این فرض استوار است که انبار یک درب دارد و خروج مواد از انبار از آخرین مواد‬ ‫خریداری شده که نزدیک درب می باشند به خط تولید صورت می پذیرد‪.‬‬ ‫‪17‬‬

‫در این روش موجودی مواد پایان دوره از اولین خریدها و موجودی اول دوره تشکیل شده است و موارد‬ ‫ارسال شده به تولید از آخرین خریدها می باشد‪.‬‬ ‫بنابراین قیمت تمام شده کاالی در جریان ساخت و کاالی ساخته شده به قیمت بازار نزدیکتر می باشد و در‬ ‫نهایت تعیین قیمت فروش کاال با توجه به قیمت بازار آسانتر صورت خواهد پذیرفت‪ .‬به شکل زیر که نحوه‬ ‫ورود و خروج را در روش ‪ Lifo‬نشان می دهد توجه کنید‪.‬‬ ‫زمانی که روش ارزیابی مواد (‪ )Lifo‬می باشد و قیمتها در بازار رو به افزایش است یعنی در واقع شرایط‬ ‫اقتصاد تورمی می باشد اختالف زیادی بین ارزش موجودی مواد پایان دوره و ارزش بازار وجود خواهد‬ ‫داشت و در شرایط رکود اقتصادی ( کاهش قیمتها) ارزش موجودی مواد پایان دوره بیش از ارزش جاری‬ ‫مواد‬ ‫در بازار خواهد بود که در این حالت باید حتما ً اختالف ارزش موجودی پایان دوره و ارزش بازار و یا در‬ ‫واقع زیان کاهش قیمتها در حساب زیان مؤسسه نشان داده شود تا ارزش موجودیهای مواد در ترازنامه از‬ ‫قیمت تمام شده به قیمت بازار کاهش داده شود‪.‬‬ ‫در ضمن باید توجه داشته باشید اختالف ارزش موجودی پایان دوره و ارزش بازار در شرایط افزایش‬ ‫قیمتها ( تورمی) در حسابها نشان داده نمی شود‪.‬‬ ‫ممکن است این سؤال برای شما مطرح شود چرا در شرایط تنزل قیمتها برخالف اصل بهای تمام شده عمل‬ ‫می شود و در شرایط تورمی این چنین نیست‪ .‬باید اشاره داشت این عمل بنا به دالیلی از اصول حسابداری‬ ‫می باشد که از حوصله مبحث درس خارج می باشد امیدواریم در سطوح باالتر این مباحث را دنبال کنید‪.‬‬ ‫برگشت مواد به فروشنده و یا برگشت مواد به انبار به روش ‪:Lifo‬‬ ‫در این روش نیز برگشت مواد به فروشنده همانند روش قبل بر این فرض استوار است که مواد با رعایت‬ ‫روش موجود یعنی اولین صادره از آخرین وارده که به خط تولید ارسال می شود‪ ،‬به فروشنده برگشت داده‬ ‫شده است و به لحاظ این مورد در کارت حساب انبار ثبت می گردد‪ .‬همچنین در ثبت حسابداری برگشت‬ ‫مواد به فروشنده‪ ،‬مابه التفاوت این نرخ (نرخ ‪ )Lifo‬با نرخ واقعی برگشت شده از طرف فروشنده در‬ ‫حساب اصالح مواد نشان داده می شود‪.‬‬ ‫در ضمن برگشت مواد به انبار با نرخی در کارت حساب انبار ثبت می شود که قبالً به خط تولید ارسال‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫در زیر به نحوه تکمیل کارت حساب مواد به روش ‪ Lifo‬با همان اطالعات مثال اول توجه کنید‪:‬‬

‫‪18‬‬

‫قابل توجه است که در تاریخ ‪ 7/٢١‬در مثال مذکور مبلغ مواد برگشت شده به فروشنده نقداً دریافت می شود‬ ‫و ثبت زیر در حسابها صورت می پذیرد‪:‬‬ ‫و در زمان برگشت مواد از خط تولید به انبار در تاریخ ‪ 4/7‬ثبت زیر در حسابها صورت خواهد پذیرفت‪.‬‬ ‫نحوه ارسال مواد به روش میانگین (‪ )Average‬چگونه می باشد‪:‬‬ ‫روش میانگین به طور معمول زمانی به کار گرفته می شود که نرخ بازار مواد متغیر و دارای نوسانات‬ ‫نامنظم و شدید باشد‪.‬‬ ‫با بکارگیری این روش سعی می گردد تغییرات و نوسانات نرخ مواد به محصوالت در جریان ساخت انتقال‬ ‫یابد چرا که در این روش فرض بر این است که مواد ارسال شده به خط تولید ترکیبی از خریدهای مختلف‬ ‫با نوسانات قیمت ایجاد شده می باشد‪.‬‬ ‫روش عمل هم به این صورت می باشد‪ ،‬زمانی که موادی به انبار وارد می شود مبلغ موجودی انبار به مبلغ‬ ‫مواد خریداری شده اضافه می شود و حاصل بر تعداد موجودی انبار به عالوه تعداد خریداری شده تقسیم‬ ‫می شود تا نرخ جدید مواد محاسبه شود و با این نرخ جدید محاسبه شده مواد به خط تولید ارسال می گردد‪.‬‬ ‫در این روش مواد ارسال شده به خط تولید با توجه و لحاظ نرخ آخرین خریدها به حساب تولید منظور می‬ ‫شود بنابراین در قیمت محصوالت نوسان نرخ بازار مواد چه افزایش و چه کاهش تأثیر داده شده است البته‬ ‫باید توجه داشت در مواردی که دفعات خرید طی دوره زیاد باشد مرتبا ً تعیین و محاسبه نرخ جدید کار‬ ‫دشواری خواهد بود‪.‬‬ ‫برگشت مواد به فروشنده و یا برگشت مواد از خط تولید به انبار به روش میانگین‪:‬‬ ‫در این روش برگشت مواد به فروشنده با آخرین نرخ مواد محاسبه شده به فروشنده برگشت می شود و در‬ ‫کارت حساب مواد ثبت می گردد و همانند روشهای ‪ Fifo‬و ‪ Lifo‬مابه التفاوت نرخ محاسبه شده مواد و‬ ‫مبلغ دریافتی از فروشنده به حساب اصالح مواد منظور می گردد‪.‬‬ ‫در برگشت مواد از خط تولید به انبار نیز مواد برگشت شده به نرخ زمانی که به خط تولید ارسال شده است‬ ‫در کارت حساب مواد ثبت می گردد در صورتی که نرخ برگشت مواد با نرخ موجودی متفاوت باشد باید‬ ‫نرخ جدید با توجه به روش مذکور محاسبه و به حساب منظور شود‪.‬‬ ‫به نحوه تکمیل کارت حساب مواد به روش میانگین در ارتباط مثال ذکر شده در قبل توجه کنید‪.‬‬ ‫در تاریخ ‪ 7/٢١‬بابت برگشت مواد به فروشنده ثبت زیر در حسابها صورت خواهد پذیرفت‪.‬‬ ‫‪19‬‬

‫در پایان الزم است به این نکته توجه داشته باشید با مقایسه مانده موجودی مواد پایان دوره خواهید دید که‬ ‫در روش ارزیابی میانگین‪ ،‬موجودی مواد ارزیابی شده بین ارزیابی به روش ‪ Fifo‬و روش ‪ Lifo‬خواهد‬ ‫بود‪ .‬بنابراین اثبات می شود در روش میانگین تغییرات و افزایش قیمتهای نرخ بازار به موجودی پایان دوره‬ ‫و کاالی ساخته شده منتقل شده است‪ .‬در صورتی که روش ‪ Fifo‬این تغییرات در موجودی پایان دوره و در‬ ‫روش ‪ Lifo‬در کاالی ساخته شده مشاهده می شود‬

‫سیستم انبار در کارآموزی ‪:‬‬ ‫استفاده از یک سیستم انبار گردانی مناسب اهمیت زیادی داشت در انجا از روش میانگین استفاده می شد‬ ‫زیرا‬ ‫نوسان قیمت در ضایعات زیاد است به خاطر همین از روش میانگین استفاده می شد متاسفانه خیلی سعی‬ ‫کردم‬ ‫که از عملیات انبار گردانی یک گزارش تهیه کرده و در پایان نامه قرار دهم اما به علت هایی نتوانستم اما‬ ‫گزارش انبار گردانی برای مدیرکارخانه اهمیت بسیاری داشت زیرا چون انبار در محدوده ی پرتی قرار‬ ‫داشت‬ ‫به خاطر همین میزان سرقت در انجا باال بود و سعی در این بود که این سرقت ها را به حد اقل رساند‬ ‫متاسفانه‬ ‫زمانی که گزارش گرفته می شد با کسری مواجه بودیم و به حساب خالصه حساب سودو زیان می بردیم‬ ‫طبق‬ ‫ثبت های که در باال گفته شد ‪ .‬به خاطر نبودن سیستم تولیدی از عواملی مانند مصرف روزانه ‪،‬مدت‬ ‫رسیدن‬ ‫سفارش به انبار ‪ ،‬با صرفه ترین مقدار صفارش و هزینه های نگهداری مواد بستگی مستقیم خواهد استفاده‬ ‫نمی‬ ‫شد ‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫‪ 1-3‬بخش اول ‪ :‬سیستم دارایی ثابت‬ ‫استهالک دارایی های ثابت مشهود‪:‬‬ ‫کاهش تدریجی ارزش دارایی های ثابت در طی سالهای عمر مفید که براثر عواملی چون کهنه شدن‬ ‫‪،‬فرسوده شدن ‪،‬از مد افتادن ومنسوخ شدن ایجاد میشود این کاهش تدریجی عمدتا استهالک نامیده می‬ ‫شود‪.‬درپایان دوره مالی براساس روشهایی که خواهیم گفت این هزینه محاسبه می شود (هزینه استهالک‬ ‫دارایی ثابت)ودرحسابهای هردوره مالی منعکس می شود‪.‬نحوه ثبت آن نیز به این صورت است که حساب‬ ‫هزینه استهالک رابدهکار نموده وحساب استهالک انباشته را که حساب کاهنده دارایی های ثابت می باشد‬ ‫بستانکار می کنند ‪:‬‬

‫هزینه استهالک دارایی ثابت‬

‫****‬ ‫استهالک انباشته دارایی ثابت ****‬

‫شرح‪ :‬ثبت محاسبه استهالک ‪...‬دارایی ثابت ‪.‬‬ ‫حساب هزینه استهالک داراییهای ثابت ‪ ،‬درپایان دوره مالی به همراه سایر هزینه های به حساب سود‪ /‬زیان‬ ‫منتقل می شود‪،‬ولی حساب استهالک انباشته ‪،‬جزو حسابهای دائم است وبه سال بعدی انتقال می یابد ودر‬ ‫ترازنامه درقسمت دارایی ها و به عنوان یک حساب کاهنده از همان دارایی ثابت مربوط به خودش گنجانده‬ ‫می‬ ‫شود‪.‬‬ ‫عوامل موثر در تعیین استهالک ‪:‬‬ ‫دارایی های ثابت به هنگام تحصیل آن ‪ ،‬دارای قیمت تمام شده ای می باشد که واقعی است ودردفاتر ثبت‬ ‫میشود‪.‬لیکن سایر عواملی که درتعیین استهالک موثر می باشند تخمینی هستند‪.‬یکی از این عوامل ‪ ،‬عمر‬ ‫مفید‬ ‫می باشد وبه د وره ای اطالق می شود که می توان از یک دارایی ثابت استفاده کرد‪.‬عمرمفید می تواند‬ ‫برحسب‬ ‫سال ‪ ،‬ماه ‪ ،‬روز یا ساعت باشد‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫یکی دیگر از عوامل یادشده ارزش اسقاط می باشد وآن عبارت است از ارزشی که یک دارایی ثابت پس‬ ‫از‬ ‫اتمام عمر مفید دارا می باشد‪.‬بنابراین درمحاسبه استهالک ‪،‬سه عامل باید مورد توجه قرار گیرد که عبارتند‬ ‫از‪:‬‬ ‫الف ) بهای تمام شده دارایی ثابت (واقعی )‬ ‫ب ) عمرمفید ( تخمینی )‬ ‫ج ) ارزش اسقاط ( تخمینی )‬ ‫(‪ )0‬دارایی های استهالک پذیر ‪ :‬این دارایی ها دارای عمر اقتصادی معین و محدودی می باشند و‬ ‫طی عمر برآوردی خودشان مستهلک می شوند ‪.‬‬ ‫روش های محاسبه ی استهالک‪:‬‬ ‫‪-0‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-٤‬‬ ‫‪-٥‬‬ ‫‪-٦‬‬ ‫‪-3‬‬

‫روش خط مستقیم یا اقساط مساوی‬ ‫روش ساعت کارکرد‬ ‫روش میزان تولی‬ ‫‪ .٤‬روش مجموع سنوات‬ ‫‪ .٥‬روش مانده نزولی یا استهالک بر اساس ارزش دفتری در هر دوره مالی‬ ‫‪ .٦‬قسط السنین‬ ‫‪ .3‬سرمایه گذاری وجوه استهالکی‬

‫‪ -1‬روش خط مستقیم یا اقساط مساوی‪:‬‬ ‫در این روش که ساده ترین روش برای محاسبه استهالک است ‪:‬‬ ‫ارزش اسقاط را از بهای تمام شده کم کرده و حاصل را بر تعداد دوره یا سال تقسیم می کنند‪.‬‬ ‫برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید که سایر روشها را نیز با این مثال توضیح خواهم داد‪.‬‬ ‫شرح‬ ‫قیمت تمام شده‬ ‫ارزش اسقاط‬ ‫تعداد سال‬ ‫ساعات کارکرد‬ ‫واحد تولید‬ ‫نرخ استهالک‬

‫حرف‬ ‫اختصاری‬ ‫‪C‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪nh‬‬ ‫‪nu‬‬ ‫‪R‬‬

‫ارزش‬ ‫‪01٥11111‬‬ ‫‪٥11111‬‬ ‫‪ ٥‬سال‬ ‫‪ ٢1111‬ساعت‬ ‫‪ 01111‬واحد‬

‫‪22‬‬

‫هزینه استهالک هر دوره‬ ‫استهالک انباشته‬ ‫ارزش دفتری یا مانده مستهلك نشده‬

‫‪D‬‬ ‫‪An‬‬ ‫‪Bn‬‬

‫بنابراین هزینه استهالک هر دوره با توجه به مثال و با استفاده از روش خط مستقیم می شود‪:‬‬ ‫‪d = (c - s) / n‬‬ ‫‪- 911111 ( / 9 =٢111111‬‬

‫‪)01911111‬‬

‫روش خط مستقیم روشی بسیار ساده است‪ .‬در مواقعی که میزان استفاده از دارایی و کارکرد آن در هر‬ ‫دوره‬ ‫برابر با دوره دیگر می باشد‪ .‬و همچنین مواقعی که هزینه های تعمیر و نگهداری هر دوره مساوی دوره‬ ‫های‬ ‫مالی دیگر برآورد شود‪.‬‬

‫‪ -2‬روش ساعت کارکرد‪:‬‬ ‫در این روش هزینه استهالک هر دوره بر حسب میزان کارکرد واقعی مال تعیین می گردد‪ .‬به عنوان مثال‬ ‫اگر ماشینی در دوره‬ ‫جاری دو برابر دوره قبل کار کند‪ ،‬استهالک آن در دوره جاری دو برابر محسوب می شود‪.‬‬ ‫در این روش کارکرد مال یا دارایی تا زمان اسقاط ان بر حسب تعداد کل ساعات کار‪ ،‬برآورد و انگاه نرخ‬ ‫استهال ک برای هر‬ ‫ساعت کار محاسبه میشود‪.‬‬ ‫با توجه به مثال باال‪:‬‬ ‫نرخ استهالک برای هر ساعت کار برابر است با‪:‬‬ ‫‪R = (c - s) / n u‬‬ ‫‪)01٥11111 - ٥11111 ( / ٢1111 = ٥11‬‬ ‫ان روش را به دلیل رعایت اصل تطابق هزینه با درآمد ( اصول حسابداری را از اینجا بخوانید) روش‬ ‫منظم می دانند‪ .‬و لی اگر‬ ‫مثال محصولی تولید نشود این رعایت اصل تطابق مختل خواهد شد‪.‬‬ ‫ولی در این روش بر خالف روش خط مستقیم مبلغ استهالک بر حسب میزان استفاده از مال تغییر می یابد‪.‬‬ ‫‪23‬‬

‫این روش زمانی که میزان استفاده یا کارکرد دارایی در یک دوره با دوره دیگر تفاوت زیادی دارد بسیار‬ ‫مفید می باشد‪.‬‬ ‫ولی این روش برای بسیاری از اقالم دارایی مانند ساختمان ‪ ،‬مبل ‪ ،‬اثاثه و ماشین تحریر غیر عملی است‪.‬‬ ‫چون در این داراییها‬ ‫ساعات کارکرد مد نظر قرار نمی گیرد‪.‬‬ ‫ولی برای بعضی دیگر از اقالم داراییها مانند وسایل و ماشین آالت مفید است‪.‬‬ ‫‪ -3‬روش میزان تولید‪:‬‬ ‫از این روش زمانی استفاده می شود که کارکرد یا فایده دارایی در طول مدت کار آن بر حسب مقدار‬ ‫محصول قابل تولید برآورد‬ ‫گردد‪ .‬در این روش استهالک به مقدار محصولی که تولید می شود بستگی دارد‪.‬‬ ‫در این روش مبلغی که بابت استهالک به هر واحد محصول تعلق می گیرد‪ ،‬ثابت باقی می ماند در صورتی‬ ‫که در روش خط‬ ‫مستقیم‪ ،‬با تغییر میزان تولید‪ ،‬آنچه بابت استهالک به هر محصول سر شکن می شود متغیر است‪.‬‬ ‫با توجه به مثال باال‪ :‬نرخ استهالک برای هر واحد محصول تولید شده برابر است با‪:‬‬

‫‪R = (c - s) / n‬‬

‫‪u‬‬

‫) ‪1000 = 10000 / (500000 - 10500000‬‬ ‫‪ 0111‬مبین نرخی است که باید بابت استهالک‪ ،‬به هر واحد محصول تولید شده سرشکن شود‪.‬‬ ‫بنابراین در هر دوره‪ ،‬این نرخ را در مقدار تولید ضرب می کنند تا مبلغ استهالک آن دوره معین شود‪.‬‬ ‫حال اگر فرض کنیم در سال اول ‪ 7111‬واحد تولید شده باشد‪ .‬مبلغ استهالک ماشین آالت بصورت زیر‬ ‫محاسبه می شود‪:‬‬ ‫‪ × r = 0 D‬میزان تولید ساالنه = ‪0111× 0٥11 = 7111111‬‬ ‫استفاده از این روش منوط به زمانی است که بتوان میزان تولید واقعی را اندازه گیری و معین کرد‪.‬‬ ‫تفاوت دو روش ساعات کارکرد و میزان تولید به کارایی عملیات واحد صنعتی در یک دوره در مقایسه با‬ ‫دوره دیگر مربوط می‬ ‫شود‪ .‬بدلیل اینکه کار ماشین را وقتی مفید می دانند که محصولی از ان تولید شود ‪ ،‬پس در مواردی که‬ ‫موسسه بخواهد از بین دو‬

‫‪24‬‬

‫روش ساعات کارکرد و روش میزان تولید یکی را برگزیند‪ ،‬مسلما روش میزان تولید را ترجیح خواهد‬ ‫داد‪ .‬اما در روش میزان‬ ‫تولید‪ ،‬همانند روش ساعت کارکرد‪ ،‬هزینه استهالک هر دوره متغیر ولی مبلغی که بابت استهالک به هر‬ ‫واحد محصول سرشکن می شود ثابت است‪.‬‬

‫‪ -4‬روش مجموعه سنوات ‪:‬‬ ‫در این روش پس ازکسر کردن ارزش اسقاط از بهاي تمام شده‪ ،‬حاصل را در کسري که صورت و مخرج‬ ‫آن بصورت زیربدست مي آید‪ ،‬ضرب مي کنیم‪.‬‬ ‫صورت کسر را باقیمانده عمر مفید تشکیل مي دهد‪ .‬بعنوان مثال اگر طول عمر دارایي ‪ 01‬سال باشد در‬ ‫یال اول صورت کسر عدد ‪ 01‬خواهد بود‪ .‬مخرج کسر از مجموع سنوات عمر دارایي بدست مي آید‪.‬‬

‫‪55 =10+9+8+7+6+5+4+3+2+1‬‬ ‫صورت و مخرج کسر ‪:‬‬ ‫سال اول = ‪01/٥٥‬‬ ‫سال دوم = ‪5 / ٥٥‬‬ ‫همینطور الي آخر‬ ‫‪ -5‬روش مانده نزولی ‪:‬‬ ‫در این روش نرخي ثابت را در طول عمر مال در ارزش دفتري آن (بهاي تمام شده منهاي استهالک‬ ‫انباشته ) ضرب مي کنند تا‬ ‫هزینه استهالک دوره بدست آید‪.‬‬ ‫بعنوان مثال اگر اگر نرخ استهالک براي ماشین ما ‪ %٢1‬باشد و بهاي تمام شده آن ماشین ‪ 0111111‬لایر‬ ‫باشد و عمر مفید ان ‪ ٥‬سال باشد هزینه استهالک ماشین مربوطه در طي ‪ ٥‬سال بصورت زیر خواهد بود‪:‬‬

‫ارزش‬ ‫دفتري‬

‫استهالک‬ ‫انباشته‬

‫هزینه استهالک‬

‫‪0 ٢1۲‬‬

‫‪1000000‬‬ ‫‪800000‬‬

‫نرخ سال‬

‫‪200000‬‬

‫× ‪200000= (1000000‬‬ ‫) ‪20%‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪0 ٢1۲‬‬

‫‪640000‬‬

‫‪360000‬‬

‫‪160000 = (800000 × 20%‬‬ ‫)‬

‫‪٢ ٢1۲‬‬

‫‪512000‬‬

‫‪488000‬‬

‫× ‪128000= ( 640000‬‬ ‫) ‪20%‬‬

‫‪7 ٢1۲‬‬

‫‪409600‬‬

‫‪590400‬‬

‫‪102400= ( 512000 × 20%‬‬ ‫)‬

‫‪4 ٢1۲‬‬

‫‪327680‬‬

‫‪673320‬‬

‫‪81920 = ( 409600 × 20%‬‬ ‫)‬

‫‪9 ٢1۲‬‬

‫(‪ )٢‬دارایی های استهالک ناپذیر ‪ :‬این دارایی ها عمر نامحدودی دارند ودر اثر استفاده تحلیل نمی‬ ‫روند مثل زمین‬ ‫(‪ )7‬دارایی های نقصان پذیر ‪ :‬این دارایی ها بر اثر استخراج تهی می شوند و به موجودی مواد یا‬ ‫کاال تبدیل می شوند ‪.‬‬ ‫از جمله جنگلها ‪ ،‬معادن وذخایر طبیعی است که در تراز نامه در گروهی جدا بعنوان معادن و ذخایر‬ ‫طبقه بندی می‬ ‫شوند بنابراین ‪ ،‬عمر طوالنی ؛ منابع آتی قابل اندازه گیری و استفاده در روال عادی عملیات سه‬ ‫ویژگی مهم ارایی های ثابت مشهود می باشد ‪.‬‬ ‫ثبت خرید دارایی های ثابت‪:‬‬ ‫در زمان خرید یک دارایی ثابت ‪:‬‬ ‫****‬

‫دارایی ثابت ‪ ،‬ماشین االت ‪ /‬تجهیزات ‪ /‬و ‪...‬‬

‫موجودی نقد ‪ /‬اسناد پرداختنی ‪ /‬بانک ‪/‬حساب‬ ‫پرداختنی‬

‫******‬

‫در صورتی که به صورت معاوضه باشد ثبت زیر را داریم ‪:‬‬

‫‪ +‬وجه پرداختنی‬ ‫ارزش دارایی تحصیل شده =ارزش منصفانه دارایی واگذار شده‬ ‫‪26‬‬

‫وجه دریافت شده‬

‫‬‫دارایی ثابت جدید‬

‫***‬

‫موجودی نقد‬ ‫دارایی ثابت قدیم‬ ‫سود ناشی از معاوضه‬

‫استهالک انباشته دارایی ثابت‬ ‫زیان ناشی از معاوضه‬ ‫**‬ ‫**‬ ‫**‬

‫دارایی های نامشهود قابل شناسایی )‪: (Identifiable intangible assets‬‬ ‫دارایی های نامشهود قابل شناسایی دارایی های هستند که موجودیت آنها مشخص و مجزا از واحد‬ ‫تجاری است و به طور جداگانه قابل فروش می باشند‪.‬‬ ‫رایجترین دارایی های نامشهود قابل شناساسی عبارتند از‪:‬‬ ‫‪.0‬‬

‫حق اختراع )‪(Patent‬‬

‫‪.٢‬‬

‫حق تالیف )‪(Copyright‬‬

‫‪.7‬‬

‫عالئم و نامهای تجاری و فرمولهای سری‬

‫)‪(Trade marks and Trade names and Secret formulas‬‬ ‫حق اختراع‬ ‫حق اختراع عبارتست از حق انحصاری تولید و فروش محصول یک اختراع خاص برای مدت معین‬ ‫که به اشخاص حقیقی با حقوقی اعطا می شود‪.‬‬ ‫مدت اعتبار ورقه اختراع به تقاضای مخترع ‪ 9‬یا ‪ 01‬یا ‪ 09‬یا ‪ ٢1‬سال خواهد بود‪ ،‬در مدت مزبور که‬ ‫باید صراحتا ً در ورقه اختراع ذکر شود مخترع یا قائم مقام قانونی او حق انحصاری ساخت یا فروش یا‬ ‫اعمال و یا استفاده از دارایی خود را خواهد داشت‪.‬‬ ‫بهـای تمـام شــده حـق اختــراع خــریــداری شــده عبارتست از قیمت خرید به عالوه هزینه های‬ ‫ضمنی آن‪:‬‬ ‫بهای تمام شده حق اختراع خریداری شده = قیمت خرید ‪ +‬هزینه های ضمنی آن‬ ‫ثبت خرید حق اختراع به شرح زیر است‪:‬‬ ‫حق اختراع‬

‫****‬ ‫‪27‬‬

‫**‬ ‫**‬

‫بانک‬

‫****‬

‫حق تالیف ‪:‬‬ ‫عبارتست از حق انحصاری نظر و پخش و عرضه و اجرای اتر هنری یا نوشته ای که به مدت عمر‬ ‫پدید آورنده و سی سال بعد از فوت او به شخص پدید آورنده و وراث او اعطا می شود‪.‬‬ ‫واحد تجاری ممکن است حق تالیف را با پرداخت حق االمتیاز یا از راه خرید یا از بابت اثری که خود‬ ‫پدید می آورد‪ ،‬کسب کرده باشد‪.‬‬ ‫عالئم و نامهای تجاری و فرمولهای سری‬ ‫این دارایی های نامشهود هم مانند حق اختراع و حق تالیف حقوقی هستند که قابل اجاره و‬ ‫واگذاری یا قابل فروش هستند‪.‬‬ ‫مدت بهره برداری اقتصادی این گونه حقوق تا زمانی است که از آنها استفاده می شود و بهای تمام‬ ‫شده آنها در مدت عمر مفیدشان‪ ،‬یا طی چهل سال‪ ،‬هر کدام که کوتاهتر است‪ ،‬مستهلک‬

‫می شود‪.‬‬

‫ارزش عالمت تجاری‪ ،‬نام تجاری یا فرمول سری به نسبتی که واحد تجاری موفق شود اعتماد و عالقه‬ ‫مشتریان را به فرآورده خود جلب نماید‪ ،‬افزایش می یابد‪.‬‬ ‫دارایی های نامشهود غیر قابل شناسایی (سرقفلی) ‪:‬‬ ‫بهترین دلیل برای اثبات وجود سرقفلی این است که نرخ بازدهی )‪ (Rate of Return‬خالص‬ ‫دارایی های سرمایه گذاری شده در واحد تجاری مورد نظر‪ ،‬بیشتر از نرخ متعارف سود در واحدهای‬ ‫مشابه است‪.‬‬ ‫سرقفلی )‪ (Goodwill‬چیست‪:‬‬ ‫اگر ارزش جاری یک واحد تجاری را برآورد کنیم و ببینیم که این ارزش بیش از ارزش مجموع‬ ‫دارایی های مشهود و نامشهود قابل شناسایی آن واحد است‪ ،‬ممکن است این افزایش ارزش یا مابه‬ ‫التفاوت به دلیل وجود دارایی های نامشهودی باشد که شناسایی آنها امکان ندارد‪.‬‬ ‫اگر بازده خالص داراییها‪ ،‬بدون محسوب کردن سرقفلی‪ ،‬بیشتر از میزان متعارف باشد‪ ،‬این نشانه‬ ‫وجود سرقفلی است‪.‬‬ ‫سرقفلی منفی ‪:‬‬ ‫‪28‬‬

‫اگر ارزش دفتری خالص داراییها بیشتر از قیمت بازار کل واحد تجاری (ارزش سرمایه ای) باشد‪.‬این‬ ‫ما به التفاوت را سرقفلی منفی می نامند‪.‬‬ ‫ارزش سرمایه ای‬

‫<‬

‫ارزش دفتری خالص دارایی ها ( ارز جاری کل دارایی ها – بدهی ها)‬

‫در مثال باال ارزش خالص دارایی ها مساوی ‪31111111 - 01111111 = 61111111‬‬ ‫ارزش سرمایه ای ‪ 9111111‬لایر سود ساالنه بر مبنای بازده ‪ %01‬مساوی‬ ‫‪ 91111111‬لایر خواهد بود مشاهده می کنید که‪:‬‬ ‫‪61111111 < 91111111‬‬ ‫سرقفلی منفی در بسیاری از واحدهای تجاری ناموق وجود دارد‪ ،‬اما آن را برای گزارش در‬ ‫ترازنامه مجزا نمی کنند و تنها گواه بر وجود آن پایین بودن نرخ بازده خالص داراییها نسبت به نرخ‬ ‫بازده واحدهای تجاری مشابه است‪.‬‬ ‫سایر داریی ها ‪:‬‬ ‫اگر دارایي در هیچ یك از طبقات استاندارد وتعریف شده جاي نگیرد به عنوان سایر دارائیها گزارش‬ ‫مي شود‪.‬‬

‫سیستم داریی ثابت در کارآموزی ‪:‬‬ ‫ماشین آالت یکی از مهم ترین دارایی ثابت درکارآموزی بود مورد بررسی قرار می گرفت و مبنای‬ ‫استهالک انرا ساعت کارکرد ماشین االت قرار داده بودند بضی از ماشین االت عمر انها به پایان‬ ‫رسیده بود ولی از انها استفاده می شد به هر حال شاید به علت گرونی ماشین آالت است که تا به حال‬ ‫خریداری‬

‫نشده ‪ .‬در داری ثابت نامشهود تلفن ثبت شده بود و در سال ‪ 07١1‬یک ماشین االت را خریداری کرده‬ ‫بودند و بیشترپول را صرف تعمیر قطعات می کنند تا خرید ماشین االت ‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫‪ 1- 4‬بخش اول ‪ :‬سیستم سرما یه گذاری‬ ‫براساس تعریف انجام شده در استاندارد حسابداری شماره ‪ ، 0٥‬سرمایه گذاری « نوعی دارایی است که‬ ‫واحد‬ ‫سرمایه گذار برای افزایش منافع اقتصادی از طریق توزیع منافع ‪ ،‬افزایش ارزش و یا مزایای دیگر‬ ‫نگهداری‬ ‫می کند »‪ .‬سرمایه گذار ی ها ممکن است به شکل مالی نظیر سرمایه گذاری در سهام ‪ ،‬اوراق قرضه و یا‬ ‫سپرده های بانکی انجام گرفته و یا در قالب دارایی های فیزیکی مثل زمین و ساختمان ‪ ،‬فلزات گرانبها و‬ ‫امثال‬ ‫آن نگهداشته شود ‪.‬‬ ‫اصوالً دالیل مختلفی ممکن است از انجام سرمایه گذاری تعقیب گردد ‪ .‬از جمله این دالیل ‪ ،‬استفاده از‬ ‫وجوه‬ ‫نقد مازاد برای تحصیل یک بازدهی مناسب ‪ ،‬ایجاد روابط و مناسبات تجاری با شرکت های دیگر بقصد‬ ‫بهبود‬ ‫سودآوری و یا حصول اطمینان از تولید کارآمد و توسعه فعالیت های شرکت را می توان نام برد ‪ .‬قابل‬ ‫توجه‬ ‫است که در خصوص سرمایه گذاری های کوتاه مدت استفاده بهینه از وجود نقد مازاد به منظور کسب‬ ‫بازدهی‬ ‫مناسب در دوره ای کوتاهتر از یکسال هدف و دلیل اصلی سرمایه گذاری تلقی می گردد ‪.‬‬ ‫ثبت شناسایی سودو زیان ‪:‬‬ ‫اقالم زیر باید به سود و زیان منظور شوند‪:‬‬ ‫الف‪ .‬هر گونه هزینه ناشي از کاهش ارزش فروش سرمایه گذاریهاي کوتاه مدتي که به اقل بهاي تمام شده و‬ ‫خالص ارزش فروش ارزیابي مي شود‪،‬‬ ‫ب‪ .‬هر گونه هزینه کاهش دائمي در ارزش سرمایه گذاریهاي بلند مدتي که به روش بهاي تمام شده ارزیابي‬ ‫مي شود‪ ،‬و‬ ‫ج‪ .‬هر گونه برگشت کاهشهاي قبلي موارد باال با توجه به تغییر در شرایط‪.‬‬ ‫هرگاه سایر سرمایهگذاریهاي جاري (یعني غیر از سریعالمعامله در بازار) به خالص ارزش فروش منعكس‬

‫‪30‬‬

‫شود‪ ،‬هرگونه افزایش و كاهش مبلغ دفتري سرمایهگذاري باید بهعنوان درآمد یا هزینه شناسایي شود‪.‬‬ ‫هرگاه سرمایهگذاري بلندمدت به مبلغ تجدید ارزیابي ثبت شود‪ ،‬نحوه حسابداري آن باید طبق استاندارد‬ ‫حسابداري شماره ‪ 00‬با عنوان ”حسابداري داراییهاي ثابت مشهود“ باشد‪ .‬افزایش مبلغ دفتري سرمایهگذاري‬

‫بلندمدت درنتیجه تجدید ارزیابي باید به عنوان مازاد تجدید ارزیابي ثبت و در ترازنامه به عنوان بخشي از‬ ‫حقوق صاحبان سرمایه منعكس شود‪ .‬هرگاه افزایش مزبور عكس یك كاهش قبلي ناشي از تجدید ارزیابي‬ ‫باشد كه به عنوان هزینه شناسایي شده است‪ ،‬این افزایش باید تا میزان هزینه شناسایي شده در رابطه با‬ ‫همان دارایي به عنوان درآمد شناسایي شود‪ .‬كاهش مبلغ دفتري یك قلم سرمایهگذاري بلندمدت در نتیجه‬ ‫تجدید ارزیابي باید به عنوان هزینه شناسایي شود‪ .‬چنانچه كاهش مزبور عكس یك افزایش قبلي ناشي از‬ ‫تجدید ارزیابي باشد كه به حساب مازاد تجدید ارزیابي منظور شده است‪ ،‬دراینصورت این كاهش باید تا‬ ‫میزان مازاد تجدید ارزیابي مربوط به همان سرمایهگذاري به حساب مازاد تجدید ارزیابي بدهكار گردد و‬ ‫باقیمانده به عنوان هزینه شناسایي شود‪.‬‬

‫باتوجه به مفهوم تحقق كه عبارت است از الزام به اینكه درآمد مستند به دریافت وجه نقد (یا دارایي دیگري‬ ‫كه با قطعیت معقول انتظار تبدیل آن به وجه نقد وجود دارد) شده باشد و یا با انتظار قریب به یقین مستند‬ ‫شود‪ ،‬مازاد تجدید ارزیابي مذكور در بند درآمد تحقق نیافته تلقي ميگردد‪ .‬بنابراین افزایش سرمایه بهطور‬ ‫مستقیم از محل مازاد مزبور مجازنیست و تنها در زمان تحقق‪ ،‬طبق بند ‪ ٤٥‬به حساب سود و زیان انباشته‬ ‫منتقل ميشود‪.‬دریافت سود سهمي (یا سهام جایزه) موجب تغییر در مبلغ دفتري سرمایهگذاري نميشود بلكه‬ ‫به منظور تعیین مبلغ دفتري هر سهم‪ ،‬مبلغ دفتري سرمایهگذاري باید به تعداد كل سهام موجود بعد از‬ ‫دریافت سود سهمي تقسیم شود‪.‬‬

‫دریافت سود سهمي یا سهام جایزه منجر به ورود وجه نقد یا داراییهاي دیگر به واحد تجاري سرمایهگذار‬ ‫نميشود‪ .‬به بیان دیگر واحد تجاري سرمایهگذار با دریافت سود سهمي چیزي جز آنچه داشته است‪ ،‬تحصیل‬ ‫‪31‬‬

‫نميكند‪ .‬به همین دلیل در زمان دریافت سود سهمي نميتوان درآمد سرمایهگذاري را شناسایي كرد و یا‬ ‫بهاي تمامشده سرمایهگذاري را افزایش داد‪ .‬دریافت سود سهمي تنها باعث افزایش تعداد سهام در‬ ‫سرمایهگذاري مربوط و در نتیجه كاهش مبلغ دفتري هر سهم موجود ميشود‪ .‬از سوي دیگر‪ ،‬تقسیم سود به‬ ‫شكل نقد و سپس افزایش سرمایه از محل مطالبات سهامداران با تصویب مجمع عمومي فوقالعاده در‬ ‫تعریف سود سهمي طبق این استاندارد قرار نميگیرد‪ ،‬ضمن اینكه به موجب اصالحیه قانون تجارت‪ ،‬واحد‬ ‫سرمایهگذار حق مطالبه سود سهام نقدي را دارد و تنها در صورت تمایل‪ ،‬این حق را در قبال كسب سهام‬ ‫جدید واگذار ميكند كه این امر به منزله دریافت سود سهام و پرداخت مجدد آن در قبال سهام جدید است‪.‬‬ ‫بدین ترتیب سود سهام نقدي مزبور با رعایت الزامات این استاندارد و استاندارد حسابداري شماره ‪7‬‬ ‫با عنوان درآمد عملیاتي شناسایي ميشود‪.‬‬ ‫هرگاه یک سرمایهگذاری واگذار شود‪ ،‬تفاوت عواید حاصل از واگذاری و مبلغ دفتری باید به عنوان درآمد‬ ‫یا هزینه شناسایی شود ‪.‬در مورد سرمایهگذاریهای جاری که به خالص ارزش فروش یا ارزش بازار ثبت‬ ‫شده و سرمایهگذاریهای بلندمدتی که به مبلغ تجدید ارزیابی انعکاس یافته است‪ ،‬سود یا زیان واگذاری باید‬ ‫نسبت به آخرین مبلغ دفتری و در مورد سرمایه گذاریهای جاری سریعالمعامله که براساس پرتفوی‬ ‫سرمایهگذاری به اقل بهای تمامشده و خالص ارزش فروش نشان داده میشود‪ ،‬سود یا زیان واگذاری باید‬ ‫نسبت به بهای تمامشده تعیین شود‪ .‬در مورد سرمایهگذاریهایی که به عنوان دارایی جاری نگهداری شده‬ ‫است‪ ،‬تفاوت ناشی از واگذاری باید به عنوان درآمد یا هزینه سرمایهگذاری و در مورد سرمایهگذاریهای‬ ‫بلندمدت‪ ،‬تفاوت مذکور باید به عنوان سود یا زیان واگذاری شناسایی شود‪ .‬هر گونه خالص مازاد ناشی از‬ ‫تجدید ارزیابی یک سرمایهگذاری که قبالً در حساب مازاد تجدید ارزیابی منظور و در آن نگهداری شده‬ ‫است‪ ،‬باید به عنوان تغییر در اجزای حقوق صاحبان سرمایه‪ ،‬به بستانکار حساب سود و زیان انباشته‬ ‫منظور شود‬

‫‪.‬هرگاه تنها بخشی از مجموع یک سرمایهگذاری خاص واحد تجاری که به بهای تمام شده‬

‫منعکس شده است‪ ،‬واگذار شود‪ ،‬مبلغدفتری برمبنای میانگین بهای تمام شده مجموع سرمایهگذاری محاسبه‬ ‫خواهد شد ‪.‬در مواردی که حق تقدم خرید سهام توسط واحد تجاری سرمایهگذار به فروش میرسد مبلغ‬ ‫دفتری سرمایهگذاری مربوط پس از کسر مبلغ اسمی سهام موجود به نسبت تعداد بین حق تقدم و سهام‬

‫‪32‬‬

‫موجود تسهیم میشود‪.‬هرگونه سود تضمین شده و یا سود سهام ممتاز تعلق گرفته و دریافت نشده مندرج در‬ ‫عواید حاصل از فروش به طور جداگانه به حساب گرفته خواهد شد‪.‬‬

‫تغییر طبقهبندی سرمایهگذاری ها ‪:‬‬ ‫تغییر طبقهبندی سرمایهگذاریهای بلندمدت به جاری باید براساس یکی از دو مبنای زیر صورت گیرد‪:‬‬ ‫به اقل بهای تمامشده و مبلغ دفتری‪ ،‬چنانچه سرمایهگذاریهای جاری به روش اقل بهای تمامشده و خالص‬ ‫ارزش‬ ‫فروش منعکس میشود‪ .‬اگر سرمایهگذاریهای مزبور قبالً تجدید ارزیابی شده است هر گونه باقیمانده مازاد‬ ‫تجدید ارزیابی مربوط باید هنگام تغییر طبقهبندی از حساب سرمایهگذاری برگشت داده شود‪ ،‬یا‬ ‫به مبلغ دفتری‪ ،‬چنانچه سرمایهگذاریهای جاری به ارزش بازار یا خالص ارزش فروش منعکس میشود‪.‬‬ ‫در‬ ‫مواردی که تغییرات در ارزش بازار سرمایهگذاریهای جاری به سود و زیان منظور میشود باید هر گونه‬ ‫باقیمانده مازاد تجدید ارزیابی مربوط را به حساب سود و زیان انباشته منتقل کرد‪.‬‬ ‫تغییر طبقهبندی سرمایهگذاریهای جاری به بلندمدت باید به اقل بهای تمامشده و خالص ارزش فروش‪ ،‬یا‬ ‫چنانچه قبالً به ارزش بازار (یا خالص ارزش فروش) ثبت شده است به این ارزش انتقال یابد ‪.‬در شرایط‬ ‫خاص‪ ،‬باتوجه به معیارهای ذکر شده ممکن است تغییر طبقهبندی یک سرمایهگذاری که ابتدا به عنوان‬ ‫دارایی جاری تحصیل شده‪ ،‬مناسب باشد‪ .‬برعکس‪ ،‬ممکن است شرایط مندرج ازبین برود و نیاز به تغییر‬ ‫طبقهبندی بوجود آید ‪.‬در این صورت نحوه حسابداری تغییر طبقهبندی است‪ .‬در کلیه موارد‪ ،‬تصمیم به‬ ‫انتقال یک سرمایهگذاری بین طبقات جاری و بلندمدت‪ ،‬باید به طور رسمی در سوابق داخلی واحد تجاری‬ ‫مستند شود‪ .‬این مستندسازی باید تاریخ مؤثر انتقال را مشخص کند‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫سیستم سرما یه گذاری در کار آموزی ‪:‬‬ ‫وجود نداشت ‪.‬‬

‫‪34‬‬

‫‪ 1-5‬بخش اول ‪ :‬سیستم دریافت و پرداخت ‪:‬‬

‫فرم های رسید ‪:‬‬ ‫به فرم هایی گفته می شود که عالوه بر عینی بودن می توان ان را ضمینه کرد و نوعی اطالع به حسابدار‬ ‫است که می توان به حکمیت از آن ثبت حسابداری را انجام داد مثل فرم رسید انبار و ‪...‬‬

‫دستور پرداخت ‪:‬‬ ‫قسمت پرداخت و صدور چک (واحد مالی یا خرنه داری) در اکثر شرکتها به صورت مستقل و مجزاء عمل‬ ‫می کند وچنانچه واحد های دیگر از قبیل حسابداری حقوق و دستمزد‪،‬واحد قراردادها‪،‬واحد حسابداری‬ ‫صنعتی و یا قسمت هایدیگر حسابداری درخواست پرداختی به شرکتها و اشخاص برون سازمانی داشته‬ ‫باشند بهتر است این امر در قالب فرمیرسمی و با فرمت سند حسابداری باشد به نحوی که در این فرم‬ ‫کدهای حسابدار( بدهکار و بستانکار) و محل امضاهایمجاز مشخص باشد‪.‬‬

‫صورت مغایرت بانکی ‪:‬‬ ‫وجوه نقد به عنوان یکی از دارایی های کلیدی شرکت در امور مالی شرکت نقش غیرقابل انکاری دارد و‬ ‫اعمال کنترل و نظارت برآن از اهمیت ویژه ای برخوردار است‪.‬بخش عمده ای ازوجوه نقد شرکت معموال‬ ‫در حساب بانکی شرکت نگهداری می شود وبخش قابل مالحضه ای از معامالت نقدی شرکت از طریق‬ ‫حساب بانکی آن انجام می شود و به منظور رعایت اصل واقعیت وتطابق‪ ،‬به صورت مشخص یا نامشخص‬ ‫در مقاطع زمانی از دوره مالی با استفاده از یک ابزار حسابداری به نام صورت مغایرات بانکی نسبت به‬ ‫تعیین مانده واقعی حساب بانک اقدام میگردد‪.‬‬ ‫با توجه به وجود اختالف نظر در خصوص نحوه تهیه و تنظیم صورت مغایرت بانکی در صدد بر آمدیم که‬ ‫روشی جهت تهیه و تنظیم صورت مغایرات بانکی ارائه نماییم تا ضمن استفاده از نظرات مدرسان و‬ ‫صاحب نظران محترم ‪ ،‬در صورت مورد تایید قرار گرفتن این روش ‪ ،‬استفاده از این روش را به د یگران‬ ‫نیز پیشنهاد نماییم‪.‬‬ ‫مراحل تهیه صورت مغایرات بانکی ‪:‬‬ ‫‪35‬‬

‫به منظور حصول اطمی نان از درستی عملیات و موجودی حساب بانک ‪،‬صورت مغایرات بانکی تهیه می‬ ‫گردد که مراحل تهیه آن به شرح زیر می باشد‪:‬‬ ‫الف – دریافت صورتحساب جاری مؤسسه از بانک مربوط ‪ ،‬به همراه گواهی تأ یید موجودی حساب‬ ‫جاری تا آن تاریخ ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬مقابله کردن اقالم ثبت شده در ستون بدهکار حساب بانک در دفتر مؤسسه با اقالم ثبت شده در ستون‬ ‫) در مقابل اقالم مشابه و‬

‫بستانکار صورتحساب دریافت شده از بانک و قراردادن عالمت تیک ( √‬ ‫یکسان ( یکسانی شماره چک و مبلغ اقالم ضرورت دارد‪).‬‬

‫ج‪ -‬مقابله کردن اقالم ثبت شده در ستون بستانکار حساب بانک در دفتر مؤسسه با اقالم ثبت شده در ستون‬ ‫بدهکار صورتحساب دریافت شده از بانک و قراردادن عالمت تیک (‬ ‫یکسان‬

‫√‬

‫) در مقابل اقالم مشابه و‬

‫(یکسانی شماره چک و مبلغ اقالم ضرورت دارد ‪).‬‬ ‫* یکسان بودن تاریخ و سایر مدارک و اسناد الزامی نمی باشد‪.‬‬ ‫د‪ -‬مشخص کردن اقالم باز ( مغایر) در دفتر مؤسسه و صورتحساب بانک (اقالم تیک نشده ) با کشیدن‬ ‫خط به دور آنها قرار داد می کنیم که ‪:‬‬ ‫‪ -0‬به اقالم باز یا مغایری که در ستون بدهکار حساب بانک است (اقالم باز بدهکار حساب بانک ) ‪،‬‬ ‫‪ -٢‬به اقالم باز یا مغایری که درستون بستانکار حساب بانک است (اقالم باز بستانکار حساب بانک )‪،‬‬ ‫‪ -7‬به اقالم بازیا مغایری که درستون بدهکارصورتحساب بانک است (اقالالم بازبدهکارصورتحسالاب بانالک‬ ‫)‪،‬‬ ‫‪ -4‬بالالالاله اقالالالالالم بالالالالاز یالالالالا مغالالالالایری کالالالاله درسالالالالتون بسالالالالتانکار صورتحسالالالالاب بانالالالالک اسالالالالت ( اقالالالالالم بالالالالاز‬ ‫بستانکارصورتحساب بانک )‪ ،‬گوییم‬ ‫ تحلیل موارد مغایرت و یافتن علت و تأثیر آن بر موجودی‬‫مهمترین عوامل ایجاد کننده مغایرت به شرح زیرمی باشند‪:‬‬ ‫‪ -0‬مبالغ برداشت شده توسط بانک بابت کارمزد ‪ ،‬دسته چک ‪،‬اسناد تنزیلالی نکالول شالده و‪ ...‬کاله تالا تالاریخ‬ ‫تهیه صورت مغایرات بانکی هنوز به شرکت اعالم نشده است ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬واریزی مشتریان به حساب بانکی شرکت در بانک که تا تاریخ تهیه صورت مغایرات بانکی هنوز به‬ ‫شرکت اعالم نشده است‪.‬‬ ‫‪ -7‬وجوه وصول شده توسط بانالک بابالت اسالنادی کاله وصالول آنهالا باله بانالک سالپرده شالده اسالت ‪( .‬اسالناد در‬ ‫جریان وصول)‬ ‫‪ -4‬چکهای معوق‬

‫‪36‬‬

‫‪ -9‬وجوه واریزی توسط شرکت به حساب بانکی خود نزد بانک در پایان وقت اداری که در صورتحساب‬ ‫بانک عمل نشده است ‪.‬‬ ‫‪ -6‬اشتباهات هردو طرف ( حسابدار مؤسسه و کارمند بانک )‬

‫و‪ -‬کسب اطمینان از صحت عملیالات مانالده گیالری حسالاب بانالک در دفتالر مؤسساله و صورتحسالاب دریافالت‬ ‫شده از بانک ‪:‬‬ ‫برای این منظور به یکی از روشهای زیر عمل می کنیم ‪:‬‬

‫‪-0‬رسیدن از مانده حساب بانک به مانده صورتحساب بانک ‪:‬‬ ‫مانده حساب بانک (طبق دفاتر مؤسسه )‬ ‫اضافه می شود ‪:‬‬ ‫‪-0‬اقالم باز بستانکار حساب بانک‬ ‫‪ -٢‬اقالم باز بستانکار صورتحساب بانک‬

‫کسر می شود ‪:‬‬ ‫‪ -0‬اقالم باز بدهکار حساب بانک‬ ‫‪ -٢‬اقالم باز بدهکار صورتحساب بانک‬ ‫‪--------‬‬

‫مانده صورتحساب بانک‬

‫‪-٢‬رسیدن از مانده صورتحساب بانک به مانده حساب بانک‬ ‫مانده صورتحساب بانک‬ ‫اضافه می شود ‪:‬‬ ‫‪ -0‬اقالم باز بدهکار حساب بانک‬ ‫‪ -٢‬اقالم باز بدهکار صورتحساب بانک‬

‫کسر می شود ‪:‬‬ ‫‪37‬‬

‫‪-0‬اقالم باز بستانکار حساب بانک‬ ‫‪ -٢‬اقالم باز بستانکار صورتحساب بانک‬

‫مانده حساب بانک‬ ‫تنخواه گردان ‪:‬‬ ‫در اغلب واحد های تجاری برای پرداختهای جزئی و مستمر مانند ایاب و ذهاب و خرید برخی مواد‬ ‫ضروری و فوری‪ ،‬مقداری وجه مورد نیاز می باشد‪.‬‬ ‫پرداختهای مذکور از طریق چک غیر عملی می باشد ‪،‬زیرا دریافت وجه چک از بانک موجب تأخیر در‬ ‫انجام آن عمل ونیز هزینه ای را در خواهد داشت‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬چون این پرداختها به طور مستمر‬ ‫صورت می گیرد وجمع آنها مبلغ قابل مالحظه ای را تشکیل می دهد‪ ،‬اعمال کنترل بر آنها ضروری می‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫برای انجام این کنترل ‪ ،‬در بسیاری از مؤسسات مبالغ مشخصی در اختیار یک یا تعدادی از کارکنان قرار‬ ‫می دهند که این مبالغ« تنخواه گردان» نامیده می شوند‪ .‬معموالً در قبال مبلغ پرداخت شده به مسئوول‬ ‫تنخواه گردان ‪ ،‬از وی تضمین کافی اخذ می شود‪.‬‬ ‫الزم به ذکر است که میزان تنخواه گردان یا مبلغی ثابت واز قبل تعیین شده ویا مبلغی متغیر با تعیین حد‬ ‫اکثر می باشد‪.‬‬ ‫الف‪ -‬تنخواه گردان با مبلغ ثابت‬ ‫در این روش ‪ ،‬حداکثر مبلغ تنخواه گردان تعیین شده وطی چکی به مسؤولین تنخواه گردان پرداخت می‬ ‫گردد‪ .‬به عنوان مثال فرض کنید شرکت بهار با پرداخت مبلغ ‪011111‬لایر به آقای الف تنخواه گردانی‬ ‫ایجاد نماید ‪ .‬در این موقع معادل مبلغ چک‪ ،‬حسابی به نام تنخواه گردان بدهکار و حساب بانک به همین‬ ‫مبلغ بستانکار می شود‪ .‬ثبت فوق به شرح زیر است‪:‬‬ ‫حساب تنخواه گردان‬

‫**‬ ‫حساب بانک‬

‫**‬

‫مسؤول تنخواه گردان از محل مبلغ دریافتی ‪ ،‬هزینه های انجام شده را پرداخت و مدارک مثبته را جهت‬ ‫تجدید‬ ‫مبلغ تنخواه گردان به دایره حسابداری ارائه می نماید ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫دایره حسابداری پس از رسیدگی به مدارک و حصول اطمینان ‪ ،‬چکی معادل هزینه های انجام شده صادر‬ ‫وبه مسؤول تنخواه گردان تسلیم می نماید‪ .‬ثبت الزم در این موقع ‪ ،‬بدهکار نمودن هزینه ها وبستانکار‬ ‫کردن حساب جاری بانک می باشد‪.‬‬ ‫بدین ترتیب رقم موجودی تنخواه گردان بدون تغییر باقی می ماند مگر اینکه برای افزایش یا کاهش مبلغ‬ ‫تنخواه گردان اقدام گردد‪.‬‬ ‫معموالً مانده حساب تنخواه گردان در پایان دوره مالی یا هنگام تعویض متصدی تنخواه گردان به بانک یا‬ ‫صندوق واریز واسناد هزینه های انجام شده توسط تنخواه گردان به دایره حسابداری ارائه می گردد تا این‬ ‫هزینه ها به درستی دردوره مربوطه ثبت گردند‪.‬‬ ‫هرگاه تصمیم به افزایش تنخواه گردان گرفته شود ‪ ،‬حساب تنخواه گردان یکبار دیگر معادل مبلغ دریافتی‬ ‫مسؤول تنخواه گردان‪ ،‬بدهکار و حساب بانک بستانکار می گردد‪.‬‬ ‫در هنگام کاهش مبلغ تنخواه گردان ‪ ،‬حساب بانک یا صندوق یا هزینه ها بدهکار و معادل آن ‪ ،‬حساب‬ ‫تنخواه گردان بستانکار می گردد‪.‬‬ ‫فرض کنید مدیریت شرکت فوق تصمیم می گیرد که مبلغ تنخواه گردان آقای الف را از ‪011111‬لایر به‬ ‫‪١1111‬لایر کاهش دهد‪ .‬در این هنگام ممکن است مسؤول تنخواه گردان هنگام ارائه مدارک هزینه های‬ ‫انجام شده ‪ ،‬معادل مبلغ هزینه ها وجه نقد دریافت نکند و مبلغ ‪٢1111‬لایر آن از حساب وی کسر گردد‪.‬‬ ‫چنانچه هزینه های انجام شده توسط تنخواه گردان ‪ 61111‬لایر باشد و مدیریت شرکت قصد کاهش مبلغ‬ ‫تنخواه گردان را داشته باشد ‪ ،‬هنگام ارائه اسناد هزینه ثبت زیر دردفاتر صورت می گیرد‪:‬‬

‫حساب هزینه ها‬

‫****‬ ‫حساب بانک‬ ‫حساب تنخواه گردان‬

‫****‬ ‫****‬

‫ثبت فوق بیانگر این مطلب است که ‪ 411111‬لایر از هزینه های انجام شده توسط تنخواه گردان‪ ،‬از محل‬ ‫بانک و ‪ ٢1111‬لایر دیگر از محل تنخواه گردان ( جهت کاهش سقف تنخواه گردان)‪ ،‬پرداخت گردیده‬ ‫است‪.‬‬ ‫ب‪ -‬تنخواه گردان متغیر‬ ‫نوع دیگر تنخواه گردان بدین طریق است که مبلغی به عنوان تنخواه گردان طی چکی به مسؤول تنخواه‬ ‫گردان پرداخت شده و هر بار که اسناد مربوط به هزینه ارائه می شود از حساب وی کسر می گردد‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫مبلغ پرداختی به مسؤول تنخواه گردان بابت تجدید آن ‪ ،‬در هر بار معادل اسناد هزینه ارائه شده توسط وی‬ ‫می باشد‪ .‬البته در این نوع از تنخواه گردان پرداخت وجه لزوما ً همزمان با ثبت هزینه های انجام شده‪،‬‬ ‫نبوده‪ ،‬بلکه پرداخت وجه بادرخواست از طرف مسؤول تنخواه گردان ‪ ،‬صورت می گیرد‪.‬‬ ‫به عنوان مثال فرض کنید در تاریخ ‪ 04‬فروردین ماه مدیران شرکت کمند تصمیم گرفتند برای پرداخت‬ ‫هزینه های جزئی مستمر خود با پرداخت مبلغ ‪ 911111‬لایر تنخواه گردانی ایجاد نمایند‪ .‬آنها با صدور‬ ‫چکی در وجه آقای احمدی به عنوان مسؤول تنخواه گردان تصمیم خود را عملی نمودند‪ .‬ثبت الزم در این‬ ‫مورد به شرح زیر می باشد‪:‬‬ ‫****‬

‫حساب تنخواه گردان‪-‬احمدی‬

‫حساب بانک‬

‫*****‬

‫آقای احمدی در تاریخ ‪ 0١‬فروردین اسناد ومدارک مثبته ای دال برانجان هزینه ملزومات به مبلغ‬ ‫‪ 0411111‬لایر و تعمیرات وسائط نقلیه به مبلغ ‪ ٢11111‬لایر به دایره حسابداری ارائه نمود‪ .‬پس از‬ ‫بررسی مدارک فوق و حصول اطمینان از صحت مدارک‪ ،‬ثبت زیر در دفاتر شرکت صورت پذیرفت‪:‬‬ ‫حساب هزینه ملزومات‬

‫***‬

‫حساب هزینه تعمیروسائط نقلیه‬

‫***‬ ‫حساب تنخواه گردان‬

‫***‬

‫حال چنانچه آقای احمدی وجه نقد در خواست نماید معادل مبلغ پرداخت شده به آقای احمدی حساب تنخواه‬ ‫گردان بدهکار و بانک بستانکار می گردد‪ .‬فرض کنید آقای احمدی در تاریخ ‪ ٢0‬فروردین ماه مبلغ‬ ‫‪ 411111‬لایر وجه نقد درخواست نماید‪ .‬ثبت الزم در این تاریخ به شرح زیر خواهدبود‪:‬‬ ‫حساب تنخواه گردان‪ -‬احمدی‬

‫***‬ ‫حساب بانک‬

‫***‬

‫به این ترتیب حساب تنخواه گردان مرتبا ً بدهکار یا بستانکار می گردد‪ .‬در این روش همیشه یک ثبت‬ ‫اضافی نسبت به روش اول وجود دارد‪ .‬زیرا ارائه مدارک هزینه مستلزم یک ثبت و دریافت وجه توسط‬ ‫تنخواه گردان نیز مستلزم ثبت دیگری می باشد‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫اما به هر حال در پایان دوره مالی یا هر تاریخ دیگر که تصمیم به بستن حساب تنخواه گرفته شود‪ ،‬ابتدا‬ ‫حساب هزینه ها بدهکار و تنخواه گردان بستانکار و معادل مانده حساب تنخواه گردان‪ ،‬ثبت دیگری با‬ ‫بدهکار نمودن حساب بانک یا صندوق و بستانکار نمودن حساب تنخواه گردان صورت می گیرد‪.‬‬ ‫فرض کنیدمانده حساب تنخواه گردان در شرکت کمند در تاریخ در تاریخ ‪ 09‬اسفند ‪ 07×0‬معادل‬ ‫‪ 441111‬لایر باشد و آقای احمدی در تاریخ ‪ ٢9‬اسفند اسناد هزینه مربوط به خرید نوشت افزار به مبلغ‬ ‫‪ 91111‬لایر و پرداخت بابت هزینه سوخت به مبلغ ‪ 091111‬لایر به دایره حسابداری ارائه نمود و قرار‬ ‫شد حساب تنخواه در این تاریخ بسته شود‪ .‬ثبت الزم به شرح زیر می باشد‪:‬‬ ‫حساب هزینه ملزومات اداری‬

‫****‬

‫حساب هزینه سوخت‬

‫***‬

‫حساب بانک‬

‫***‬ ‫حساب تنخواه گردان‪ -‬احمدی‬

‫****‬

‫همانطور که مالحظه می شود مبلغ ‪ ٢41111‬لایر که به حساب بانک مسترد گردید وجهی است که آقای‬ ‫احمدی پس از پرداخت هزینه ها دراختیار داشته و می بایست به شرکت برگرداند‪ .‬البته ثبت فوق می‬ ‫توانست‬ ‫به صورت دو ثبت مجزا نوشته شود که دراینجا به صورت ثبت مرکب نوشته شده است‪.‬‬

‫صندوق‪:‬‬ ‫در صورتی که مانده صندوق بیشتر از مانده دفتری صندوق باشد ثبت زیر انجام می شود ک‬ ‫صندوق‬

‫***‬ ‫****‬

‫کسرو اضافی صندوق‬

‫در صورتی که مانده ی دفتری صندوق بیشتر از مانده ی صندوق باشد ک‬ ‫کسرواضافی صندوق‬

‫****‬ ‫***‬

‫صندوق‬

‫در صورتی که مانده کسرو اضافی بدهکار باشد برای بستن آن ‪:‬‬ ‫هزینه متفرقه‬

‫***‬ ‫‪41‬‬

‫***‬

‫کسرو اضافی صندوق‬

‫در صورتی که مانده کسرو اضافی بستانکار باشد برای بستن آن ‪:‬‬ ‫کسرو اضافی صندوق‬

‫****‬ ‫***‬

‫سایر درامدها‬

‫سیستم در یافت و پرداخت در کارآموزی ‪:‬‬ ‫یکی از مهمترین فرم های رسید در کار آموزی فرم انبار بود که به وسیله ی ان آمار انبار را با سیستم‬ ‫چک‬ ‫می کردیم دستور پرداخت که معموال از طرف رئیس کارخانه داده می شد ‪ .‬صورت مغایرت بانکی وجود‬ ‫نداشت اما یک نفر مسئول تنخواه گردان بود ولی زیاد مورد استفاده قرار نمی گرفت و از سیستم تنخواه‬ ‫گردان‬ ‫متغیر استفاده می شد ‪ .‬کسرو اضافی صندوق وجود نداشت ‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫‪1-6‬بخش اول ‪:‬سیستم وصول مطالبات ‪:‬‬ ‫حساب هایی که در موسسات مختلف ‪ ،‬مورد استفاده قرار می گیرند ‪ ،‬بر مبنای نوع فعالیت موسسه ‪ ،‬بزرگی‬ ‫وکوچکی آن ‪ ،‬نوع اطالعات جزء به جزئی که مدیران و سایر استفاده کنندگان از نتایج حاصل از سیستم‬ ‫حسابداری نیاز دارند و ‪ ...‬متفاوتند ‪ .‬به طور کلی ‪ ،‬حسابهای مختلفی را که در یک موسسه ‪ ،‬ممکن است‬ ‫مورد استفاده قرار گیرد ‪ ،‬می توان به پنج گروه تقسیم نمود ‪:‬‬ ‫گروه حسابهای دارائی از قبیل ‪ :‬وجوه نقد ‪ ،‬حسابهای دریافتنی ‪ ،‬اسناد دریافتنی ‪ ،‬موجودی کاال و ‪...‬‬ ‫گروه حسابهای بدهی از قبیل ‪ :‬حسابهای پرداختنی ‪ ،‬اسناد پرداختنی ‪ ،‬حقوق پرداختنی ‪ ،‬وام و ‪...‬‬ ‫گروه حسابهای مربوط به حقوق صاحبان سرمایه از قبیل ‪ :‬حساب سرمایه و حساب برداشت‬ ‫گروه حسابهای درآمد از قبیل ‪ :‬درآمد حاصل از فروش کاال و یا خدمات ‪ ،‬درآمد اجاره و ‪...‬‬ ‫گروه حسابهای هزینه از قبیل ‪ :‬هزینه حقوق ‪ ،‬هزینه آگهی ‪ ،‬هزینه اجاره و ‪....‬‬ ‫البته حسابهای مختلف یک موسسه را از طرق زیر نیز می توان طبقه بندی نمود ‪:‬‬ ‫طبقه بندی حسابها به حسابهای حقیقی و اسمی‬ ‫حسابهای حقیقی شامل حسابهای دارایی ‪ ،‬بدهی و حقوق صاحبان سرمایه می باشد ‪ .‬حسابهای اسمی ‪ ،‬شامل‬ ‫حسابهای درآمد و هزینه است که در تهیه صورت سود و زیان مورد استفاده قرار می گیرد در نتیجه می‬ ‫تواند‬ ‫‪ ،‬به عنوان حسابهای فرعی حقوق صاحبان سرمایه به حساب آید ‪.‬‬ ‫طبقه بندی حسابها به حسابهای دائمی و موقتی‬ ‫حسابهای دائمی که مانده آنها از یک دوره مالی به دوره مالی بعد انتقال می یابد مانند حسابهای دارایی ‪،‬‬ ‫بدهی‬ ‫و حقوق صاحبان سرمایه و حسابهای موقتی که در پایان دوره مالی بسته می شوند مانند حسابهای درآمد و‬ ‫هزینه ‪.‬‬ ‫طبقه بندی حسابها به حسابهای حقیقی ‪ ،‬شخصی و اسمی حسابهای حقیقی شامل حسابهای دارایی به‬ ‫استثنای حسابهای دریافتنی ‪ .‬حسابهای شخصی شامل حسابهای دریافتنی ‪ ،‬حسابهای پرداختنی و حساب‬

‫‪43‬‬

‫سرمایه و حسابهای اسمی که همان حسابهای موقتی و مربوط به حسابهای درآمد و هزینه می باشند‪ .‬گروه‬ ‫هاي تجاري‪ :‬كلیه عملیات مالي در یك موسسه تجاري به ‪ 07‬گروه مختلف تفكیك شده است‪ .‬شرح این‬ ‫سیزده گروه از قرار زیر است ‪:‬‬ ‫دارایي جاري ‪ :‬پول نقد یا هرگونه دارایي كه تبدیل آنها به شكل نقد كمتر از یك سال یا یك دوره مالي‬ ‫صورت پذیرد دارایي هاي جاري خوانده مي شوند‪ .‬براي مثال پول نقد ‪ ،‬حسابهاي صندوق ‪ ،‬حسابهاي‬ ‫بانكي ‪ ،‬اسناد دریافتني كوتاه مدت ‪ ،‬پیش پرداختها و ‪ ...‬در این گروه قرار مي گیرند‪.‬‬ ‫دارایي ثابت ‪:‬دارایي هایي كه غیر منقول هستند و تبدیل آنها به وجوه نقد در یك دوره مالي و یا یك سال‬ ‫صورت نمي گیرد دارائي هاي ثابت مي باشند ‪.‬مانند ‪ :‬زمین ‪ ،‬ماشین آالت و‪....‬‬ ‫موجودي كاال ‪:‬دارایي هایي كه در موسسه دائما جهت سودآوري موسسه خرید و فروش ميشوند در این‬ ‫گروه دسته بندي مي گردند‪ .‬تفكیك این دارایيها از انواع دیگر دارایيها در انجام عملیات حسابداري از‬ ‫اهمیت فوق العادهاي برخوردار است‪ .‬با خرید كاال جهت فروش ‪ ،‬ارزش سرفصلهاي این گروه افزوده مي‬ ‫شود و با فروش این كاالها ارزش حسابها كاسته مي گردد‪ .‬این گروه نمایشگر ارزش كاالي موجود در‬ ‫انبار ميباشد‪.‬سایر دارایيها ‪:‬دارایيهایي كه در سه گروه قبل نمي گنجند به عنوان سایر دارایيها تلقي‬ ‫خواهند شد‪ .‬به عنوان مثال امتیازهاي خرید یا فروش ‪ ،‬سرقفلي ‪ ،‬حق االختراع و ‪ ...‬در این گروه قرار مي‬ ‫گیرند‪.‬بدهي كوتاه مدت ‪:‬بدهي هایي كه سررسید پرداخت آنها در كمتر از یك سال منقضي مي شود‬ ‫بدهيهاي كوتاه مدت ميباشند‪ .‬مانند اسناد پرداختني كوتاه مدت ‪ ،‬بدهي بابت آب و برق و گاز و‪....‬‬ ‫بدهي دراز مدت ‪:‬بدهي هایي كه سررسید پرداخت آنها بیش از یك سال و یا یك دوره مالي است بدهيهاي‬ ‫دراز مدت یا بلند مدت نامیده مي شوند‪.‬‬ ‫سهام و سرمایه ‪:‬حسابهاي سرمایه اولیه ‪ ،‬افزایش یا كاهش سرمایه ‪ ،‬ذخیره هاي سنواتي و ‪ ...‬در گروه‬ ‫سهام و سرمایه قرار مي گیرند‪.‬‬ ‫درآمدها ‪:‬سرفصل هایي كه مربوط به درآمدهاي حاصل از خدمات ميباشند را باید در این گروه قرار داد‪.‬‬ ‫توجه داشته باشید كه سرفصلهاي درآمد را از سرفصلهاي فروش كاال جدا نمایید‪ .‬ماهیت هر دو گروه به‬ ‫گ ونه اي است كه هر دو به یك شكل عمل مي نمایند با این تفاوت كه گروه درآمد با گروه موجودي كاال‬ ‫مرتبط نميباشد اما در گروه فروش كاال این ارتباط جهت كاهش ارزش موجودي كاال وجود دارد ‪.‬‬ ‫‪44‬‬

‫فروش ‪:‬كلیه حسابهاي فروش كاال را در این گروه طبقه بندي كنید‪ .‬به مطلب عنوان شده در قسمت قبل‬ ‫(درآمدها) نیزتوجه داشته باشید‪.‬‬ ‫قیمت تمام شده كاالي فروش رفته ‪:‬به ازاي هریك از سرفصلهاي ایجاد شده در گروه موجودي كاال یك‬ ‫سرفصل در این گروه ایجاد نمایید‪ .‬با ثبت اطالعات به این روش كلیه پارامترهاي مورد نیاز طبقه بندي‬ ‫شده و‬ ‫براي محاسبه گزارش سود و زیان در جاي خود قرار خواهند گرفت‪.‬‬ ‫هزینه ها ‪:‬كلیه حسابهاي هزینه را در این گروه جاي دهیدجاري اشخاص ‪:‬گروه جاري اشخاص جهت‬ ‫اشخاص حقیقي یا حقوقي كه به شكلي با موسسه عملیات مالي انجام ميدهند ‪ ،‬در نظر گرفته شده است‪ .‬این‬ ‫اشخاص در مقاطع زماني مختلف ميتوانند بدهكار و یا بستانكار باشند و از دیدگاه حسابداري ماهیت خود‬ ‫را با انجام عملیات روزانه تغییر دهند‪ .‬خاصیت گروه جاري اشخاص این است كه در مقطع گزارش گیري‬ ‫ترازنامه یا سود و زیان ماهیت حساب این اشخاص بنا به وضعیتي كه دارا ميباشد ‪ ،‬تغییر مينماید و‬ ‫نیازي به انتقال حساب به صورت دستي از یك گروه به گروه دیگر نمي باشد‪.‬حسابهاي انتظامي ‪:‬گروه‬ ‫حسابهاي انتظامي جهت ثبت اطالعاتي مورد استفاده قرار مي گیرندكه در عملیات مالي سازمان نقشي را‬ ‫ایفا نميكنند‪ .‬حسابهایي از قبیل حق امتیاز ‪ ،‬ضمانت ها و‪ ...‬حسابهایي هستند كه در این گروه قرار‬ ‫ميگیرند‪ .‬توجه داشته باشید كه هنگام ثبت یك حساب انتظامي در سند طرف حساب هم حتما یك حساب‬ ‫انتظامي باشد‪ .‬سیستم حسابداري سامان هیچگونه كنترلي در صحت ثبت اطالعات حسابهاي انتظامي ندارد‬ ‫و كاربران باید در هنگام استفاده از این گونه حسابها دقت كافي مبذول دارند ‪ ،‬در غیر این صورت در‬ ‫گزارشهاي مالي اشكاالتي پیش آمده و تراز نخواهند شد ‪.‬‬ ‫گروه هاي صنعتي ‪:‬در مقایسه با حسابداري تجاري ‪ ،‬حسابداري صنعتي از پیچیدگي بیشتري برخوردار‬ ‫ميباشد‪ .‬در حسابداري صنعتي عالوه بر عملیات جاري در حسابداري تجاري نیاز به ثبت اطالعات تولید و‬ ‫هزینه هاي آن نیز مي باشد‪ .‬كلیه عملیاتي را كه در حسابداري صنعتي با آن روبرو خواهیم شد را به ‪0٥‬‬ ‫گروه تقسیم بندي نموده ایم‪ .‬از این ‪ 0٥‬گروه ‪ 01‬گروه آن مشابه گروه هاي بحث شده در بخش گروه هاي‬ ‫تجاري مي باشد بنابراین در این قسمت به شرح ‪ ٥‬گروه دیگر مي پردازیم‪.‬‬ ‫موجودي مواد اولیه ‪:‬ارزش مواد خام و اولیه كه براي تولید یك محصول به كار گرفته مي شوند در این‬ ‫گروه ثبت ميگردد‪.‬‬ ‫‪45‬‬

‫موجودي كاالي در جریان ساخت ‪:‬ارزش مواد اولیه ‪ +‬كارگر مستقیم ‪ +‬سربار كارخانه ‪ ،‬در این گروه‬ ‫ثبت مي شود‪.‬‬ ‫موجودي كاالي ساخته شده ‪:‬مجموع ارزش مواد و هزینه جذب شده جهت تولید یك محصول ‪ ،‬ارزش‬ ‫موجودي كاالي ساخته شده است‪.‬‬ ‫‪ .‬قیمت تمام شده كاالي فروش رفته ‪:‬به ازاي هر محصول یك سرفصل در این گروه موجود خواهد بود‪.‬‬ ‫هنگام فروش ارزش كاالي ساخته شده جذب این سرفصل میگردد ‪.‬‬ ‫هزینه ها ‪:‬كلیه هزینه هاي غیر مستقیم و غیر تولیدي در این گروه جاي مي گیرند‪ .‬توجه داشته باشید كه‬ ‫در حسابداري صنعتي هزینه هایي كه با تولید به طور مستقیم درگیر ميشوند افزایش دهنده دارایي محسوب‬ ‫شده و تا زمان فروش جزء دارایي موسسه خواهند بود‪ .‬هزینه هاي جذب نشده تولید‪ ،‬نیز‪ ،‬تحت این گروه‬ ‫تعریف میگردند‪.‬‬ ‫اسناد بلند مدت ‪:‬‬ ‫به اسناد گفته می شود که سررسیدن انها بیشتر از یک سال است مثل ‪ :‬وام بلند مدت پرداختنی ‪ ،‬اسناد‬ ‫پرداختنی بلند مدت ‪..‬‬ ‫سیستم وصول مطالبات در کار آموزی ‪:‬‬ ‫معموال در یک سیستمی که صورت های مالی دارند طبقه بندی حسابها بسیار مهم است ودرمحل کار که‬ ‫دارای یکم سیستم بود که در آخر سال صورت های مالی ارائه می داد طبقه بندی حسابها را رعایت می‬ ‫کرد ‪ .‬اسناد بلند مدت مربوط به وامی بود که در سال ‪ 07١1‬از بانک ملی در یافت شده بود و با حسابی که‬ ‫من کردم در سال ‪ 0754‬باید تسویه شود ‪.‬‬

‫‪46‬‬

‫‪ 1-7‬بخش اول ‪ :‬سیستم بهای تمام شده ‪:‬‬ ‫سیستم استاندارد ‪:‬‬ ‫منظور از حسابداری صنعتی ( بهای تمام شده ) چیست؟‬ ‫حسابداری صنعتی شاخه ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطالعات مربوط به عوامل‬ ‫هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصوالت و خدمات را بر عهده داشته و با تجزیه و تحلیل گزارشها و‬ ‫بررسی راههای تولید روشهای تقلیل بهای تمام شده تولیدات را بیان می کند‪.‬‬ ‫جدول بهاي تمام شده كاالي فروش در واقع همان چرخه یا شكل كلي حسابداري صنعتي میباشد كه به‬ ‫صورت گزارش ارائه مي شود ‪.‬این جدول از ‪ ٥‬بخش تشكیل شده است ‪:‬‬ ‫‪1‬بخش مواد مستقیم كه اطالعاتي در ارتباط با مواد مصرف شده ارائه مي دهد ‪.‬‬‫‪2‬بخش دستمزد مستقیم كه اطالعاتي را در ارتباط هزینه حقوق كارگران خط تولید ارائه مي دهد ‪.‬‬‫‪ 3‬بخش هزینه هاي سربار تولید كه اطالعاتي را درارتباط با سایر هزینه هاي تولید ارائه مي دهد ‪.‬‬‫‪4‬بخش كاالي در جریان ساخت ‪.‬‬‫‪5‬بخش كاالي ساخته شده‪.‬‬‫نگاهی به سیستم های مختلف تخصیص هزینه‪:‬‬ ‫دستمزد مستقیم‬

‫مواد مستقیم‬

‫واقعی‬ ‫واقعی‬ ‫استاندارد‬

‫واقعی‬ ‫سیستم هزینه یابی واقعی‬ ‫واقعی‬ ‫سیستم هزینه یابی نرمال(عادی)‬ ‫استاندارد‬ ‫سیستم هزینه یابی استاندارد‬

‫سربار ساخت‬ ‫واقعی‬ ‫جذب شده‬ ‫استاندارد‬

‫هزینه یابی استاندارد‪:‬‬ ‫هزینه یابی استاندارد پی آمد طبیعی کاربرد کنترل بودجه ای است ‪.‬در کنترل بودجه ای نتایج واقعی‬ ‫عملیات یک دایره با نتایج برنامه ریزی شده مقایسه می شود ‪ ،‬در حالی که در هزینه یابی استاندارد نتایج‬ ‫واقعی تولید و فروش یک محصول را با نتایج برنامه ریزی شده آن می سنجند ‪.‬‬ ‫هزینه یابی استاندارد روشی برای تعیین هزینه هاست که طبق آن آماری در بر گیرنده اطالعات زیر تهیه‬ ‫می شود‪:‬‬

‫‪47‬‬

‫الف) هزینه استاندارد‬ ‫ب) هزینه واقعی‬ ‫ج) تفاوت بین هزینه استاندارد و هزینه واقعی که آن را مغایرت یا انحراف از استاندارد می نامند‪.‬‬ ‫در روش هزینه یابی استاندارد ‪ ،‬قیمت تمام شده پیش بینی و سپس عملکرد واقعی با آن مقایسه می گردد و‬ ‫علل این مغایرت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد‪.‬‬ ‫هزینه های استاندارد >هزینه های واقعی = انحراف مساعد‬ ‫هزینه های استاندارد <هزینه های واقعی = انحراف نامساعد‬ ‫استاندارد هزینه برای هر یک از عوامل هزینه زیر باید جداگانه تعیین شود‪:‬‬ ‫الف) مواد خام مستقیم‬ ‫ب) دستمزد مستقیم‬ ‫ج) سربار متغیر‬ ‫د) سربار ثابت‬ ‫انحراف مواد ‪:‬‬ ‫الف) انحراف نرخ مواد قیمت مواد‬

‫=‬

‫ب ) انحراف مصرف مواد مقدار مواد=‬ ‫=‬

‫ج ) انحراف کل مواد‬

‫مقدار واقعی ( نرخ استاندارد ‪ -‬نرخ واقعی‬ ‫نرخ استاندارد مصرف استاندارد ‪ -‬مصرف واقعی‬ ‫انحراف مصرف‬

‫‪-‬‬

‫انحراف نرخ‬

‫نرخ استاندارد*مقدار استاندارد‬

‫‪-‬‬

‫نرخ واقعی*مقدار‬

‫واقعی‬ ‫انحراف دستمزد‪:‬‬ ‫الف)انحراف نرخ دستمزد =‬

‫ساعات واقعی نرخ استاندارد ‪ -‬نرخ واقعی‬

‫ب ) انحراف کارایی دستمزد =نرخ استاندارد ساعات استاندارد ‪ -‬ساعات واقعی‬ ‫ج ) انحراف کل دستمزد‬

‫انحراف کارایی دستمزد‬ ‫=‬ ‫نرخ استاندارد*ساعات استاندارد‬

‫‪48‬‬

‫‬‫‪-‬‬

‫انحراف نرخ دستمزد‬ ‫نرخ واقعی*ساعات واقعی‬

‫انحراف سربار‪:‬‬ ‫الف)انحراف حجم =‬

‫نرخ استاندارد سربار ثابت ساعت استاندارد ‪ -‬ظرفیت عادی‬ ‫برای تولید واقعی زمان تولید واقعی شرکت‬

‫ب ) انحراف قابل کنترل =‬

‫سربار استاندارد ‪ -‬سربار واقعی‬

‫سربار استاندارد = ظرفیت عادی*نرخ استاندارد سربار ثابت ‪ -‬ساعات استاندارد*هزینه های متغیر‬ ‫= سربار متغیر واقعی ‪ +‬سربار ثابت واقعی‬ ‫سربار واقعی‬ ‫انحراف حجم‬ ‫‬‫انحراف قابل کنترل‬ ‫=‬ ‫ج ) انحراف کل سربار‬ ‫ساعت استاندارد*هزینه های متغیر‬ ‫‬‫ظرفیت عادی*نرخ استاندارد‬ ‫سربار ثابت‬ ‫صدور اسناد مواد ‪:‬‬ ‫ثبت در زمان خرید ( داشتن هزینه های پیش بینی شده )‬ ‫****‬

‫کنترل مواد‬

‫موجودی نقد ‪ ،‬حسابهای پرداختنی یا ‪....‬‬ ‫پیش بینی هزینه های تهیه مواد‬

‫**‬ ‫**‬

‫وجود هزینه ی تهیه مواد ‪:‬‬ ‫کنترل هزینه های تهیه مواد‬

‫**‬ ‫***‬

‫موجودی نقد‬

‫اختالف بین پیش بینی هزینه های مواد و حساب کنترل هزینه های مواد به حساب تعدیل هزینه های تهیه‬ ‫مواد بدهکار یا بستانکار می شود ‪.‬‬ ‫صدور اسناد دستمزد ‪:‬‬ ‫در بخش حقوق و دستمزد توضیح داده شد‪.‬‬ ‫سیستم بهای تمام شده در کار آموزی ‪:‬‬ ‫به علت نبودن سیستم تولیدی از روش بهای تمام شده استفاده نمی شد ‪.‬‬

‫‪49‬‬

‫‪ -2‬بخش دوم ‪ :‬صورت های مالی‬

‫صورت مالی (حسابداری)‪ ،‬هدف صورتهای مالی‪ ،‬ارائه اطالعاتی تلخیص و طبقهبندی شده درباره‬ ‫وضعیت مالی‪ ،‬عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری است که برای طیفی گسترده از‬ ‫استفادهکنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع شود‪ .‬اجزای مجموع ٔه کامل‬ ‫صورتهای مالی شامل ‪:‬‬ ‫الف) صورتهای مالی اساسی که عبارتند از ‪) 0‬ترازنامه‪) ٢ ،‬صورت سود و زیان‪7 ،‬صورت سودو زیان‬ ‫جامع ‪ ،‬و ‪) 4‬صورت جریان وجوه نقد و ب) یادداشتهای توضیحی همراه صورتهای مالی‬ ‫ترازنامه ‪:‬‬ ‫ترازنامه یا بیالن عبارتست از صورتحسابی است که وضعیت مالی یک موسسه را در یک زمان مشخص‬ ‫نشان میدهد‪.‬‬ ‫ترازنامه معموالً در پایان یک دوره مالی و یا در پایان هر ماه تهیه میگردد‪ .‬در ترازنامه سه قلم اطالعاتی‬ ‫دارایی‪ ،‬بدهی و سرمایه مشخص میگردد‪.‬‬ ‫ترازنامه به زبان ساده مشخص مینماید که یک موسسه چه میزان دارایی دارد‪ :‬زمین‪ ،‬ساختمان‪ ،‬اثاثه‪،‬‬ ‫وجه نقد در صندوق و‪ ...‬همگی میزان دارایی موسسه را نشان میدهند‪ .‬بدهکاران به شرکت نیز جز‬ ‫داراییهای شزکت محسوب میگردند‪ .‬زیرا بدهکاران نیز در نهایت با پرداخت پول به صندوق شرکت و یا‬ ‫پرداختهای از نوع دیگر (چک و‪ )...‬موجب افزایش دارایی شرکت میگردند‪.‬‬ ‫از طرفی در ترازنامه میزان بدهی سازمان نیز مشخص میگردد‪ .‬هر سازمان ممکن است به افراد مختلف‬ ‫بدهی داشته باشد (حساب بستانکاران) و یا موسسه ممکن است با صدور چکهای مختلف اسناد پرداختنی‬ ‫مختلفی داشته باشد‪ .‬خالصه اطالعات بدهی موسسه و در نهایت سرمایه تشکیل موسسه نیز در قسمت‬ ‫بدهیهای ترازنامه مشخص میگردد‪ .‬علت امر این است‪ ،‬که شرکت همواره به صاحب سرمایه بدهکار‬ ‫میباشد‪ .‬در حقیقت بدهی و سرمایه دیون یک موسسه را به افراد حقیقی یا حقوقی دیگر مشخص میکند‪.‬‬ ‫ترانامه بر اساس اصل زیر استوار است‪:‬‬ ‫دارایی = بدهی ‪ +‬سرمایه به این اصل‪ ،‬معادله اصلی حسابداری میگویند‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫صورت سودو زیان ‪:‬‬ ‫صورتحساب سود و زیان‪ ،‬صورتحسابی است که چگونگی و نتیجه فعالیتهای مالی یک موسسه را در طی‬ ‫دوره مالی نشان میدهد و سود یا زیان خالص دوره مذکور را نشان میدهد‪.‬‬ ‫سود و زیان به راحتی از فرمول زیر محاسبه میگردد‪:‬‬ ‫اگر موسسه سود داشته باشد‪ :‬هزینههای دوره مالی ‪ -‬درآمد دوره مالی = سود ویژه دوره مالی‬ ‫اگر موسسه زیان داده باشد‪ :‬درآمدهای دوره مالی ‪ -‬هزینه دوره مالی = زیان ویژه دوره مالی‬ ‫صورت حساب سود و زیان همانطور كه از نامش پیداست جهت تعیین سود یا زیان ویژه واحد مالی تهیه‬ ‫میشه و شامل خالصه ای از درآمدها و هزینه های برای یك دوره زمانی معین می باشد‪ .‬این صورت‬ ‫حساب معموال به دو طریق تهیه می شود ‪ : 1-‬تك مرحله ای ‪ -٢‬دو مرحله ای صورت حساب سود و زیان‬ ‫به روش تك مرحله ای ‪ :‬در این روش ابتدا كلیه درآمد ها یكجا و در ادامه كلیه هزینه ها در زیر آنها آورده‬ ‫می شود و در نهایت از تفاضل آنها به سود یا زیان قبل از كسر مالیات می رسیم كه با كسر مالیات (در‬ ‫صورتی كه موسسه سود داشته باشد) به سود یا زیان بعد از كسر مالیات یا همان سود یا زیان ویژه خواهیم‬ ‫رسید ‪ .‬صورت حساب سود و زیان به روش دو مرحله ای ‪ :‬در این روش ابتدا درآمدهای عملیاتی آورده‬ ‫شده در ادامه هزینه های عملیاتی ذكر می گردد كه از تفاضل این دو به سود یا زیان عملیاتی می رسیم در‬ ‫مرحله بعد درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه های غیر عملیاتی آورده می شود كه از تفاضل این مرحله و‬ ‫مرحله قبل به سود و زیان قبل از كسر مالیات می رسیم كه با كسر مالیات به سود و زیان بعد از كسر‬ ‫مالیات یا همان سود و زیان ویژه خواهیم رسید ‪ .‬به صورت حساب سود و زیان صورت حساب درآمد یا‬ ‫صورت حساب عملیات نیز گفته میشود ‪ .‬مهمترین بخش صورت حساب سود و زیان قسمت پایانی آن یعنی‬ ‫سود یا زیان ویژه است كه نتیجه فعالیت یك واحد تجاری را نشان می دهد‪.‬‬

‫نسبت های مالی ‪:‬‬ ‫نسبت های نقدینگی ‪:‬‬ ‫حاشیه ایمنی اعتباردهندگان ‪ /‬سرمایه در گردش = بدهیهای جاری – داراییهای جاری‬

‫‪51‬‬

‫توانایی پرداخت بدهیهای جاری از محل داراییهای جاری‪ /‬نسبت جاری = بدهیهای جاری ÷ داراییهای‬ ‫جاریتوانایی دقیقتر برای پوشش بدهیهای جاری‪ /‬نسبت آنی (سریع) = بدهیهای جاری ÷ ( (پ‪.‬پ ‪+‬‬ ‫موجودی کاال)‬ ‫ داراییهای جاری‬‫نسبتهای فعالیت ‪:‬‬ ‫نشان دهنده سرعت وصول مطالبات‪ /‬نسبت حسابهای دریافتنی = متوسط حسابهای دریافتنی ÷ ب‪.‬ت‪.‬ک‪.‬ف‬ ‫متوسط حسابهای دریافتنی = ‪( ÷ ٢‬حسابهای دریافتنی پایان دوره ‪ +‬حسابهای دریافتنی اول دوره (متوسط‬ ‫دوره‬ ‫وصول طلب = نسبت حسابهای دریافتنی ÷ ‪ 7٦٥‬نشان دهنده سرعت گردش کاال‪ /‬نسبت گردش کاال = =‬ ‫متوسط موجودی کاال ÷ ب‪.‬ت‪.‬ک‪.‬ف متوسط موجودی کاال = ‪) ÷ ٢‬موجودی کاال پایان دوره ‪ +‬موجودی‬ ‫کاال‬ ‫اول دوره ( نسبت دوره گردش کاال = نسبت گردش کاال ÷ ‪7٦٥‬‬ ‫توانایی به کارگیری موثرداراییها‪ /‬گردش مجموع داراییها = متوسط مجموع داراییها ÷ فروش خالص‬ ‫نسبتهای اهرمی ‪:‬‬ ‫نشان دهنده داراییهایی است که از طریق بدهیها تأ مین شدند‪ /‬نسبت بدهی = مجموع داراییها ÷ مجموع‬ ‫بدهیهاتوانایی پرداخت بدهیها‪ /‬نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام ‪ /‬نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام =‬ ‫مجموع بدهیها ÷ مجموع حقوق صاحبان سهام‬ ‫تحمل شرکت در کاهش سود ‪ /‬پوشش هزینه بهره = هزینه بهره ÷ سود قبل از بهره و مالیات‬ ‫نسبتهای سود آوری ‪:‬‬ ‫درصد هرلایر فروش را نشان می دهد که پس از کسر ب‪.‬ت‪.‬ک‪.‬ف باقی می ماند‪ /‬نسبت سود نا خالص =‬ ‫فروش خالص ÷ سود نا خالص‬

‫‪52‬‬

‫سودآوری درآمدها را نشان می دهد‪ /‬نسبت سود خالص = فروش خالص ÷ سود خالص‬ ‫(‪ )r.o.i‬بازده سرمایه گذاریهابرای اندازه گیری عملکرد شرکت می باشند‪ ٢ ،‬نسبت ‪:‬میزان کارایی مدیریت‬ ‫در‬ ‫بکارگیری منابع موجود در جهت کسب سود‪ /‬بازده مجموع داراییها ‪ = r.o.a‬متوسط مجموع داراییها ÷‬ ‫سود‬ ‫خالص بازده سرمایه گذاری صاحبان سهام را نشان می دهد‪ /‬بازده حقوق صاحبان سهام ‪( = e.o. R‬حقوق‬ ‫صاحبان سهام ÷ مجموع داراییها ) × بازده مجموع داراییها‬ ‫نسبتهای ارزش بازار ‪:‬‬ ‫عملکرد شرکت ‪ /‬سود هر سهم (‪ = )eps‬تعداد سهام منتشره ÷ سود خالص‬ ‫ارزیابی شرکت‪ /‬نسبت قیمت به سود (‪ = )p/e‬سود هر سهم ÷ قیمت روز هر سهم‬ ‫نسبت ارزش دفتری هر سهم = تعداد سهام منتشره ÷ مجموع حقوق صاحبان سهام‬ ‫دریافت سود سهام را نشان می دهند ‪:‬‬ ‫بازده سود سهام = قیمت بازار هر سهم ÷ سود سهام پرداختی به هر سهم‬ ‫نسبت پرداختی سود هر سهم = سود هر سهم ÷ سود سهام پرداختی به هر سهم‬

‫برای تجزیه و تحلیل چهار روش وجود دارد‪:‬‬ ‫روش تجزیه و تحلیل درونی(‪ :)Internal Analysis‬که شمال مقایسه اقالم مندرج در یک‬ ‫‪.0‬‬ ‫صورتحساب با یکدیگر است‪.‬‬ ‫‪ .٢‬روش تجزیه و تحلیل مقایسه ای (‪ :)Comparative Analysis‬که شامل مقایسه اقالم مندرج در‬ ‫صورتحسابهای چند دوره با یکدیگر است‪.‬‬ ‫‪ .7‬روش تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش(‪ :)Working Capital Analysis‬که شامل شناسایی‬ ‫عوامل موثر در تغییرات وضعیت مالی و کاهش و افزایش پول مورد نیاز موسسه است‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫روش تجزیه و تحلیل خطر(‪ :)Risk Analysis‬که شامل سنجش خطراتی که سرمایه گذاری‬ ‫‪.٤‬‬ ‫موسسه با آن مواجه است‪ ،‬می باشد‪.‬‬ ‫بنابراین نسبتهای زیر برای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی از نوع روش تجزیه و تحلیل درونی هستند‪.‬‬ ‫اما برای تجزیه و تحلیل وضعیت مالی شرکتها چهار نوع نسبت مالی وجود دارد ‪:‬‬ ‫‪.0‬‬

‫نسبتهای نقدینگی (‪:)Liquidity Ratios‬‬

‫نشان دهنده توانایی شرکت برای پاسخگویی به تعهدات کوتاه مدت است‪:‬‬ ‫نسبت جاری(‪ :)Current Ratio‬از تقسیم داراییهای جاری بر بدهیهای جاری بدست می آید‪.‬‬ ‫هر چقدر این نسبت بزرگتر باشد‪ ،‬قدرت بازپرداخت بدهی جاری افزایش می یابد و طلبکاران با اطمینان‬ ‫خاطر‬ ‫بیشتر وام یا خدمات یا کاال در اختیار شرکت قرار خواهند داد‪ .‬نسبت جاری به تنهایی مالک تحلیل قرار‬ ‫نمی‬ ‫گیرد و نسبت مزبور همیشه با نسبت آنی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد‪.‬‬ ‫نسبت آنی (‪ :)Quick Ratio‬از تقسیم داراییهای جاری منهای موجودیها بر بدهیهای جاری بدست می آید‪.‬‬ ‫این نسبت توانایی انجام تعهدات کوتاه مدت‪ ،‬با استفاده از داراییهای با نقدینگی بسیار زیاد را اندازه گیری‬ ‫می کند‪ .‬زیرا در مقایسه با سایر داراییهای جاری‪ ،‬از نقدینگی کمتری برخوردارند‪.‬این نسبت با متوسط‬ ‫صنعت مقایسه می شود تا تجزیه و تحلیل شود‪.‬‬ ‫‪.٢‬‬

‫نسبتهای اهرم مالی یا سرمایه گذاری (‪:)Capitalization Ratios‬‬

‫نسبتهایی که نشان دهنده توانایی شرکت برای بازپرداخت بدهیهای بلند مدت و کوتاه مدت است‪.‬‬ ‫نسبت کل بدهی به ارزش ویژه(‪:)Debt Ratio to Net Worth Ratio‬در محاسبه این نسبت کل بدهی‬ ‫اعم از جاری و بلند مدت را بر ارزش ویژه تقسیم می کنند‪ .‬تجاوز این نسبت از ‪ 011‬درصد حکایت از آن‬ ‫می کند که حقوق مالی طلبکاران برسهامداران فزونی گرفته است‪.‬‬ ‫نسبت بدهی جاری به ارزش ویژه (‪ :)Current Debts to Net Worth Ratio‬برای بدست آوردن‬ ‫این نسبت بدهی جاری را برا ارزش ویژه تقسیم می کنند‪ .‬هرگاه میزان این نسبت از ‪ ١1‬درصد تجاوز کند‬ ‫موسسه را مبتالی به مشکالت اقتصادی تشخیص می دهند‪.‬‬ ‫نسبت بدهی بلند مدت به ارزش ویژه (‪ :)Long-Term Debts to Net Worth Ratio‬این نسبت‬ ‫میزان ظرفیت وامگیری از منابع وام دهندگان را بیان می کند هر قدر این نسبت کوچک باشد‪ ،‬امکان اخذ‬

‫‪54‬‬

‫وام برای موسه بیشتر خواهد شد‪.‬‬ ‫نسبت دارایی ثابت به ارزش ویژه (‪ :)Fixed Asset to Net Worth Ratio‬از تقسیم دارایی ثابت‬ ‫خالص بر ارزش داراییهای مشهود حاصل می شود‪ .‬معموال حد باالی این نسبت را در صنایع ‪ 011‬درصد‬ ‫و در سایر موسسات تجاری ‪ 3٥‬درصد می دانند‪.‬‬ ‫نسبت توان پرداخت بهره‪ :‬از تقسیم سود قبل از بهره و مالیات (‪ )EBIT‬بر بهره بدست می آید‪ .‬این نسبت‬ ‫معرف قدرت شرکت در پرداخت بهره از محل سود شرکت است‪.‬‬

‫‪.7‬‬

‫نسبتهای فعالیت (‪:)Activity Ratios‬‬

‫این نسبتها‪ ،‬کاربرد منابع مالی یا داراییهای در اختیار مدیران را نشان می دهند‪.‬‬ ‫نسبت دوره وصول مطالبات(‪ :)Receivables Collection Period‬معیار اندازه گیری مدت زمان‬ ‫الزم‬ ‫برای جمع آوری وجه نقد حاصل از فروش مشتریان است‪ .‬ابتدا فروش خالص ساالنه را بر ‪ 7٦٥‬روز سال‬ ‫تقسیم کرده و متوسط فروش روزانه را به دست می آوریم‪ .‬سپس جمع مطالبات را اعم از حسابها و اسناد‬ ‫دریافتنی ( ولو این که تنزیل شده باشند) بر متوسط فروش روزانه تقسیم نموده و حاصل را حاکی از‬ ‫چگونگی‬ ‫وصول مطالبات می دایم‪ .‬عده بسیاری معتقدند که دوره وصول مطالبات نباید ده تا پانزده روز بیشتر از‬ ‫مهلتی‬ ‫باشد که معموال در فروش کاال به نسیه اعطا می شود‪ .‬در مقایسه دوره وصول مطالبات شرکتها مسلما می‬ ‫باید‬ ‫اختالف شرایط فروش آنان را از لحاظ مهلتهایی که در فروش قائل می شوند‪ ،‬در نظر گرفت‪.‬‬ ‫نسبت دوره گردش کاال و دفعات گردش کاال(‪ : )inventory Cycle Ratio‬برای محاسبه دفعات گردش‬ ‫کاال‪ ،‬اطالعات الزم از صورتحساب سود وزیان (عملکرد سود و زیان) استخراج می شود‪ .‬موجودی کاالی‬ ‫اول دوره و موجودی کاالی پایان دوره و بهای تمام شده کاالی فروش رفته اطالعاتی هستند که الزم می‬ ‫باشند‪.‬‬ ‫ابتدا از تقسیم مجموع موجودی کاالی اول و آخر دوره بر عدد دو‪ ،‬میانگین کاال را مشخص می کنند و‬ ‫سپس‬

‫‪55‬‬

‫بهای تمام شده کاالی فروش رفته را بر متوسط موجودی کاال تقسیم می کنند تا دفعات گردش کاال معین‬ ‫شود‪.‬‬ ‫از تقسیم نمودن ‪ 7٦٥‬روز بر دفعات گردش کاال‪ ،‬دوره گردش کاال حاصل می گردد‪.‬‬ ‫دوره گردش عملیات (‪ :)Operating Cycle‬موسسات فروشنده کاال دو نوع هستند‪ .‬نوع اول موسساتی‬ ‫هستند که کاال را از منابع دیگر خریداری و به مشتری عرضه می کنند که این موسسات صرفا بازرگانی‬ ‫یا‬ ‫تجاری هستند‪ .‬در این قبیل موسسات دوره گردش عملیات عبارتست از مجموع دوره گردش کاال و دوره‬ ‫وصول مطالبات‪.‬‬ ‫دوره گردش عملیات در موسسات تجارتی= دوره گردش کاال ‪ +‬دوره وصول مطالبات‬ ‫دسته دوم موسسات فروشنده کاال‪ ،‬موسساتی هستند که کاالها را راسا می سازند و سپس می فروشند که به‬ ‫آنها‬ ‫تولیدی می گویند‪ .‬دوره گردش عملیات در این موسسات بایستی شامل مدت زمانی که کاال ساخته می شود‬ ‫نیز‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫دورگردش عملیات در موسسات تولیدی= دوره ساخت کاال ‪ +‬دوره گردش کاال ‪ +‬دوره وصول مطالبات‬ ‫نسبت فروش کا ال یا گردش موجودی کاال(‪ : )Inventory Turnover Ratio‬این نسبت را از تقسیم‬ ‫فروش خالص بر موجودی کاال به میزانی که در ترازنامه پایان سال منعکس است‪ ،‬بدست آورده اند‪ .‬گرچه‬ ‫این‬ ‫نسبت را نمی توان حاکی از گردش واقعی کاال محسوب داشت زیرا صورت و مخرج کسر متناجس نیستند‬ ‫ولی‬ ‫مقایسه آن با شرکتهای مشابه زمینه ای را برای اظهار نظر پدید می آورد‪.‬‬ ‫نسبت کاال به سرمایه در گردش(‪ :)Inventory to Working Capital Ratio‬برای بدست آوردن این‬ ‫نسبت موجودی کاال بر سرمایه در گردش تقسیم شده است و نتیجه را مقیاسی برای سنجش میزان موجودی‬ ‫کاال‬ ‫و کم و زیاد بودن آن محسوب داشته اند‪ .‬معموال این نسبت نباید از ‪ ١1‬درصد تجاوز کند‪.‬‬ ‫نسبت گردش سرمایه جاری(‪ : )Working Capital Turnover‬نسبت گردش سرمایه جاری یا سرمایه‬ ‫در‬

‫‪56‬‬

‫گردش بیان کننده چگونگی استفاده از سرمایه جاری در امر خرید و فروش کاال یا در مسیرهای اصلی‬ ‫شرکت‬ ‫است‪ .‬نسبت مزبور در مقایسه با همین نسبت در سالهای قبل مورد تحلیل قرار می گیرد‪ .‬برای تعیین نسبت‬ ‫گردش سرمایه جاری بایستی فروش خالص را بر سرمایه در گردش تقسیم کنند تا نسبت گردش سرمایه‬ ‫جاری‬ ‫معین گردد‪.‬‬

‫صورت های مالی در کار آموزی ‪:‬‬ ‫سعی کردن ترازنامه را بگیرم یا گزارش سودوزیان کارخانه را از روئیس حسابدار تحویل بگیرم اما‬ ‫متاسفانه موفق نشدم چون نباید اطالعات را بنا به دالیلی در اختیار دیگران قرار داد اما چیزی که من‬ ‫رویت کردم دقیقا مثل ترازنامه های شرکت های بازرگانی بود و صورت سودوزین مثل شرکت های‬ ‫بازرگانی عمل شده بود و یادداشت های همراهی مشاهده نشد و از نسبت مالی در کارخانه استفاده نمی شد ‪.‬‬

‫‪57‬‬

‫بخش سوم ‪ :‬بودجه بندی‬ ‫تعریف بودجه بندی ‪:‬‬ ‫تعریف بودجه‪:‬‬ ‫بودجه عبارت است از تعبیر مالي و یا مقداري‪ ،‬سیاست از پیش طرح ریزي شده یک مؤسسه‪ ،‬براي‬ ‫رسیدن به هدفي مشخص در یک دوره زمان معین که قبل از آغاز دوره و تصویب شده باشد‪.‬‬ ‫موارد استفاده از بودجه‪:‬‬

‫بودجه موارد استفاده متعدد و گوناگوني دارد‪ ،‬بودجه مي تواند به عنوان ابزار برنامه ریزي عامل کنترل و‬ ‫یا به عنوان وسیله اي جهت برقراري ارتباط بین دستگاه هاي دولتي مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬به طور کلي‬ ‫سیاست هاي کوتاه مدت و بلند مدت دولت در سند بودجه اعالم میشود‪ .‬براي تامین نیازهاي اطالعاتي هر‬ ‫یک از موارد استفاده فوق به اطالعات مربوط به پیش بیني در آمد و هزینه به و اشکال مختلف در الیحه‬ ‫بودجه طبقه بندي میشود‪ .‬طبقه بندي هزینه ها و در آمدها زمینه الزم را براي تجزیه و تحلیل و تصمیم‬ ‫گیري فراهم مي کند و به طور کلي طبقه بندي بودجه سبک و ترتیب ارائه اطالعات را در سند بودجه‬ ‫مشخص مي کند‪.‬‬ ‫انواع طبقه بندي بودجه‬ ‫به طور کلي طبقه بندي هاي بودجه اي را مي توان به شرح زیر تقسیم بندي کرد‪.‬‬ ‫‪ .0‬طبقه بندي در آمدها و سایر منابع تامین اعتبار‬ ‫‪ .٢‬طبقه بندي هزینه ها‬ ‫‪ .7‬طبقه بندي عملیاتي‬ ‫‪ .٤‬طبقه بندي سازماني‬ ‫‪ .٥‬طبقه بندي اقتصادي‬ ‫بودجه از چهار مرحله تشکیل مي شود که در مجموع این چهار مرحله را دور بودجه یا سیکل بودجه نامده‬ ‫اند‪.‬‬ ‫‪ .0‬و تنظیم و پیشنهاد بودجه‬ ‫‪ .٢‬تصویب بودجه‬ ‫‪ .7‬اجراي بودجه‬ ‫‪58‬‬

‫‪ .٤‬نظارت و کنترل بودجه‬ ‫دولت ها عموما برای تنظیم بودجه‪ ،‬نخست برآوردهای درآمد و هزینه را برای دوره آینده پیش بینی می‬ ‫كنند; سپس از مجموع این برآوردها و تطبیق آن ها با اطالعات و مفروضات جمع آوری شده‪ ،‬بودجه‬ ‫پیشنهادی را تهیه و تنظیم می كنند و پس از تصویب مراجع صالحیت دار‪ ،‬برای اجرا آماده می كنند‪ .‬آن ها‬ ‫روش ها و تدابیر الزم را برای حسن اجرای بودجه به كار می بندند و عمل نظارت به صورت بررسی‬ ‫نتیجه عملیات انجام می گیرد تا به این وسیله از برخورد مسایل و بروز مشكالت جلوگیری شود‪.‬‬ ‫تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه‬ ‫در مرحله تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه‪ ،‬هدف ها و سیاست های كلی دولت در تنظیم بودجه ساالنه كه‬ ‫توسط شورای اقتصاد تنظیم می شود‪ ،‬از طریق بخشنامه بودجه از سوی رییس جمهور به تمامی دستگاه‬ ‫های دولتی ابالغ می شود‪ .‬دستگاه های دولتی‪ ،‬بودجه یك سال آینده خود را در قالب اهداف و خط مشی‬ ‫تعیین شده و با رعایت دستورالعمل سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور (معاونت برنامه ریزی و‬ ‫نظارت راهبردی رئیس جمهوری) تنظیم و پیشنهاد می كنند‪ .‬سازمان مدیریت و برنامه ریزی كشور‬ ‫(معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری) پس از بررسی های الزم و با توجه به اولویت‬ ‫ها و میزان درآمدهای پیش بینی شده‪ ،‬بودجه دستگاه های دولتی را پس از انجام تعدیل الزم در الیحه بودجه‬ ‫كل كشور منظور و برای بررسی به شورای اقتصاد و هیات وزیران تسلیم می كند‪ .‬هیات وزیران الیحه‬ ‫بودجه را مورد بررسی قرار داده و پس از تایید در مهلت قانونی به مجلس شورای اسالمی تقدیم می كند‪.‬‬ ‫رییس جمهور هنگام تقدیم بودجه ضمن گزارش مشروحی‪ ،‬رئوس برنامه های دولت را به اطالع نمایندگان‬ ‫مجلس می رساند‪.‬‬ ‫الیحه بودجه از نظر شکلی مشتمل بر یک ماده واحده و چندین تبصره است و معموال همراه با اطالعات‬ ‫زیر به امضای رئیس جمهور می رسد و به مجلس شورای اسالمی تقدیم می شود‪:‬‬ ‫‪1‬مقدمه بودجه شامل توضیحات الزم درباره الیحه بودجه پیشنهادی و آثار و نتایج آن‪.‬‬‫‪2‬درامدهای وصول شده و هزینه های انجام شده در سال مالی قبل‪.‬‬‫‪3‬پیش بینی درامدها و براورد هزینه های سال جاری‪.‬‬‫‪4-‬هرنوع اطالعات دیگری که ضرورت تشخیص داده شود‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫تصویب بودجه‬ ‫در مرحله تصویب بودجه نظارت و رسیدگی قوه مقننه بر بودجه عمومی كه حاوی تمامی برنامه ها‪ ،‬طرح‬ ‫ها و فعالیت های قوه مجریه در سال آتی است‪ ،‬انجام می گیرد‪.‬‬ ‫الیحه بودجه در كمیسیون های تخصصی مجلس مورد بررسی قرار گرفته و سپس كمیسیون تلفیق که‬ ‫مسوولیت رسیدگی نهایی را برعهده دارد‪ ،‬باید ظرف ‪ 0٥‬روز گزارش کمیسیون های تخصصی را بررسی‬ ‫کرده و گزارش نهایی خود را به مجلس شورای اسالمی تقدیم کند‪ .‬پس از تصویب بودجه در مجلس شورای‬ ‫اسالمی‪ ،‬موضوع برای اظهارنظر به شورای نگهبان ارسال می شود‪ .‬نكته مهم در این مرحله این است كه‬ ‫هدف‪ ،‬تصویب اعداد و ارقام نیست‪ ،‬بلكه منظور اصلی‪ ،‬رسیدگی به سیاست ها و برنامه های دولت است‬ ‫كه با توجیهات اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و‪ ...‬همراه است و به صورت اعداد و ارقام تجلی یافته است‪.‬‬ ‫مقایسه تصویب بودجه و سایر قوانین‪:‬‬ ‫‪1‬تفویض اختیار‪ :‬اصوال مجلس حق تفویض اختیار قانونگذاری ندارد جز در موارد ضروری و به‬‫کمیسیون های داخل مجلس که در این صورت مصوبات کمیسیون های مزبور برای مدتی که مجلس تعیین‬ ‫می کند‪ ،‬آزمایشی است و تصویب نهایی آنها با مجلس است و یا در خصوص اساسنامه سازمان ها و‬ ‫شرکت های دولتی یا وابسته به دولت به کمیسیون های داخلی یا دولت که در این صورت مصوبات آنها‬ ‫دایمی است‪ .‬مجلس نمی تواند تصویب موقت الیحه بودجه را بر عهده کمیسیون گذارد هر چند که ضرورت‬ ‫ایجاب کند بلکه باید در جلسات علنی مجلس مطرح و مورد رسیدگی قرار گیرد‪.‬‬ ‫‪2‬محدودیت در اصالح و تعدیل بودجه ‪:‬طرح های قانونی و پیشنهادها و اصالحاتی که نمایندگان در‬‫خصوص لوایح قانونی می کنند و به تقلیل درامد عمومی یا افزایش هزینه های عمومی می انجامد‪ ،‬در‬ ‫صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طریق جبران کاهش درامد یا تامین هزینه جدید نیز معلوم‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫‪3‬مهلت زمانی مجلس برای تصویب بودجه‪ :‬در قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران و سایر قوانین‬‫موضوعه هر چند صراحتی وجود ندارد ولی با توجه به ماهیت بودجه و پیش بینی مدت زمان برای‬ ‫اظهارنظر کمیسیون ها و نمایندگان در مجلس بایدگفت که مجلس نیز به نوعی دارای محدودیت زمانی در‬ ‫‪60‬‬

‫تصویب بودجه است‪.‬‬ ‫‪4‬یک شوری بودن‪ :‬بر اساس ماده ‪ ٢٢٤‬آئین نامه داخلی مجلس‪ ،‬الیحه بودجه ساالنه کشور یک شوری‬‫است‪ .‬در حالی که اصوال لوایح و طرح های قانونی عادی دو شوری هستند مگر اینکه برای آنها تقاضای‬ ‫فوریت شود‪ .‬دلیل این امر هم محدودیت زمانی مجلس برای تصویب بودجه است‪.‬‬ ‫‪5‬بررسی در کمیسیون تلفیق‪ :‬مجلس دارای کمیسیون های تخصصی است و هر طرح و الیحه قانونی با‬‫توجه به موضوع به یکی از کمیسیون های مزبور ارجاع می گردد‪ .‬ولی الیحه بودجه در کمیسیون تلفیق‬ ‫که با حضور دو نماینده از هر کمیسیون تخصصی و تمام اعضای کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات‬ ‫تشکیل می شود‪ ،‬مورد بررسی قرار می گیرد‬ ‫‪.‬‬ ‫‪6‬مشارکت همه کمیسیون های تخصصی در بررسی الیحه بودجه‪ :‬اصوال لوایح و طرح های قانونی بر‬‫اساس موضوع به یکی از کمیسیون های تخصصی به عنوان کمیسیون اصلی و یک یا چند کمیسیون‬ ‫تخصصی دیگر به عنوان کمیسیون های فرعی ارجاع می شود‪ .‬در صورتی که در الیحه بودجه کل کشور‪،‬‬ ‫همه کمیسیون های تخصصی عالوه بر داشتن نماینده در کمیسیون تلفیق‪ ،‬بخش های مربوط به خود را در‬ ‫الیحه بودجه بررسی می‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫‪7‬مدت زمان مذاکره نمایندگان و بررسی الیحه‪ :‬آیین نامه داخلی مجلس مدت زمان بیشتری را نسبت به‬‫زمان سایر طرح ها و لوایح و موضوعات (به جز بررسی و رای اعتماد به وزیران) برای مذاکره‬ ‫نمایندگان در جلسات علنی مجلس پیش بینی کرده است‪.‬‬ ‫‪8‬فعالیت غیرعادی مجلس‪ :‬بر اساس ماده ‪ ٢٢٥‬آئین نامه داخلی مجلس‪ ،‬هنگام طرح الیحه بودجه در‬‫مجلس‪ ،‬جلسات باید بالانقطاع در کلیه ایام هفته غیر از جمعه و تعطیالت رسمی ‪ ،‬حداقل روزی ‪ ٤‬ساعت‬ ‫منعقد گردد و تا تا موقعی که شور و مذاکره پایان نیافته باشد و رای مجلس اخذ نشده باشد‪ ،‬از دستور‬ ‫مجلس خارج نمی شود و هیچ الیحه و طرح دیگر نمی تواند مطرح باشد مگر الیحه یک یا چند دوازدهم‬

‫‪61‬‬

‫بودجه در صورت ضرورت‪.‬‬ ‫اجرای بودجه‬

‫اجرای بودجه؛ تمامی مراحلی را شامل می شود كه جهت وصول درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار از یك‬ ‫طرف و مصرف اعتبارات پیش بینی شده و مصوب از طرف دیگر به مورد اجرا گذاشته می شود‪ .‬اجرای‬ ‫بودجه‪ ،‬شامل تحقق ارقام پیش بینی شده در بودجه مصوب و به عبارتی دیگر‪ ،‬وصول درآمدها و پرداخت‬ ‫هزینه ها برای نیل به مقاصد و اهداف معین طبق قوانین و مقررات مربوط است‪ .‬در مرحله اجرا‪ ،‬بودجه‬ ‫خود دارای مراحل فرعی دیگری است‪.‬‬ ‫مراحل تفضیلی اجرای بودجه‪:‬‬ ‫‪1‬تشخیص‪ :‬تعیین و انتخاب کاالها و خدمات و سایر پرداخت هایی که تحصیل یا انجام آن برای نیل به‬‫اجرای برنامه های دستگاه های اجرایی ضروری است‪ .‬اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس‬ ‫موسسه است و قابل تفویض می باشد‪.‬‬ ‫‪2‬تامین اعتبار‪ :‬عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب برای هزینه معین‪.‬‬‫مسئولیت تامین اعتبار به عهده ذیحساب است‪ .‬ذیحساب ماموری است که به موجب حکم وزارت امور‬ ‫اقتصاد و دارایی از بین مستخدمین رسمی واجد صالحیت به منظور اعمال نظارت و تامین هماهنگی الزم‬ ‫در اجرای مقررات مالی و محاسباتی در وزارتخانه ها‪ ،‬موسسات و شرکت های دولتی و دستگاه های‬ ‫اجرایی محلی و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی به این سمت محسوب می شود و انجام وظایف زیر‬ ‫را به عهده دارد‪:‬‬ ‫الف‪ -‬نظارت بر امور مالی و محاسباتی و نگهداری و تنظیم حساب ها بر طبق قانون و ضوابط و مقررات‬ ‫مربوط و صحت و سالمت آنها‪.‬‬ ‫ب‪ -‬نظارت بر حفظ اسناد و دفاتر مالی‪.‬‬ ‫ج‪ -‬نگهداری و تحویل و تحول وجوه و سپرده ها و اوراق بهادار‪.‬‬ ‫د‪ -‬نگهداری حساب اموال دولتی و نظارت بر اموال مذکور‪.‬‬ ‫‪3‬تعهد‪ :‬عبارت است از ایجاد دین بر ذمه دولت ناشی از ‪:‬‬‫الف‪ -‬تحویل کاال یا انجام خدمت ‪.‬‬ ‫ب‪ -‬اجرای قراردادهایی که با رعایت قوانین و مقررات منعقد می شود‪.‬‬ ‫ج‪ -‬احکام صادره از مراجع قانونی و ذیصالح‬ ‫‪62‬‬

‫د‪ -‬پیوستن به قراردادهای بین المللی و عضویت در سازمان ها یا مجامع بین المللی با اجازه قانون‪.‬‬ ‫اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس موسسه است و قابل تفویض می باشد‪.‬‬ ‫‪4‬تسجیل‪ :‬عبارت است از تعیین میزان بدهی قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی‪.‬‬‫اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس موسسه است و قابل تفویض می باشد‬ ‫‪.‬‬ ‫‪5‬حواله‪ :‬اجازه است که کتبا توسط مقامات مجاز برای تادیه تعهدات و بدهی های قابل پرداخت از محل‬‫اعتبارات مربوطه در وجه ذینفع صادر می شود‪ .‬اختیار و مسئولیت تشخیص بر عهده وزیر یا رئیس‬ ‫موسسه است و قابل تفویض می باشد‬ ‫‪6‬درخواست وجه‪ :‬سندی است که ذیحساب برای دریافت وجه به منظور پرداخت حواله های صادر شده و‬‫سایر پرداخت هایی که به موجب قانون از محل وجوه متمرکز در خزانه مجاز باشد‪ ،‬حسب مورد از محل‬ ‫اعتبارات و یا وجوه مربوط عهده خزانه در مرکز یا عهده نمایندگی خزانه در استان در وجه حساب بانکی‬ ‫پرداخت دستگاه اجرایی ذیربط صادر می کند‬ ‫‪7‬هزینه‪ :‬عبارت است از پرداخت هایی که به طور قطعی به ذینفع در قبال تعهد یا تحت عنوان کمک یا‬‫عناوین مشابه با رعایت قوانین و مقررات مربوط انجام پذیرد‪.‬‬ ‫نظارت و كنترل بودجه‬ ‫نظارت بر بودجه از جهت صحت عملیات اجرایی و انطباق آن با هدف ها و برنامه ها نقش مهمی دارد‪،‬‬ ‫چون بودجه ماموریتی است كه از طرف قوه مقننه به دولت محول شده است‪ .‬باید به نحوی از درستی انجام‬ ‫این ماموریت آگاهی یابد‪ .‬نظارتی كه مجلس در آغاز توسط دیوان محاسبات به طور غیرمستقیم و سپس با‬ ‫رسیدگی به گزارش تفریغ بودجه به صورت مستقیم انجام می دهد در پی این منظور است كه روی هم‬ ‫نظارت قضایی و نظارت پارلمانی را پدید می آورد‪ .‬از طرف دیگر دستگاه دولت نیز به سبب وسعت‬ ‫فراوانی كه دارد باید اطمینان یابد كه آن چه در درونش و توسط اعضایش صورت می پذیرد در جهت‬ ‫هدف های برنامه است‪ .‬این احتیاج نیز لزوم نظارت اداری و عملیاتی را كه دولت خودش بر خودش و بر‬

‫‪63‬‬

‫كاركنانش به عهده دارد‪ ،‬مطرح می سازد‪.‬‬ ‫مراحل نظارت بر اجرای بودجه‬ ‫‪1‬نظارت اداری‪:‬‬‫نظارت اداری به وسیله سازمان های قوه مجریه انجام می گیرد و می توان گفت که نوعی نظارت درون‬ ‫سازمانی در درون قوه مجریه است‪ .‬نظارت اداری بر اجرای بودجه عالوه بر این که از سوی مقامات و‬ ‫متصدیان مربوط در هر سازمان و تشکیالت اداری در مراحل مختلف اجرای بودجه صورت می گیرد‪،‬‬ ‫عمدتا به وسیله سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و وزارت امور اقتصاد و دارایی انجام می شود‪.‬‬ ‫‪2‬نظارت قضایی ‪:‬‬‫•نظارت سازمان بازرسی کل کشور‪ :‬به موجب اصل ‪ 03٤‬قانون اساسی بر اساس حق نظارت قوه قضائیه‬ ‫نسبت به حسن جریان امور و اجرای صحیح قوانین در دستگاه های اداری‪ ،‬سازمانی به نام سازمان‬ ‫بازرسی کل کشور زیر نظر رئیس قوه قضائیه تشکیل می گردد‪ .‬سازمان بازرسی کل کشور به عنوان یک‬ ‫نهاد قضائی بر اجرای صحیح قوانین از جمله قانون بودجه کل کشور در سازمان های اداری نظارت می‬ ‫کند و قانون گذار نیز بر این بازرسی ضمانت های اجرایی مقرر نموده است‪.‬‬ ‫•نظارت دیوان محاسبات کشور‪:‬‬ ‫به موجب اصل ‪ ٥٥‬قانون اساسی‪ ،‬دیوان محاسبات به کلیه حساب های وزارتخانه ها‪ ،‬موسسات‪ ،‬شرکت‬ ‫های دولتی و سایر دستگاه هایی که به نحوی از بودجه کل کشور استفاده می کنند‪ ،‬به ترتیبی که در قانون‬ ‫آمده رسیدگی می نماید که هیچ هزینه های از اعتبار مصوب خود تجاوز نکرده و هر وجهی در محل خود‬ ‫به مصرف رسیده باشد‪ .‬دیوان محاسبات حساب ها و اسناد و مدارک مربوط را برابر قانون جمع آوری و‬ ‫گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسالمی تسلیم می نماید ‪.‬‬ ‫‪3‬نظارت پارلمانی‬‫•نظارت در جریان اجرای بودجه‪ :‬از دو طریق صورت می گیرد‪:‬‬ ‫الف‪-‬از طریق تذکر‪ ،‬سوال و استیضاح‪ ،‬تحقیق و تفحص‬ ‫ب‪ -‬از طریق گزارش های دریافتی‬ ‫•نظارت بعد از اجرای بودجه‪ :‬این نظارت پس از دریافت گزارش تفریغ بودجه هر سال از دیوان محسابت‬ ‫کشور و بررسی آن توسط مجلس صورت می پذیرد‪ .‬دیوان محاسبات کشور ساالنه با بررسی حسابها و‬ ‫‪64‬‬

‫اسناد مربوط به دستگاههای دولتی گزارش تفریغ بودجه را تهیه میکند که در آن نحوه و میزان هزینه‬ ‫سازمانها‪ ،‬پروژهها و پیشرفت آنها بر اساس الیحه بودجه مشخص است‪ .‬تفریغ بودجه نتیج ٔه نهایی نظارت‬ ‫بعد از خرج است‪ .‬تفریغ بودجه یک نوع حسابرسی کلی عملیات مالی دولت است‪ .‬تفریغ بودجه نشانگر‬ ‫درج ٔه تطبیق یا عدم تطابق عملیات انجام شده توسط دولت بر مبنای محاسبات پیش بینی شدهاست‪ .‬تفریغ‬ ‫بودجه نظارت قو ٔه مقننه نسبت به دخل و خرج کشور است‪.‬‬ ‫بودجه بندی در کارآموزی ‪:‬‬ ‫بودجه در جایی که کاراموزی می کردم از اهمیت خاصی برخوردار نبود اما معموال بر حسب تجربه می‬ ‫توانستند میزان در امد و هزینه های خودرا تشخیص دهند شاید بودجه بندی به صورت عرفی و در جاهای‬ ‫دیگر به صورت علمی وجود دارد اما بهتر است سیستم بودجه بندی را در محل کار به صورت یک سیستم‬ ‫جدی دنبال کنند ‪.‬‬

‫‪65‬‬

‫بخش چهارم ‪ :‬بررسی سهام ‪:‬‬

‫نحوه خرید فروش سهام ‪:‬‬ ‫بعد از اینکه کد معامالتی را اخذ کردید ( که شامل ‪ ٥‬عدد و ‪ 7‬حرف اول نام خانوادگی شما می باشد مثال"‬ ‫کد معامالتی آقای تجارتی ( ‪ ٢٢7٥٦‬تجا ) است ) می توانید برای خرید و فروش با پر کردن فرم تقاضای‬ ‫خرید (‪ 7‬نسخه) یا فروش (‪ ٤‬نسخه) و تحویل آن به کارگزاری اقدام کنید ‪.‬‬ ‫انواع روشهای خرید وفروش ‪:‬‬ ‫معامله سهام با قیمت‪:‬‬ ‫باز ‪ :‬در این حالت قیمت معامله توسط فروشنده یا خریدار شرط نمی شود و به کار گزار اجازه می دهد که‬ ‫به بهای روز بازار اقدام به خرید یا فروش نماید ‪ .‬پر واضح است که کارگزار باید هنگام خرید به پایین‬ ‫ترین قیمت عرضه شده توجه داشته باشد در این شیوه در قسمت بهای سهام کلمه روز درج میکنید و در این‬ ‫حالت برای کارگزار انعطاف عمل بیشتری ایجاد می کند و به خرید و فروش سهم سرعت می بخشد د‬ ‫رعین حال این خطر وجود دارد که قیمت معامالتی نسبت به قیمت مورد نظرمشتری تغییر زیادی کرده‬ ‫باشد ‪.‬‬ ‫معامله با قیمت معین ‪ :‬در این نوع معامله در فرم تقاضای خرید یا فروش قیمتی نوشته می شود که کار‬ ‫‪66‬‬

‫گزار فقط می تواند سهام شما را با این قیمت معامله کند در این قسمت حداقل قیمت برای فروش و حداکثر‬ ‫قیمت برای خرید را مشخص می کنید ‪.‬‬

‫معامله به صورت همه یا هیچ ‪ :‬در قسمت توضیحات و شرایط ویژه سرمایه گذار از کارگزار در خواست‬ ‫می کند که همه سهم را یک جا معامله کند و اگر چنین چیزی مقدور نبود اصال" آن دستور را انجام ندهد ‪.‬‬ ‫معامله سهام تا زمان مشخص ‪ :‬در قسمت مالحظات و شرایط ویژه می توانید توضیحاتی بدهید مثال" تاریخ‬ ‫اعتبار این تقاضا حداکثر تا تاریخ **‪ ****/ **/‬می باشد بدین ترتیب اگر سهام تا این تاریخ خرید نشود یا‬ ‫به فروش نرسد این تقاضا هم خود به خود باطل است ‪.‬‬ ‫کارگزار یک روز پس از خرید یا فروش سهم یک نسخه از اعالمیه خرید یا فروش که در آن قیمت و‬ ‫هزینه های کار مزد در آن مرقوم شده به مشتری خواهد داد و در هنگام خرید یک ورقه دیگر به نام سپرده‬ ‫سهام یا گواهینامه نقل و انتقال سهام نیز که به عنوان سند مالککیت سهم شما در شرکت است به شما تحویل‬ ‫داده می شود که ارائه این برگه در هنگام فروش الزم است ‪.‬‬ ‫نحوه ی پرداخت سود سهام ‪:‬‬

‫سود سهام ‪:‬‬ ‫هر شركت سود خالص هر سهم را در پایان سال مالی اعالم می كند‪ .‬اعالم سود به معنای پرداخت آن‬ ‫نیست‪ .‬به عبارت دیگر شركت می تواند سود كسب شده را صرف موارد دیگر نماید‪ .‬تعیین این مساله به‬ ‫پیشنهاد هیئت مدیره و با تصویب مجمع عمومی شركت است‪ .‬معموال شركت های تازه تاسیس كه در حال‬ ‫رشد هستند سود پرداخت نكرده و سود را صرف طرح های خود می كنند‪ .‬در صورت پرداخت سود‪ ،‬سهام‬ ‫دار به میزان سهم خود سود دریافت خواهد كرد‪ .‬البته بین اعالم پرداخت سود و پرداخت آن فاصله ای‬ ‫وجود دارد كه بسته به شركت فرق می كند (البته محدوده ی قانونی برای آن وجود دارد)‪ .‬برای این كه‬ ‫سهام دار مشمول سود شود باید در زمان مجمع صاحب سهم باشد‪ .‬به عبارت دیگر اگر شما سهام خود را‬ ‫یك سال نگه داشته و روز قبل از مجمع بفروشید‪ ،‬هیچ سودی به شما تعلق نخواهد گرفت! معموال با پرداخت‬ ‫سود نقدی‪ ،‬قیمت سهام شركت به‬ ‫‪67‬‬

‫اندازه سود پرداخت شده افت می كند‪.‬‬ ‫تغییرات قیمت سهم ‪:‬‬ ‫مهم ترین سود فعاالن بازار سرمایه‪ ،‬سود ناشی از افزایش قیمت سهم است كه معموالً بسیار بیشتر از سود‬ ‫نقدی است‪ .‬به همین دلیل در انتخاب سهام مناسب معموالً پرداخت سود نقدی چندان مهم نیست‪ .‬نكته ی مهم‬ ‫آن است كه وقتی سهم شركتی در بازار بورس معامله می شود‪ ،‬عوامل بسیار زیادی سبب تغییرات قیمت آن‬ ‫می شوند‪ .‬عامل اصلی‪ ،‬عرضه و تقاضای بازار است كه به دالیل زیادی از جمله عملكرد شركت‪ ،‬مسایل‬ ‫سیاسی و اقتصادی و جو عمومی بازار تغییر می كند‪ .‬به همین دلیل گرچه شركت ها با عملكرد مناسب خود‬ ‫سبب افزایش قیمت سهم خود می شوند و در بلند مدت همواره شركت های با عملكرد خوب از سهام بهتری‬ ‫برخوردارند‪ ،‬ولی در نهایت بازار و نیروهای آن سبب افزایش و كاهش قیمت سهم شده و ممكن است قیمت‬ ‫سهام شركتی با وجود عملكرد بسیار مناسب به دلیل جو بد بازار افت كند‪ .‬سود هر سهم )‪ (EPS‬یکی از‬ ‫آماره های مالی بسیار مهم است که مورد توجه سرمایه گذاران و تحلیل گران مالی می باشد‪ EPS .‬از‬ ‫تقسیم سود پس از کسر مالیات شرکت ‪ ،‬بر تعداد کل سهام ‪ ،‬محاسبه می شود‪ .‬که نشان دهنده سودی است‬ ‫که شرکت در یک دوره مشخص به ازای یک سهم عادی بدست آورده است‪.‬‬ ‫هر سال شرکتها بخشی از سود خالص را مطابق قانون و بخشی را براساس نیاز شرکت نزد خود نگهداری‬ ‫می کنند و مابقی را بین سهامداران تقسیم می نمایند‪ .‬به مقدار سودی که شرکت تقسیم می کند و به طور‬ ‫نقدی به دست سهامدار می رسد ‪ DPS‬یا سود تقسیمی گفته می شود به عبارت دیگر ‪ DPS‬بخشی از سود‬ ‫پس از کسر مالیات به ازاء هر سهم [‪ ]7‬است که توسط شرکت پرداخت می گردد‪.‬‬ ‫چگونگی محاسبه سود هر سهم‪:‬‬ ‫در این بخش نحوه محاسبه سود هر سهم بر طبق ‪ SFAS‬شماره ‪0٢١‬که جایگزین‪ APB‬شماره ‪ 09‬شده‬ ‫است و نیز ‪ IAS‬شماره ‪ 77‬تشریح می شود ‪ .‬در ابتالدای ورود باله بحالث سالود هالر سالهم‪ ،‬تشالریح دو مفهالوم‬ ‫ذیل ضروری به نظر می رسد‪:‬‬ ‫الف) ساختار سرمایه‪ :‬ساختار سرمایه شرکتها معموالً به دو شکل ساده و پیچیده است ‪ .‬ساختار ساده ‪ ،‬تنها‬ ‫شامل سهام عادی می باشد ‪ .‬در ساختار پیچیده ‪ ،‬عالوه بر سهام عادی‪ ،‬شامل اوراق بهادار قابل تبدیل به‬

‫‪68‬‬

‫سهام مثل گواهینامه حق تقدم خرید سهام و یا اوراق بدهی قابل تبدیل به سهام و انواع قراردادهایی که ممکن‬ ‫است در آینده با سهام عادی شرکت تسویه شوند ‪.‬‬ ‫ب) میانگین موزون تعداد سهام منتشر شده ‪ :‬سود هر سهم عادی ‪ ،‬بیانگر نسبت سود خالص متعلق به‬ ‫سهامداران عادی یک دوره به تعداد سهام عادی منتشر شده طی همان دوره است ‪ .‬در مخرج این نسبت ‪،‬‬ ‫باید از میانگین موزون تعداد سهام عادی منتشر شده طی دوره استفاده شود ‪ .‬زیرا در واقع صدور سهام ‪،‬‬ ‫به منزله ورود جریان وجوه نقد به شرکت است که معموال منجر به افزایش سود و یا در صورت تسویه‬ ‫بدهی ها ‪ ،‬منجر به کاهش هزینه می شود ‪ .‬لذا الزم است که متناسب با میزان منابع مورد استفاده جهت‬ ‫تحصیل سود خالص دوره ‪ ،‬سود هر سهم آن دوره نیز تعدیل شود تا یک رابطه منطقی بین سود کسالب شالده‬ ‫و منابع بکاررفته جهت‬ ‫تحصیل آن سود ‪ ،‬برقرار شود ‪.‬‬ ‫به عنوان مثال اگر شما دارای یک حساب سپرده سرمایه گذاری باشید که در ابتدای سال مبلغ ‪ 0‬میلیون لایر‬ ‫موجودی داشته باشد و در اول مهر و بیست و نهم اسفند ماه ‪ ،‬به ترتیب اقدام به واریز ‪ 6‬میلیون لایر و‬ ‫برداشت ‪ 4‬میلیون لایر کنید ‪ ،‬مانده حسابی معادل ‪ 7‬میلیون لایر در پایان سال خواهید داشت ‪ .‬چنانچه در‬ ‫پایان سال ‪ ،‬بانک ‪ 1/١‬میلیون لایر به عنوان سود سپرده به این حساب پرداخت کند ‪ ،‬نرخ سود حساب شما‬ ‫چه قدر است ؟ اگر بر اساس رقم موجودی آخر دوره قضاوت کنیم ‪ ،‬نرخ سود حساب سپرده شما ‪٢6/6‬‬ ‫درصد خواهد بود ‪ .‬ولی چنانچه میانگین موزون وجوه طی سال ‪ ،‬مبنا قرار گیرد ‪ ،‬نرخ بازدهی حساب شما‬ ‫‪ ٢1‬درصد می گردد که نرخ واقعی بازدهی این حساب خواهد بود ‪ .‬زیرا شما به طور متوسط ‪ 4‬میلیون‬ ‫لایر در طی سال ‪ ،‬در این حساب موجودی داشته اید و بانک نیز به طور متوسط این مبلغ را جهت فعالیت‬ ‫های سرمایه گذاری خود ‪ ،‬به وکالت از شما در اختیار داشته است ‪ .‬به عبارت دیگر سود ‪ ،‬به مبلغ سرمایه‬ ‫گذاری در یک نقطه زمانی خاص تعلق نمی گیرد ‪ .‬بلکه به متوسط سرمایه گذاری در یک دوره زمانی‬ ‫معین تعلق می گیرد‪ .‬این مثال را مي توان به شركت ها تسري داد ‪ .‬وجوه حاصل از افزایش سرمایه‬ ‫همانند واریز وجوه به حساب سپرده است و كاهش سرمایه مثل برداشت از حساب سپرده است‪ .‬در‬ ‫‪69‬‬

‫مواردی که شرکت از بابت سود سهمی‪ ،‬تجزیه سهام یا معکوس تجزیه سهام‪ ،‬سهام جدیدی منتشر می کند‪،‬‬ ‫این سهام به عنوان بخشی از سهام منتشر شده قبلی تلقی می شود و اثرات انتشار ‪ ،‬به ابتدای دوره و دوره‬ ‫های قبل تسری می یابد ‪ .‬در این گونه موارد فرض می شود که سهام اضافی صادر شده ‪ ،‬صرف نظر از‬ ‫تاریخ توزیع سهام جدید ‪ ،‬در تمامی طول دوره های مورد گزارش ‪ ،‬در اختیار صاحبان سهام بوده است‪.‬‬ ‫زیرا انتشار این سهام منجر به ورود منابع جدید به شرکت نشده است و از محل منابعي (سود انباشته ‪،‬‬ ‫اندوخته ها یا صرف سهام) است كه از قبل در اختیار شركت بوده است ‪ .‬لیکن در ایران به دلیل این که‬ ‫شرکتها فاقد یک سیاست تقسیم سود مشخص می باشند و عمدتا هر سال بخش عمده ای از سود خود را‬ ‫تقسیم می کنند ‪ ،‬شاید این نحوه برخورد با سود سهمی مناسب نباشد ‪.‬‬ ‫بررسی سهام در کارآموزی ‪ :‬شرکت به صورت بازرگانی(تضامنی) فعالیت می کرد و دارای سهام نبود‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫بخش پنجم ‪ :‬فهرست حسابها (شرح سیستم) ‪:‬‬ ‫فهرست حسابها عبارتست از لیست تمامی حسابهای موجود در دفتر کل بصورتیکه هر حساب دارای یک‬ ‫شماره اختصاصی جهت مراجعه میباشد‪ .‬جهت تهیه فهرست حسابها‪ ،‬باید ابتدا حسابهای مختلفی را که قرار‬ ‫است توسط واحد تجاری مورد استفاده قرار گیرد تعریف کنیم‪ .‬هر حساب باید یک شماره اختصاصی داشته‬ ‫باشد که توسط آن شماره شناسایی گردد‪ .‬برای موسسات کوچک‪ ،‬شماره حسابهای سه رقمی میتواند کافی‬ ‫باشد‪ .‬با اینحال حسابهایی با تعداد ارقام بیشتر خیلی مطلوبتر بنظر میرسد‪ ،‬چون همزمان با رشد تدریجی‬ ‫شرکت این امکان وجود خواهد داشت که حسابهای جدید مورد نیاز نیز با اختصاص شماره به لیست‬ ‫حسابهای موجود افزوده گردد‪ .‬زمانیکه از تعداد ارقام بیشتری جهت شماره گذاری یا همان کدگذاری‬ ‫حسابها استفاده شود‪ ،‬حسابهای جدید را میتوان در عین حفظ نظم و ترتیب منطقی حاکم به حسابهای موجود‬ ‫افزود‪ .‬شرکتهای معظم و بسیار بزرگ ممکن است دارای هزاران حساب در دفاتر خود بوده و نیازمند‬ ‫شماره حسابهای طوالنی با ارقام بیشتری باشند‪.‬‬

‫صرف فکر و وقت بیشتر جهت تعیین شماره حسابها با یک نظم و ترتیب منطقی کار بیهوده ای نخواهد بود‬ ‫و دارای ارزش است و در این راستا باید از استانداردهای خاص صنعت تبعیت نمود‪.‬‬ ‫با کمی دقت در فهرست حسابهای یک شرکت متوجه خواهید شد که حسابها نوعا بترتیب زیر ارائه شده اند‪:‬‬

‫حسابهای ترازنامه ای‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫داراییها‬ ‫بدهیها‬ ‫حقوق صاحبان سهام‬

‫حسابهای سود و زیانی‬ ‫‪‬‬

‫درآمدهای عملیاتی‬ ‫هزینه های عملیاتی‬

‫‪‬‬

‫درآمدها و سودهای غیر عملیاتی‬ ‫هزینه ها و زیانهای غیر عملیاتی‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬

‫‪71‬‬

‫در بخش درآمدهای عملیاتی و هزینه های عملیاتی‪ ،‬ریز حسابها را میتوان بر اساس کارکردهای شرکت یا‬ ‫خطوط تولیدی شرکت دسته بندی نمود‪.‬‬ ‫از چارت سازمانی یک شرکت میتوان برای تهیه فهرست حسابها الگو برداری نمود‪ .‬بعنوان مثال‪ ،‬اگر‬ ‫شرکتی دارای ده دپارتمان مختلف از قبیل ( تولیدی‪ ،‬بازاریابی‪ ،‬نیروی انسانی و غیره ) باشد‪ ،‬هر دپارتمان‬ ‫هزینه های مخصوص به خود را خواهد داشت ( مانند هزینه حقوق‪ ،‬هزینه ملزومات‪ ،‬هزینه تلفن و غیره )‬ ‫و این هزینه ها برای هر دپارتمان بطور جداگانه در دفاتر ثبت و ضبط و نگهداری خواهد شد‪.‬‬ ‫بزرگی و حجم عملیات شرکت با گستردگی فهرست حسابهای آن رابطه مستقیم دارد‪ .‬یک شرکت بین المللی‬ ‫که دارای چندین بخش مختلف است ممکن است که نیازمند بیش از هزار حساب باشد‪ ،‬در حالیکه یک‬ ‫موسسه خرده فروشی کوچک ممکن است که تعداد حسابهایش به یکصد حساب هم نرسد‪.‬‬ ‫به هر حسابی در فهرست حسابها‪ ،‬یک نام و یک شماره منحصر بفرد اختصاص داده میشود که بوسیله آن‬ ‫شناسایی میگردد‪ .‬برای شماره حسابها اغلب از اعداد پنج رقمی یا بیشتر استفاده میشود که هر یک از این‬ ‫ارقام بیانگر بخشی از شرکت‪ ،‬دپارتمانی از شرکت یا نوع خاصی از حساب و غیره خواهد بود‪.‬رقم اول‬ ‫شماره حساب بیانگر این مطلب است که این حساب از نوع دارایی است یا از نوع بدهی یا نوع دیگری از‬ ‫حساب‪ .‬اگر رقم اول ‪ 0‬باشد این حساب از نوع دارایی است یا اگر رقم اول ‪ 9‬باشد نوع این حساب‬ ‫هزینه عملیاتی است‪.‬‬ ‫فاصله موجود بین شماره های حساب این امکان را برای ما فراهم میکند که در آینده بتوانیم حسابهای مورد‬ ‫نیاز را افتتاح نموده و با شماره گذاری مناسب و با رعایت نظم و ترتیب موجود بین آنها در جای مناسب و‬ ‫مقرر خود قرار دهیم‪.‬‬ ‫بخشی از فهرست حسابهای یک شرکت بزرگ بعنوان نمونه آورده شده است‪:‬‬ ‫داراییهای جاری ( ‪) 01111 - 06555‬‬

‫‪01011‬‬

‫نقد وبانک(حساب جاری پرداختهای عادی)‬

‫‪01٢11‬‬

‫نقد و بانک(حساب جاری پرداخت حقوق و دستمزد)‬

‫‪01611‬‬

‫تنخواه گردان‬ ‫‪72‬‬

‫‪0٢011‬‬

‫حسابهای دریافتنی‬

‫‪0٢911‬‬

‫ذخیره حسابهای مشکوک الوصول‬

‫‪07011‬‬

‫موجودی کاال‬

‫‪04011‬‬

‫ملزومات‬

‫‪09711‬‬

‫پیش پرداخت بیمه‬

‫اموال‪ ،‬ماشین آالت و تجهیزات ( ‪) 03111 - 0١555‬‬

‫‪03111‬‬

‫زمین‬

‫‪03011‬‬

‫ساختمان‬

‫‪03711‬‬

‫تجهیزات (اثاثه)‬

‫‪03١11‬‬

‫وسایط نقلیه‬

‫‪0١011‬‬

‫استهالک انباشته ‪ -‬ساختمان‬

‫‪0١711‬‬

‫استهالک انباشته ‪ -‬تجهیزالت (اثاثه)‬

‫‪0١١11‬‬

‫استهالک انباشته ‪ -‬وسایط نقلیه‬

‫بدهیهای جاری ( ‪) ٢1111 - ٢4555‬‬

‫‪٢1011‬‬

‫اسناد پرداختنی‬

‫‪٢0111‬‬

‫حسابهای پرداختنی‬

‫‪٢٢011‬‬

‫دستمزد پرداختنی‬

‫‪٢7011‬‬

‫بهره پرداختنی‬

‫‪٢4911‬‬

‫پیش دریافت فروش‬

‫بدهیهای بلند مدت ( ‪) ٢9111 - ٢6555‬‬

‫‪73‬‬

‫‪٢9011‬‬

‫وام رهنی پرداختنی‬

‫‪٢9611‬‬

‫اوراق قرضه پرداختنی‬

‫‪٢9691‬‬

‫کسر اوراق قرضه پرداختنی‬

‫حقوق صاحبان سهام (‪) ٢3111 - ٢5555‬‬ ‫‪٢3011‬‬

‫سهام عادی با نام‬

‫‪٢3911‬‬

‫سود انباشته‬

‫‪٢5911‬‬

‫سهام خزانه‬

‫درآمدهای عملیاتی ( ‪) 71111 - 75555‬‬ ‫‪70101‬‬

‫فروش ‪ -‬بخش ‪ - 0‬محصول ‪101‬‬

‫‪701٢٢‬‬

‫فروش ‪ -‬بخش ‪ - 0‬محصول ‪1٢٢‬‬

‫‪7٢109‬‬

‫فروش ‪ -‬بخش ‪ - ٢‬محصول ‪109‬‬

‫‪77001‬‬

‫فروش ‪ -‬بخش ‪ - 7‬محصول ‪001‬‬

‫بهای تمام شده کاالی فروش رفته (‪) 41111 - 45555‬‬ ‫‪40101‬‬

‫ب ‪ .‬ت ‪ .‬ک ‪ .‬ف بخش ‪ - 0‬محصول ‪101‬‬

‫‪401٢٢‬‬

‫ب ‪ .‬ت ‪ .‬ک ‪ .‬ف بخش ‪ - 0‬محصول ‪1٢٢‬‬

‫‪4٢109‬‬

‫ب ‪ .‬ت ‪ .‬ک ‪ .‬ف بخش ‪ - ٢‬محصول ‪109‬‬

‫‪47001‬‬

‫ب ‪ .‬ت ‪ .‬ک ‪ .‬ف بخش ‪ - 7‬محصول ‪001‬‬

‫هزینه های بازار یابی ( ‪) 91111 - 91555‬‬ ‫‪91011‬‬

‫هزینه حقوق دپارتمان بازاریابی‬

‫‪91091‬‬

‫مالیات بر حقوق دپارتمان بازاریابی‬

‫‪91٢11‬‬

‫هزینه ملزومات دپارتمان بازاریابی‬

‫‪91611‬‬

‫هزینه تلفن دپارتمان بازاریابی‬

‫هزینه های دپارتمان حقوق و دستمزد (‪) 95111 - 95555‬‬ ‫‪95011‬‬

‫هزینه حقوق دپارتمان حقوق و دستمزد‬ ‫‪74‬‬

‫‪95091‬‬

‫مالیات بر حقوق دپارتمان حقوق و دستمزد‬

‫‪95٢11‬‬

‫هزینه ملزومات دپارتمان حقوق و دستمزد‬

‫‪95611‬‬

‫هزینه تلفن دپارتمان حقوق و دستمزد‬

‫سایر ( ‪) 51111 - 55555‬‬ ‫‪50١11‬‬

‫سود حاصل از فروش داراییها‬

‫‪56011‬‬

‫زیان حاصل از فروش داراییها‬

‫بررسی فهرست حسابها (شرح سیستم ) در کارآموزی ‪:‬‬ ‫خوب معموال تمام سیستم ها دارای فهرست حسابی هستند و قانون همه ی برنامه ها طوری برنامه ریزی‬ ‫شده است که همه ی مسائل مربوط به طبقه بندی و فهریت حسابها در ان رعایت می شود ‪ .‬و در محل کار‬ ‫هم به این صورت بود که کدهایی تعریف شده بود یا توسط کاربر تعریف می شد ‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫بخش ششم‪ :‬اهم روش های حسابداری ‪:‬‬

‫اهم روشهای حسابداری‪:‬‬ ‫افشاء اهم روشهای حسابداری به صورت اطالعات ال ینفک صورتهای مالی از جمله حقایقی است که برای‬ ‫استفادهکننده از صورتهای مالی اهمیت بسزائی داشته و باید ازاینروشها معموال همراه با یادداشتهای‬ ‫صورتهای مالی افشاء میگردند ولی از نظر باال بردن استاندارد گزارش و همگام شدن با سایر موسسات‬ ‫تراز اول و بنا به توصیه«کمیته اصول حسابداری»که در توصیه شماره ‪ ٢٢‬آن آمده اهم روشهای‬ ‫حسابداری باید بصورت ضمیمه ال ینفک این صورتها ارائه گردد‪.‬در تحقیقی که در مورد ‪ 11٦‬شرکت در‬ ‫سال ‪ ٢350‬بعمل آمده ‪ 71٥‬شرکت از این تعداد خالصهای از اهم روشهای حسابداری را همراه صورتهای‬ ‫مالی ارائه دادهاند که از این تعداد ‪ ٥07‬عدد آن این روشها را بالفاصله بعد از صورتهای مالی و قبل از‬ ‫یادداشت‪ -‬های صورتهای مالی و مجزا از آن نشان داده و ‪ ١١0‬عدد همراه یادداشتها به این روشها اشاره‬ ‫نمودهاند و ‪ 35‬شرکت بطور کلی از ارائه این روش همراه با صورتهای مالی خودداری نمودهاند‪.‬ذیال بطور‬ ‫نمونه اهم روشهای حسابداری یک شرکت آمریکائی را که بطور مجزا در صورتهای مالی خود اهم‬ ‫روشهای حسابداری را قبل از یادداشتهای صورتهای مالی ارائه دادهاند اشاره میشود‪.‬‬ ‫شرکت اتالنیتک ریچفیلد‪:‬‬ ‫اهم روشهای حسابداری‪:‬‬ ‫روشهای حسابداری شرکت با ریچفیلد مطابق با اصول متداول قبول شده حسابداری بوده و در مقایسه ‪٥‬‬ ‫سال‬ ‫قبل تغییری در آن حاصل نگردیده‪.‬اهم روشهائی حسابداری این شرکت که ذیال ذکر میگردد عبارت از‬ ‫روشهائی است که در صنعت نفت قابل توجه میباشد‪.‬‬ ‫اصل ادغام صورتهای مالی‪ -‬تمام شرکتهای وابسته و تابعه بطور کامل در صورتهای مالی این شرکت‬ ‫ادغام گردیده‪.‬این شرکت از روش(ایکوایتی)‪ 0‬برای ادغام شرکتهای مختلف سهامی و شرکتهای‬ ‫تضامنیایکه بیش از ‪%1٢‬در آن سرمایه گذاری گردیده استفاده میکند‪.‬‬ ‫موجودیها‪-‬نفت خام پس از تولید بحساب موجودیها ثبت می‪ -‬گردد‪.‬موجودی نفت خام و مشتقات محصول با‬

‫‪76‬‬

‫قیمت تمام شده از از نشریه حسابرس داخلی چاپ آمریکا‬ ‫حسابرس داخلی‪:‬‬

‫حسابرسی به فعالیتهای یک واحد اقتصادی چهاز دیدگاه مجامع عمومی و یا دستگاههای دولتی و یا از دید‬ ‫مدیریت یک فعالیت حرفهای است و باید به متخصص واگذار نمود‪،‬امروزه در کشورها که در تمام‬ ‫زمینههای اقتصادی پیشرفتهای چشمگیری نمودهاند وجود حسابرس داخلی‬

‫قابل توجه مدیران‪:‬‬

‫برای پیشبرد هدفهای مدیریت که منطبق با نظرات مجامع عمومی است امری انکارناپذیر میباشد‪،‬مدیران با‬ ‫تجربه و متخصص و متبحر در کار و تخصص واگذاری بدانها به این امر واقف میباشند که زمینه تجربیات‬ ‫در کارها باید براساس بنیادهای علمی است که به درجه تخصص علمی افراد منتج میگردد‪.‬‬ ‫بررسی اهم روش های حسابداری در کارآموزی ‪:‬‬ ‫روش حسابداری در یادداشت های صورت های مالی امده بود و طبق استاندارد حسابداری بود ‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫بخش هفتم‪ :‬اعتبارات اسنادی ‪:‬‬ ‫طبق ماده ‪ ٢‬مقررات متحدالشكل )‪ (ucp 500‬اعتبار اسنادي به معناي هرگونه ترتیباتي است كه به هر‬ ‫صورت ذكر یا اشاره شده است‪ ،‬كه به موجب آن یك بانك (بانك گشاینده اعتبار) بنا به تقاضا و براساس‬ ‫دستورات یك مشتري (متقاضي اعتبار) یا از طرف خود موظف ميشود تا در مقابل اسناد مقرر شده ‪،‬‬ ‫مشروط بر اینكه شرایط اعتبار رعایت شده باشد‪:‬‬ ‫‪ -0‬پرداختي را به شخصي ثالث (ذینفع اعتبار) یا به حواله كرد او انجام دهد‪ ،‬یا بروات صادره توسط ذینفع‬ ‫را قبول و پرداخت كند‪.‬‬ ‫‪ -٢‬به بانك دیگري اجازه دهد كه این پرداخت را انجام دهد و یا چنین برواتي را قبول و پرداخت كند‪.‬‬ ‫‪ -7‬به بانك دیگري اجازه معامله دهد‪.‬‬ ‫به طور خالصه اعتبار اسنادي عبارت است از تعهد مشروط بانك گشاینده اعتبار به پرداخت وجه در مقابل‬ ‫ذینفع اعتبار‪ .‬به بیان دیگر اعتبار اسنادي تعهد بانك گشاینده اعتبار به پرداخت یا قبول پرداخت (در آینده)‬ ‫وجه اعتبار در مقابل ذینفع اعتبار است مشروط بر آنكه ذینفع اعتبار شرایط و مقررات مندرج در اعتبار‬ ‫اسنادي را رعایت و اسناد مقرر شده را‪ ،‬در موعد مقرر ارائه داده باشد‪.‬‬ ‫اركان اعتبار اسنادي‪:‬‬ ‫‪ -0‬بانك گشاینده اعتبار ‪:‬‬ ‫مهمترین و اساسي ترین ركن هر اعتبار اسنادي بانك گشاینده اعتبار است كه در مقابل ذینفع اعتبار‪ ،‬متعهد‬ ‫مشروط به پرداخت وجه اعتبار است‪.‬‬ ‫‪ -٢‬متقاضي اعتبار اسنادي‪:‬‬ ‫شخصي است كه از بانك گشاینده اعتبار اسنادي درخواست مي كند تا نسبت به افتتاح اعتبار به نام و به نفع‬ ‫ذینفع اعتبار‪ ،‬اقدام و از طرف وي متعهد مشروط به پرداخت وجه اعتبار بشود‪.‬‬ ‫‪78‬‬

‫‪ -7‬ذینفع اعتبار اسنادي‪:‬‬ ‫شخصي است كه اعتبار اسنادي به نام و باله نفالع او توسالط بانالك بازكننالده اعتبالار بالاز شالده اسالت در صالورت‬ ‫رعایت شرایط اعتبار‪ ،‬وجه اعتبار را دریافت خواهد نمود‪.‬‬ ‫‪ -٤‬بانك ابالغ كننده‪:‬‬ ‫بانكي است كه از طرف بانك گشاینده اعتبار انتخاب شده تا متن اعتبارنامه اسنادي را به ذینفع اعتبار ابالالغ‬ ‫كند‪.‬‬ ‫بدین ترتیب بانك ابالغ كننده اعتبار اسنادي‪ ،‬صرفا ً یك واسطه بین بانك گشاینده اعتبار و ذینفع اعتبار‬ ‫اسنادي ميباشد‪.‬‬ ‫‪ -٥‬بانك پرداخت كننده‪:‬‬ ‫بانكي است كه از طرف بانك گشاینده اعتبار انتخاب شده و پذیرفته است كه چنانچه ذینفع اعتبار اسنادي با‬ ‫رعایت شرایط اعتبار‪ ،‬اسناد را ارائه دهد نسبت به پرداخت وجه اعتبار اقدام كند‪.‬‬

‫اعتبار اسنادي نقد یا نسیه (دیداری یا یوزانس)‬ ‫در حال حاضر در سیستم بانكي كشورمان اعتبارات اسنادي را از لحاظ زمان پرداخت ارز به دو دسته زیر‬ ‫ميتوان تقسیم كرد‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫اعتبارت اسنادي نقدي (دیداري) ‪Sight LC‬‬

‫‪-‬‬

‫اعتبارت اسنادي نسیه (یوزانس) ‪Usance LC‬‬

‫در اعتبار اسنادي گشایش شده به صورت دیداري (نقدي) هنگالامي كاله ذینفالع اعتبالار اسالنادي نسالبت باله حمالل‬ ‫كاال‬

‫‪79‬‬

‫اقدام و سپس اسناد حمل بدون مغایرت مطابق با شرایط در متن اعتبار اسنادي را به بانك ذیربط (بانك‬ ‫گشاینده اعتبار) ارائه مي دهد بانك مزبور موظف است پس از رسیدگي اسناد نسبت به پرداخت اعتبار‬ ‫اسنادي مطابق آنچه در متن اعتبار اسنادي قید شده عمل نماید‪.‬‬ ‫در اعتبارات اسنادي گشایش شده به صورت یوزانس‪ ،‬هنگامي كه ذینفع اعتبار اسنادي نسبت به حمل كاال‬ ‫اقدام و اسناد بدون مغایرت را به بانك ذیربط ارائه مي دهد‪ .‬از تاریخ ارائه اسناد و پس از خاتمه دورة‬ ‫یوزانس مبلغ اعتبار را از بانك مربوطه اخذ خواهد نمود‪ .‬مثالً چنانچه اعتبار اسنادي به صورت یوزانس‬ ‫یك ساله به نفع شركت نمونه گشایش شده باشد و شركت نمونه در تاریخ ‪ ١4/01/0‬اسناد حمل مطابق با‬ ‫شرایط اعتبار و بدون مغایرت به بانك معامله كننده ارائه داده باشد‪ .‬مبلغ اعتبار در تاریخ ‪ ١9/01/0‬به‬ ‫شركت نمونه پرداخت خواهد شد‪ .‬عموما ً ذینفع اعتبار با توجه به نوع كاال از قبول اعتبار اسنادي گشایش‬ ‫شده به صورت یوزانس امتناع ميورزد و خواستار اعتبار اسنادي دیداري مي گردد‪ .‬در واقع چنان چه‬ ‫كاالي موضوع اعتبار داراي بازار (تقاضا) خوبي باشد‪ ،‬فروشنده راسا ً از قبول اعتبار اسنادي یوزانس‬ ‫خودداري ميكند و از متقاضي اعتبار درخواست مينماید كه نسبت به یافتن شركت هاي معتبر (مانند‬ ‫بانكهاي تجاري) براي تأمین مالي اعتبار)‪ (Finance‬اقدام نماید‪.‬‬ ‫در ص ورت قبول شركت مالي موردنظر ذینفع اعتبار در روز معامله اسناد مبلغ اعتبار را از شركت مزبور‬ ‫دریافت ميدارد و این شركت مبلغ اعتبار به عالوه بهره یوزانس را در سررسید (پایان دوره یوزانس) از‬ ‫بانك ذیربط اخذ مينماید‪.‬‬ ‫در مواقعي كه كشورها به كاالهاي خاصي احتیاج مبرمي پیدا نماید و فروشندگان خارجي كه بازار را در‬ ‫اختیار دارند و از فروش به صورت یوزانس خودداري ميكنند بانك مركزي جمهوري اسالمي ایران با‬ ‫برخي از بانك هاي خارجي مانند بانك استاندارد چارتر یا بانك صادرات ایران در دبي یا آي‪.‬ان‪.‬جي بانك و‬

‫‪80‬‬

‫غیره اقدام به انعقاد قرارداد مي نماید تا بانك مذبور در روز معامله اسناد نسبت به پرداخت وجه اسناد به‬ ‫ذینفع اعتبارات اسنادي گشایش شده توسط بانكهاي ایراني اقدام نمایند‪.‬‬ ‫بانكهاي فوق الذكر براساس قرارداد در سررسید (پایان دوره یوزانس) مبلغ اعتبار پرداختي به عالوه بهره‬ ‫یوزانس را از بانك مركزي جمهوري اسالمي ایران دریافت می دارند‪ .‬به این نوع یوزانس اصطالحا ً‬ ‫یوزانس داخلي )‪ (Refinance‬گفته مي شود‪.‬‬ ‫تفاوت یوزانس داخلي با یوزانس در این است كه در یوزانس داخلي بانك مركزي فاینانس را انتخاب و با آن‬ ‫قرارداد منعقد نموده است یا باله عبالارت مصالطلح از خطالوط اعتبالاري كاله بانكهالاي خالارجي در اختیالار بانالك‬ ‫مركزي‬ ‫گذاشتهاند براي تأمین مالي خرید و واردات كاال استفاده ميشود‪.‬‬ ‫در حال حاضر با واردكنندگاني كه بانك مركزي خطوط اعتباري براي خرید و واردات كاال در اختیار آنها‬ ‫ميگذارد به مثابه اعتبارات اسنادي نقدي رفتار مينماید و فقط ‪ %01‬مبلغ اعتبار را بابت بهره یوزانس از‬ ‫واردكنندگان اخذ مينماید‪ .‬لذا در معامالت یوزانس داخلي خریدار كاال باید مبلغ پیش پرداخت براي گشایش‬ ‫اعتبار اسنادي در روز گشایش را طبق اعتبارات اسنادي نقدی را بپردازد‪.‬‬

‫چارت عملیات اعتبار اسنادي‪:‬‬ ‫اعتبارت اسنادي و عملیات بانكي‬ ‫‪-‬‬

‫درخواست گشایش اعتبار‪:‬‬

‫با عنایت به انعقالاد قالرارداد فالروش‪ ،‬متقاضالي اعتبالار‪ ،‬فالرم درخواسالت گشالایش اعتبالار را تكمیالل و همالراه بالا‬ ‫مدارك‬ ‫‪81‬‬

‫خواسته شده به بانك گشاینده اعتبار اسنادي جهت ابالغ آن به ذینفع اعتبار ارائه ميدهد‪.‬‬ ‫با ت وجه به درخواست متقاضي اعتبار ‪ ،‬بانك گشایندة اعتبار پس از بررسي كامل نسبت به تهیه متن التین‬ ‫اعتبار اسنادي و ارسال آن به ذینفع اعتبار از طریق بانك ابالغ كننده اقدام خواهد نمود‪.‬‬ ‫بانالالك گشالالایندة اعتبالالار نسالالخه اي از مالالتن اعتبالالار اسالالنادي گشالالایش شالالده را در اختیالالار متقاضالالي اعتبالالار خواهالالد‬ ‫گذاشت‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫گشایش اعتبار اسنادي‪:‬‬

‫روزي كه متن التین مزبور توسط بانك گشایش كننده اعتبار ابالغ مي گردد آن روز تاریخ افتتاح اعتبار‬ ‫اسنادي تلقي خواهد شد‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫ذینفع اعتبار و متن اعتبار اسنادي‬

‫به محض اینكه ذینفع اعتبار (صادركننده) متن اعتبار اسنادي را از بانك ابالغ كننده دریافت داشت باید آن‬ ‫را به دقت مطالعه و با قرارداد فروش مطابقت دهد‪ .‬چنانچه مغایرتي مشاهده كرد یا متوجه شد كه نميتواند‬ ‫مطابق با شرایط و مواد اعتبار اسنادي در موعد مقرر اقدام به حمل كاال و ارائه اسناد یا تأیید اسناد نماید از‬ ‫متقاضي اعتبار باید بخواهد تا از بانك گشاینده اعتبار درخواست صدور اصالحیه اعتبار را به عمل آورد‪.‬‬ ‫در غیر این صورت به ارسال كاال توسط شركتهاي حمل و نقل اقدام خواهد كرد‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫تسویه و واریز اسناد‬

‫ذینفع اعتباراسنادي بعد از حمل كاال و تهیه و تأیید اسناد قبل از انقضاء سررسید اعتبار ‪ ،‬اسناد موصوف را‬ ‫به بانك ابالغ كننده اعتبار‪ ،‬ارائه مي دهد‪.‬‬ ‫بانك مزبور ‪ 3‬روز بانكي فرصت رسیدگي به اسناد را داشته و چنانچه مغایرتي در اسناد مشاهده ننمود‬ ‫نسبت به پرداخت یا تعهد پرداخت پس از اخذ پوشش از بانك گشایندة اعتبار اقدام خواهد نمود‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫بانك گشایندة اعتبار‪ ،‬متقاضي اعتبار را از وصول اسناد مطلع نموده و از متقاضي اعتبار درخواست‬ ‫مينماید تا از طریق بانك براي تسویه حساب و اخذ اسناد اقدام نماید‪ .‬در این مرحله بانک گشایندة اعتبار با‬ ‫توجه به میزان پیش پرداخت هنگام گشایش اعتبار و نوع اعتبار (دیداري – یوزانس) نسبت به محاسبة هم‬ ‫ارز ریالي اسناد اعتبار اقدام و پس از دریافت مابقي ریالي نسب به واریز اسناد و ظهرنویسي اسناد عمل‬ ‫خواهد كرد‪ .‬اینك بانك گشایندة اعتبار در ظهر بارنامه كه به نام بانك مزبور صادر شده است نسبت به انتقال‬ ‫مالكیت اقدام و در شرح سیاهة تجاري موضوع وصول حق ثبت سفارش را درج ميكند‪ .‬بدین ترتیب اسناد‬ ‫ظهرنویسي شده و در اختیار متقاضي اعتبار گذاشته مي شود‪.‬‬ ‫متقاضي اعتبار‪ ،‬بارنامه ظهرنویسي شده را به نمایندگي شركت حمل و نقل ارائه مي دهد و برگ ترخیص‬ ‫را اخذ مينماید و همراه با سایر اسناد براي ترخیص كاال به گمرك مربوطه مراجعه خواهد نمود‪.‬‬ ‫با انجام گشایش اعتبار از طرف بانک شماره مخصوصی به اعتبار اسنادی تعلق می گیرد که خریدار نیز‬ ‫از طرف دیگر در دفاتر خود حساب اعتبار اسنادی با شماره مذکور افتتاح و عملیات حسابداری را در آن‬ ‫ثبت می نماید طور کلی می توان گفت که هنگام گشایش اعتبار اسنادی و پرداخت پیش پرداخت اولیه ‪01‬‬ ‫‪ %‬یا ‪ %٢1‬طبق درصد بانک مربوطه باید‪.‬‬ ‫سند زیر را صادر کرد که عمدتا مبلغ پرداختی درصدی از یک مبلغ ارزی است‬ ‫سفارشات – پیش پرداخت اعتبار اسنادی‬

‫*‬ ‫بانک‪/‬وجوه نقد‬

‫*‬

‫هنگامی که اعتبار اسنادی گشایش می یابد‪ ،‬در واقع به میزان کل مبلغ ارزی باال برای شرکت تعهدات‬ ‫ارزی ایجاد می شود که اگر در این مقطع شرکت صورتهای مالی تهیه کنه مبلغ تعهدات ارزی مربوطه را‬ ‫باید در صورتهای مالی افشا کند‪ .‬بعد از انجام هزینه های مربوط به کارمزد و ‪ ....‬مربوط به اعتبارات‬ ‫اسنادی سند اولیه به میزان همان مبلغ هزینه شده صادر می شود‪.‬‬

‫‪83‬‬

‫هنگامی که کارهای اولیه انجام شده در صورتی که اعتبارات اسنادی از نوع دیداری باشد دوباره همان ثبت‬ ‫انجام می شود و ترخیص کاال و انجام سایر مراحل کار منوط به تسویه حساب با بانک است‪.‬‬ ‫اگر اعتبارات اسنادی دیداری نباشد‪ ،‬با توجه به واریز اعتبار و قطعی شدن مبلغ اعتبار اسنادی سند زیر‬ ‫صادر می شود‪.‬‬ ‫سفارشات – اعتبار شماره ‪....‬‬

‫*‬

‫حساب های پرداختنی تجاری ‪ -‬تعهدات اعتبارات اسنادی‬

‫*‬

‫به میزان اعتبار تعهد شده‪.‬‬ ‫بایستی در پایان هر دوره تعهدات اعتبار اسنادی را به نرخ نوع ارز مربوطه تسعیر کنیم‪.‬‬ ‫توجه داشته باشید که تضامین دریافتی و سپرده های دریافتی بابت اعتبارات اسنادی از این بابت مانند هر‬ ‫تضمین دیگری ثبت می شود و در هنگام برگشت تضامین یا سپرده به شرکت از حساب ها خارج می شوند‬ ‫و بایستی به صورت جداگانه هم در بدهی های احتمالی افشا می شوند‪.‬از طرف دیگر باید توجه کرد که‬ ‫هزینه مالی که بابت اعتبارات اسنادی متحمل می شویم تنها در صورتی که اعتبار اسنادی از نوع یوزانس‬ ‫باشد (طبق استاندارد) به بهای تمام شده کاالی مربوطه اضافه می شود و آن هم تنها در صورتی که‬ ‫گشایش اعتبار به غیر از روش یوزانس امکان پذیر نبوده باشد‪.‬در انواع دیگر اعتبارات اسنادی هزینه مالی‬ ‫مربوطه هزینه دوره محسوب میشود‪.‬‬ ‫تفکیک بین هزینه های متحمل شده ناشی از گشایش اعتبارات اسنادی جهت خرید اقدام به شناسایی بهای‬ ‫تمام پس از انتقال مالکیت و پس از صدور رسید انبار می گردد‪.‬‬ ‫عمده هزینه ها شامل ‪ :‬هزینه ثبت سفارش‪ ،‬هزینه کارمزدهای بانکی‪ ،‬هزینه بیمه سفارش‪ ،‬هزینه‬ ‫کارمزدهای بانکی ‪ ،‬بهای فوب (اینویس)‪ ،‬هزینه های انبارداری وتخلیه و بارگیری ‪ ،‬هزینه های حمل‬ ‫داخلی ‪ ،‬هزینه گمرکی و حقوق وعوارض دولتی وسایر هزینه هایی که در هیچ یک از حساب های فوق‬ ‫طبقه بندی نمی گردد و به تفکیک اعتبارات گشایش یافته که این اعتبارات می تواند به صورت یوزانس ویا‬

‫‪84‬‬

‫ریفاینانس از طرف اعتبار دهنده گشایش یابد و درپایان با اطمینان از ثبت تمام هزینه مربوط به اعتبار‬ ‫گشایش یافته که معموال" بعد از رسید انبار شرکت خریدار می باشد اقدام به انتقال هزینه های متحمل شده‬ ‫به حساب موجودی کاال و یا بهای تمام شده دارائی خواهد بود که درسیستمهای مالی با ایجاد سطوح پنجم و‬ ‫ششم اقدام به تفکیک اعتبارات و نوع کاالی خریداری شده وهرگونه اطالعات مورد نظر مدیریت می نمایند‬ ‫که دراین خصوص می بایستی کنترلهای داخلی الزم برقرار وبا ثبت صحیح وشناسایی هزینه های مربوط‬ ‫به اعتبار اقدام به شناسایی دقیق بهای کاال نمود‪.‬‬ ‫بررسی اعتبارات اسنادی در کارآموزی‪:‬‬ ‫مورد ا ستفاده قرار نمی گرفت شاید هنوز به طور جدی در محل کار ما جا نیفتاده بود شاید هم دلیلی برای‬ ‫استفاده از اعتبارات اسنادی نمی دانستند ‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫بخش هشتم ‪ :‬ایین نامه ها ودستور عمل ها‬

‫‪:‬‬

‫معامالتی ‪:‬‬ ‫ماده ‪ -0‬منظور از ‪ .............................‬در این آییننامه عبارت است از‬ ‫‪ ...................................‬وابسته به ‪...................................‬‬ ‫ماده ‪ -٢‬سال مالي ‪ .............................‬عبارت است از یكسال شمسي كه از اول فروردین شروع و به‬ ‫پایان اسفند ماه ختم ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -7‬بودجه ‪ ،.............................‬برنامه مالي ‪ .............................‬است كه براي یكسال مالي‬ ‫تهیه و حاوي پیشبیني كمكهاي دولت‪ ،‬درآمدهاي اختصاصي و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد‬ ‫هزینهها براي انجام برنامه ها و عملیاتي كه منجر به وصول به هدفهاي ‪.............................‬‬ ‫ميگردد‪ ،‬ميباشد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -4‬اعتبار‪ ،‬عبارت است از مبلغي كه براي اجراي برنامهها و طرحها و فعالیتهاي‬ ‫‪ .............................‬در بودجه مربوط پیشبیني شده است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -9‬برنامه ‪ ،.............................‬باالترین سطح طبقهبندي كارهاي اجرایي براي انجام‬ ‫مسئولیتهائي است كه به ‪ .............................‬محول شده است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -6‬درآمد اختصاصي ‪ ،.............................‬عبارت است از درآمدهایي كه تحت عنوان درآمد‬ ‫اختصاصي در بودجه ‪ .............................‬پیشبیني می شود و در جهت تحقق اهداف‬ ‫‪ .............................‬به مصرف ميرسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -3‬تشخیص‪ ،‬عبارت است از تعیین و انتخاب كاال و خدمات و سایر پرداختهایي كه تحصیل یا انجام‬ ‫آنها براي نیل به اهداف ‪ .............................‬ضروري است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -١‬تامین اعتبار‪ ،‬عبارت است از اختصاص دادن تمام یا قسمتي از اعتبار مصوب براي انجام هزینه‬ ‫معین‪.‬‬ ‫ماده ‪ -5‬تعهد از نظر این آیین نامه عبارت است از ایجاد الزاماتي برذمه ‪ .............................‬ناشي‬ ‫از‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬تحویل كار یا انجام دادن خدمات‬ ‫ب ‪ -‬اجراي قراردادهائي كه با رعایت مقررات منعقد شده باشد‪.‬‬ ‫ج‪ -‬احكام صادره از مراجع قانوني و ذیصالح‬ ‫د‪ -‬پیوستن به قراردادهاي بینالمللي و عضویت در سازمانها یا مجامع بینالمللي با اجازه قانون‬ ‫هـ‪ -‬كمك و اعانه به اشخاص حقیقي یا حقوقي كه در جهت اهداف ‪.............................‬‬ ‫صورت ميگیرد‬

‫‪86‬‬

‫ماده ‪ -01‬تسجیل‪ ،‬عبارت است از تعیین میزان بدهي قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارك‬ ‫كننده بدهي‪.‬‬

‫اثبات‬

‫ماده ‪ -00‬حواله‪ ،‬اجازهاي كه كتبا ً به وسیله مقامات مجاز ‪ .............................‬براي تادیه تعهدات و‬ ‫بدهيهاي قابل پرداخت از محل اعتبارات مربوط عهده مدیر امور مالي یا فرد مجاز از طرف وي‬ ‫در وجه ذینفع صادر ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0٢‬درخواست وجه‪ ،‬سندي است كه رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وی براي‬ ‫انجام پرداختها از محل اعتبارات مصوب عهده خزانه در وجه حسابهاي بانكي‬ ‫‪ .............................‬صادر مينماید‪.‬‬ ‫ماده ‪ -07‬هزینه‪ ،‬عبارت است از بدهيهاي قابل پرداخت در قبال تعهد یا تحت عنوان كمك یا عناوین‬ ‫مشابه‪.‬‬ ‫ماده ‪ -04‬تنخواهگردان حسابداري‪ ،‬عبارت است از وجهي که به منظور رفع احتیاجات نقدی و ایجاد‬ ‫تسهیالت الزم براي انجام هزینهها و پرداختها‪ ،‬دراختیار ‪ .............................‬قرار ميگیرد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -09‬تنخواهگردان پرداخت‪ ،‬عبارت است از وجهي كه توسط مدیر امور مالي با دستور رئیس‬ ‫‪ .............................‬و یا مقام مجاز از طرف وي براي انجام هزینهها و سایر پرداختها در‬ ‫اختیار واحدها و یا ماموریني كه به موجب دستورالعمل موضوع تبصره ماده ‪ 79‬این آییننامه مجاز‬ ‫به دریافت تنخواهگردان هستند قرار ميگیرد‬ ‫ماده ‪ -06‬پیشپرداخت‪ ،‬عبارت است از پرداختي كه از محل اعتبارات مربوط قبل از انجام تعهد صورت‬ ‫ميگیرد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -03‬عليالحساب‪ ،‬عبارت است از پرداختي كه به منظور اداي قسمتي از تعهد از محل اعتبار مربوط‬ ‫صورت ميگیرد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0١‬سپرده‪ ،‬عبارت است از وجوهي كه طبق قوانین و مقررات و قراردادها به منظور تامین و یا‬ ‫جلوگیري از تضییع حقوق ‪ .............................‬دریافت ميگردد و استرداد و یا ضبط آن تابع‬ ‫شرایط مقرر در قوانین و مقررات و قراردادهاي مربوط است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -05‬مدیر امور مالي‪ ،‬ماموري است كه از بین مستخدمین رسمی واجد صالحیت و با حکم رئیس‬ ‫‪ .............................‬برای انجام امور مالی و محاسباتی ‪ .............................‬به این‬ ‫سمت منصوب و عالوه بر وظایف سازمانی‪ ،‬وظایف و مسئولیت های مشروحه ذیل به او محول‬ ‫می گردد‪.‬‬ ‫الف – اعمال نظارت مالی با رعایت قوانین و مقررات مربوط‪ ،‬مفاد این آئین نامه و مصوبات‬ ‫هیات امناء‬ ‫ب‪ -‬نگاهداری حساب و تنظیم گزارشهای مالی و نظارت بر حفظ اسناد‪ ،‬دفاتر و مدارک مالی و‬ ‫اطالعات نرم افزاری‬ ‫ج‪ -‬نگاهداری و حفظ و حراست و تحویل وجوه‪ ،‬نقدینه ها‪ ،‬سپرده ها و اوراق بهادار‬ ‫‪87‬‬

‫د‪ -‬نگاهداری حساب و نظارت بر اموال‬ ‫هـ‪ -‬نظارت و کنترل بر وصول درآمدهای اختصاصی و واریز آن ها به خزانه‬ ‫تبصره‪ -‬تغییر و انتصاب مدیر امور مالی می بایست به اطالع هیات امنا برسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢1‬معاون مدیر امور مالی‪ ،‬از بین مستخدمین رسمي واجد شرایط به پیشنهاد مدیر امور مالي و حكم‬ ‫رئیس ‪ .............................‬به این سمت منصوب و قسمتی از وظایف و مسئولیت های مدیر‬ ‫امور مالی به وی محول می شود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢0‬امین اموال‪ ،‬از بین کارکنان رسمي واجد صالحیت و امانتدار به پیشنهاد مدیر امور مالی و حكم‬ ‫رئیس ‪ .............................‬به این سمت منصوب و مسئولیت حراست و تحویل و تحول و‬ ‫تنظیم حسابهاي اموال و اوراقي كه در حكم وجه نقد است و كاالهاي تحت ابواب جمعي به عهده‬ ‫او واگذار ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢٢‬كارپرداز‪ ،‬از بین کارکنان رسمي واجد صالحیت ‪ .............................‬به این سمت منصوب‬ ‫مي شود تا نسبت به خرید و تدارک کاال و خدمات مورد نیاز طبق دستور مقام مجاز و در چارچوب‬ ‫ضوابط و مقررات عمل نماید‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢7‬عامل مالي‪ ،‬ماموری است که با پیشنهاد مدیر امور مالي و به موجب حكم رئیس‬ ‫‪ .............................‬از بین کارکنان رسمي واجد صالحیت به این سمت منصوب و قسمتي از‬ ‫وظایف و مسئولیت های مدیر امور مالي به وی محول می گردد تا در واحد محل استقرار به انجام‬ ‫برساند‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢4‬در صورتي كه براي تصدي مشاغل موضوع مواد ‪ ٢٢ - ٢0 -٢1 -05‬و ‪ ٢7‬این آییننامه‪،‬‬ ‫انتصاب مستخدم رسمي مقدور نباشد از مستخدمین پیماني به صورت موقت با اخذ تضمین الزم‬ ‫استفاده ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢9‬نظارت مالی‪ ،‬عبارت است از تطبیق هزینه ها و پرداخت ها‪ ،‬درآمدها و دریافت های‬ ‫‪ .............................‬با مفاد این آئین نامه و مصوبات هیات امنا و سایر قوانین و مقررات‬ ‫مربوط و حصول اطمینان از صحت محاسبات مالی و اصالت و کفایت اسناد و مدارک مثبته در‬ ‫مورد میزان و تحقق هریک از اقالم فوق‪.‬‬

‫فصل دوم‪ -‬بودجه‬ ‫ماده ‪ -٢6‬بودجه پیشنهادي ‪ .............................‬براساس سیاستهاي کلی و خطمشيها‪ ،‬برنامه ها و‬ ‫اهداف آموزشی و پژوهشی مصوب در مهلت مقرر تنظیم و به تصویب هیات امناء ميرسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢3‬بودجه تفصیلي براساس اعتباراتي كه از محل ردیفهاي بودجه كل كشور اعم از عمومي و‬ ‫اختصاصي در اختیار ‪ .............................‬قرار ميگیرد و همچنین مانده وجوه مصرف نشده‬ ‫سنوات قبل و سایر منابع تامین اعتبار به تفكیك برنامهها و طرحها به پیشنهاد رئیس‬ ‫‪ .............................‬حداكثر تا پایان شهریورماه به تصویب هیات امناء ميرسد‪.‬‬ ‫‪88‬‬

‫تبصره‪ -‬تا زمان تصویب بودجه تفصیلي توسط هیات امناء به تشخیص رئیس ‪.............................‬‬ ‫هزینهها حداكثر به میزان یک دوازدهم بودجه‪ ،‬برای هر ماه انجام ميپذیرد‪.‬‬

‫فصل سوم‪ -‬درآمدها و دریافتها‬ ‫ماده ‪ -٢١‬انواع درآمدها و دریافتهاي ‪ .............................‬به شرح زیر است‪:‬‬ ‫الف‪ -‬وجوهي كه تحت عنوان كمك و یا عناوین دیگر از محل ردیفهاي بودجه كل كشور در اختیار‬ ‫‪ .............................‬قرار ميگیرد‪.‬‬ ‫ب‪ -‬درآمدهاي اختصاصي ‪ .............................‬كه انواع و نحوه وصول آنها توسط هیات امناء‬ ‫‪.............................‬تعیین خواهد شد به حساب خزانه منتقل و بنا به درخواست‬ ‫‪ .............................‬به حسابهاي پرداخت ‪ .............................‬منتقل خواهد شد‪.‬‬ ‫ج‪ -‬وجوهي كه موارد مصرف آن در این آییننامه یا مقررات خاص دیگري مشخص گردیده است‬ ‫نظیر درآمد خانههاي سازماني و وجوه حاصل از فروش اموال منقول و غیر منقول‪.‬‬ ‫د‪ -‬هدایا و كمكها كه با رعایت ضوابط مربوط دریافت ميگردد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢5‬سپرده یا وجهالضمان یا وثیقه یا ودیعه و یا نظایر آن كه بر طبق مقررات و یا برحسب ضرورت‬ ‫به تشخیص ‪ .............................‬وصول ميگردد باید به حساب بانكي دولتی كه‬ ‫‪ .............................‬به همین منظور افتتاح مينماید‪ ،‬واریز شود‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -0‬رد وجوه سپرده و یا جبران خسارت ناشي از عدم اجراي تعهدات از محل موجودي حساب فوق‬ ‫براساس تشخیص رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وي به عمل خواهد آمد‪.‬‬ ‫تبصره ‪ ............................. -٢‬مجاز است براي رفع احتیاجات خود از موجودي حسابهاي سپرده به‬ ‫صورت موقت مشروط به آنکه در زمان تسویه حساب وجه مربوطه قابل تادیه باشد‪ ،‬استفاده نماید‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -7‬رئیس ‪ .............................‬می تواند با تصویب هیات امنا قسمتی از موجودی حساب‬ ‫سپرده یا درآمدهای اختصاصی را به صورت حسابهای پس انداز بانکهای دولتی سرمایه گذاری‬ ‫نموده و درآمد حاصل را جزو درآمدهای اختصاصی ‪ .............................‬محسوب و در قالب‬ ‫بودجه سنواتی به مصرف برساند‪.‬‬ ‫ماده ‪ -71‬در مواردي كه براي تقسیط بدهي اشخاص به ‪ .............................‬و یا دادن مهلت به‬ ‫بدهكاران مزبور و نیز جریمههاي نقدي ناشي از استنكاف و یا عدم پرداخت به موقع بدهي به‬ ‫موجب مقررات عمومي تعیین تكلیف نشده باشد‪ ،‬رئیس ‪ .............................‬مجاز است‬ ‫بدهيهاي مذكور را حداكثر تا مدت یكسال تقسیط نماید‪ .‬تقسیط بدهي براي مدت بیش از یكسال‬ ‫موكول به موافقت هیات امناء ميباشد‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬چنانچه بدهيهاي موضوع این ماده از ارتكاب جرائم و یا تخلفاتي ناشي شده باشد‪ ،‬استیفاي طلب‬ ‫‪ .............................‬از طریق تقسیط بدهي و یا دادن مهلت‪ ،‬مانع از تعقیب قانوني متخلفین و‬ ‫یا مجرمین ذیربط توسط ‪ .............................‬یا سایر مراجع ذیصالح نخواهد بود‪.‬‬ ‫‪89‬‬

‫فصل چهارم‪ -‬هزینهها و پرداختها‬ ‫ماده ‪ -70‬در مورد آن قسمت از هزینههاي جاري مستمر كه نوعا ً انجام آن از یكسال مالي تجاوز ميكند‬ ‫‪ .............................‬ميتواند به تشخیص رئیس‪ .............................‬براي مدت متناسب‬ ‫قراردادهائي كه اجراي آن از سال مالي تجاوز ميكند‪ ،‬منعقد نماید‪ .‬در این صورت‬ ‫‪ .............................‬مكلف است در بودجه ساالنه خود اعتبارات الزم براي پرداخت تعهدات‬ ‫مربوط را مقدم بر سایر اعتبارات منظور نماید‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬انواع هزینههاي موضوع این ماده و شرایط آن به تصویب هیات رئیسه ‪.............................‬‬ ‫ميرسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -7٢‬هزینه ها به ترتیب پس از طي مراحل تشخیص و تامین اعتبار و تعهد و تسجیل و اعمال نظارت‬ ‫مالی و صدور حواله تحقق می یابد‪.‬‬ ‫و تنخواه‬ ‫تبصره‪ -0‬رعایت ترتیب و به انجام رساندن مراحل موضوع این ماده در مورد پیش پرداخت‬ ‫گردان پرداخت (به استثنای مرحله انجام تعهد) و علی الحساب (به استثنای مرحله تسجیل که برای‬ ‫تمام دین مقدور نمی باشد) نیز الزامی است‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -٢‬امضای سند حسابداری منضم به مدارک اثبات کننده مراحل موضوع این ماده از سوی رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وی به منزله تحقق مراحل تشخیص‪ ،‬تعهد و‬ ‫تسجیل و امضای سند مذکور توسط مدیر امور مالی یا شخص مجاز از سوی وی به منزله تحقق‬ ‫مرحله تامین اعتبار و اعمال نظارت مالی است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -77‬اختیار و مسئولیت تشخیص و انجام تعهد و تسجیل و حواله به عهده رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وی می باشد‪ .‬تامین اعتبار و تطبیق پرداختها با‬ ‫ضوابط مورد عمل به عهده مدیر امور مالی یا فرد مجاز از طرف وی می باشد‪.‬‬ ‫تبصره ‪ – 0‬اختیارات و مسئولیتهای موضوع این ماده حسب مورد مستقیما ً و بدون واسطه از طرف رئیس‬ ‫‪ .............................‬به سایر مقامات مجاز ‪ .............................‬کالً یا بعضا ً قابل تفویض‬ ‫می باشد‪ .‬لکن در هیچ مورد تفویض اختیار و مسئولیت موجب سلب اختیار و یا رافع مسئولیت از‬ ‫تفویض کننده نخواهد بود‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -٢‬در اجرای این ماده تفویض اختیارات و مسئولیت های مربوط به رئیس‬ ‫‪ .............................‬به مدیر امور مالی و یا کارکنان تحت نظر او مجاز نمی باشد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -74‬در مواردي كه الزم است قبل از انجام تعهد وجهي پرداخت شود‪ ،‬ميتوان به تشخیص رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وي مبالغي به عنوان پیشپرداخت تادیه نمود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -79‬در مواردي كه بنا به عللي تسجیل و تهیه اسناد و مدارك الزم براي تادیه تمام دین مقدور نباشد‬ ‫ميتوان قسمتي از وجه تعهد شده را تحت عنوان عليالحساب به تشخیص رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وي پرداخت نمود‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫تبصره‪ -‬میزان و نحوه واگذاري و واریز تنخواهگردان‪ ،‬پیشپرداخت و عليالحساب و نوع تضمین موردنیاز‬ ‫طبق دستورالعملي است كه به تصویب هیات رئیسه ‪. ............................‬ميرسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ ............................. -76‬ميتواند به منظور استفاده از تسهیالت خریدهاي متمركز براي تدارك‬ ‫كاالهاي موردنیاز با اعالم سازمان‪ /‬وزارتخانه ذیربط یا سایر دستگاه های اجرایی‪ ،‬وجوهي را به‬ ‫حساب یا حسابهایی که به همین منظور تعیین شده یا می شود‪ ،‬واریز نماید‪ .‬وجوه واریزی به‬ ‫حساب یا حساب های فوق‪ ،‬به حساب پیشپرداخت منظور و پس از وصول كاالهاي موردنظر و با‬ ‫دریافت صورتحساب از طرف سازمان ‪ /‬وزارتخانه ذیربط یا دستگاه اجرائي مربوط به حساب‬ ‫هزینه منظور ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -73‬پرداختهاي ‪ .............................‬بایستي صرفا ً از طریق حسابهاي بانكي مجاز انجام گیرد‬ ‫و گواهي بانك دائر بر انتقال وجه به حساب ذینفع‪ ،‬پرداخت وجه به ذینفع یا قائم مقام قانوني او و‬ ‫حواله در وجه ذینفع یا قائم مقام قانونی او به عنوان رسید گیرنده وجه تلقي و پرداخت محسوب‬ ‫ميگردد‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬در موارد استثنایي با تشخیص رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وي كه اخذ‬ ‫امضا از گیرنده وجه مقدور و یا به مصلحت نباشد‪ ،‬تائید یکی از مقامات مذکور‪ ،‬دایر بر پرداخت‬ ‫وجه به ذینفع (به صورت چك و یا نقد) رسید دریافت كننده وجه تلقي‪ ،‬و سند قابل احتساب به هزینه‬ ‫قطعي است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -7١‬پرداخت هرگونه وجهي به اشخاص حقیقی و حقوقی تحت عناوین مددكاري و كمك هزینههاي‬ ‫دانشجویي‪ ،‬مطالعاتی و پژوهشی‪ ،‬آموزشي و یا نظایر آن مشروط بر آن است كه به تشخیص رئیس‬ ‫‪ ،.............................‬فعالیت افراد حقیقی و حقوقی دریافت كننده وجه در جهت اهداف‬ ‫‪ .............................‬باشد‪ .‬وجوه پرداختي از این بابت با اخذ رسید از دریافت كننده وجوه به‬ ‫حساب هزینه منظور خواهد شد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -75‬مانده اعتبارات مصرف نشده هر سال به سال بعد منتقل و ضمن بودجه تفصیلي‬ ‫‪ .............................‬به تصویب ميرسد‪ .‬این مانده بدواً به منظور تادیه تعهدات سنوات قبل كه‬ ‫توسط ‪ .............................‬ایجاد‪ ،‬ولي در سال مربوط پرداخت نشده است‪ ،‬مورد استفاده قرار‬ ‫ميگیرد‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬مانده مصرف نشده اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای منحصراً به مصرف‬ ‫دارایی های سرمایه ای ميرسد‪.‬‬

‫تملک‬

‫ماده ‪ -41‬حسابهاي بانكي ‪.............................‬به استثنای حساب کمک های مردمی و هدایا به تعداد‬ ‫موردنیاز جهت دریافتها و پرداختهاي مربوط با درخواست مدیر امور مالي نزد شعب بانكهاي‬ ‫مربوط افتتاح ميگردد‪ .‬استفاده از حسابهاي مزبور با امضاي مشترك مدیر امور مالي و رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وی ممكن خواهد بود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -40‬نحوه برداشت و مصرف هدایا و كمكهاي دریافتي‪ ،‬موضوع بند (د) ماده ‪ ٢١‬این آییننامه تابع‬ ‫دستور العمل پیوست خواهد بود‪.‬‬

‫‪91‬‬

‫فصل پنجم‪ -‬معامالت‬ ‫ماده ‪ -4٢‬معامالت ‪ .............................‬اعم از خرید یا فروش یا اجاره‪ ،‬پیمانكاري‪ ،‬اجرت كار و‬ ‫غیره به استثناي مواردي كه مشمول مقررات استخدامي باشد‪ ،‬از طریق مناقصه یا مزایده انجام‬ ‫ميشود مگر در موارد زیر‪:‬‬ ‫الف ‪ -‬معامالتي كه طرف معامله وزارتخانهها یا موسسات یا شركت های دولتي یا شهرداریها یا‬ ‫ارگانها و موسسات وابسته به آنها باشد‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬معامالتي كه انجام آنها به تشخیص و مسئولیت رئیس ‪ .............................‬با موسسات و‬ ‫نهادهاي عمومي غیر دولتي و موسسات تابعه كه بیش از پنجاه درصد سهام یا سرمایه و یا مالكیت‬ ‫آنها متعلق به موسسات و نهادهاي مذكور باشند و نیز با شركتهاي تعاوني مصرف چند منظوره و‬ ‫توزیع كاركنان وزارتخانهها و موسسات و شركتهاي دولتي و شركتها و موسسات تعاوني تولیدی‬ ‫و توزیعی كه تحت نظارت مستقیم دولت تشكیل و اداره ميشود‪.‬‬ ‫ج – خرید اموال و خدمات و حقوقي كه به تشخیص رئیس ‪ .............................‬به صرفه و‬ ‫صالح ‪ .............................‬باشد‪.‬‬ ‫د ‪ -‬اجاره اموال غیر منقول به تشخیص رئیس ‪.............................‬‬ ‫هـ ‪ -‬خرید کتب‪ ،‬نشریات علمی‪ -‬پژوهشی‪ ،‬بانکهای اطالعاتی الکترونیکی‪ ،‬خدمات هنري و صنایع‬ ‫مستظرفه و خدمات كارشناسي و همچنین خدمات مشاوره و خدمات موسسات علمي و حقاختراع به‬ ‫تشخیص رئیس ‪.............................‬‬ ‫و‪ -‬خرید كاالهاي مورد مصرف روزانه كه نرخ ثابتي از طرف دولت یا مراجع ذیصالح براي آنها‬ ‫تعیین شده باشد‪.‬‬ ‫ز‪ -‬خرید كاالهاي انحصاري دولتي و سایر كاالهائي كه داراي فروشنده انحصاري باشد‪.‬‬ ‫ح ‪ -‬كرایه حمل و نقل هوائي‪ ،‬دریایی هزینه مسافرت و نظایر آن در صورت وجود نرخ ثابت‬ ‫مقطوع‪.‬‬ ‫ط ‪ -‬خرید قطعات یدكي براي تعویض یا تكمیل لوازم و تجهیزات و ماشینآالت ثابت و متحرك موجود‬ ‫و همچنین ادوات و ابزار و وسایل اندازه گیري دقیق و لوازم آزمایشگاهي علمي و فني و سمعي و‬ ‫بصري و نظایر آن به تشخیص رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف ایشان‪.‬‬ ‫ی ‪ -‬تعمیر ماشینآالت ثابت و متحرك به تشخیص رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از‬ ‫طرف ایشان‪.‬‬ ‫ک ‪ -‬امور مربوط به چاپ و صحافي به تشخیص رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از‬ ‫طرف وی‪.‬‬ ‫ل ‪ -‬در مورد خریدهاي ارزي با اعالمیه بانك و مدارك ترخیص كاال از گمرگ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -47‬معامالت از نظر مبلغ به دسته جزئي‪ ،‬متوسط و عمده به شرح زیر طبقه بندي ميشوند‪:‬‬

‫‪92‬‬

‫ معامالت جزئي معامالتي است كه مبلغ آن از‪ .............................‬لایر تجاوز نكند‪.‬‬‫ معامالت متوسط معامالتي است كه مبلغ آن از ‪ .............................‬لایر بیشتر و از‬‫‪ .............................‬لایر تجاوز نكند‪.‬‬ ‫ معامالت عمده معامالتي است كه مبلغ آن از ‪ .............................‬لایر بیشتر باشد‪.‬‬‫تبصره ‪ -0‬نصابهای مذکور در این ماده در هر سال بنا به تشخیص هیات امناء قابل تغییر است‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -٢‬مبناي نصاب در خرید براي معامالت جزئي و متوسط ‪ ،‬مبلغ معامله و در مورد معامالت عمده‬ ‫مبلغ برآورد است‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -7‬مبناي نصاب در فروش مبلغ تعیین شده از طرف كارشناس منتخب ‪.............................‬‬ ‫است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -44‬مناقصه در معامالت به طریق زیر انجام ميپذیرد‪.‬‬ ‫ معامالت جزئي به كمترین بهاي ممكن به تشخیص و مسئولیت كارپرداز‬‫ معامالت متوسط به كمترین بهاي ممكن به تشخیص و مسئولیت كارپرداز و مسئول مافوق و تایید‬‫رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف ایشان‪.‬‬ ‫ در مورد معامالت عمده با انتشار آگهي مناقصه عمومي و یا ارسال دعوتنامه (مناقصه محدود) به‬‫تشخیص رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف ایشان‪.‬‬ ‫تبصره – براي معامالت عمــدهاي كه از محل اعتبــار برنامه تحقیقات ‪ .............................‬انجام می‬ ‫پذیرد‪ ،‬انتشار آگهي و رعایت تشریفات مناقصه الزامي نیست و معامله ميتواند صرفا ً با تشخیص‬ ‫رئیس ‪.............................‬یا مقام مجاز از طرف وي انجام شود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -49‬مزایده در معامالت به طریق زیر انجام ميپذیرد‪:‬‬ ‫ معامالت جزئی به بیشترین بهای ممکن به تشخیص و مسئولیت کارپرداز‬‫ معامالت متوسط به بیشترین بهاي ممكن به تشخیص و مسئولیت کارپرداز و مسئول مافوق و تایید‬‫رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف ایشان‪.‬‬ ‫ معامالت عمده با انتشار آگهي مزایده عمومي‪.‬‬‫ماده ‪ -46‬در مواردي كه انجام مناقصه یا مزایده براساس گزارش توجیهي واحد مربوط و به تشخیص‬ ‫هیاتي مركب از معاون اداری و مالی ‪ ، .............................‬مدیر امور مالي و یك نفر به‬ ‫انتخاب رئیس ‪ .............................‬میسر یا به مصحلت نباشد ميتوان معامله را به طرق دیگري‬ ‫انجام داد‪ .‬در این صورت هیات مزبور با رعایت صرفه و صالح ‪ .............................‬نحوه‬ ‫انجام معامله را مشخص مينماید كه پس از تائید رئیس ‪ .............................‬معتبر خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ -43‬جلسه هیات موضوع ماده (‪ )46‬این آیین نامه در هر مورد با دعوت رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف وی تشكیل ميشود‪ .‬كلیه اعضا مكلف به حضور در‬ ‫جلسه هیات و ابراز نظر خود نسبت به گزارش توجیهي واحد مربوط در مورد تقاضاي ترك تشریفات‬

‫‪93‬‬

‫مناقصه یا مزایده یا ارسال دعوتنامه (مناقصه محدود) و همچنین نحوه انجام معامله مورد نظر هستند‪.‬‬ ‫لیكن تصمیمات هیات با راي اكثریت اعضا معتبر خواهد بود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -4١‬در كلیه معامالت تنظیم قرارداد یا گرفتن فاكتور الزامي است‪ ،‬مگر در موارد اضطراري و‬ ‫استثنایي كه مبادرت به تنظیم صورت مجلس خرید گردیده و به تایید رئیس ‪.............................‬‬ ‫یا مقام مجاز از طرف ایشان ميرسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -45‬نحوه انجام معامالت و تشریفات مناقصه و مزایده و سایر مقررات اجراي مواد ‪ 4٢‬تا ‪ 4١‬این‬ ‫آییننامه به موجب دستورالعمل پیوست خواهد بود‪.‬‬

‫فصل ششم‪ -‬نظارت مالي‬ ‫ماده ‪ -91‬اعمال نظارت مالي در اجراي مفاد ماده ‪ 05‬این آیین نامه به عهده مدیر امور مالي‬ ‫‪ .............................‬است‪.‬‬ ‫تبصره – عامل مالی در قبال مدیر امور مالی (یا معاون وی) و مدیر امور مالی (یا معاون وی) در قبال‬ ‫رئیس ‪ .............................‬در مورد اعمال صحیح نظارت مالی پاسخگو می باشند‪ .‬نحوه و‬ ‫حدود نظارت مالی بر طبق دستور العملی خواهد بود که به تصویب هیات رئیسه‬ ‫‪ .............................‬می رسد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -90‬در صورتي كه مدیر امور مالي پرداخت وجهي را برخالف قوانین و مقررات و مصوبات هیات‬ ‫امناء و مفاد این آییننامه تشخیص دهد مراتب را با ذكر دالیل مربوط كتبا ً به مقام صادر كننده‬ ‫دستور پرداخت اعالم ميكند‪ .‬مقام صادر كننده دستور پس از وصول گزارش مدیر امور مالي‬ ‫چنانچه مسئولیت امر پرداخت را به عهده بگیرد و مراتب را كتبا ً به مدیر امور مالي اعالم نماید‪،‬‬ ‫مدیر امور مالي مكلف است وجه مزبور را پرداخت نماید‪.‬‬ ‫تبصره – چنانچه مقام صادرکننده دستور پرداخت غیر از شخص رئیس ‪ .............................‬باشد‪،‬‬ ‫مدیر امور مالی مکلف است پس از اطالع و تایید رئیس ‪ .............................‬اقدام به پرداخت‬ ‫نماید‪.‬‬

‫فصل هفتم‪ -‬امور حسابداري و حسابرسي‬ ‫ماده ‪ -9٢‬به منظور جلوگیري از تداخل منابع مالي ‪ .............................‬و تفكیك برنامهها و طرحهائي‬ ‫كه از محل منابع خاصي تامین مالي ميشوند‪ ،‬حسابهای ‪ .............................‬به تفكیك منابع‬ ‫مالي تحت عنوان حساب مستقل ثبت و نگهداري ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -97‬حسابهاي ‪ .............................‬براساس اصول‪ ،‬موازین و استانداردهاي متداول حسابداري‬ ‫موسسات آموزشي و پژوهشي با روش حسابداري تعهدی نگهداري ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -94‬حسابهاي مستقل ‪ .............................‬عبارتند از‪:‬‬

‫‪94‬‬

‫‪ -0‬حساب مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای‬ ‫‪ -٢‬حساب مستقل وجوه اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای‬ ‫‪ -7‬حساب مستقل وجوه اعتبارات اختصاصي‬ ‫‪ -4‬حساب مستقل وجوه هدایا و كمكهاي مردمي‬ ‫‪ -9‬حساب مستقل وجوه سپرده‬ ‫‪ -6‬حساب مستقل وجوه بازنشستگي‬ ‫‪ -3‬حساب مستقل وجوه سایر منابع‬ ‫‪ -١‬سایر حسابهاي مستقل كه عنداللزوم به پیشنهاد مدیر امور مالي و موافقت رئیس‬ ‫‪ .............................‬ایجاد خواهد شد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -99‬صورتهاي مالي ‪ .............................‬كه هر سال براساس دفاتر و مدارک حسابداری‬ ‫حداکثر تا پایان خرداد ماه سال بعد توسط ‪ .............................‬تنظیم و پس از انجام حسابرسی‬ ‫توسط حسابرس منتخب هیات امناء برای بررسی و تصویب به هیات امناء ارائه ميگردد‪ ،‬عبارتند‬ ‫از‪:‬‬ ‫‪ -0‬ترازنامه تركیبي كلیه حسابهاي مستقل‬ ‫‪ -٢‬صورتحساب تركیبي درآمد و هزینه‬ ‫‪ -7‬صورت تركیبي تغییرات در حساب مازاد‬ ‫‪ -4‬صورت عملكرد ساالنه بودجه براي حسابهاي مستقل وجوه اعتبارات هزینه ای و تملک‬ ‫دارایی های سرمایه ای و اختصاصي‬ ‫ماده ‪ -96‬مدیر امور مالی ‪ .............................‬مكلف است صورتحساب دریافت و پرداخت هر ماه را‬ ‫تنظیم و حداکثر تا پایان ماه بعد به رئیس ‪ .............................‬و هر شش ماه یکبار همراه با‬ ‫اسناد و مدارک مربوط پس از انجام حسابرسی توسط حسابرس منتخب هیات امنا از طریق رئیس‬ ‫‪ .............................‬در اختیار هیات امناء قرار دهد‪.‬‬ ‫ماده ‪ -93‬نحوه نگهداري حسابهاي مستقل و نمونه اوراق دفاتر‪ ،‬اسناد و مدارك حسابداري و گزارشهاي‬ ‫مالي و استفاده از روشهای نوین حسابداری به موجب دستورالعملي است که پس از تصویب هیات‬ ‫امناء ابالغ می شود‪ .‬مادام كه دستورالعمل یاد شده ابالغ نگردیده سیستم حسابداري مورد عمل‬ ‫معتبر خواهد بود‪.‬‬

‫فصل هشتم‪ -‬اموال‬ ‫ماده ‪ -9١‬مسئولیت حفظ و حراست اموال منقول و غیر منقول به عهده ‪ .............................‬و‬ ‫مسئولیت نگهداري حساب اموال با مدیر امور مالي ميباشد‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬منظور از اموال منقول مذكور در این فصل‪ ،‬اموال منقول غیرمصرفي است‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫ماده ‪ -95‬انتقال اموال منقول ‪.............................‬به موسسات غیر دولتي ممنوع است‪.‬‬ ‫تبصره – انتقال اموال مازاد بر نیاز ‪ .............................‬به موسسات علمی آموزشی و پژوهشی‬ ‫دولتی با تصویب هیات رئیسه ‪ .............................‬مجاز است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -61‬فروش اموال منقول ‪ .............................‬كه به تشخیص هیاتي مركب از معاون اداری و‬ ‫مالی ‪ ،.............................‬مدیر امور مالي و یك نفر كارشناس خبره و متعهد با انتخاب رئیس‬ ‫‪ ،.............................‬اسقاط شده یا مازاد بر نیاز است‪ ،‬مجاز ميباشد‪ .‬وجوه حاصل از فروش‬ ‫اینگونه اموال به حساب درآمد اختصاصی واریز و منحصراً براي خرید اموال منقول‬ ‫‪ .............................‬به مصرف ميرسد‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬اموال منقولي كه فروش آنها به موجب قانون ممنوع ميباشد از شمول این ماده مستثني است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -60‬فروش اموال غیر منقول مازاد بر نیاز ‪ .............................‬به استثنای اموال غیر منقولی که‬ ‫از نفایس و آثارملی و بناهای تاریخی است صرفا ً به منظور تبدیل به احسن با تصویب هیات امناء‬ ‫مجاز می باشد‪ .‬وجوه حاصل از فروش اموال به حساب درآمد اختصاصی واریز می گردد‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬ارزیابی و تعیین مبنای قیمت اموال غیر منقول قابل فروش توسط کارشناس رسمی دادگستری‬ ‫صورت میگیرد‪.‬‬ ‫ماده ‪ ............................. -6٢‬می تواند پس از تصویب هیات امناء حق استفاده از اموال غیر منقول‬ ‫مازاد بر احتیاج خود را به طور موقت و بدون حق تصرف مالکانه واگذار نماید‪ .‬درآمد حاصله از‬ ‫این بابت به عنوان درآمد اختصاصی ‪ .............................‬تلقی می شود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -67‬نحوه نگهداری اموال و رسیدگی و چگونگی نظارت و تمرکز حساب اموال منقول و غیر منقول‬ ‫‪ .............................‬به موجب دستورالعمل پیوست خواهد بود‪.‬‬ ‫ماده ‪ -64‬هدایای غیر نقدی که به ‪ .............................‬اهدا می گردد جزو اموال‬ ‫‪ .............................‬محسوب و نحوه استفاده‪ ،‬فروش و تبدیل به احسن آن تابع مقررات این‬ ‫آیین نامه می باشد‪.‬‬

‫فصل نهم‪ -‬متفرقه‬ ‫ماده ‪ -69‬دریافت ضمانت نامه بانکی یا سپرده نقدی یا سفته یا چک بانکی به عنوان سپرده شرکت در‬ ‫مناقصه و مزایده و یا تضمین حسن انجام معامله بالمانع است و در هر صورت با تشخیص رئیس‬ ‫‪ .............................‬یا مقام مجاز از طرف ایشان در هر زمان قابل تبدیل به یکدیگر می‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫تبصره – در خریدهای خارجی ‪ .............................‬که به علت عدم وجود نماینده فروشنده در کشور‬ ‫امکان اخذ ضمانت وجود ندارد‪ ،‬با تشخیص کمیسیون ماده ‪ 46‬و تایید رئیس‬ ‫‪ ،.............................‬دریافت ضمانت ضروری نمی باشد‪.‬‬

‫‪96‬‬

‫ماده ‪ -66‬در مورد هزینه دعوت ها‪ ،‬پذیرایی ها و برگزاری مراسم و دادن هدایا و همچنین هزینه مسافرت‬ ‫های علمی و ورزشی دانشجویان و اعضای هیات علمی در داخل یا خارج از کشور در مواردی که‬ ‫تهیه اسناد و مدارک مربوط مقدور نباشد با تائید رئیس ‪ .............................‬یا مقام مجاز از‬ ‫طرف وی قابل احتساب به هزینه است‪.‬‬ ‫ماده ‪ -63‬رئیس ‪ .............................‬مکلف است گزارش عملیات انجام شده ساالنه را براساس اهداف‬ ‫پیش بینی شده در بودجه مصوب به هیات امناء ارائه کند‪.‬‬ ‫ماده ‪ ............................. -6١‬می تواند عنداللزوم رعایت تمام یا قسمتی از مقررات عمومی حاکم بر‬ ‫اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای را در اجرای طرحها و پروژه های موضوع این اعتبارات‬ ‫الزامی نماید‪.‬‬ ‫ماده ‪ -65‬مواردی که در این آیین نامه برای آنها تعیین تکلیف نگردیده و یا به نحوی مسکوت مانده است تا‬ ‫زمان تصویب هیات امنا کماکان تابع قــــوانین و مقررات عمومی کشور می باشد‪.‬‬ ‫ماده ‪ – 31‬این آییننامه در ‪ 31‬ماده و ‪ ٢9‬تبصره در تاریخ ‪ .............................‬مورد تصویب هیات‬ ‫امنای ‪ .............................‬قرار گرفت که پس از تائید وزیرعلوم‪ ،‬تحقیقات و فناوری از‬ ‫تاریخ‪ .............................‬قابل اجرا است‪.‬‬ ‫تنخواه گردان ‪:‬‬

‫ماده ‪ - 0‬به منظور ایجاد تسهیل درامر پرداخت ها از محل اعتبارات مصوب تخیص یافته‪ ،‬انواع تنخواه‬ ‫گردانها به میزان وترتیب زیر واگذار می شود‪:‬‬ ‫الف)تنخواه گردان حسابداری ‪:‬‬ ‫‪-0‬برای پرداخت های مربوط به واحدهای مرکزی وزارتخانه ها ومؤسسات دولتی از محل اعتبارات جاری‬ ‫مصوب مواد ‪ 0‬تا ‪3‬و‪07‬و‪03‬و‪ 05‬تا میزان متوسط پرداختهای یک ماه‪ ،‬مواد مذکور مشروط برآنکه جمع‬ ‫تنخواه گردان واگذاری وهمچنین تنخواه گردان هر ماده از اعتبارات تخصیص یافته سهمی واحدهای مربوط‬ ‫تجاوز ننماید ‪.‬‬ ‫‪-٢‬برای پرداخت های مربوط به واحدهای مرکزی دستگاههای اجرایی تابع نظام بودجه استانی وهمچنین‬ ‫مؤسسات دولتی مستقر در خارج از مرکز از محل اعتبارات جاری مصوب با رعایت مفاد وبه میزان مقرر‬ ‫در بند(‪ )0‬فوق ‪.‬‬ ‫‪-7‬برای پرداخت های مربوط به واحدهای تابعه وزارتخانهها ومؤسسات دولتی‪ ،‬در شهرستانها از محل‬ ‫اعتبارات جاری مصوب کلیه مواد تا میزان متوسط پرداختهای دو ماه مشروط برآنکه جمع تنخواه گردان‬ ‫واگذاری وهمچنین تنخواه گردان هر ماده از اعتبارات تخصیص یافته سهمی واحدهای مربوط تجاوز ننماید ‪.‬‬ ‫‪-4‬برای پرداخت های مربوط به واحدهای تابعه مؤسسات دولتی مستقر در خارج از مرکز ودستگاههای‬ ‫اجرایی تابع نظام بودجه استانی‪ ،‬در شهرستانها از محل اعتبارات جاری مصوب با رعایت مفاد وبه میزان‬ ‫مقرر در بند(‪ )٢‬فوق ‪.‬‬ ‫‪-9‬برای پرداخت های مربوط به واحدهای خارج از کشور وزارتخانه ها ومؤسسات دولتی به موجب‬ ‫درخواست وجه جداگانه واز محل اعتبار جاری مصوب کلیه مواد تا میزان متوسط پرداختهای شش ماه‬ ‫مشروط برآنکه جمع تنخواه گردان واگذاری وهمچنین تنخواه گردان هر ماده از اعتبارات تخصیص یافته‬ ‫سهمی واحدهای مربوط تجاوز ننماید ‪.‬‬ ‫‪97‬‬

‫‪-3‬برای پرداخت های مربوط به طرحهای عمرانی دستگاههای اجرایی تا میزان ده درصد اعتبار هر یک از‬ ‫طرحها مشروط برآنکه اعتبار تخصیص یافته طرح مربوط تجاوز ننماید ‪.‬‬ ‫ب)تنخواه گردان پرداخت به منظور ایجاد تسهیل در پرداخت برخی از هزینه ها توسط ذیحساب از محل‬ ‫تنخواه گردان حسابداری در اختیار ‪،‬به میزان وترتیب زیر واگذارمی گردد ‪:‬‬ ‫‪ -0‬به واحدهایی که دارای عامل ذیحساب هستند در شهرستان محل استقرار ذیحساب تا میزان پرداختهای‬ ‫یک ماه ودر شهرستانهای خارج از محل استقرار ذیحساب تا میزان پرداختهای دوماه‪ ،‬از محل اعتبارات‬ ‫جاری به تفکیک برنامه ومواد هزینه ‪.‬‬ ‫‪-٢‬به واحدهای تدارکاتی مرکزی موضوع این آیین نامه تا میزان پرداختهای یکماه ‪.‬‬ ‫‪-7‬به واحدهای خارج از کشور وزارتخانه ها ومؤسسات دولتی تا میزان متوسط پرداختهای شش ماه از‬ ‫محل اعتبارات جاری به تفکیک برنامه ومواد هزینه ‪.‬‬ ‫‪-4‬به واحدهای مستقر در خارج از محل استقرار ذیحساب که دارای عامل ذیحساب هستند تا میزان ده‬ ‫درصد اعتبار هر یک از طرحها یا پروژه های عمرانی مورد عمل ‪.‬‬ ‫‪- 9‬به منظور خرید برای خریدهای جزیی حداکثر مبلغ پانصد هزار لایر ‪.‬‬ ‫‪ -6‬به فرد یا هییت هایی که به منظور انجام طرحهای مطالعاتی وتحقیقاتی ونظارت فنی ویا سایر موارد به‬ ‫خارج از شهر محل خدمت خود اعزام می گردند و انجام مأموریت آنها مالزمه با پرداخت هزینه هایی در‬ ‫محل مأموریت دارد متناسب با هزینه های مذکور(به استثنای فوق العاده روانه وهزینه سفر که پرداخت آن‬ ‫تابع مقررات مربوط می باشد) در مورد فرد تا مبلغ پانصد هزار لایر ودر مورد هییت تا مبلغ دو میلیون‬ ‫لایر ‪.‬‬ ‫‪-3‬به مأمور پرداخت حقوق ومزایای کارگران در مواردی که انجام آن از طریق حسابهای بانکی ویا‬ ‫مستقیما ًتوسط ذیحساب یا عامل ذیحساب مقدور نباشد حداکثر تا معادل جمع مبلغ خالص لیست یا اسناد حقوق‬ ‫ومزایای هفتگی یا پانزده روز کارگران مربوط ‪.‬‬ ‫‪ - ١‬به سایر واحدهای دولتی در مواردی که اجرای تمام یا قسمتی از طرح یا فعالیتی که اعتبار آن در بودجه‬ ‫مصوب یک دستگاه اجرایی به تصویب رسیده است وبا رعایت قوانین ومقررات به مقامات سایر واحدهای‬ ‫دولتی تفویض گردد‪ .‬در اینگونه موارد وجوه تنخواه گردان به حسابی که با رعایت ماده(‪ )36‬قانون‬ ‫محاسبات عمومی کشور افتتاح شده باشد واریز واستفاده از آن با امضای مشترک یکی از مقامات واحدهای‬ ‫دولتی اجرا کننده طرح یا فعالیت که از طرف باالترین مقام اجرایی‪ ،‬دستگاه صاحب اعتبار به آنها تفویض‬ ‫اختیار شده است و مأمور واجد شرایطی که به منظور تصدی ونگهداری حساب وجوه دریافتی و واریز آن‬ ‫از طرف واحد دولتی گیرنده تنخواه گردان به ذیحساب ذیربط معرفی می شود به عمل خواهد آمد‪ ،‬مأمور‬ ‫مذکور براساس قسمت اخیر ماده( ‪ )76‬قانون محاسبات عمومی کشور از نظر واریز تنخواه گردان در حکم‬ ‫عامل ذیحساب محسوب می گردد ‪.‬‬ ‫میزان تنخواه گردان پرداخت مورد نیاز در هر یک از موارد فوق در حدود سقفهای مذکور در این آیین‬ ‫نامه توسط ذیحساب تعیین وپس از تأیید وزیر یا رییس مؤسسه ویا مقامات مجاز از طرف آنها نسبت به‬ ‫واگذاری آن اقدام خواهد گردید ‪.‬‬ ‫ج)( الحاقی)‪-‬تنخواه گردان استان ‪:‬‬ ‫برای پرداخت هزینه های جاری وعمرانی دستگاههای اجرایی محلی تابع نظام بودجه استانی حداکثر معادل‬ ‫‪ 09۲‬اعتبارات جاری وعمرانی دستگاه های اجرایی مذکور وبا درخواست نمایندگی خزانه یا عنداللزوم‬ ‫راسا ًتوسط خزانه ‪.‬‬ ‫د)(الحاقی)‪ -‬تنخواه گردان سایر پرداختهای استان ‪:‬‬ ‫به منظور فراهم آوردن موجبات پرداخت به موقع تنخواه گردان حسابداری به ذیحسابان مؤسسات دولتی‬ ‫مستقر در استان واحدهای تابعه دستگاههای اجرایی مرکزی در استان وهمچنین ایجاد تسهیل در پرداخت‬ ‫وجوه الزم بابت اجرای طرحهای عمرانی ملی دراستانها ومبالغی که از محل اعتبار ردیفهای یک قلم‬ ‫منظور در قانون بودجه کل کشور به استانها اختصاص داده می شود وسایر پرداختهای الزم از محل‬ ‫اعتبارات جاری وعمرانی به استان در مورد اعتبارات مؤسسات دولتی مستقر در استان واحدهای تابعه‬ ‫دستگاههای مذکور وبا درخواست نمایندگی خزانه و‪ 09۲‬اعتبارات جاری وعمرانی دستگاه های مذکور وبا‬ ‫‪98‬‬

‫درخواست نمایندگی خزانه ودر سایر موارد مذکور در این بند به میزان مورد نیاز به تشخیص و راسا ً‬ ‫توسط خزانه ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫تبصره ‪ -0‬تنخواه گردان موضوع ردیفهای (‪0‬و‪٢‬و‪4‬و‪ )١‬بند ب این آیین نامه منحصرا باید به حساب بانکی‬ ‫واحد مربوط منتقل شود‪ .‬حسابهای مذکور حسب مورد از طرف خزانه در استان افتتاح می شود وبا‬ ‫امضاهای مجاز موضوع ماده(‪)36‬قانون محاسبات عمومی کشور قابل استفاده می باشد در مورد واحدهای‬ ‫خارج از کشور تنخواه گردان موضوع ردیف(‪ )7‬بند(ب) به حساب بانکی واحد ذیربط که با رعایت‬ ‫مقررات مربوط افتتاح گردیده است واریز خواهد شد استفاده از حساب مذکور با امضای مشترک باالترین‬ ‫مقام واحد مربوط ویا فرد مجاز از طرف او وعامل ذیحساب یا فرد دیگری که از طرف ذیحساب مجاز‬ ‫شناخته شود خواهد بود ‪.‬‬ ‫تبصره ‪ -٢‬تنخواه گردان موضوع ردیف (‪ )3‬بند(ب) این ماده از طریق نزدیکترین شعبه بانک به محل‬ ‫پرداخت حقوق ومزایای کارگران مربوط دراختیار مأمور ذیربط قرار می گیرد و واگذاری وانتقال وجه‬ ‫تنخواه گردان موضوع ردیف مذکور بصورت نقد صرفا ً در صورت عدم امکان استفاده از بانک‪ ،‬مجاز‬ ‫خواهد بود وبه هر حال واگذاری و انتقال نقدی تنخواه گردان موضوع ردیف مزبور وهمچنین ردیف(‪)6‬‬ ‫بند(ب) این ماده بایستی با رعایت کلیه تدابیر وتمهیدات ایمنی الزم از طرف دستگاه اجرایی ذیربط صورت‬ ‫پذیرد ‪.‬‬ ‫تبصره ‪-7‬الحاقی‪ -‬تنخواه گردان موضوع بندهای(ج) و(د) این ماده باید در پایان اسفند ماه هر سال توسط‬ ‫نمایندگی خزانه در استان به تفکیک وبا اعالم از طریق پست تصویری یا تلگراف یا تلکس ویا کتبا ً به شرح‬ ‫زیر واریز گردد ‪:‬‬ ‫‪-0‬تعیین مانده دفتری تنخواه گردان های مذکور ‪.‬‬ ‫‪-٢‬تعیین مانده تنخواه گردان حسابداری پرداختی به ذیحسابیها ‪.‬‬ ‫‪-7‬مبالغ درخواست وجه های ذیحسابیها که توسط نمایندگی خزانه در استان به پای تنخواه گردان حسابداری‬ ‫ذیحسابیهای مربوط منظور شده و وجه آنها از خزانه دریافت نشده است ‪.‬‬ ‫خزانه پس از دریافت اطالعات موضوع بندهای (‪0‬و‪٢‬و‪ )7‬این تبصره نسبت به واریز تنخواه گردانهای‬ ‫استان اقدام می نماید ‪.‬‬ ‫خزانه می تواند عنداللزوم با توجه به مقررات قانون بودجه هر سال وسایر مقررات مربوط با استفاده از‬ ‫تسهیالت مقرر در ماده (‪)0٢9‬قانون محاسبات عمومی کشور به نمایندگی خزانه در استان اجازه دهد مانده‬ ‫تنخواه گردان موضوع بند (‪) 0‬این تبصره را به حساب تنخواه گردان سال بعد محسوب وبه سال بعد انتقال‬ ‫دهد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -٢‬درخواست وجه برای دریافت تنخواه گردان حسابداری موضوع ردیفهای ذیل بند(الف) ماده(‪ )0‬این‬ ‫آیین نامه از طرف ذیحساب صادر ودر مورد ردیفهای (‪0‬و‪7‬و‪) 9‬وهمچنین طرحهای عمرانی ملی موضوع‬ ‫ردیف(‪ )6‬به نمایندگی خزانه در استان ارسال خواهد شد ‪.‬‬ ‫خزانه یا نمایندگی خزانه حسب مورد پس از رسیدگی بر اساس مفاد این آیین نامه وبا رعایت مقدورات مالی‬ ‫وجوه تنخواه گردان مورد درخواست را به حساب پرداخت دستگاه ذیربط در بانک مربوط واریز وبه پای‬ ‫اعتبار تخصیص یافته همان دستگاه محسوب خواهد بود ‪.‬‬ ‫تبصره(الحاقی)‪ -‬در مواردی که تنخواه گردان استان یا تنخواه گردان سایر پرداختهای استان برای‬ ‫پرداختهای نمایندگی خزانه دراستان کافی نباشد براساس درخواست نمایندگی مذکور که باید متکی به دالییل‬ ‫ومستندات کافی باشد خزانه به تشخیص خود به میزان الزم نسبت به افزایش تنخواه گردان های مذکور از‬ ‫محل اعتبارات تخصیص یافته استان مربوط اقدام می نماید ‪.‬‬ ‫چنانچه تنخواه گردانهای فوق الذکر برای پرداختهایی از قبیل افتتاح اعتبار اسنادی یا پیش پرداختهای‬ ‫مربوط به قراردادهای منعقده ویا سایر پرداختهایی که جنبه غیر مستمر دارد واگذار گردد باید با رعایت‬ ‫تبصره(‪ )7‬ماده یک این آیین نامه حداکثر ظرف مدت دو ماه با صدور درخواست الزم واریز گردد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -7‬در مواردی که برای پیش پرداختهای مربوط به قراردادهای منعقده ویا برای افتتاح اعتبارات اسناد‬ ‫‪99‬‬

‫ویا سایر پرداختها تنخواه گردان دراختیار ذیحساب بنموده ویا کافی نباشد وجه اضافی مورد نیاز براساس‬ ‫مدارک مربوط از محل اعتبار تخصیص یافته در اختیار وی گذارده خواهد شد ‪.‬‬ ‫تبصره(الحاقی)‪ -‬افزایش تنخواه گردان موضوع این ماده در مورد پرداختهایی که جنبه استمرار ندارد باید‬ ‫حداکثر ظرف یکماه از تاریخ دریافت با صدور درخواست وجه واریز گردد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -4‬منبای واگذاری تنخواه گردان حسابداری در مورد دستگاههای اجرایی که جدیداً تأسیس می شوند‬ ‫وسابقه پرداختهای سال قبل ندارند بجای یک دوازدهم پرداختهای سالم قبل‪ ،‬برآورد پرداختهای ماهانه سال‬ ‫جاری با رعایت سایر موارد مندرج در ردیفهای ذیل بند(الف) ماده(‪ )0‬خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -9‬تنخواه گردان حسابداری در مورد اعتبارات جاری دستگاههای اجرایی که بصورت یک قلم وبدون‬ ‫تفکیک مواد هزینه در قانون بودجه کل کشور منظور می شود تا میزان یک دوازدهم جمع پرداختهای سال‬ ‫قبل با رعایت سایر موارد مندرج در ردیفهای ذیل بند(الف)ماده(‪ )0‬واگذار خواهد شد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -6‬ذیحساب از محل تنخواه گردان حسابداری در اختیار نسبت به انجام هزینه ها وسایر پرداختها ونیز‬ ‫تکمیل تنخواه گردان های پرداخت با رعایت مفاد این آیین نامه وسایر مقررات مربوط اقدام ودرخواست‬ ‫وجه الزم به منظور تکمیل تنخواه گردان حسابداری صادر وحسب مورد به خزانه ویا نمایندگی خزانه‬ ‫ارسال خواهد داشت ‪.‬‬ ‫خزانه ویا نمایندگی خزانه پس از رسیدگیهای الزم وجه درخواست را به پای اعتبارات تخصیص یافته‬ ‫مربوط محسوب وبه حساب بانکی دستگاه ذیربط واریز می نماید ‪.‬‬ ‫ماده‪ -3‬عامل ذیحساب هزینه ها وسایر پرداختهای واحد مربوط را در مواردی که تنخواه گردان پرداخت در‬ ‫اختیار دارد از محل تنخواه گردان مذکور پرداخت می نماید‪ .‬در مواردی که برای انجام بعضی پرداختها‬ ‫تنخواه گردان دراختیار عامل ذیحساب نبوده ویا کافی نباشد وجه اضافی مورد نیاز براساس مدارک مربوط‬ ‫توسط ذیحساب دراختیار او گذارده خواهد شد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -١‬استفاده از تنخواه گردان دریافتی بابت هر یک از مواد هزینه ویا هر طرح برای پرداختهای مربوط‬ ‫به سایر مواد وطرحها مجاز نخواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -5‬ذیحساب مکلف است تنخواه گردان حسابداری دریافتی هر سال را به شرح زیر واریز نماید ‪:‬‬ ‫‪-0‬مانده وجوه مصرف نشده را حداکثر تا آخر فروردین ماه سال بعد حسب مورد به خزانه ویا نمایندگی‬ ‫خزانه در استان برگشت دهد ‪.‬‬ ‫‪-٢‬برای اسناد هزینه که در سال مالی مربوط پرداخت شده است در مورد واحدهای مرکزی حداکثر تا آخر‬ ‫فروردین ماه ودر مورد شهرستانها و واحدهای خارج از کشور حداکثر تا آخر اردیبهشت ماه سال بعد‬ ‫درخواست الزم صادر وبا ذکر عبارت «به پای تنخواه گردان دریافتی محسوب می شود» در متن آن حسب‬ ‫مورد به خزانه ویا نمایندگی خزانه در استان ارسال نماید ‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬ذیحساب مجاز است در مورد واحدهای خارج از کشور با توجه به تبصره(‪ )٢‬ماده(‪ )67‬قانون‬ ‫محاسبات عمومی کشور حداکثر تا پایان فروردین ماه هر سال ضمن درخواست وجه جداگانه ای از خزانه‬ ‫تقاضا نماید تا مانده وجوه مصرف نشده سال قبل واحدهای مذکور را به حساب تنخواه گردان سال جاری‬ ‫همان واحدها منظور نماید ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -01‬اسناد هزینه ها ی انجام شده از محل تنخواه گردان پرداخت موضوع ردیفهای‬ ‫(‪0‬و‪٢‬و‪7‬و‪4‬و‪9‬و‪)١‬بند ب ماده(‪ )0‬این آیین نامه پس از تقابل مانده تنخواه گردان مذکور به کمتر از ‪91۲‬‬ ‫میزان اولیه وحداکثر در پایان هر ماه باید به ذیحساب مربوط تحویل شود تا ذیحساب پس از رسیدگی نسبت‬ ‫به پرکردن تنخواه گردان پرداخت تا معادل وجه اسناد تحویلی قابل قبول اقدام نماید ‪.‬‬ ‫‪100‬‬

‫تبصره‪ -‬مهلت مذکور دراین ماده در مورد تنخواه گردان پرداخت واحدهای خارج از کشور موضوع‬ ‫ردیف(‪ )7‬بند(ب )ماده(‪ )0‬دوماه خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده‪ -00‬تنخواه گردان پرداخت حداکثر تا پایان هر سال مالی قابل استفاده خواهد بود وبایستی با برگشت‬ ‫مانده وجوه مصرف نشده وتحویل اسناد قابل قبول مربوط به پرداختهای انجام شده در مواعد زیر واریز‬ ‫گردد ‪:‬‬ ‫‪-0‬تنخواه گردان موضوع ردیفهای(‪0‬و‪٢‬و‪4‬و‪9‬و‪ )١‬بند ب ماده یک حداکثر تا پایان سال مالی ‪.‬‬ ‫‪-٢‬تنخواه گردان های موضوع ردیفهای(‪)6‬و(‪ )3‬بند ب ماده یک حداکثر ظرف مدت یک هفته حسب مورد‬ ‫پس از انجام مأموریت مربوط وپرداخت حقوق ومزایای کارگران ‪.‬‬ ‫‪-7‬تنخواه گردان موضوع ردیف(‪ )7‬بند ب ماده یک حداکثر تا پایان اردیبهشت ماه سال بعد ‪.‬‬ ‫تبصره‪-0‬مهلت مقرر در بند یک این ماده در صورت لزوم با توجه به طبع وماهیت کار ویا بعد مسافت‬ ‫وسایر عوامل مؤثر حداکثر تا بیستم فروردین ماه سال بعد از طرف ذیحساب قابل تمدید خواهد بود ‪.‬‬ ‫تبصره‪-٢‬وزارتخانه ها وموسسات دولتی با توجه به تبصره ‪ ٢‬ماده(‪)67‬قانون محاسبات عمومی کشور می‬ ‫توانند در صورت لزوم با ذکر موارد وتوجیهات الزم به وزارت امور اقتصادی ودارایی پیشنهاد نمایند که‬ ‫مانده وجوه مصرف نشده مربوط به تنخواه گردان پرداخت واحدهای خارج از کشور آنها در پایان هر سال‬ ‫مالی به پای تنخواه گردان سال بعد واحدهای مذکور محسوب گردد ودر صورت موافقت وزارت امور‬ ‫اقتصادی ودارایی با پیشنهاد مذکور به ترتیب زیر اقدام خواهد شد ‪:‬‬ ‫‪-0‬دستگاههای فوق الذکر فهرست مانده وجوه مصرف نشده واحدهای خارج از کشور خود را حاوی‬ ‫اطال عات مربوط به میزان مانده وجوه مصرف نشده واحدهای خارج از کشور خود را حاوی اطالعات‬ ‫مربوط به میراز مانده مصرف نشده‪ ،‬محل تأمین اعتبار تنخواه گردان اولیه وسال مالی مورد عمل‪ ،‬از‬ ‫طریق ذیحساب دستگاه مربوط به وزارت امور اقتصادی ودارایی ارسال می نمایند ‪.‬‬ ‫‪- ٢‬وزارت امور اقتصادی ودارایی با توجه به فهرست موضوع بند یک‪ ،‬مجموع مانده وجوه مصرف نشده‬ ‫واحدهای خارج از کشور هر یک از دستگاههای فوق را از یک طرف به پای تنخواه گردان حسابداری‬ ‫سال مالی مربوط محسوب واز طرف دیگر به حساب تنخواه گردان حسابداری سال آتی دستگاه ذیربط‬ ‫منظور می نماید ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0٢‬اختیارات دستگاههای اجرایی پیش بینی شده در این آیین نامه در مورد تنخواه گردانهایی که برای‬ ‫اجرای طرحهای عمرانی در اختیار شرکتهای دولتی‪ ،‬مؤسسات ونهادهای عمومی غیر دولتی گذارده می‬ ‫شود بعهده باالترین مقام اجرایی شرکت ویا مؤسسات ونهاد عمومی غیر دولتی مربوط می باشد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -07‬کارپردازان وسایر مأمورانی که از طرف عامل ذیحساب جوهی در اختیار آنان گذارده شده است‬ ‫مکلفند نسبت به واریز وجوه مذکور به ترتیب مواعد مقرر در ماده (‪ )00‬این آیین نامه اقدام نمایند ‪.‬‬ ‫تبصره‪ -‬عاملین ذیحساب مکلفند در مورد واریز وجوه مذکور در این ماده پیگیری های مستمر والزم‬ ‫معمول نمایند ودر صورت تأخیر در واریز ویا بروز کسری در ابواب جمعی افراد فوق الذکر ضمن انجام‬ ‫اقدامات الزم وبه موقع مراتب را کتبا ً به ذیحساب و رییس واحد اجرایی وسایر مراجع ذیربط گزارش‬ ‫نمایند ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -04‬ذیحساب مجاز است به منظور ایجاد تسهیل درامر پرداخت هزینه های واحدهای تابعه دستگاههای‬ ‫اجرایی اختیار واگذاری تنخواه گردان ضروری برای انجام هزینه های موضوع ردیفهای(‪9‬و‪6‬و‪ )3‬بند (ب)‬ ‫ماده یک این آیین نامه را به عاملین ذیحساب ذیربط تفویض نماید ودر اینگونه موارد عاملین ذیحساب نسبت‬ ‫به واگذاری تنخواه گردانهای الزم برای پرداختهای ضروری حسب مورد تا میزان مقرر در بندهای فوق از‬ ‫محل تنخواه گردان پرداخت دراختیار اقدام خواهند نمود ‪.‬‬ ‫ماده‪ -09‬عاملین ذیحساب وسایر کسانی که به موجب این آیین نامه مجاز به دریافت تنخواه گردان پرداخت‬ ‫‪101‬‬

‫از ذیحساب می باشند مکلفند در صورتی که اسناد هزینه های انجام شده از محل تنخواه گردان مذکور که به‬ ‫ذیحساب ارایه می نمایند دارای نواقصی باشد در اسرع وقت نسبت به رفع نواقص مربوط اقدام نمایند ‪.‬‬ ‫در صورتی که رفع نقص برخی از این اسناد به علت کوتاهی فرصت تا آخر سال مالی مقدور نگردد‬ ‫ذیحساب اسناد هزینه مذکور را به منظور جلوگیری از تأخیر در تنظیم حساب در سر فصلی تحت عنوان‬ ‫اسناد هزینه واخواهی شده در دفاتر اعمال حساب خواهد نمود ‪.‬‬ ‫اعمال حساب اسناد مزبور رافع مسیولیت عامل ذیحساب وسایر دریافت کنندگان تنخواه گردان پرداخت در‬ ‫مورد واریز آن نخواهد بود ودر صورتی که افراد مذکور تا آخرین مهلت تنظیم حساب ساالنه نسبت به رفع‬ ‫نقص از اسناد واخواهی شده و واریز تنخواه گردان دریافتی اقدام ننمایند ذیحساب مکلف است عالوه بر‬ ‫پیگیری به موقع موضوع‪ ،‬مراتب را همراه با فهرست اسناد هزینه واخواهی به وزارت امور اقتصادی‬ ‫ودارایی ودیوان محاسبات کشور گزارش نماید ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -06‬ذیحساب مؤظف است به محض اطالع از بروز کسری در تنخواه گردان عامل ذیحساب وسایر‬ ‫مأمورانی که تنخواه گردان پرداخت در اختیار دارند ضمن رسیدگی وتعیین مبلغ کسری معادل مبلغ تعیین‬ ‫شده از حساب تنخواه گردان پرداخت کسر وبه حساب کسری ابواب جمعی افراد مذکور منظور ومراتب را‬ ‫طبق مقررات مربوط جهت اطالع واقدامات قانونی الزم به دادسرای دیوان محاسبات کشورو دستگاه‬ ‫اجرایی ذیربط و وزارت امور اقتصادی ودارایی اعالم وموضوع را تا حصول نتیجه نهایی پیگیری نماید ‪.‬‬ ‫تبصره ‪-‬کسری حاصله در تنخواه گردان رد سپرده واگذاری به عاملین ذیحساب نیز مشمول مفاد این ماده‬ ‫خواهد بود ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -03‬عاملین ذیحساب وسایر دریافت کنندگان تنخواه گردان پرداخت موضوع ردیف های (‪٢‬و‪9‬و‪ )١‬بند‬ ‫ب مکلفند در پایان هر ماه خالصه حسابی حاوی اطالعات مربوط به میزان دریافتی تنخواه گردان پرداخت‬ ‫وسایر وجوهی که دریافت داشته اند وپرداختهای انجام شده از محل دریافتهای مذکور ومانده مصرف نشده‬ ‫تا پایان ماه مورد عمل تهیه وبه ذیحساب ذیربط ارایه نمایند‪ .‬خالصه حساب مذکور بایستی مستند به اسناد‬ ‫ومدارک مثبته باشد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -0١‬ذیحساب عالوه بر دریافت خالصه حساب موضوع ماده(‪ )03‬مکلف است به طرق مقتضی از‬ ‫قبیل بازرسی در محل یا اعزام مأمور ویا برقراری سیستم گزارش گیری مطمین به موجودی عاملین‬ ‫ذیحساب رسیدگی نماید ‪ ،‬ودر صورت مالحظه کسری ویا پرداختهایی که منطبق با قوانین ومقررات مربوط‬ ‫نباشد اقدامات الزم معمول دارد ‪.‬‬ ‫ماده ‪ -05‬دستور العمل حسابداری واریز تنخواه گردان های موضوع این آیین نامه در اجرای ماده(‪)٢١‬‬ ‫قانون محاسبات عمومی کشور تهیه وابالغ خواهد شد ‪.‬‬ ‫حقوق و دستمزد ‪:‬‬ ‫ماده ‪ /6‬حقالسعي‪:‬‬ ‫عبارت است از كلیه دریافتهاي قانوني كه كاركنان به اعتبار قرارداد كار‪ ،‬اعم از مزد فرد یا حقوق‪ ،‬كمالك‬ ‫عائله مندي‪ ،‬هزینه مسكن‪ ،‬خوار و بار‪ ،‬ایاب و ذهاب‪ ،‬مزایاي غیر نقدي‪ ،‬پاداش و به طور كلي وجوه نقالدي‬ ‫و یا غیر نقدي و یا مجموع آنها كه در مقابل انجام كار مشخص و معین به كاركنان پرداخت ميگردد‪.‬‬ ‫ماده ‪ /3‬به كارگیري كاركنان قراردادي‪:‬‬

‫‪102‬‬

‫به كارگیري كاركنان قراردادي در شركت ‪( x‬سهامي خاص) از طریق درخواسالت كتبالي متقاضالي‪ ،‬بررسالي‬ ‫و گزینش توسط مدیر عامل‪ ،‬مدیر اداري و نهایتا ً عقد قرارداد مشخص و معین با صدور حكم كتبي مبني بر‬ ‫جذب متقاضي به صورت آزمایشي‪ ،‬مدتدار‪ ،‬مشاورهاي یا ساعتي انجام ميپذیرد‪.‬‬ ‫ماده ‪ /١‬قرارداد كار‪:‬‬ ‫قرارداد كار عبارت است از قرار داد كتبي یالا شالفاهي كاله باله موجالب آن كارمنالد در قبالال دریافالت حقالسالعي‬ ‫كاري را براي مدت موقت یا غیر موقت انجام ميدهد‪.‬‬ ‫ماده ‪ /5‬محل خدمت‪:‬‬ ‫محالالل خالالدمت عبالالارت اسالالت از محالالل جغرافیالالایي حقالالوق كالالار توسالالط كارمنالالد كالاله شالالركت ‪( x‬سالالهامي خالالاص)‪،‬‬ ‫نامبرده را جهت انجام آن كار استخدام نموده است‪.‬‬ ‫ماده ‪ /01‬مأموریت‪:‬‬ ‫عبارت است از محول نمودن كار یا مسئولیتي خارج از محل جغرافیاي خدمت براي مدت معین كه ميتواند‬ ‫این ماده براي خود آئیننامهاي جداگانه داشته باشد‪.‬‬ ‫نكته‪ :‬حق مأموریت از پرداخت مالیات و بیمه معاف است‪.‬‬ ‫فصل دوم‬ ‫اجرا و شرایط عمومي كاركنان قراردادي‪:‬‬ ‫ماده ‪ /00‬كارمندان قراردادي بر اساس مفاد این دستورالعمل ميبایستي واجد شرایط عمومي زیر باشند‪:‬‬ ‫‪ 00-0‬تابعیت دولت جمهوري اسالمي ایران‪.‬‬ ‫‪ 00-٢‬اعتقاد به والیت فقیه‪.‬‬ ‫‪ 00-7‬نداشتن سوءپیشینه كیفري و داشتن حسن شهرت‪.‬‬ ‫‪ 00-4‬عدم عضویت یا وابستگي به احزاب و گروههاي غیر قانوني الحادي‪.‬‬ ‫‪ 00-9‬عدم اعتیاد به مواد مخدر و معروفیت به فساد اخالقي‪.‬‬ ‫‪ 00-6‬داشتن سالمت جسمي كامل و متناسب با كار مورد نظر‪.‬‬ ‫‪ 00-3‬دارا بودن كارت پایان خدمت وظیفه و یا كارت معافیت براي آقایان‪.‬‬ ‫‪ 00-١‬برخورداري از شرایط حداقل ‪ ٢1‬و حداكثر ‪ 69‬سال شمسي‪.‬‬ ‫‪ 00-5‬داشتن تخصص و تجربه كافي در راستاي شغل واگذاري‪.‬‬ ‫ماده ‪ / 0٢‬مدارك مورد نیاز‪:‬‬ ‫داوطلبین قراردادي واجد شرایط بر حسب مورد ميبایسالتي باله هنگالام پالذیرش‪ ،‬مالدارك مشالروحه زیالر را باله‬ ‫قیمت امور اداري (گزینش و استخدام تحویل دهند)‪.‬‬ ‫الف) اصل و روگرفت آخرین مدرك تحصیلي یا گواهي مربوطه‪.‬‬ ‫ب) اصل و روگرفت تمام صفحات شناسنامه خود و عائله تحت تكلف‪.‬‬ ‫ج) عكس جدید متقاضي به تعداد مورد نیاز‪.‬‬ ‫د) تكمیل فرم درخواست همكاري پیوست الف‪.‬‬ ‫هـ) كاركناني كه اسناد و اوراق بهادار‪ ،‬نقود‪ ،‬تنخواه‪ ،‬خالودرو در اختیالار دارنالد ميبایسالت تضالمین معتبالر یالا‬ ‫وثیقهاي كه نوع آن را مالدیرعامل شالركت ‪ x‬و آئین نامالة تنخالواه تعیالین خواهالد نمالود‪ ،‬تساللیم نماینالد كاله پالس از‬ ‫تسویه حساب با شركت ‪( x‬سهامي خاص) عینا ً مسترد خواهد شد‪.‬‬ ‫فصل سوم‬ ‫اشتغال كاركنان قراردادي و دائمي و اصول كلي قرارداد‬

‫‪103‬‬

‫ماده‪ /07‬اعالم نیاز به كاركنان قراردادي و دائمي با توجه به نیازهاي مصوب و واقعي ميبایستي از طریق‬ ‫معاونتها و مدیریت هاي مستقل با اعالم ضرورت به كالارگیري باله مالدیریت اداري مالنعكس گالردد و پالس از‬ ‫انجام بررسيهاي الزم توسط مدیریت اداري (دایره گزینش و اسالتخدام) ارزیالابي و تصالویب نهالایي مالدیریت‬ ‫عامل شركت ‪( x‬سهامي خاص) جذب و به كارگیري در مورد كاركنان قراردادي شركت ‪( x‬سهامي خاص)‬ ‫به قسمت زیربط اعالم خواهد شد‪:‬‬ ‫‪ 07-0‬كاركنان قراردادي تا مدت ‪ 7‬ماه به صالورت آزمایشالي مشالغول باله كالار خواهنالد شالد و طالي ایالن مالدت‬ ‫ضمن تنظیم قرارداد آزمایشي مراحل گزینش و اخذ استعالمات الزم و تكمیل پرونالده جهالت تنظالیم و امضالاء‬ ‫قرارداد اصلي انجام ميپذیرد‪.‬‬ ‫‪ 07-٢‬كارفرما شركت ‪( x‬سالهامي خالاص) و كارمنالد مجالاز ميباشالند در مالدت خالدمت آزمایشالي در صالورت‬ ‫بروز هرگونه مسائل سازماني و یا عدم نیاز مستقیم و تمایل كارمندان بدون اخطار و بيآنكاله الزامالي نسالبت‬ ‫به پرداخت خسالارات باله طالرف مقابالل باشالد‪ ،‬رابطالة همكالاري را قطالع و بالراي انجالام ایالن منظالور مراتالب باله‬ ‫صورت مكتوب جهت انجام عملیات اداري به طرف مقابل اعالم ميگردد‪.‬‬ ‫توضیح الالف‪ -‬در صالورتي كاله كارفرمالا شالركت ‪( x‬سالهامي خالاص) بنالا باله مصاللحت سالازماني اقالدام باله رهالا‬ ‫نمودن كارمند نماید نسبت به پرداخت حقالسعي كارمند از تاریخ صدور حكم رسمي شروع باله كالار كارمنالد‬ ‫تا پایان مدت ‪ 7‬ماه قرارداد آزمایشي برابر مقررات مادة ‪ 00‬قانون كار و تأمین اجتماعي اقدام مينماید‪.‬‬ ‫(ماده ‪ 00‬قانون كار و تأمین اجتماعي‪ :‬طرفین ميتوانند با توافق یكدیگر مدتي را به نام دوره آزمایشي كالار‬ ‫تعیین نمایند در خالل این دوره هر یالك از طالرفین حالق دارد بالدون اخطالار قبلالي و بيآنكاله الالزام باله پرداخالت‬ ‫خسارت داشته باشد رابطة كار را قطع نماید در صالورتي كاله قطالع رابطالة كالار از طالرف كارفرمالا باشالد وي‬ ‫ملزم به پرداخت حقوق تمام دورة آموزشي خواهد بود و چنانچه كارگر رابطه كار را قطع نماید كارگر فقط‬ ‫مستحق دریافت حقوق جهت انجام كار خواهد بود)‪.‬‬ ‫تبصره‪:‬‬ ‫مدت دوره آموزشي باید در قرارداد كار مشخص شود‪ .‬حداكثر این مدت بالراي كالارگران سالاده و نیماله مالاهر‬ ‫‪0‬ماه و براي كارگران ماهر و داراي تخصص سطح باال ‪ 7‬ماه ميباشد‪.‬‬ ‫توضیح ب‪ -‬چنانچه كارمند بنا به تمایل شخصي با شركت ‪( x‬سهامي خاص) قطع همكاري ميكند حقالسعي‬ ‫او از تاریخ صدور حكم رسمي شروع به كار تا پایان روز كاركرد مفید بالر اسالاس مقالررات و آئیننامالههاي‬ ‫داخلي شركت ‪( x‬سهامي خاص) پرداخت ميشود‪.‬‬ ‫‪ 07-7‬در صورت مثبت بودن نتایج گالزینش و رضالایت مسالئولین مربوطاله از عملكالرد و كالارآیي كارمنالد در‬ ‫طول ‪ 7‬ماه آزمایش‪ ،‬پس از تصویب مالدیر عامالل شالركت ‪( x‬سالهامي خالاص) نسبالـت باله انعقالاد قالرارداد كالار‬ ‫مـــدت معین با متقاضي برابر مقررات این دسالتورالعمل (آئینناماله) اقالدام خواهالد شالد؛ در غیالر ایالن صالورت‬ ‫قرارداد فسخ شده تلقي ميگردد‪.‬‬ ‫‪ 07-4‬انتخاب‪ ،‬مصاحبه معاونین‪ ،‬رؤساي قسمتها و مدیران عامل شركتها‪ ،‬مدیران مستقل و متخصصین‬ ‫و مشاورین عالي رتبه كه در نظر است در مشاغل كلیدي شركت ‪( x‬سالهامي خالاص) منصالوب گردنالد راسالا ً‬ ‫توسط مدیر عامل شركت ‪( x‬سهامي خاص) انجام ميپذیرد و جهالت سالیر مراحالل اداري باله قسالمت اداري و‬ ‫مالي ابالغ خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ 07-9‬به كارگیري مجدد كاركنان قراردادي پس از انقضاي مدت مندرج در قرارداد بر حسب مورد و انجام‬ ‫تسالالویه كامالالل ( برابالالر فالالرم الالالف بالالرگ اسالالتعالم و فالالرم بالالرگ مفاصالالا حسالالاب) و تكمیالالل مجالالدد فالالرم درخواسالالت‬ ‫همكاري و كسب نظر مسئولین و مدیران قسمت مربوطه و تأیید وضعیت ارزیابي كارآیي سالالیانه و پالس از‬ ‫تصویب مدیر عامل میسر ميباشد‪.‬‬

‫‪104‬‬

‫‪ 07-6‬به كارگیري كاركنالاني كاله بالر اسالاس قالانون تخلفالات اداري و یالا سالایر قالوانین و مقالررات مربوطاله از‬ ‫خدمت محروم شدهاند ممنوع ميباشد‪.‬‬ ‫‪ 07-3‬اشالالتغال و بالاله كالالارگیري كاركنالالان قالالراردادي قبالالل از سالالیر مراحالالل منالالدرج در ایالالن دسالالتورالعمل ممنالالوع‬ ‫مي باشد و در صورت عدم رعایت آن‪ ،‬مسئول اقدام كننده پاسخگوي تبعات مالي احتمالي خواهد بود‪.‬‬ ‫فصل چهارم‬ ‫شرایط تنظیم قرارداد‪:‬‬ ‫ماده‪ /04‬متن قرارداد عالوه بر مشخصات دقیق طرفین باید حاوي موارد زیر باشد‪:‬‬ ‫‪ 04-0‬نوع قرارداد‪.‬‬ ‫‪ 04-٢‬نوع كار یا حرفه یا مسئولیت علمي و شرح خدماتي كه كارمند باید به آن اشتغال داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ 04-7‬میزان حقالزمه یا حقالسعي یا دستمزد‪.‬‬ ‫‪ 04-4‬ساعات كار‪.‬‬ ‫‪ 04-9‬محل انجام كار‪.‬‬ ‫‪ 04-6‬تاریخ انعقاد قرارداد‪.‬‬

‫‪ 04-3‬مدت قرارداد چنانچه كار براي مدت معین باشد‪.‬‬ ‫ماده‪ /09‬زمان كاركرد‬ ‫‪ 09-0‬زمان كاركرد كلیه كاركنان قالراردادي بالر اسالاس تبصالره ‪ 0‬مالادة ‪ 90‬قالانون كالار ‪ 44‬سالاعت در هفتاله‬ ‫ميباشد‪.‬‬ ‫‪ 09-٢‬تنظیم و تقسیم ساعات كار كاركنان و تعیین شروع و خاتمة كار روزانه بر اساس تبصرة ‪ 0‬ماده ‪90‬‬ ‫قانون كار و بر اساس برنامة فعالیت شركت ‪( x‬سهامي خاص) و با تصویب مالدیر عامالل آن خواهالد بالود كاله‬ ‫طي بخشنامه به اطالع كلیه كاركنان خواهد رسید‪.‬‬ ‫‪ 09-7‬ساعات اضالافه بالر سالاعات كالاري روزاناله باله عنالوان اضالافه كالار محسالوب ميگالردد كاله مجالوز آن از‬ ‫طرف مدیر عامل تعیین و صادر ميگردد‪.‬‬ ‫ماده ‪ /06‬تعطیالت‬ ‫در هر هفته روز جمعه به اضافه كلیة تعطیالت رسمي كشور تعطیل‪ ،‬با استفاده از مزد ميباشد‪.‬‬ ‫ماده ‪ /03‬مرخصيها‬ ‫‪ 03-0‬میزان مرخصي استحقاقي سالیانه كاركنان قراردادي با استفاده از مزد و احتساب ‪ 4‬روز جمعه طبق‬ ‫ماده ‪ 64‬قانون كار جمعا ً ‪ 0‬ماه (تقویمي) ‪ 71‬روز ميباشد‪.‬‬ ‫‪ 03-٢‬براي كار كمتر از یكسال‪ ،‬مرخصي مزبور به نسالبت مالدت كالار انجامیافتاله محاسالبه ميشالود‪( .‬هرمالاه‬ ‫‪ ٢/9‬روز)‬ ‫‪ 03-7‬مرخصي كمتر از یك روز كاري (ساعتي) جزء مرخصي استحقاقي منظور ميگردد‪.‬‬ ‫‪ 03-4‬به موجب مادة ‪ 66‬قانون كار هر كارمنالد فقالط ‪ 5‬روز از مرخصالي سالالیانه خالود را ميتواننالد ذخیالره‬ ‫نماید‪.‬‬ ‫‪ 03-9‬استفاده از مرخصي استحقاقي كاركنان با تصویب قبلي مسئولین مربوطه امكانپذیر ميباشد‪.‬‬ ‫‪ 03-6‬استفاده از مرخصي بدون حقوق‪ ،‬مدت‪ ،‬نحوه و شرایط بازگشت به كالار پالس از اسالتفاده از مرخصالي‬ ‫بر اساس درخواست كارمند و ارائه دالیل كافي و تصویب مدیر عامل شركت ‪( x‬سهامي خالاص) امكانپالذیر‬ ‫ميباشد‪.‬‬ ‫‪ 03-3‬سالالقف مرخصالالي بالالدون ح قالالوق در طالالول یكسالالال قالالرارداد كالاله بالاله صالالورت پراكنالالده اسالالتفاده ميگالالردد در‬ ‫شرایط عادي ‪ 09‬روز و در شرایط اضطراري ‪ 71‬روز ميباشد‪.‬‬ ‫‪105‬‬

‫‪ 03-١‬كاركنالالاني كالاله بالاله دالیالالل مختلالالف بیمالالار و بسالالتري ميگردنالالد ميتواننالالد از مرخصالالي اسالالتعالجي اسالالتفاده‬ ‫نمایند‪( .‬بیماري كارمند بایستي توسط پزشك معالج وي تأیید گردد)‪.‬‬ ‫توضیح ‪ :0‬حداكثر مدت مرخصي استعالجي در ماه ‪ ٢‬روز ميباشد و چنانچه بیماري منجر به بستري شدن‬ ‫در بیمارستان گردد در ایام بسالتري و یالا اسالتفاده از اسالتراحت پزشالكي حقالوق و مزایالاي كاركنالان زیالربط از‬ ‫طریق سازمان تأمین اجتماعي پرداخت ميگردد‪.‬‬ ‫توضالیح ‪ :٢‬پرداخالت حقال وق و مزایالالا باله ایالن گوناله كاركنالالان فقالط منحصالر باله كاركنالالاني اسالت كاله بیماله تالالأمین‬ ‫اجتماعي داشته باشد‪.‬‬ ‫‪ 03-5‬بالاله اسالالتناد مالالاده ‪ 37‬قالالانون كالالار كلیالاله كاركنالالان قالالراردادي در مالالوارد ذیالالل حالالق برخالالورداري از ‪ 7‬روز‬ ‫مرخصي با استفاده از حقوق را دارند‪.‬‬ ‫الف) ازدواج دائم فقط براي یكبار‪.‬‬ ‫ب) فوت پدر‪ ،‬مادر‪ ،‬همسر و فرزندان‪.‬‬ ‫‪ 03-01‬حق استفاده از مرخصي مربرط به هر ماه براي ماههاي بعدي ملحوظ است‪.‬‬ ‫‪ 03-00‬به كاركنان قالراردادي مشالمول ایالن دسالتورالعمل كاله در طالول مالدت قالرارداد از مرخصالي اسالتحقاقي‬ ‫خود استفاده ننمایند برابر ماده ‪ 66‬قانون كار حداكثر حقالزمه ‪ 5‬روز پرداخت ميشود‪.‬‬

‫‪ 03-0٢‬به ایالام غیبالت كاركنالان قالراردادي هالیچ گوناله حقالوق و مزایالایي تعلالق نميگیالرد باله جالز مالواردي كاله‬ ‫مسالالبوق بالاله اطالالالع و مسالالتند بالاله عالالذر موجالاله بالالوده كالاله در صالالورت تأییالالد مسالالئول قسالالمت مربوطالاله‪ ،‬جالالزء ایالالام‬ ‫مرخصي استحقاقي منظور خواهد شد‪.‬‬ ‫‪ 03-07‬مجمالالوع مرخصالاليهاي بالالین روز بالاله ازاي هالالر ‪ ١‬سالالاعت ‪ 0‬روز جالالزء مرخصالالي اسالالتحقاقي منظالالور‬ ‫ميشود‪.‬‬ ‫ماده ‪ /0١‬مقررات انضباطي‬ ‫الف) در صورت ارتكاب كاركنان به هر گونه عمل خالف اخالق و شئونات اسالمي و سوء استفادة مالالي و‬ ‫رفتار ناشایست و مغایر انضباط شركت ‪( x‬سهامي خاص) كارمند خاطي بر اساس ادلاله و اسالناد مربالوط باله‬ ‫ك میسیون تخلفات اداري معرفي تا نسبت به رسیدگي به وضعیت خدمتي وي اقدام و تصمیمگیري شود‪.‬‬ ‫ب) بالاله منظالالور پیشالالگیري از بالالروز تخلالالف و یالالا تشالالدید آن‪ ،‬ضالالروري اسالالت مسالالئولین قسالالمتها‪ ،‬مالالدیریتهاي‬ ‫مستقل در طول مدت خدمت تذكرات الزم را به نحوة مقتضي و به صورت شفاهي و یا كتبي ابالغ نمایند و‬ ‫عنداللزوم در سوابق كارمند زیربط نیز بایگاني شده باشد‪.‬‬ ‫ماده ‪ /05‬كاركنان قراردادي بر حسب مورد مشمول مقررات تأمین اجتماعي ميباشند‪.‬‬

‫بررسی آیین نامه و دستور عمل ها در کارآموزی‪:‬‬ ‫ایین نامه ها ودستور عمل ها یکی از مهمترین مسائلی بود که در کارآموزی به ان اهمیت داده می شد به‬ ‫طور جد می توان گفت آنقدر که ایین نامه و دستور عمل ها استفاده می شد واز استاندارد های حسابداری‬ ‫استفاده نمی شد چون معتقد بودند باید برای بقای یک سازمان به قوانین مربوط به کار حتما احترتم گذاشت‬ ‫و ان را الزم االجرا دانست ‪ .‬حال چه در بخش تنخوه باشد چه در بخش معامالت چه در انظباط به هر‬ ‫قوانین بسیار مهم بود ‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫بخش نهم ‪:‬ذخایر و اندوخته ها ‪:‬‬ ‫مزایای پایان خذمت کارکنان ‪:‬‬ ‫مزایای پایان خدمت هرساله به کارکنان پرداخت می شود ودر صورتی که به سال بعد منتقل شود در سایر‬ ‫حسابهای پرداختنی می توان بعنوان سرفصل هزینه ها یا حقوق پرداختنی معوقه منظور می شود که در‬ ‫سال بعد پرداخت شود (می توان گفت که جزو بدهیهای جاری است ولی نه به نام ذخیره مزایای پایان‬ ‫خدمت )‬ ‫‪ - ٢‬مزایای پایان خدمت در خاتمه خدمت ایشان بعد از چند سال پرداخت می شود که در این صورت جزو‬ ‫بدهیهای غیر جاری منظور می گردد‪.‬‬ ‫با توجه به استاندارد های حسابداری ذخیره مزایای پایان خدمت جز بدهیهای غیر جاری طبقه بندی می‬ ‫شود ‪.‬چون شما هیچگونه معیار منطقی برای سنجش وتفکیک آن به جاری وغیر جاری وجود‬ ‫ندارد همانطور که گفتید جزو بدیهای غیر جاری است فقط در صورتی که تصمیم داشته باشید در سال بعد‬ ‫قسمتی از سنوات را پرداخت کنید ان قسمتی که قرار است پرداخت شود به بدهیهای جاری میتواند ‪ .‬توجه‬ ‫داشته باشید که میتواند منتقل شود ‪ .‬اجبار و لزومی در کار نیست ‪.‬‬ ‫درصورتی میتواند بدهی کوتاه مدت باشد که زمان کار مشخص باشد ولی عموما چون مدت پایان کار‬ ‫مشخص نیست لذا جزء بدهیهای بلند مدت است‪.‬‬ ‫مزایای پایان خدمتت کارکنان به دو طریق پرداخت میگردد که به طبع باعث دو روش حسابداری متفاوت‬ ‫نیز میشود‪.‬‬ ‫طبق قانون و استاندارد هر دو روش پذیرفته میباشد‪:‬‬ ‫‪ .0‬محاسبه بازخرید خدمت کارکنان در پایان هر سال و پرداخت آن در ابتدای سال مالی بعد که ذخیره‬ ‫مزبور در حسابهای پرداختنی جاری طبقه بندی میگردد‪.‬‬ ‫‪ .٢‬محاسبه بازخرید خدمت کارکنان در پایان هر سال و تعدیل ذخیره سنوات قبل و پرداخت آن در زمان‬ ‫قطع همکاری‪ ،‬بازنشستگی و یا استعفاء‪ .‬که بدلیل نامشخص بودن زمان تسویه حساب و احتمال طوالنی‬ ‫بودن مدت آن باید ذخیره مزبور در بدهیهای غیر جاری (بلند مدت) طبقه بندی گردد‪.‬‬ ‫اگر قرارداد شرکت در میان سال تمام شود (پیمانکاری)و در بین سال با کارگران تصویه شود این بدهی‬ ‫جاری محسوب می شود (البته اغلب شرکتها به دلیل اینکه هزینه هر ماه را در ترازنامه محاسبه شود این‬ ‫کار را انجام میدهند در غیر این صورت در اسفند همه شرکتها زیان اساسی دارند؟) اگر به استانداردهای‬ ‫‪107‬‬

‫حسابداری یه نگاهی بیندازید خواهید دید حساب ذخیره سنوات خدمت یه عنوان یک گروه جراگانه و نه در‬ ‫طبقه بدهیهای غیر جاری طبقه بندی میگردد دقیق در تراز نامه بین بدهیهای جاری و بدهیهای بلند مدت یا‬ ‫غیر جاری ‪.‬‬ ‫بدهیهایی که در عرض یکسال ( بعد از صورتهای مالی ) قابل تسویه باشند تحت عنوان بدهیهای جاری در‬ ‫ترازنامه ارائه میگردد‪.‬‬ ‫در مورد ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان امکان تسویه در عرض یکسال چیزی غیر ممکن است و در‬ ‫واقع بدلیل عدم اطمینان از تسویه در عرض یکسال در سرفصل بدهیهای غیرجاری منظور میگردد‬ ‫‪ .‬ماهیت سرفصل حساب ذخائر بدهی غیر جاری میباشد و مثل ذخائر استهالک دارائیها در تراز نامه در‬ ‫بدهیهای غیرجاری طبقه بندی میشود ‪ .‬و فقط قسمتی که در سال مالی جاری هزینه و قرار به پرداخت‬ ‫میباشد جزء بدهیهای جاری مانند سرفصل حقوق پرداختی در ترازنامه عنوان میگردد ‪.‬‬ ‫اندوخته قانونی ‪:‬‬ ‫طبق ماده ‪ 0٤1‬اصالحیه قانون تجارت ‪ ،‬یك بیستم سود خالص هر سال باید به عنوان اندوخته قانوني در‬ ‫نظر گرفته شود ‪ .‬ازطرف دیگر ‪ ،‬طبق ماده ‪ ٢7١‬همان اصالحیه ‪ ،‬مبناي محاسبه اندوخته قانوني ‪ ،‬سود‬ ‫خالص پس از وضع زیان هاي وارده در سالهاي قبل تعیین شده است ‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در شرایطي كه شركت‬ ‫زیان انباشته (سنواتي ) دارد ‪ ،‬تنها ‪ ،‬رقم سود خالص سال جاري نباید مبناي محاسبه اندوخته قانوني قرار‬ ‫گیرد بلكه الزم است جمع زیان سنواتي از رقم سود خالص سال جاري كسر و یك بیستم مازاد محاسبه و به‬ ‫عنوان اندوخته قانوني در نظر گرفته شود ‪.‬‬ ‫اندوخته توسعه و تکمیل ‪:‬‬ ‫شرکت ها می توانند طبق قانون گفته شده در قوانین درصدی از سود خالص خود را برای توسغه و تکمیل‬ ‫مورد استفاده قرار می گیرد ‪.‬‬

‫محاسبه ذخایر و اندوخته در کار آموزی ‪:‬‬ ‫میزان استفاده از ذخایر قانونی در محل کار بسیار مهم بود چون معموال حقوقو در محل کار کم بود از محل‬ ‫همین ذخیره ها (ذخیره ایجاد شده توسط خود حسابدار) در اخر سال به افراد حقوقی بیشتر تعلق می گیرد و‬ ‫خوب طبق قانون باید ذخیره ی اندوخته قانونی حتما ایجاد می شد ‪.‬‬

‫‪108‬‬

‫بخش دهم ‪ :‬مالیات ‪:‬‬ ‫به مثابه یک نوع هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای بهره وری از امکانات و منابع یک‬ ‫کشور‬ ‫موظفند آنرا پرداخت نمایند تا توانائیهای جایگزینی این امکانات و منابع فراهم شود‪.‬‬ ‫مالیات در واقع انتقال بخشی از درآمدهای جامعه به دولت و یا بخشی از سود فعالیتهای اقتصادی است که‬ ‫نصیب دولت میگردد زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساختهاست‪‎.‬‬ ‫انواع مالیاتها در ایران‬

‫‪ -0‬مالیاتهای مستقیم‬ ‫این دسته از مالیات ها مستقیما از دارائی یا درآمد افراد وصول می گردد و شامل مالیات بر دارائی و‬ ‫مالیات‬ ‫بر درآمد میباشد‪.‬‬ ‫الف‪ :‬مالیات بر دارائی‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ - 0‬مالیات بر ارث‬ ‫‪ - ٢‬حق تمبر‬

‫ب‪ :‬مالیات بر درآمد‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ - 0‬مالیات بر درآمد اجاره امالک‬ ‫‪ - ٢‬مالیات بر درآمد کشاورزی‬ ‫‪ - 7‬مالیات بر درآمد حقوق‬ ‫‪ - 4‬مالیات بر درآمد مشاغل‬ ‫‪ - 9‬مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی‬ ‫‪ - 6‬مالیات بر درآمد اتفاقی‬ ‫‪ - 3‬مالیات بر زندگی و جان انسان ها‬

‫‪ - ٢‬مالیاتهای غیر مستقیم‬ ‫مالیاتهای غیر مستقیم که بر قیمت کاالها و خدمات اضافه شده و به مصرف کننده تحمیل میگردد بر دو‬ ‫نوع است ‪:‬‬ ‫الف ‪ :‬مالیات بر واردات‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ - 0‬حقوق گمرکی‬ ‫‪- ٢‬سود بازرگانی‬ ‫‪ ۲ 71 - 7‬از مبلغ اتومبیلهای وارداتی‬ ‫‪ 09۲ - 4‬حق ثبت‬ ‫‪109‬‬

‫ب ‪ :‬مالیات بر مصرف و فروش‬ ‫‪ -0‬مالیات بر فرآوردههای نفتی‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ - ٢‬مالیات تولید الکل طبی و صنعتی‬ ‫‪ - 7‬مالیات نوشابههای غیر الکلی‬ ‫‪ - 4‬مالیات فروش سیگار‬ ‫‪ - 9‬مالیات اتومبیل‬ ‫‪ 09۲ - 6‬مالیات اتومبیلهای داخلی‬ ‫‪ - 3‬مالیات فروش خاویار‬ ‫‪ - ١‬مالیات حق اشتراک تلفن خودکار و خدمات بینالملل‬ ‫‪ - 5‬مالیات ضبط صوت و تصویر‬

‫مالیات بر ارزش افزوده‬

‫نوشتار اصلی‪ :‬مالیات بر ارزش افزوده‬ ‫این مالیات نخستین بار توسط فون زیمنس در سال ‪ 0590‬به منظور فائق آمدن بر مسائل مالی کشور آلمان‬

‫طرح ریزی گردید‪ ،‬لیکن به رغم عالقه و تمایل شدید کشورهایی نظیر آرژانتین و فرانسه در خصوص‬ ‫آگاهی از چگونگی ساختار آن‪ ،‬این مالیات بطور رسمی تا سال ‪ 0594‬به مرحله اجرا در نیامد‪ .‬از سال‬ ‫‪0594‬‬ ‫به بعد‪ ،‬برزیل‪ ،‬فرانسه‪ ،‬دانمارک و آلمان در زمره نخستین کشورهایی بودند که این مالیات را در نظام‬ ‫مالیاتی کشور خود معرفی نمودند ‪ .‬کره جنوبی نخستین کشور آسیایی است که درسال ‪ 0533‬با کمک‬ ‫صندوق بینالمللی پول توانست این مالیات را در نظام مالیاتی خود پیاده نماید و بدنبال آن کشورهای ترکیه‪،‬‬ ‫پاکستان‪ ،‬بنگالدش و لبنان نیز اقدام به اجرای این مالیات نمودند ‪ .‬هم اکنون بیش از ‪ 0٢1‬کشور جهان از‬ ‫سیستم مالیات بر ارزش افزوده بهره مند هستند ‪.‬به منظور اجرای این مالیات در کشور جمهوری اسالمی‬ ‫ایران‪ ،‬الیحه آن برای اولین بار در دی ماه ‪ 0766‬تقدیم مجلس شورای اسالمی گردید ‪ .‬الیحه مزبور در‬ ‫کمیسیون اقتصادی مجلس مورد بررسی قرار گرفت و پس از اعمال نظرات موافق و مخالف به صحن‬ ‫علنی مجلس ارائه گردید که پس از تصویب ‪ 6‬ماده از آن بنا به تقاضای دولت و به دلیل اجرای سیاست‬ ‫"تثبیت قیمتها ً به دولت مسترد گردید ‪.‬درسال ‪ 0731‬بخش امور مالی صندوق بینالمللی پول‪ ،‬در راستای‬

‫‪110‬‬

‫اصالح نظام مالیاتی جمهوری اسالمی ایران‪ ،‬اجرای سیاست مالیات بر ارزش افزوده را بعنوان یکی از‬ ‫عوامل اصلی افزایش کارایی و اصالح نظام مالیاتی پیشنهاد نمود ‪ .‬با توجه به نظرات کارشناسان صندوق‬ ‫بینالمللی پول‪ ،‬مطالعات و بررسیهای متعددی در این زمینه در وزارت امور اقتصادی و دارایی صورت‬ ‫پذیرفت و اجرای مالیات بر ارزش افزوده در سمینارها و کمیتههای مختلف علمی با حضور کارشناسان‬ ‫داخلی و خارجی مورد تاکید قرار گرفت‪ ،‬اما در عمل به مرحله اجرا در نیامد ‪ .‬وزارت امور اقتصادی و‬ ‫دارایی در راستای طرح ساماندهی اقتصادی کشور‪ ،‬انجام اصالحات اساسی در سیستم مالیاتی از جمله‬ ‫حذف انواع معافیتها‪ ،‬حذف انواع عوارض وگسترش پایه مالیاتی را با تاکید خاص بر کارایی نظام مالیاتی‪،‬‬ ‫شروع نمود و مطالعات جدید امکان سنجی در این زمینه به عمل آورد ‪ .‬با توجه به اهمیت بسط پایه مالیاتی‬ ‫بعنوان یکی از اصول اساسی سیاستهای مالی طرح ساماندهی اقتصاد کشور‪ ،‬معاونت درآمدهای مالیاتی‬ ‫وزارت امور اقتصادی و دارایی مطالعات علمی متعددی را با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی‪،‬‬ ‫اجتماعی و اقتصادی کشور در زمینه اجرای مالیات بر ارزش افزوده‪ ،‬از دی ماه ‪ 0736‬آغاز کرد ‪ .‬الیحه‬ ‫مالیات بر ارزش افزوده‪ ،‬اکنون با در نظر گرفتن اثرات اقتصادی ناشی از اجرای این مالیات با اصالحات‬ ‫و بازنگریهای متعدد‪ ،‬به مجلس شورای اسالمی ارائه شدهاست ‪ .‬قانون مالیات بر ارزش افزوده با‬ ‫اختیارات ناشی از ماده ‪ ١9‬قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران در ‪ 97‬ماده و ‪ 43‬تبصره در تاریخ‬ ‫‪07١3/٢/03‬‬ ‫در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسالمی تصویب شدهاست تا در مدت آزمایشی ‪ 9‬سال از تاریخ اول‬ ‫مهرماه ‪ 07١3‬به اجرا گذاشته شود‪( ]0[.‬این قانون جایگزین قانون تجمیع عوارض شدهاست‬ ‫اظهار نامه مالیاتی ‪:‬‬ ‫تشخیص مالیات بر درآمد مشاغل همواره با مشکالتی توام و در تعیین و تشخیص مالیاتها‪ ،‬عموما ً شیوه‬ ‫«علی الراس» حاکم بودهاست‪ .‬مطالعه روند تکاملی تشخیص در نظامهای گوناگون مالیاتی‪ ،‬گویای آن است‬ ‫که در نظامهای پیشرفته مالیاتی‪ ،‬تشخیص مالیات توسط ماموران مالیاتی‪ ،‬جای خود را رفته رفته به شیوه‬ ‫خوداظهاری دادهاست‪.‬خوداظهاری یعنی اینکه خود شخص مالیات پرداز‪ ،‬مالیات خود را محاسبه و پرداخت‬ ‫کند بی آنکه ماموران مالیاتی در محاسبه و دریافت مالیات‪ ،‬دخالت قابل توجهی داشته باشند‪ .‬به عبارت‬ ‫دیگر مسئولیت تعیین و تشخیص مالیات از سازمان مالیاتی به مؤدیان واگذار میشود‪.‬اظهارنامه مالیاتي یك‬

‫‪111‬‬

‫دفترچهبا فرمهاي مصوب سازمان مالیاتي است كه بنگاههاي اقتصادي باید صورتهاي مالي و یادداشتهاي‬ ‫مربوطه را در قالب این فرمها‪،‬به اداره امور مالیاتي محل اقامت بنگاه اقتصادي در موعد مقرر تحویل‬ ‫دهند‪.‬براساس اظهارنامه مالیاتي‪،‬مودي اعالم مي كند كه سود دوره مالي گذشته بنگاه اقتصادي مربوطه به‬ ‫چه میزان بوده است و ایشان چقدر مالیات مي پردازد؟مودي باید اظهارنامه مالیاتي به همراه فیش واریزي‬ ‫مالیات مربوط به هر دوره مالي را حداكثر تا سي و یكم تیرماه سال بعد به اداره امور مالیاتي شهرخود‬ ‫تحویل دهد و رسید دریافت نماید‪.‬البته از سال ‪ 07١5‬به بعد‪،‬قرار است اظهارنامه مالیاتي به صورت‬ ‫الكترونیكي تنظیم و ارسال شود‪.‬‬

‫مالیات در کاراموزی ‪:‬‬ ‫خوب هر شرکتی که فعالیت اقتصادی انجام می دهد باید طبق قانون مالیات بپردازد و تا ‪ ٤/70‬سعی در‬ ‫می شد که اظهار نامه ی مالیاتی را برای اداره مالیات می فرستادند و طبق محاسبات مالیاتی برای شرکت‬ ‫بسته می شد و درزمان پرداخت ثبت زده می شد ‪.‬‬

‫‪112‬‬

‫بخش یازدهم ‪ :‬شعب ‪:‬‬

‫شعبه ‪ :‬واحد تجاری یا بازرگانی است که دور از اداره مرکزی قرار دارد و طبق دستورالعملهای صادره‬ ‫از سوی اداره مرکزی نسبت به انجام عملیات تجاری اقدام می نماید‪.‬‬ ‫انواع شعب ‪:‬‬ ‫‪.0‬‬ ‫‪.٢‬‬ ‫‪.7‬‬

‫مستقل )‪(Decentralized System‬‬ ‫غیر مستقل )‪(Centralized System‬‬ ‫شعب خارجی‬ ‫همانطور که می دانید شعب کاالهای دریافتی از مراکز را بفروش می رسانند‪.‬‬ ‫برای ارسال کاال به شعب سه روش در نظر گرفته می شود‪:‬‬

‫‪.0‬‬ ‫‪.٢‬‬ ‫‪.7‬‬

‫قیمت تمام شده‬ ‫قیمت تمام شده ‪ +‬درصدی از بهای تمام شده‬ ‫قیمت فروش‬ ‫_ روش قیمت تمام شده‬ ‫این روش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که نتوان قیمت فروش را تعیین کرد و یا امکان نگهداری کاال‬ ‫برای مدت طوالنی امکان پذیر نباشد‪( .‬کاال فاسد شدنی باشد بعنوان مثال صنایع غذایی)‬ ‫در روش قیمت تمام شده‪ ،‬مانده حساب موجودی کاالی شعبه به منزله خالصه سود و زیان می باشد‪.‬‬ ‫موجودی کاالی‬ ‫شعبه‬ ‫فروش‬ ‫قیمت‬ ‫تمام شده‬ ‫سود و‬ ‫زیان‬

‫اما حاال می خواهم ریتم و یا فرآیند بستن حسابها را به شما آموزش دهم‪.‬‬

‫‪113‬‬

‫‪ )0‬موجودی کاالی شعبه‬ ‫‪ )٢‬خالصه سود و زیان شعبه‬ ‫‪ )7‬سود و زیان ویژه شعبه‬

‫بسته می شود با حساب‬ ‫بسته می شود با حساب‬ ‫بسته می شود با حساب‬

‫خالصه سود و زیان شعبه‬ ‫سود و زیان ویژه شعبه‬ ‫خالصه سود و زیان مرکز‬

‫نکته ‪ :‬هزینه کاالی ارسالی با خالصه سود و زیان مرکز بسته می شود‪.‬‬ ‫مساله ‪.‬‬ ‫موسسه آهو در مشهد شعبه ای غیر مستقل در سبزوار افتتاح می نماید که ارسال کاال به شعبه به قیمت تمام‬ ‫شده صورت می پذیرد‪ .‬فعالیتهای یکدوره شعبه به قرار زیر است‪:‬‬ ‫‪571111‬لایر‬ ‫کاالی ارسالی از مشهد‬ ‫کاالی برگشتی به مشهد ‪71111‬لایر‬ ‫‪5١٥111‬لایر‬ ‫فروشهای نسیه‬ ‫فروشهای نقدی ‪ ٢٥1111‬لایر بوده که بابت این فروشها ‪ 0٢1111‬لایر نیز بعنوان هزینه پرداخت شده‬ ‫است‬ ‫‪ 0٥111‬لایر‬ ‫مطالبات سوخت شده‬ ‫برگشتی از فروشهای نقدی ‪٢1111‬لایر‬ ‫‪701111‬لایر‬ ‫موجودی کاالی پایان دوره‬ ‫مطلوبست ‪:‬‬ ‫ثبت عملیات فوق و بستن حسابهای الزم در دفتر روزنامه عمومی موسسه آهو‪.‬‬ ‫‪ )0‬موجودی کاالی شعبه‬

‫‪ )٢‬کاالی ارسالی به شعبه‬

‫‪571111‬‬ ‫کاالی ارسالی به شعبه‬ ‫‪71111‬‬ ‫موجودی کاالی شعبه‬

‫‪571111‬‬

‫‪71111‬‬

‫‪ )7‬کنترل بدهکاران‬

‫‪5١٥111‬‬ ‫موجودی کاالی شعبه‬

‫‪5١٥111‬‬

‫‪ )٤‬بانک‬ ‫هزینه ها‬

‫‪071111‬‬ ‫‪0٢1111‬‬ ‫موجودی کاالی شعبه‬

‫‪٢٥1111‬‬

‫‪ )٥‬هزینه های شعبه (مطالبات سوخت شده) ‪0٥111‬‬ ‫کنترل بدهکاران‬

‫‪114‬‬

‫‪0٥111‬‬

‫‪٢1111‬‬ ‫بانک‬

‫‪ )٦‬موجودی کاالی شعبه‬

‫‪ )3‬موجودی کاالی پایان دوره‬

‫‪٢1111‬‬

‫‪701111‬‬ ‫موجودی کاالی شعبه‬

‫‪701111‬‬

‫_ روش قیمت تمام شده ‪ +‬چند درصد سود‬ ‫این روش زمانی استفاده می شود که امکان پیش بینی قیمت فروش وجود ندارد‪ .‬بهمین دلیل سود ناویژه‬ ‫بصورت تقریبی محاسبه شده و در حسابی به نام تعدیل کاالی شعبه (ذخیره سود تحصیل نشده ) منظور می‬ ‫گردد‪.‬‬ ‫شایان ذکر است که مانده حساب تعدیل کاالی شعبه نشان دهنده سود یا زیان ناویژه شعبه می باشد و در‬ ‫پایان دوره مالی به حساب سود و زیان شعبه منتقل می گردد‪.‬‬ ‫مراحل بستن حسابها در روش قیمت تمام شده ‪ +‬چند درصد سود‬ ‫موجودی کاالی شعبه‬ ‫تعدیل کاالی شعبه‬ ‫خالصه سود و زیان شعبه‬

‫بسته می شود با حساب‬ ‫بسته می شود با حساب‬ ‫بسته می شود با حساب‬

‫تعدیل کاالی شعبه‬ ‫خالصه سود و زیان شعبه‬ ‫خالصه سود و زیان‬

‫در این روش ما با قیمت سیاهه یا فروش روبرو هستیم‪ .‬پس برای متمایز کردن قیمت تمام شده از سود‬ ‫اضافه شده به آن از روش زیر استفاده می کنیم‪:‬‬ ‫سود ناویژه‬ ‫سیاهه (فاکتور)‬

‫‪011111 × %٢1 = ٢1111‬‬ ‫‪011111 + ٢1111 = 0٢1111‬‬

‫حال اگر بخواهیم از قیمت سیاهه به قیمت تمام شده برسیم باید بصورت صورت زیر عمل کنیم‪:‬‬ ‫‪0٢1111 × [ 011 ÷ 0٢1 ] = 011111‬‬ ‫پس بار دیگر یادآوری می کنم که در این روش مانده موجودی کاالی شعبه معرف سود یا زیان ظاهری‬ ‫شعبه است که به حساب تعدیل بسته میشود‪.‬‬ ‫به دلیل سود ناویژه در این روش ثبتی که هنگام کاالی ارسالی زده می شود نیز با روش قیمت تمام شده‬ ‫تفاوت دارد تا سود مورد نظر شناسایی شود‪.‬‬ ‫موجودی کاالی شعبه‬

‫به قیمت سیاهه یا فروش‬ ‫کاالی ارسالی به شعبه‬

‫شده‬ ‫‪115‬‬

‫به قیمت تمام‬

‫تعدیل کاالی شعبه‬ ‫حسابداری کاالی شعب در کاراموزی ‪:‬‬ ‫شعب وجود نداشت ‪.‬‬

‫‪116‬‬

‫سود ناویژه‬

‫بخش دوازدهم ‪ :‬حسابرسی و گزارش فعالیت هیت مدیره ‪:‬‬ ‫ِسابرسی به معنای اعم کلمه در «بیانی ٔه مفاهیم بنیادی حسابرسی» این گونه تعریف شده است‪ :‬حسابرسی‬ ‫ح ِ‬ ‫فرآیندی است بسامان جهت جمعآوری و ارزیابی بیطرفان ٔه شواهد دربار ٔه ادعاهای مربوط به فعالیتها و‬ ‫وقایع اقتصادی برای تعیین میزان انطباق این ادعاها با معیارهای از پیش تعیین شده و گزارش نتایج به‬ ‫اشخاص ذینفع‪.‬‬

‫این تعریف به عمد به صورت جامع ارائه شده است تا انواع مختلف حسابرسی را شامل شود‪ .‬برخی از‬ ‫عبارات این تعریف نیاز به توضیح بیشتری دارد‪ .‬عبارت فرآیند بسامان بر این نکته داللت دارد که‬ ‫حسابرسی بر اساس برنامهریزی مناسب انجام میشود‪ .‬برنامهریزی مناسب شامل جمعآوری و ارزیابی‬ ‫بیطرفانة شواهد است‪ .‬حسابرسان باید با حفظ بیطرفی نسبت به جمعآوری و ارزیابی مربوط بودن و اعتبار‬ ‫شواهد بپردازند‪.‬‬ ‫اگر چه نوع‪ ،‬میزان و قابلیت اتکای شواهد در کارهای مختلف حسابرسی میتواند متفاوت باشد‪ ،‬اما‬ ‫جمعآوری و ارزیابی شواهد‪ ،‬بخش اعظم فعالیتهای حسابرسان را تشکیل میدهد‪ .‬شواهدی را که‬ ‫حسابرسان جمعآوری میکنند باید دربارة ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی باشد‪ .‬در‬ ‫حسابرسی‪ ،‬واژة ادعا معنای ویژهای دارد و به اظهارات ضمنی یا صریح مدیریت اطالق میشود که در‬ ‫قالب صورتهای مالی‪ ،‬اسناد و مدارک یا سیستمها تجسم مییابد‪ .‬برای مثال‪ ،‬صورتهای مالی اساسی تهیه‬ ‫شده توسط مدیران شامل چند ادعا است‪ .‬از جمله مبلغی که در ترازنامه در سرفصل اموال‪ ،‬ماشین آالت و‬ ‫تجهیزات نشان داده میشود‪ ،‬بیانگر این است که مدیران ادعا دارند‪ :‬شرکت بر این داراییها مالکیت دارد و‬ ‫از این داراییها در فرآیند عادی عملیات تولیدی یا خدماتی خود استفاده میکند و این مبلغ‪ ،‬بهای تمام شدة‬ ‫تاریخی پس از کسر استهالک انباشتة این داراییها است‪.‬‬

‫هدف حسابرسان از مقایسة شواهد جمعآوری شده با ادعاهای مربوط به فعالیتها و وقایع اقتصادی‪ ،‬تعیین‬ ‫میزان انطباق ادعاهای مزبور با معیارهای از پیش تعیین شده است‪ .‬اگر چه معیارهای مختلفی برای تعیین‬ ‫میزان انطباق وجود دارد‪ ،‬اما در تنظیم صورتهای مالی اساسی‪ ،‬معموالً معیار اصلی و مورد قبول‪،‬‬ ‫‪117‬‬

‫اصول حسابداری یا استانداردهای حسابداری است‪ .‬در بند ‪ ٢‬بخش ‪ ٢11‬استانداردهای حسابرسی کشور‬ ‫(‪ )07١6‬نیز تأکیده شده است که هدف از حسابرسی صورتهای مالی‪ ،‬اظهارنظر نسبت به این موضوع‬ ‫است که آیا صورتهای مالی براساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر‪.‬‬ ‫آخرین عبارت مهم‪ ،‬یعنی گزارش نتایج به اشخاص ذینفع‪ ،‬بیانگر نوع گزارشی است که حسابرسان برای‬ ‫اشخاص ذینفع تهیه میکنند‪ .‬اشخاص ذینفع میتواند شامل سهامداران‪ ،‬اعتباردهندگان‪ ،‬کارکنان‪ ،‬تأمین‬ ‫کنندگان مواد و کاال‪ ،‬سازمانهای دولتی‪ ،‬بورس اوراق بهادار و گروههای دیگر باشد‪.‬‬ ‫حسابرس به فرد یا موسسهای گفته میشود که مسئولیت نهایی حسابرسی صورتهای مالی یاارائه خدمات‬ ‫مرتبط را به عهده دارد‪ .‬حسابرس باید فردی مستقل از سازمانی باشد که در حال رسیدگی آن است‪.‬‬ ‫حسابرسی انواع گوناگون دارد و مهمترین آنها عبارتند از‪:‬‬ ‫‪.0‬‬ ‫‪.٢‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫‪.4‬‬

‫حسابرسی صورتهای مالی‪،‬‬ ‫حسابرسی رعایت‪،‬‬ ‫حسابرسی عملیاتی و‬ ‫حسابرسی قانونی‪.‬‬

‫این حسابرسیها توسط حسابرسان مستقل‪ ،‬حسابرسان داخلی یا حسابرسان دولتی قابل اجرا است و شرح‬ ‫مختصر هر کدام در ادامه بحث ارائه میشود‪.‬‬

‫حسابرسی صورتهای مالی‬ ‫هر گاه از حسابرسی بدون قید و شرط اضافی یاد شود‪ ،‬منظور همان «حسابرسی صورتهای مالی» یا به‬ ‫اختصار «حسابرسی مالی» است‪ .‬هدف اصلی این حسابرسی اعتباردهی به صورتهای مالی است‪ .‬منظور‬ ‫از اعتباردهی‪ ،‬اظهار عقیده یا قضاوت شخص یا اشخاص مستقل و ذیصالح نسبت به مطابقت تمامی‬ ‫جنبههای با اهمیت ادعاهای منعکس در صورتهای مالی با معیارهای تعیین شده یعنی اصول حسابداری‬ ‫است‪ .‬البته چنین اظهار نظر یا قضاوتی باید مبتنی بر شواهد معتبر و کافی باشد‪.‬‬

‫حسابرسی رعایت‬ ‫مقصود از حسابرسی رعایت‪ ،‬تعیین میزان رعایت احکام‪ ،‬سیاستها‪ ،‬پیمانها‪ ،‬قوانین و مقررات دولتی و‬ ‫کنترلهای داخلی توسط شرکتهای مورد رسیدگی است‪ .‬برای مثال‪ ،‬شرکتها میتوانند تعیین میزان رعایت‬ ‫احکام و سیاستهای داخلی توسط بخشهای مختلف سازمان را از حسابرسان خود درخواست نمایند‪ .‬مثال‬ ‫‪118‬‬

‫دیگر‪ ،‬حسابرسی اظهارنامههای مالیاتی اشخاص یا شرکتها توسط ممیزان وزارت امور اقتصادی و‬ ‫دارایی جهت تعیین میزان رعایت قانون مالیاتها است‪.‬‬

‫حسابرسی عملیاتی‬ ‫تعریف حسابرسی عملیاتی از دیدگاه کمیت ٔه ویژ ٔه حسابرسی عملیاتی و مدیریت (وابسته به انجمن حسابداران‬ ‫رسمی آمریکا) البته با اندکی دخل و تصرف به شرح زیر است‪:‬‬ ‫حسابرسی عملیاتی عبارت است از بررسی بسامان فعالیتهای سازمان یا بخش معینی از آن در ارتباط با‬ ‫ت «صرفة اقتصادی» هنگام تهیة منابع و‬ ‫اهداف تعیین شده‪ .‬هدف اصلی حسابرسی عملیاتی‪ ،‬ارزیابی رعای ِ‬ ‫اثربخشی» عملیات برای نیل به اهداف از قبل تعیین‬ ‫ارزیابی «کارآیی» عملیات هنگام اسنفاده از منابع و «‬ ‫ِ‬ ‫شده‪ ،‬تشخیص فرصتهای بهبود عملیات و ارائة پیشنهادهای اصالحی به مدیران سازمان ست‪.‬‬

‫[‪]٢‬‬

‫ارزیابی صرفة اقتصادی‪ ،‬کارآیی و اثربخشی سیستم حسابداری کامپیوتری یک شرکت و ارائة پیشنهادهای‬ ‫اصالحی‪ ،‬نمونهای از حسابرسی عملیاتی است‪ .‬در این نوع از حسابرسی‪ ،‬معیار مورد استفاده برای‬ ‫ارزیابی ادعاهای مدیریت با معیار مورد نظر در حسابرسی صورتهای مالی متفاوت است‪ .‬به همین دلیل‬ ‫در مقایسه با حسابرسی صورتهای مالی و حسابرسی رعایت‪ ،‬حسابرسی عملیاتی با مسایل و چالشهای‬ ‫دیگری نیز مواجه است؛ زیرا در این زمینه حسابرسان باید به شناسایی یا تعریف اهداف و معیارهای قابل‬ ‫اندازه گیری بپردازند تا بتوانند به کمک آن اثربخشی و کارآیی عملیات را ارزیابی کنند‪.‬‬

‫حسابرسی قانونی‬ ‫در سالهای اخیر‪ ،‬دعوت از حسابرسان برای ارائه خدمات «حسابرسی قانونی» (‪ )Audit Forensic‬به‬

‫ویژه هنگام بروز اختالفات مالی‪ ،‬گسترش فزایندهای یافته است‪ .‬حسابرسی قانونی در واقع مشابه خدمت‬ ‫پزشکان در امر «پزشکی قانونی» است‪ .‬برخی از مواردی که اجرای حسابرسی قانونی میتواند ضرورت‬ ‫یابد‬ ‫به شرح زیر است‪:‬‬ ‫‪ .0‬تقلبهای تجاری یا کارکنان شرکتها؛‬ ‫‪ .٢‬خسارتهای تجاری – اقتصادی؛‬ ‫‪ .7‬اختالف بین سهامداران یا شرکا؛‬ ‫‪119‬‬

‫‪ .4‬اختالفات زناشویی‪.‬‬ ‫انواع حسابرسان‬ ‫حسابرسان را بر اساس موقعیت شغلی آنها میتوان به انواع زیر تقسیم کرد‪:‬‬ ‫‪ .0‬حسابرسان مستقل‪،‬‬ ‫‪ .٢‬حسابرسان داخلی‪،‬‬ ‫‪ .7‬حسابرسان دولتی‪.‬‬ ‫معرفی مختصر هر یک از انواع حسابرسان در ادامه ارائه میشود‪.‬‬

‫حسابرسان مستقل‬ ‫حسابرسی مستقل توسط حسابرسانی اجرا میشود که مستقل از سازمانی هستند که ادعاها و یا گزارشهای‬ ‫آن‬ ‫مورد حسابرسی قرار میگیرد‪ .‬حسابرسان مستقل‪ ،‬خدمات حسابرسی خود را در قالب قرارداد ارائه‬ ‫میدهند‪.‬‬ ‫گر چه حسابرسان مستقل میتوانند انواع مختلف حسابرسی را که در بخش قبلی ذکر شد‪ ،‬اجرا کنند؛ اما‬ ‫حسابرسی صورتهای مالی‪ ،‬بخش عمد ٔه فعالیت این گروه از حسابرسان را تشکیل میدهد‪.‬‬

‫حسابرسان داخلی‬ ‫حسابرسی داخلی طبق بیانی ٔه حرفهایی انجمن حسابرسان داخلی بدین صورت تعریف شده است‪ :‬حسابرسی‬ ‫داخلی‪ ،‬واحد ارزیابی مستقلی است که جهت آزمون و ارزیابی فعالیتهای سازمان در داخل سازمان ایجاد‬ ‫میشود‪ .‬گر چه حسابرسان داخلی در استخدام سازمان هستند اما باید مستقل از دوایر مورد رسیدگی باشند‬ ‫که‬ ‫از آن به عنوان استقالل سازمانی یاد میشود‪ .‬به همین دلیل این گروه از حسابرسان در بسیاری از‬ ‫شرکتها به‬

‫طور مستقیم به کمیت ٔه حسابرسی و یا هیأت مدیر ٔه شرکت گزارش میدهند[‪.]7‬‬

‫حسابرسان دولتی‬ ‫استانداردهای حسابرسی‬ ‫استانداردهای حسابرسی‪ ،‬معیاری برای سنجش کیفیّت کار حسابرسان است‪ .‬انجمن حسابداران رسمی‬ ‫آمریکا‬ ‫‪120‬‬

‫برای نخستین بار در سال ‪ ،0543‬استانداردهای ده گان ٔه حسابرسی را معرفی نمود‪ .‬این استانداردها تاکنون‬ ‫جهت انطباق با تغییرات محیط حسابرسی‪ ،‬تعدیل و تغییر یافتهاند‪ .‬استانداردهای حسابرسی همراه با‬ ‫طبقهبندی‬ ‫آنها در سه گروه ‪ )0‬استانداردهای عمومی‪ )٢ ،‬استانداردهای عملیات (رسیدگی) و ‪ )7‬استانداردهای‬ ‫گزارشگری به شرح زیر هستند‪:‬‬

‫استانداردهای عمومی‬ ‫‪ .0‬رسیدگی باید توسط شخص یا اشخاصی اجرا شود که دارای صالحیت و آموزش فنی کافی به‬ ‫عنوان حسابرس باشند‪.‬‬ ‫‪ .٢‬حسابرس یا حسابرسان باید استقالل رای خود را در تمام موارد مربوط به حسابرسی حفظ کنند‪.‬‬ ‫‪ .7‬در رسیدگی و تهیه گزارش باید مراقبت حرفهای الزم به عمل آید‪.‬‬

‫استانداردهای عملیات (رسیدگی)‬ ‫‪ .0‬عملیات حسابرسی باید به میزان کافی برنامهریزی شود و در صورت وجود کارکنان‪ ،‬بر کار آنان‬ ‫به گونهای مناسب نظارت شود‪.‬‬ ‫‪ .٢‬برای برنامهریزی حسابرسی و تعیین نوع‪ ،‬زمان و میزان آزمونها باید شناختی کافی از ساختار‬ ‫کنترل داخلی کسب گردد‪.‬‬ ‫‪ .7‬شواهد کافی و مناسب باید از راه بازرسی‪ ،‬مشاهده‪ ،‬پرس و جو و دریافت تأییدیه کسب شود تا‬ ‫مبنایی معقول برای اظهارنظر نسبت به صورتهای مالی مورد رسیدگی باشد‪.‬‬

‫استانداردهای گزارشگری‬ ‫‪.0‬‬ ‫‪.٢‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫‪.4‬‬

‫گزارش باید تصریح کند که صورتهای مالی‪ ،‬طبق اصول حسابداری تهیه شده است یا خیر‪.‬‬ ‫گزارش باید شرایطی را مشخص سازد که در آن چنین اصولی در دور ٔه جاری نسبت به دور ٔه قبل‪،‬‬ ‫بهطور یکنواخت رعایت نشده است‪.‬‬ ‫اطالعات افشا شده در صورتهای مالی بهطور منطقی کافی تلقی میشود مگر آن که خالف آن در‬ ‫گزارش بیان شود‪.‬‬ ‫گزارش باید یا حاوی یک اظهارنظر دربار ٔه صورتهای مالی بهطور کلی‪ ،‬یا بیانگر این باشد که‬ ‫نظری نمیتواند اظهار شود‪ .‬هنگامی که نظر کلی نتواند اظهار شود‪ ،‬دالیل آن باید بیان گردد‪ .‬در‬ ‫تمام‬ ‫مواردی که نام حسابرس به نحوی با صورتهای مالی ارتباط مییابد‪ ،‬گزارش باید بهطور صریح‬ ‫بیانگر ویژگی هر گونه رسیدگی حسابرس و میزان مسئولیتی باشد که او بر عهده میگیرد‪.‬‬

‫البته مراجع حرفهای هر کشوری تفسیرهایی بر این استانداردهای دهگانه مینویسند که به آن بیانیههای‬ ‫تفسیری استانداردهای حسابرسی گفته میشود‪ .‬در کشور ما نیز سازمان حسابرسی طبق قانون تشکیل آن‪،‬‬ ‫مسئول تدوین این بیانیهها است‪.‬‬

‫‪121‬‬

‫حسابرسی در کار آموزی ‪:‬‬ ‫حسابرسی در پایان سال انجام می شد ‪.‬‬

‫‪122‬‬

‫فصل سوم ‪:‬‬ ‫تجزیه و تحلیل ‪:‬‬ ‫می توان گفت سیستم حقوق دستمزد محل کار به خاطر نبودن سیستم تولیدی عمال با سیستم گفته شده در‬ ‫این پایان نامه متفاوت است اما به هر حال به علت بازرگانی بودن سیستم اغلب ثبت ها ی بخش حقوق و‬ ‫دستمزد مورد استفاده قرار می گرفت اما به هر حال سیستم حقوق و دستمزد یک سیستم دستی بود و بعد از‬ ‫پرداخت ثبت در یک برگه و در آخر در سیستم ثبت می شد و مالیات و هزینه های بیمه محاسبه و ثبت می‬ ‫شد ‪ .‬استفاده از یک سیستم انبارگردانی مطلوب باعث می شد که سازمان بتواند میزان گردش کاالهای‬ ‫خودرا اندازه گیری کند و اطمینان حاصل که چه مقدار کاال در سازمان است یا چه مقدار به فروش رفته یا‬ ‫چه مقداری از کاالها از بین رفته اند اما در انجا آهن از بین نمی رود و زیان از بین رفتن نداریم اما به‬ ‫نظر صاحب کار معتتقد بود باید سازمان میزان گردش کاال های خودرا اندازه یری کند تا بتواند تصمیمات‬ ‫مطلوب بگیرد روش قیمت گذاری کاال از روش میانگین برای هر ضایعات استفاده می شد برای کنترل‬ ‫نوسان قیمت و از این رو که بازار رقابتی در بازار اهن وجود داشت به سیستم انبار گردانی اهمین می‬ ‫دادند ‪ .‬محاسبه کسری سازمان و اضافی سازمان به علت ااین بود که اطراف انبار باز بود و اححتمال‬ ‫سرقت در کارخانه وجود داشت و به خاطر همین در بعضی مواقع به ندرت با کسری مواجهه می شدیم ‪.‬‬ ‫شاید استهالک دارایی به حدی رسیده بود که باید یک ماشین آالت جدید خریداری می شد اما خوب ماشین‬ ‫آالت قیمتی بود و در صورت خراب شدن قطعه آن را عوض می کردند و ماشین آالتی خریدار ی نمی شد‬ ‫و سعی می شد از ماشین االت قدیمی حد اکثر استفاده را برد دارایی نا مشهود حق االمتیازی بود که در‬ ‫سالهای گذشته بابت تلفن دریافت شده بود و در سیستم ثبت شده بود اما معموال وسایل تقلیه جدید خریداری‬ ‫شده بود ‪ .‬شناسایی سود مهم ترین مسئله هستش در سازمان اقتصادی که باید به آن توجه ویژه داشت و در‬ ‫محا کار هم به این صورت بود سیستم ها طوری برنامه ریزی شده اند که می تواند میزان سودو زیان را‬ ‫هر موقع که بخواهی در اختیار صاحب کار قرار دهند ‪ .‬فرم های رسید انبار باید مورد توجه قرار می‬ ‫گرفت و صورت مغایرت در بعضی از مواقع که الزم بود استفاده می شد تنخواه گردان کلیه خرید های‬ ‫سازمان را انجام می داد و کسرو فزونی صندق در بعضی از مواقع زیانی را به سیستم وارد می کرد ‪.‬‬ ‫معموال در صورت فوروش ضایعاتی وجه آن تا ‪ 7‬روز بعد به حساب شرکت رریخته می شد و یک طلب‬ ‫‪123‬‬

‫کوتاه مدت در سیستم ایجاد می شد سیستم بهای تمام شده مورد استفاده قرار نمی گرفت ترازنامه شرکت‬ ‫بتزرگانی را در نظر بگیرید یا سودو زیان آن را در محل کار هم به این صورت بود از نسبت های مالی‬ ‫استفاده نمی شد زیرا در محل کار هنوز از اهمیت این مطلب اطمینان حاصل نشده بود شاید اگر نسبت های‬ ‫مالی مورد استفاده قرار می گرفت می توان سوددهی را باال برد ‪ .‬در سیستم از سیستم بودجه بندی استفاده‬ ‫نمی شد اما می توان گفت افکاری وجود داشت در محل کار برای اینده اما نمی توان اسم ان را بودجه بندی‬ ‫گذاشت ‪ .‬سهامی وجود نداشت ‪ .‬خوب هر سازمانی موظف است که ایین نامه ودستور عمل های کاری را‬ ‫رعایت کند و از نفع و در بعضی از مواقع به ضرر سازمان استفاده کنند به هر حال باید مورد استفاده‬ ‫قرار گرفت محاسبه ذخایر باید طبق قانون مورد استفاده قرار بگیرد مالیات باید طبق قانون پرداخت می شد‬ ‫چون مالیات در سیستم اهمیت زیادی قائل می شد ‪ .‬شعب وجود نداشت و گزارش حسابرسی هر ساله انجام‬ ‫می شد ‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫فصل چهارم ‪:‬‬ ‫مقایسه ‪:‬‬ ‫سیستم حقوق دستمزد به صورت قانونی انجام می شد اما در یک سیستم بازرگانی به هر حال دارای یک‬ ‫سیستم ساده ی دستمزدی بود اما مالیات و بیمه ی کارکنان محاسبه می شد و ثبت زده می شد سیستم‬ ‫انبارداری یک سیتسم ساده بود اما به صورت جدی از آن استفاده و پیروی می شد از سیستم استهالک و‬ ‫ثبت های حسابداری و خرید دارایی به صورت خیلی جدی به صورت قانونی انجام می پذیرفت ‪ .‬سودو‬ ‫زیان به صورت قانونی محاسبه می شد و در سیستم طلب بلند مدتی وجود نداشت یا بدهکاری بلند مدتی‬ ‫صورت ها ی مالی به صورت قانونی رعایت می شد بدجه بندی وجود نداشت اهم روش های حسابداری در‬ ‫یادداشت ها ی ترازنامه به صورت قانونی ذکر شده بود ایین نامه ها ودستر عمل ها طبق قانون مورد‬ ‫استفاده قرار می گرفت ذخایر طبق قانون مورد استفاده قرار می گرفت مالیات طبق قانون محسبه و‬ ‫پرداخت می شد ‪ .‬حسابرسب هم طبق قانون در اخر سال مورد استفاده قرار می گرفت ‪.‬‬ ‫پیشنهاد ‪:‬‬ ‫‪ -0‬اگر سیستم بازرگانی را به یک سیستم سهامی تبدیل کرد برای سیستم بهتر باشد و میزان‬ ‫سوددهی و میزان سرما یه گذاری را افزایش داد ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬شاید بهتر باشد از سیستم حسابداری مدرنتری برای سازمان بهره گرفت ‪.‬‬ ‫‪ -7‬شاید بهتر باشد ذوب فلزات در خود کارخانه انجام پذیرد برای کمتر شدن هزینه های حمل ‪.‬‬

‫‪125‬‬

‫منابع ماخذ ‪:‬‬ ‫‪-0‬‬ ‫‪-٢‬‬ ‫‪-7‬‬ ‫‪-4‬‬ ‫‪-9‬‬ ‫‪-6‬‬ ‫‪-3‬‬ ‫‪-١‬‬ ‫‪-5‬‬ ‫‪-01‬‬

‫حسابداری مالی‪ -‬حسن همتی و حسین کاظمی‬ ‫حسابداری شرکت ها ی سهامی ‪ -‬فرشید نجمی‬ ‫حسابداری صنعتی مقدماتی و ‪ –0‬جمشید اسکندری‬ ‫حسابداری سرما یه گذاری – بهادری‬ ‫محمد بختیاری – اصول حسابداری ‪٢‬‬ ‫به اهتمام غالم حسین دوانی – حسابداری مالیاتی‬ ‫تاری وردی – حسابداری مالی‬ ‫دکتر هوشنگ محمد نزاد – حسابرسی و نسبت های مالی‬ ‫عزیز نبوی – اصول حسابداری ‪0‬‬ ‫جواد بختیاری – سیستم بهای تمام شده‬

‫‪126‬‬